Ek w 1, Wprowadzenie do ekonomii, 17lut11 [tryb zgodności]

background image

1

Ekonomia

w. 1

Tomasz Geodecki

semestr letni 2011

Tomasz Geodecki

adiunkt w Katedrze Gospodarki i Administracji Publicznej
Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.

Prowadzone zaj

ę

cia dot. głównie polityki prowadzonej przez

władze publiczne: polityka innowacyjna, gospodarka
publiczna, metody planowania i analizy przedsi

ę

wzi

ęć

publicznych. Ponadto: koordynator studiów podyplomowych
Ekonomia społeczna w Małopolskiej Szkole Administracji
Publicznej UEK, a tak

ż

e realizacja bada

ń

ewaluacyjnych na

zlecenie instytucji publicznych.

Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej

ul. Rakowicka 16, pok. 34B

tel. (12) 293-74-81,

tomasz.geodecki@uek.krakow.pl

Aktualne terminy konsultacji:
http://cel.uek.krakow.pl/moodle/course/view.php?id=828

background image

2

Tematyka zajęć

studia stacjonarne:

1.

Wprowadzenie do ekonomii

2.

Rynek, popyt, poda

ż

3.

Konsument

4.

Producent

5.

Producent i formy rynku

6.

Zawodno

ś

ci rynku i polityka pa

ń

stwa

7.

Pa

ń

stwo i finanse publiczne

8.

Zawodno

ś

ci pa

ń

stwa

9.

Pomiar dochodu narodowego

10.

Wzrost gospodarczy

11.

Rynek pracy

12.

Rynek pieni

ą

dza

13.

Innowacyjno

ść

i post

ę

p techniczny

14.

Wahania koniunkturalne

15.

Gospodarka otwarta lub Rynek dóbr (11)

Literatura:

Literatura podstawowa:

D. Begg, P. Dornbusch, S. Fischer, Mikroekonomia, PWE, Warszawa;

D. Begg, P. Dornbusch, S. Fischer, Makroekonomia, PWE, Warszawa;

B. Czarny, Podstawy ekonomii, Warszawa 2011;

R. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa
2005.

plus

ć

wiczenia:

D. Begg, P. Smith, Ekonomia; Zbiór zada

ń

, PWE, Warszawa 2001;

B. Czarny, Podstawy ekonomii; zbiór zada

ń

, PWE 2000;

R. Milewski, E. Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii;

ć

wiczenia

i zadania, PWN, Warszawa, 2006.

background image

3

Literatura:

Literatura uzupełniaj

ą

ca:

M. i R. Friedmanowie, Wolny wybór, Wyd. Aspekt, Sosnowiec 2006;

M. Rothbard, Ekonomia wolnego rynku;

P. Samuelson, Ekonomia mened

ż

erska, PWE, Warszawa 2009;

A. Smith, Badania nad natur

ą

i przyczynami bogactwa narodów (1954,

PWN 2007);

J. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004.

Zaliczenie

Kryteria zaliczenia przedmiotu: zdanie
egzaminu (czerwiec br.)

na min. 51 punktów.

pow. 59 ocena +dst,

pow. 67 – db,

pow. 75, + db,

pow. 83 – bdb.

background image

4

Wykład 1 Wprowadzenie do ekonomii

na podstawie R. Milewski, E. Kwiatkowski , PWN,
Warszawa 2005, ss. 3-23

Czym zajmuje si

ę

ekonomia

Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Proces gospodarowania – podmioty
i decyzje gospodarcze
Gospodarka i systemy gospodarcze
Granica mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjnych i racjonalno

ść

gospodarowania
Kategorie i prawa ekonomiczne
Modele ekonomiczne
Ekonomia i inne nauki

Czym zajmuje się ekonomia?
Nazwa

Oikonomia - (gr. oikos – dom (por. ekologia, metojkowie,
wzgl. metekowie) + nomos - prawa) – to jest nauka o prawach
rz

ą

dz

ą

cych funkcjonowaniem gospodarstwa domowego

(Arystoteles, Ksenofont). Prowadzenie gospodarstwa nie było
dla Greków zaj

ę

ciem szczególnie chlubnym – zajmowali si

ę

tym niewolnicy i kobiety, za

ś

m

ęż

czyznom przystoi raczej

zajmowanie si

ę

sprawami publicznymi (polityka), rzemiosłem

wojennym i filozofi

ą

. (por. Zi

ę

ba).

