Ek. 7 Wolna konkurencja i monopol, 10kwi11

Struktury rynku

Struktury rynku ró

znacznie. Przyczyn

jest m.in.

wyst

powanie korzy

ci skali. Je

eli mamy do czynienia z

ymi korzy

ciami skali (AC1) (np. dostawa gazu), to

przedsi

biorstwo, które produkowałoby wi

cej, b

dzie bez

trudu wygra

wojn

cenow

z konkurentami i wyeliminowa

ich z rynku pozostaj

c samo na placu boju. W sytuacji AC2

optimum techniczne jest bardzo małe i na rynku mie

ci si

wielu producentów. Mamy
wówczas do czynienia z

rynkiem konkurencyjnym.

Struktury rynku

Bariery wejścia

liwe s

sytuacje po

rednie (konkurencja

monopolistyczna i oligopol). Poza korzy

ciami skali istotne dla

struktury rynku s

tak

e bariery wej

cia. Jedne z nich mog

naturalne i wi

z korzy

ciami skali (np. du

nakłady dla uruchomienia produkcji – np. dystrybutor gazu),
inne mog

sztuczne – spowodowane regulacjami

publicznymi (patenty, ochrona np. Poczty Polskiej itd.)

Struktury rynku – konkurencja doskonała

Cechy

Czarny s, 187: Konkurencja doskonała (wolna) jest to
rynek, na którym działa wielu sprzedawców i nabywców,
nie ma barier wej

cia (i wyj

cia), produkt jest jednorodny,

o czym powszechnie wiadomo.

to cztery warunki, które prowadz

do tego,

e nabywcy i

sprzedawcy nie maj

wpływu na cen

1. Je

eli jest wielu nabywców i sprzedawców

aden z nich

działaj

c w pojedynk

nie mo

e zmieni

ceny. Np. niezale

nie

od tego, czy jeden z 500 sprzedawców ziemniaków w
Krakowie zdecyduje si

sprzedawa

100 kg czy 150 kg, nie

dzie miał wpływu na cen

. Cena jest wypadkow

działania

wielu nabywców i sprzedawców.

Konkurencja doskonała

Cechy

2. Produkt musi by

jednorodny (np. cukier). Je

eli cechy

ró

nych partii produktów ró

niłyby si

(czyli istniałoby wiele

gatunków produktu), wówczas klienci mogliby inaczej
traktowa

ró

ne odmiany i rynek podzieliłby si

na wiele

segmentów (np. cukier kryształ i cukier puder).

3. Po trzecie, klienci musz

wiedzie

e produkt jest

jednorodny, w przeciwnym przypadku, mogliby ulec reklamie i
rynek ponownie mógłby si

podzieli

(np. ba

ki mydlane z

okularami).

4. Po czwarte na rynku nie powinno by

barier wej

cia i

wyj

cia. Je

eli takie istniej

– mo

liwe s

zmowy

producentów (i konsumentów), zmniejszanie produkcji,
podbijanie ceny. Im mniej uczestników gry po której

ze stron,

tym łatwiej o zmow

Konkurencja doskonała

Cena i utarg krańcowy

W gał

zi doskonale konkurencyjnej przedsi

biorstwa maj

czynienia z dana cen

– tzn. przedsi

biorstwo jest biorc

ceny, na która nie ma wpływu, poniewa

produkuje bardzo

mał

ęść

poda

y rynkowej. Zatem, je

li nie ma potrzeby

obni

enia ceny, aby sprzeda

dodatkowe jednostki dobra,

utarg całkowity (TR) zwi

ksza si

równomiernie, w miar

wzrostu produkcji, a zwi

kszenia te odpowiadaj

uzyskiwanej

cenie. Utarg kra

cowy zatem odpowiada cenie (P1=MR). Na

takim rynku warunkiem maksymalizacji
zysku jest zrównanie si

ceny,

(a wi

c MR) z MC.

Konkurencja doskonała

Podaż

Krzywa poda

y przedsi

biorstwa

wolnokonkurencyjnego pokrywa si

zatem z

lini

kosztu kra

cowego MC, poniewa

wyznacza ona miejsca przeci

cia MC z

utargiem kra

cowym MR.

Konkurencja doskonała

Podaż w krótkim i długim okresie

Warto zwróci

uwag

na dwie okoliczno

ci:

1. Linia poda

y przedsi

biorstwa

wolnokonkurencyjnego w krótkim okresie
kształtuje si

bardziej stromo ni

w okresie

długim.

Konkurencja doskonała

Podaż w krótkim i długim okresie

Dzieje si

tak, poniewa

w długim okresie mo

na dostosowa

wszystkie czynniki produkcji do zmienionej ceny i w ten
sposób obni

koszty, za

w krótkim okresie niektóre koszty

– np. kapitału s

stałe (firma nie mo

e np. zbudowa

dodatkowej hali wyposa

onej w maszyny w ci

gu jednego

miesi

ca, ale w ci

gu dwóch lat ju

tak – mo

e to przyczyni

do zmniejszenia kosztów). Na rysunku – po zwi

kszeniu

ceny z Pc do Pd w krótkim okresie oferta osi

gnie wielko

ść

Q1, a w długim okresie Q2.