Ponadto cz

ę

sto traktowano ekonomi

ę

jako gr

ę

o sumie

zerowej –

ź

ródłem bogactwa jest rabunek, a handel

cz

ę

stokro

ć

taki rabunek przypomina.

background image

5

Czym zajmuje się ekonomia?
Nazwa, przedmiot zainteresowania

W XVII w. upowszechnił si

ę

termin „Ekonomia

polityczna”, który miał oznacza

ć

szersze

zainteresowania ekonomii – nie tylko gosp. domowym
ale cał

ą

wspólnot

ą

społeczn

ą

– dzi

ś

powiedzieliby

ś

my

„Ekonomia społeczna”.

Ekonomia jest nauk

ą

o procesach gospodarczych.

Ekonomi

ś

ci staraj

ą

si

ę

odkry

ć

i opisa

ć

prawidłowo

ś

ci

rz

ą

dz

ą

ce tymi procesami.

Czym zajmuje się ekonomia?
Sądy pozytywne i normatywne

S

ą

dy pozytywne formułowane s

ą

wówczas, gdy odwołuj

ą

c

si

ę

do faktów w sposób bezstronny opisuje si

ę

rzeczywisto

ść

społeczno-gospodarcz

ą

- tzn. procesy zachodz

ą

ce w

gospodarce, ich przyczyny i nast

ę

pstwa itp.

Je

ż

eli natomiast badacz wyra

ż

a swoje przekonania co do

po

żą

danego stanu rzeczy, a jego zalecenia s

ą

zazwyczaj

oparte na subiektywnym warto

ś

ciowaniu, to s

ą

to s

ą

dy

normatywne.

Np. opis konsekwencji wprowadzenia podatku – sporz

ą

dzony

na podstawie bada

ń

jest s

ą

dem pozytywnym, za

ś

s

ą

dem

normatywnym b

ę

dzie stwierdzenie, czy obci

ąż

enie podatkowe

jest sprawiedliwe czy te

ż

niesprawiedliwe.

background image

6

Czym zajmuje się ekonomia?
Mikroekonomia i makroekonomia

Ekonomia bywa zazwyczaj dzielona na mikroekonomi

ę

i

makroekonomi

ę

.

Ta pierwsza zajmuje si

ę

badaniem poszczególnych

elementów składaj

ą

cych si

ę

na gospodark

ę

(gospodarstwa

domowe, przedsi

ę

biorstwa) oraz działa

ń

i ich zachowa

ń

na

rynkach. Ta druga za

ś

za przedmiot analizy bierze cał

ą

gospodark

ę

- np. co wpływa na zmiany i poziom globalnej

produkcji (PKB) oraz konsumpcji w gospodarce.

Czasami mówi si

ę

tak

ż

e o mezoekonomii – tzn. nauce

koncentruj

ą

cej si

ę

na agregatach po

ś

rednich w stosunku do

mikro- i makroekonomii – tzn. mniejszych od całych
gospodarek: bran

ż

ach, sektorach

gospodarczych.

Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Procesy gospodarcze i potrzeby ludzkie

W ekonomii badaniu poddaje si

ę

procesy gospodarcze tj.

procesy: produkcji, podziału (dystrybucji), wymiany i
konsumpcji

ś

rodków, które zaspokajaj

ą

ludzkie potrzeby.

Potrzeby mo

ż

na zaklasyfikowa

ć

zgodnie z piramid

ą

potrzeb

Maslowa, jakkolwiek starsze uj

ę

cia tych

ż

e potrzeb si

ę

gaj

ą

ś

w.

Tomasza.

Mamy wi

ę

c potrzeby biologiczne, potrzeby zwi

ą

zane z

zapewnieniem sobie i swoim bliskim bezpiecze

ń

stwa, inne

potrzeby zwi

ą

zane z wygod

ą

i rozrywk

ą

oraz potrzeby

wy

ż

szego rz

ę

du zwi

ą

zane ze zdobywaniem wiedzy,

d

ąż

eniem do samorealizacji itp.

Im wy

ż

szy rz

ą

d potrzeby w tym dalszej

kolejno

ś

ci jest ona zaspokajana

.

background image

7

Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Procesy gospodarcze i potrzeby ludzkie

Ś

rodki zaspokojenia ludzkich potrzeb mog

ą

mie

ć

charakter materialny i niematerialny.

Materialne obejmuj

ą

zasoby przyrody oraz rzeczy

wytworzone przez człowieka (dobra) – a wi

ę

c s

ą

z reguły

wytwarzane przez przemysł i rolnictwo.

Mamy te

ż

do czynienia z usługami niematerialnymi

wytwarzanymi przez sektor usług (np. rozrywka, usługi
fryzjerskie, szkolnictwo, np. ten wykład jest usług

ą

).

Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Produkty i dobra wolne

Działalno

ść

ludzka, która polega na wytwarzaniu

ś

rodków do zaspokojenia potrzeb ludzkich nazywa si

ę

procesem produkcji, natomiast efektem tego procesu
s

ą

produkty (zarówno dobra jak i usługi – np. VAT to

podatek od towarów i usług).

Mamy tak

ż

e w gospodarce dobra wolne nie b

ę

d

ą

ce

wynikiem produkcji – np. powietrze, wybrze

ż

e morskie

do wypoczynku itp.

background image

8

Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Czynniki produkcji; praca

Aby móc produkowa

ć

nale

ż

y dysponowa

ć

okre

ś

lonymi zasobami

czyli czynnikami produkcji (czynniki a nie składniki np. f. Cobba-
Douglasa: Y=AK

α

L

β

). Zazwyczaj zalicza si

ę

do nich prac

ę

, kapitał i

ziemi

ę

.

Praca – zespół

ś

wiadomych i celowych czynno

ś

ci człowieka, dzi

ę

ki

którym oddziałuje on na otaczaj

ą

c

ą

przyrod

ę

i przekształca j

ą

.”

(Milewski & Kwiatkowski).

Praca ma charakter społeczny – tzn. po pierwsze wytworzenie
bardziej zaawansowanych produktów mo

ż

liwe jest tylko dzi

ę

ki

specjalizacji – pracy wielu ludzi, spo

ś

ród których ka

ż

dy specjalizuje

si

ę

w tym, co umie robi

ć

najlepiej (dzi

ę

ki zdolno

ś

ciom albo

do

ś

wiadczeniu), ponadto dzi

ę

ki pracy człowiek wchodzi w ró

ż

ne

relacje społeczne ze swoim otoczeniem.

Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Czynniki produkcji; ziemia, kapitał, inne

Ziemia – w

ś

cisłym tego słowa znaczeniu ziemia uprawna,

grunty), a tak

ż

e bogactwa naturalne (w

ę

giel, ropa naftowa, lasy,

rzeki itp.);

Kapitał – akumulowany jest przez wcze

ś

niejsz

ą

prac

ę

obejmuje kapitał fizyczny lub rzeczowy (narz

ę

dzia, maszyny,

budynki, surowce, zapasy) oraz finansowy – pieni

ą

dze, papiery

warto

ś

ciowe.

Lista czynników produkcji jest krótsza lub dłu

ż

sza w zale

ż

no

ś

ci

od uj

ęć

. Np. ziemia cz

ę

sto wł

ą

czana jest do zasobów kapitału.

Czasami za

ś

wyodr

ę

bniany jest osobny rodzaj kapitału – kapitał

ludzki (w odró

ż

nieniu od „czystej” pracy). Np. A. Marshall

wyodr

ę

bniał tak

ż

e organizacj

ę

, a J.A.Schumpeter proponował

mówi

ć

o przedsi

ę

biorczo

ś

ci).

background image

9

Proces gospodarowania – podmioty gosp.

Gospodarowanie i powiązania pomiędzy procesami gosp.

Gospodarowanie odbywa si

ę

ci

ą

gle, poniewa

ż

ludzkie

potrzeby s

ą

odnawialne.

Sfera produkcji cieszy si

ę

szczególnym

zainteresowaniem, poniewa

ż

dzieli

ć

, wymienia

ć

i

konsumowa

ć

mo

ż

na jedynie to, co zostało wytworzone.