A wi

c krzywa S to poda

przedsi

biorstwa wolno-

konkurencyjnego w krótkim
okresie, a S’ w długim
(ang.SRSS \ LRSS).

Konkurencja doskonała

Podaż w krótkim i długim okresie

2. Najni

sze ceny dla których warunek ten jest spełniony

nazywamy cen

wej

cia i wyj

cia dla okresu długiego (je

cena spada poni

ej ceny wyj

cia przedsi

biorstwo

zaprzestaje produkcji), oraz cen

zamkni

cia dla okresu

krótkiego. Na rysunku cena Pa to cena zamkni

cia, a Pb to

cena wej

cia i wyj

cia.

Typowe przedsiębiorstwo działające
na rynku konkurencji doskonałej

Na rysunku przedstawiono parametry dla typowego
przedsi

biorstwa działaj

cego w na rynku konkurencji

doskonałej. W długim okresie, przy wielko

ci produkcji Q*,

maksymalizuje ono zysk, czyli zrównuje koszt kra

cowy MC z

utargiem kra

cowym MR (tj. cen

P*). Takie przedsi

biorstwo

ma z reguły minimalny koszt przeci

tny (ACmin.) na poziomie

ceny.

eli ceny zwi

kszyłyby si

– np. do P1,

wtedy przedsi

biorstwo mogłoby

osi

zyski ekonomiczne (A na

1 jednostce), a w przypadku obni

enia

ceny do P2, przedsi

biorstwo

ponosiłoby straty (B).

Typowe przedsiębiorstwo działające
na rynku konkurencji doskonałej

W takich przypadkach wej

cia na rynek albo wyj

cia z rynku

doprowadziłyby cen

z powrotem do poziomu P*. (Miejsce na

zyski pojawia si

w okresie zanim nowe przedsi

biorstwa

sprowadz

cen

do poziomu P*, albo jako efekt zaradno

wła

ciciela, który konkuruje innymi parametrami ni

cena –

np. jako

, lokalizacj

itp. – a wi

c jest swego rodzaju

lokalnym monopolist

ale nie w odniesieniu do ceny).

Monopol

eli jednak przedsi

biorstwo wytwarza

żą

ęść

produkcji rynkowej, to mo

wpływa

na cen

sprzedawanych

produktów (jest dawc

, a nie biorc

ceny)

zatem, aby zwi

kszy

sprzeda

musi

obni

cen

(np.

eby ludzie zechcieli

kupowa

cej gazu, np. przestawiaj

na ogrzewanie gazowe, nale

ałoby

znacz

co zmieni

cen

gazu).

Zale

ść

utargu całkowitego od wielko

sprzeda

y przyjmuje kształt paraboli, tzn.

zwi

kszenie sprzeda

y oznacza

zmniejszenie ceny produktu, co w pewnym
momencie wpływa na zmniejszenie utargu
całkowitego.

-7

-5

-3

-1

MR (∆TR)

TR (P*Q)

Monopol

Czarny (193) Monopol czysty jest to rynek, na
którym działa jedyny dostawca produktu w
gał

zi nie zagro

ony konkurencj

ze strony

innych przedsi

biorstw.

Monopolist

chroni

przed konkurencj

konieczno

obni

enia ceny – bariery wej

cia. Np.

Poczta Polska jest monopolist

, poniewa

jako

jedyna ma prawo dostarczania przesyłek do 50 g.
Dlatego te

niektórzy konkurenci na rynku

pocztowym (a jest ich ok. 150) staraj

obchodzi

przepisy doł

czaj

c do przesyłek blaszki lub notesy.

Monopol

Monopol, tak jak ka

de maksymalizuj

ce zysk

przedsi

biorstwo wybiera poziom produkcji Q1, poniewa

przy tej wielko

ci produkcji MR=MC. W ten sposób oferuj

Q1 doprowadza,

e cena kształtuje si

na poziomie P1, a

zatem inaczej ni

w gał

zi doskonale konkurencyjnej, cena

jest wy

sza ni

koszt kra

cowy. Jest zatem dawc

ceny –

konsumenci, przy wielko

ci produkcji zaledwie Q1 wła

nie

tyle daliby za jednostk

dobra (poniewa

jest go mało).

Monopol

Osi

gany przez monopol zysk ekonomiczny wyznaczany jest

przez nadwy

ceny ponad koszty przeci

tne, zatem jest to

wielko

ść

AE na jednostk

, za

dla całej produkcji to pole

wyznaczone przez punkty P1,AC1,A,E.

Warto zwróci

uwag

e w warunkach konkurencji

doskonałej cena byłaby równa kosztowi kra

cowemu

wytworzenia dobra, a jej poziom wynikałby z równowagi

dzy poda

żą

(MC) a popytem D.

Wielko

ść

produkcji wyniosłaby za

Qb.

Monopol wytwarza mniej, po wy

szej

cenie.