Mi

ę

dzy tymi sferami istniej

ą

liczne powi

ą

zania – np.

je

ż

eli nie ma konsumentów, nie ma bod

ź

ców do

wytwarzania pewnych rzeczy.

Proces gospodarowania – podmioty gosp.

Gospodarowanie i powiązania pomiędzy procesami gosp.

W procesach tych uczestnicz

ą

podmioty gospodarcze,

spo

ś

ród których cz

ę

sto wyodr

ę

bnia si

ę

trzy typy:

przedsi

ę

biorstwa, gospodarstwa domowe i pa

ń

stwo

- przedsi

ę

biorstwo – to ludzie (zespół ludzi lub pojedynczy

człowiek) dysponuj

ą

cy

ś

rodkami niezb

ę

dnymi do regularnego

prowadzenia działalno

ś

ci gospodarczej (w sferze produkcji,

obrotu – tj. handlu, usług – np. skrót PPHU).

Z reguły przyjmuje si

ę

,

ż

e celem przedsi

ę

biorstwa jest

uzyskiwanie jak najwi

ę

kszego dochodu (maksymalizacja

zysku).

background image

10

Proces gospodarowania – podmioty gosp.

Gospodarowanie i powiązania pomiędzy procesami gosp.

- gospodarstwo domowe – najcz

ęś

ciej rodzina (lub jednoosobowe

gosp. domowe), gromadz

ą

ce dochody i wspólnie je wydaj

ą

ce w

procesie zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych (wydaj

ą

c dochody

lub zgromadzone oszcz

ę

dno

ś

ci). Poza funkcj

ą

konsumpcyjn

ą

gosp.

domowe pełni

ą

tak

ż

e funkcje produkcyjne (wynajmuj

ą

c jeden z

czynników produkcji – prac

ę

lub te

ż

prowadz

ą

c działalno

ść

gospodarcz

ą

na własny rachunek). Ponadto – gromadz

ą

c

oszcz

ę

dno

ś

ci za po

ś

rednictwem systemu bankowego udost

ę

pniaj

ą

przedsi

ę

biorstwom kapitał).

- pa

ń

stwo – struktura administracyjna; dostarcza usługi z zakresu

ochrony ludzi i rynków (prawo, wojsko, policja, s

ą

downictwo). W

czasach nowo

ż

ytnych w coraz wi

ę

kszym stopniu uczestniczy w

produkcji, konsumpcji i decyduje o podziale.

Gospodarka i systemy gospodarcze

System gospodarczy

Dana gospodarka mo

ż

e by

ć

potraktowana jako pewien system.

System gospodarczy – „układ stosunków i organizacji, który
kształtuje prawa i regulacje rz

ą

dz

ą

ce działalno

ś

ci

ą

gospodarcz

ą

,

determinuje prawa własno

ś

ci czynników produkcji, rozdziela

uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i
konsumpcji, determinuje bod

ź

ce motywuj

ą

ce ró

ż

ne podmioty

gospodarcze, a w ostateczno

ś

ci rozstrzyga kwestie co, jak i dla

kogo b

ę

dzie produkowane”. (P. Samuelson, W. Nordhaus,

Economics, wyd. XIII, New York 1989, s. 833-834).

background image

11

Gospodarka i systemy gospodarcze

gospodarka towarowo-pieniężna a gospodarka naturalna

Podział ze wzgl

ę

du na adresata procesów

produkcyjnych:

gospodarka towarowa (lub towarowo-pieni

ęż

na), w

której dobra pochodz

ą

ce z produkcji od pocz

ą

tku

przewidywane s

ą

do sprzeda

ż

y i nazywane w zwi

ą

zku z

tym towarami (a sprzedawane s

ą

za pieni

ą

dze);

w odró

ż

nieniu od gospodarki naturalnej, w której

wytwórcy produkuj

ą

głównie, aby produktami tymi

zaspokoi

ć

własne potrzeby (

ż

ywno

ść

, nauka, ubrania).

Gospodarka i systemy gospodarcze

Systemy rynkowe i nakazowe

Ze wzgl

ę

du na mechanizm koordynacji i regulowania procesów

gospodarczych wyodr

ę

bniamy systemy rynkowe i nakazowe

(nakazowo-rozdzielcze, wzgl. gospodarki centralnie planowane).

W pierwszym przypadku alokacja dóbr jest poddana
samoczynnemu mechanizmowi rynkowemu.

W drugim przypadku o sposobie rozdziału zasobów gospodarczych
decyduje zazwyczaj aparat biurokratyczny (cz

ę

sto szczebla

centralnego).

Obecnie dominuj

ą

systemy mieszane, za

ś

w przeszło

ś

ci – przez XIX

w. do 1918 r. w Europie, USA i koloniach dominowały systemy
rynkowe zdecentralizowane o dominacji własno

ś

ci prywatnej;

w XX w. bloku sowieckim, Chinach oraz krajach wzoruj

ą

cych si

ę

na

nich (Afryka, Indie itp.) dominował system
nakazowo-rozdzielczy.

background image

12

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

Potrzeby ludzkie s

ą

z reguły wi

ę

ksze ni

ż

mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjne

systemów gospodarczych, gdy

ż

dysponuj

ą

one ograniczonymi

zasobami. Skoro tak, to nale

ż

y dokona

ć

wyboru, które potrzeby

chcemy zaspokoi

ć

i w jakiej kolejno

ś

ci.

Mo

ż

emy wybra

ć

pomi

ę

dzy dobrami konsumpcyjnymi, albo

pomi

ę

dzy dwoma dobrami inwestycyjnymi, albo te

ż

pomi

ę

dzy

dobrem konsumpcyjnym a produkcyjnym.

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

Zało

ż

enie: w danym kraju mo

ż

na produkowa

ć

jedynie chleb lub

maszyny potrzebne do wytwarzania chleba.

Krzywa ł

ą

cz

ą

ca punkty jest obrze

ż

em zbioru wielu punktów, które

pokazuj

ą

mo

ż

liwe opcje wykorzystania zasobów gospodarczych. Na

linii tej znajduj

ą

si

ę

te warianty, które s

ą

efektywne ekonomicznie, tzn.

wykorzystuj

ą

w pełni posiadane zasoby.

Np. punkt K nie jest efektywny ekonomicznie
gdy

ż

przy takiej produkcji pozostaj

ą

nam

wolne zasoby, których nie wykorzystujemy.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

0

100

200

300

400

500

600

chleb

(tys. ton)

maszyny

(tys. sztuk)

A

1400

0

B

1350

100

C

1300

140

D

1200

200

E

1100

250

F

960

300

G

800

350

H

600

400

I

400

440

J

0

500

K

600

200

L

1200

400

background image

13

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

Zało

ż

enie: w danym kraju mo

ż

na produkowa

ć

jedynie chleb lub

maszyny potrzebne do wytwarzania chleba.

Punkt L za

ś

jest bardziej korzystny, niestety przy danych zasobach i

stanie techniki jest on nieosi

ą

galny. Nie jest osi

ą

galny obecnie i

produkcja jest reprezentowana przez punkt D, ale w przyszło

ś

ci,

dzi

ę

ki post

ę

powi technicznemu mo

ż

liwe

b

ę

dzie osi

ą

gniecie wy

ż

ej poło

ż

onej granicy.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

0

100

200

300

400

500

600

chleb

(tys. ton)

maszyny

(tys. sztuk)

A

1400

0

B

1350

100

C

1300

140

D

1200

200

E

1100

250

F

960

300

G

800

350

H

600

400

I

400

440

J

0

500

K

600

200

L

1200

400

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

B

ę

d

ą

c na krzywej granicy mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjnych (inaczej krzywa

transformacji) wykorzystujemy maksymalnie zasoby gospodarcze, tzn. jak
głosi definicja efektywno

ś

ci – nie jest mo

ż

liwe zwi

ę

kszenie produkcji

jednego dobra bez równoczesnego zmniejszenia produkcji drugiego dobra.
Zatem poło

ż

enie krzywej uwarunkowane jest po pierwsze ilo

ś

ci

ą

posiadanych zasobów, a po drugie efektywno

ś

ci

ą

ich wykorzystania.

Efektywno

ść

za

ś

zale

ż

y od: wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci, dyscypliny pracy,

organizacji produkcji.

Koszt alternatywny oznacza,

ż

e je

ż

eli decydujemy si

ę

na wytwarzanie

jednego dobra rezygnujemy z wytwarzania innego dobra – wybieraj

ą

c

produkcj

ę

wi

ę

kszej ilo

ś

ci chleba decydujemy si

ę

na rezygnacj

ę

z pewnej

liczby maszyn. Ka

ż

da decyzja obarczona jest niejawnym kosztem

rezygnacji z innego zastosowania zasobów gospodarczych przy podj

ę

ciu

innej decyzji. Np. lokuj

ą

c pieni

ą

dze w jednej

działalno

ś

ci rezygnujemy z dochodu

np. z lokaty bankowej (st

ą

d procent).

background image

14

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

Prakseologia, czyli nauka o sprawnym działaniu podpowiada nam,

ż

e podstawow

ą

zasad

ą

, któr

ą

powinni

ś

my si

ę

kierowa

ć

przy

podejmowaniu działa

ń

gospodarczych jest efektywno

ść

tj.

uzyskiwanie najwi

ę

kszego mo

ż

liwego efektu przy danym nakładzie,

albo te

ż

uzyskiwane danego efektu przy u

ż

yciu mo

ż

liwie

najmniejszego nakładu. Najbardziej efektywny ekonomicznie jest
ten wariant, który charakteryzuje si

ę

najwi

ę

kszym stosunkiem

korzy

ś

ci do kosztów. Porównywanie alternatywnych zastosowa

ń

zasobów w celu wyłonienia wariantu optymalnego (z
ekonomicznego punktu widzenia) nazywamy rachunkiem
ekonomicznym
.

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

Aby przeprowadzi

ć

rachunek ekonomiczny potrzebne jest spełnienie

trzech warunków:

mierzalno

ś

ci nakładów i efektów,

po drugie ich wyra

ż

enia w takich samych jednostkach miary (jak

oceni

ć

, czy korzystne jest wydanie 5 mln zł na wyprostowanie

zgryzu u 2,5 tys. dzieci – prosty zgryz nie jest łatwo przekładalny
na jednostki pieni

ęż

ne). Oznacza to,

ż

e nie wszystkie decyzje

społeczno-gospodarcze mog

ą

by

ć

oparte na precyzyjnym

rachunku ekonomicznym.

Po trzecie za

ś

musimy dysponowa

ć

jednoznacznym kryterium

wyboru (np. wła

ś

nie ekonomiczno

ść

– jednak w praktyce

dochodz

ą

nam inne kryteria np. sprawiedliwo

ść

, albo równo

ść

).

background image

15

Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania

Załó

ż

my,

ż

e rozwa

ż

amy budow

ę

autostrady albo lotniska. Bogaty

ma 10.000 dochodu, a 3

ś

rednio zamo

ż

nych po 2.000.

Co jest bardziej korzystne przy danym takim samym nakładzie

ś

rodków:

- wariant A Korzy

ś

ci bogatego z lotniska 2.000, 3

ś

rednich po 0,

- czy te

ż

B – w przypadku autostrady: korzy

ś

ci bogatego 0, a 3

ś

rednich po 500?.

Kategorie i prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne

Stale powtarzaj

ą

ce si

ę

zale

ż

no

ś

ci pomi

ę

dzy elementami

procesu gospodarowania nazywamy prawami
ekonomicznymi. Opisuj

ą

one odkrywane i badane w ramach

nauki ekonomii ogólne prawidłowo

ś

ci rz

ą

dz

ą

ce procesami

gospodarczymi. Typowe metody badawcze to obserwacja,
analiza faktów i danych statystycznych, eksperymenty. Przy
ich zastosowaniu ekonomi

ś

ci staraj

ą

si

ę

ustali

ć

, które ze

zidentyfikowanych zale

ż

no

ś

ci s

ą

istotne i powtarzaj

ą

ce si

ę

.

Zidentyfikowanie takowych prowadzi do formułowania praw
ekonomicznych, a ł

ą

czenie tych praw w zwarte systemy

logiczne nazywane jest konstruowaniem teorii
ekonomicznych.

background image

16

Kategorie i prawa ekonomiczne
Teorie ekonomiczne i kategorie ekonomiczne

Ł

ą

czenie praw ekonomicznych w zwarte systemy

logiczne nazywane jest konstruowaniem teorii
ekonomicznych. Obejmuj

ą

one pewne definicje,

twierdzenia i hipotezy badawcze odnosz

ą

ce si

ę

do

szerszego lub w

ęż

szego zbioru aspektów procesu

gospodarowania.

Przy tym tworzone s

ą

kategorie ekonomiczne, czyli

terminy, abstrakcyjne poj

ę

cia charakteryzuj

ą

ce cechy

elementów i ró

ż

nych aspektów procesów gospodarczych

(rynek, dochód, popyt, kapitał, zysk itp.).

Kategorie i prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne

Prawa ekonomiczne maj

ą

charakter prawidłowo

ś

ci

statystycznych (stochastycznych). Ich działanie nie
ujawnia si

ę

w ka

ż

dym pojedynczym przypadku. Trudno

jest powiedzie

ć

,

ż

e ka

ż

dy woli mie

ć

wi

ę

cej ni

ż

mniej,

poniewa

ż

zdarzaj

ą

si

ę

osoby, które wol

ą

mie

ć

mniej np.

ubra

ń

, albo domów. Jednak na ogół ludzie wol

ą

mie

ć

wi

ę

cej ni

ż

mniej. Dlatego prawa ekonomiczne s

ą

prawami wielkich liczb, ujawniaj

ą

cymi si

ę

przy masowym

powtarzaniu si

ę

zdarze

ń

danego rodzaju (st

ą

d

zastrze

ż

enia: „na ogół”, „zazwyczaj” itp.).

background image

17

Kategorie i prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne

Prawa ekonomiczne działaj

ą

obiektywnie, tzn. s

ą

one

realn

ą

cech

ą

procesu gospodarowania, a ponadto ich

istnienie i działanie nie zale

ż

y od woli ludzi i ich

ś

wiadomo

ś

ci.

Praw ekonomicznych nie daje si

ę

modyfikowa

ć

, a jedynie

mo

ż

na wpływa

ć

na warunki, w jakich ujawnia si

ę

ich

działanie. Jednak zawsze przy ograniczaniu działania praw
ekonomicznych nale

ż

y si

ę

liczy

ć

z wyst

ę

powaniem

negatywnych skutków ubocznych. Np. działanie wbrew
prawu popytu i poda

ż

y poprzez ustalanie cen

maksymalnych powoduje pojawienie si

ę

niedoboru

pewnych produktów.

Modele ekonomiczne
Założenia

Przy formułowaniu pewnych praw czy teorii cz

ę

sto

ekonomi

ś

ci przyjmuj

ą

pewne zało

ż

enia upraszczaj

ą

ce, np.

ż

e

wydajno

ść

wszystkich zatrudnionych jest jednakowa, albo

ż

e

w danej gospodarce nie ma kontaktów z zagranic

ą

Nie wszystkie zało

ż

enia s

ą

realistyczne, ale przyjmuje si

ę

je,

aby pokaza

ć

zale

ż

no

ś

ci pomi

ę

dzy jednym elementem a

drugim. Dlatego cz

ę

sto posługujemy si

ę

zało

ż

eniem ceteris

paribus (z łaciny – pozostałe stałe, czyli „przy innych
warunkach niezmienionych”). Je

ż

eli chcemy okre

ś

li

ć

kształtowanie si

ę

jakiej

ś

cechy przez zmian

ę

jednego z

czynników, a czynników takich, które wpływaj

ą

na

kształtowanie si

ę

danej cechy jest wiele, wtedy przyjmujemy,

ż

e pozostałe czynniki nie zmieniaj

ą

si

ę

.

background image

18

Modele ekonomiczne

Założenia; konieczność posługiwania się modelami

Zało

ż

enia czynione s

ą

wi

ę

c po to, aby uzyska

ć

uproszczony i przejrzysty obraz rzeczywisto

ś

ci

gospodarczej – taki obraz to model ekonomiczny.

Posługiwanie si

ę

modelami jest konieczno

ś

ci

ą

, poniewa

ż

dokładny opis rzeczywisto

ś

ci bez zarysowania tylko

najwa

ż

niejszych jej elementów byłby mało przydatny i

nie pozwolił uchwyci

ć

owych najwa

ż

niejszych

zale

ż

no

ś

ci.

Ś

wiadoma rezygnacja ze szczegółów lepiej

pozwala dostrzec cało

ść

.

Modele ekonomiczne

Założenia; konieczność posługiwania się modelami

background image

19

Modele ekonomiczne

Zmienne: zasoby i strumienie

Zmienne wyst

ę

puj

ą

ce w modelach mog

ą

ujmowa

ć

zasoby oraz

strumienie.

Zasoby to inaczej warto

ść

danej wielko

ś

ci ekonomicznej w

pewnym momencie: np. stan maj

ą

tku danej osoby, stan

ś

rodków

trwałych na 31 grudnia 2010 r., dług publiczny.

Strumienie wyra

ż

aj

ą

warto

ś

ci danej wielko

ś

ci ekonomicznej w

pewnym okresie. Mówimy o dochodach osi

ą

ganych w ci

ą

gu

roku, przyro

ś

cie długu publicznego w ci

ą

gu roku, albo warto

ś

ci

inwestycji w ci

ą

gu 5 lat, czy

ś

rodków europejskich dla Polski w

ci

ą

gu 7 lat. W odró

ż

nieniu od zasobów strumienie musz

ą

by

ć

okre

ś

lone w czasie, w przeciwnym razie nie miałyby sensu (np.

informacja o dochodach danej rodziny, sprzeda

ż

y firmy itp.).

Modele ekonomiczne

Zmienne endogeniczne i egzogeniczne

Cz

ę

sto dzielimy tak

ż

e zmienne na endogeniczne i

egzogeniczne – te pierwsze s

ą

wyja

ś

nione w ramach

modelu, te drugie nie – inaczej s

ą

kształtowane przez

siły zewn

ę

trzne (egzo) w stosunku do modelu.

background image

20

Ekonomia i inne nauki

Nauki ekonomiczne to jedna z dziedzin naukowych; dziel

ą

si

ę

na

nast

ę

puj

ą

ce dyscypliny naukowe: ekonomia, nauki o zarz

ą

dzaniu,

towaroznawstwo.

Ekonomia jest jedn

ą

z wielu nauk ekonomicznych – spo

ś

ród nich

jest najbardziej ogóln

ą

. Do nauk ekonomicznych zalicza si

ę

tak

ż

e:

histori

ę

gospodarcz

ą

, statystyk

ę

ekonomiczn

ą

, ekonomiki

szczegółowe (wzgl. ekonomie, np. ekonomia przemysłu, ochrony
zdrowia, ochrony

ś

rodowiska, sektora publicznego, turystyki itp.).

Ekonomia i bardziej szczegółowe nauki pełni

ą

wobec siebie

nawzajem role słu

ż

ebne.

Szczególna rola nauk nieekonomicznych: matematyki (coraz
cz

ęś

ciej korzysta si

ę

z niej dla opisywania procesów i zjawisk

ekonomicznych), logiki (w zakresie metod wnioskowania),
prakseologii (tj. nauki o sprawnym działaniu.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ek w 1, Wprowadzenie do ekonomii, 17lut11 [tryb zgodności]
002 Wprowadzenie do teorii decyzji tryb zgodno ci
Wprowadzenie do ekonomii zadania i ODPOWIEDZI
Wprowadzenie do ekonomii
Sprawozdanie 2 (WEiP-2014)RF, WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 6 (WEiP-2014)Rflorianczyk, WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowani
Sprawozdanie 1 (WEiP-2014)(5), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 5 (WEiP-2014)(11), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 1 (WEiP-2014)(8), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 4 (WEiP-2014)(13), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 1 (WEiP-2014)(2), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 4 (WEiP-2014)(6), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Wykład WPROWADZENIE DO EKONOMII
Wprowadzenie do ekonometrii dla studentów część II, W tym przypadku y jest wektorem zaobserwowanych
Sprawozdanie 1 (WEiP-2011), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Ćwiczenie 1 (WEiP-2011), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 3 (WEiP-2014)(1), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania
Sprawozdanie 2 (WEiP-2014), WAT, semestr VII, Wprowadzenie do ekonometrii i prognozowania

więcej podobnych podstron