UKŁAD ADRENERGICZNY

Mózgowy układ adrenergiczny jest zaangażowany w wiele 

zachowań i stanów behawioralnych, takich jak: pobudzenie, 

uwaga, czuwanie, lęk, reaktywność na bodźce stresowe oraz 

procesy uczenia się i pamięci. Pod względem anatomicznym 

obejmuje neurony zgrupowane w miejscu sinawym oraz tworze 

siatkowatym. Najważniejsze dla procesów psychicznych 

związanych z depresją są projekcje noradrenergiczne z miejsca 

sinawego do podwzgórza, wzgórza, hipokampu i kory czołowej. W 

układzie adrenergicznym neuroprzekaźnikami są noradrenalina i 

adrenalina, które są syntetyzowane w neuronach w wyniku 

enzymatycznych przemian tyrozyny: w pierwszym etapie do L-

DOPA przez hydroksylazę tyrozyny (TH), a następnie do 

dopaminy, z której powstają noradrenalina i adrenalina. 

Noradrenalina i adrenalina, uwalniane do szczeliny synaptycznej, 

działają na receptory adrenergiczne, które mogą być 

zlokalizowane postsynaptycznie lub presynaptycznie. Wyróżnia 

się trzy typy receptorów adrenergicznych: receptory α

1

, α

2

, i β. 

Zgromadzone dane wskazują, że w depresji dochodzi do 

upośledzenia przekaźnictwa serotoninergicznego. Leki 

przeciwdepresyjne i ECS nasilają aktywność układu 

serotoninowego, prawdopodobnie dzięki odmiennym 

mechanizmom, a podwyższona dostępność serotoniny nie jest 

niezbędna do podtrzymania terapeutycznych efektów ECS.

UKŁAD DOPAMINOWY

Dopamina była początkowo uważana za jeden z prekursorów noradrenaliny i adrenaliny. Pod koniec 

lat 50. ubiegłego wieku stwierdzono, że jest neuroprzekażnikiem i wykazano jej rolą w 

patomechanizmie choroby Parkinsona. Neurony dopaminowe są zgrupowane w kilka szlaków, z 

których najważniejsze to szlaki nigrostriatalny i mezolimbiczny. Szlak nigrostriatalny tworzą włókna 

osiowe

komórek zgrupowanych w istocie czarnej, biegnące do prążkowia, szczególnie do jądra 

ogoniastego. Szlak ten jest związany z funkcjami motorycznymi. Szlak mezolimbiczny łączy 

komórki zgrupowane w jądrach śródmózgowia z jądrami przegrody i obszarami korowymi. Ten szlak 

jest zaangażowany w procesy emocjonalne, poznawcze i motywacyjne ll08l. Dopamina działa za 

pośrednictwem receptorów, które można podzielić na dwie duże grupy: receptory podrodziny D1 i 

receptory podrodziny D2. Receptory podrodziny D1 (D1 i D5) są związane z białkiem Gs i 

aktywacją cyklazy adenylanowej. Występują głównie postsynaptycznie. Receptory podrodziny D2 

(D2, D3 i D4) w wyniku aktywacji hamują syntezę cAMP przez różne układy efektorowe. Są 

receptorami postsynaptycznymi oraz presynaptycznymi. Receptory D1 występują najliczniej w 

OUN, przede wszystkim w prążkowiu, jądrze półleżącym przegrody, wzgórku węchowym, wzgórzu i 

podwzgórzu. Receptory D2 występują głównie w prążkowiu. jądrze półleżącym przegrody, wzgórku 

węchowym, substancji czarnej oraz polu brzusznym nakrywki. Uwalnianie dopaminy jest 

regulowane przez presynaptyczne receptory D2 oraz przez układ serotoninowy za pośrednictwem 

receptorów 5-HT1 i 5-HT2. Przekaźnictwo dopaminowe jest dezaktywowane w wyniku wychwytu 

zwrotnego oraz przez metabolizm wewnątrzneuronalny (w wyniku aktywności MAO) i 

pozaneuronalny do końcowego metabolitu kwasu bomów anilinowego (HVA). Wiele badań 

wskazuje na udział układu dopaminowego w patomechanizmach depresji oraz w działaniu leków 

przeciwdepresyjnych. Większość leków przeciw-depresyjnych, a zwłaszcza ECS, nasila efekty 

stymulacji układu dopaminowego. Sam wzrost stężenia dopaminy w szczelinie synaptycznej nie 

wywołuje jednak działania przeciwdepresyjnego. Nadmierna stymulacja przekaźnictwa 

dopaminergicznego może pogarszać stan pacjenta w niektórych rodzajach depresji. Podobne 

zjawisko obserwowano również w badaniach na zwierzętach. Zaburzenia motywacyjne i układu 

nagrody (anhedonia) są jednym z osiowych objawów depresji. Sugeruje się, że są spowodowane 

niedoborem dopaminy w rejonie szlaku mezolimbicznego. W płynie mózgowo-rdzeniowym chorych 

na depresję stwierdzono obniżenie stężenia HVA, szczególnie w grupie pacjentów ze 

spowolnieniem ruchowym ECS nasilał aktywność lokomotoryczną i stereotypię, wywołane 

stymulacją dopaminergiczną. ECS powoduje wzrost wiązania ligandów do receptorów D2 w 

obszarach docelowych projekcji dopaminergicznych: jądrze półleżącym oraz jądrach wzgórka 

węchowego i ciała migdałowatego. ECS zwiększa też gęstość receptorów D1 w różnych strukturach 

mózgu oraz nasila ich funkcję. Do ujawnienia pełnego stymulującego wpływu ECS na układ 

dopaminowy niezbędna jest stymulacja obydwu typów receptorów dopaminowych, gdyż receptory 

D1 i D2 często współdziałają synergicznie. Za usprawnieniem przekaźnictwa dopaminergicznego 

przez ECT przemawia również skuteczność tej terapii w chorobie Parkinsona. Ostatnio wykazano, 

że przewlekły ECS indukuje dwa surowicze czynniki przeciwdepresyjne o właściwościach 

agonistycznych w stosunku do receptorów D1 i D2. Jeden z tych czynników wykryto również u 

ludzi, a jego poziom był podwyższony u pacjentów z objawami hipomanii. Znaczenie tych 

czynników nie jest wyjaśnione, ale wskazują one, że ECS indukuje humoralne czynniki 

przeciwdepresyjne modulujące funkcjonowanie układu dopaminowego.

UKŁAD CHOLINERCICZNY

Acetylocholina była pierwszym zidentyfikowanym neuroprzekaźnikiem. Neurony cholinergiczne uczestniczą 

w regulacji wielu czynności życiowych, takich jak: ak tywność ruchowa, sen i czuwanie, emocje oraz procesy 

uczenia się i pamięci. Neurony cholinergiczne są zgrupowane w jądrach podstawy i przodomózgowia, skąd 

odchodzą projekcje do niemal wszystkich obszarów mózgu. Acetylocholina jest syntetyzowana w neuronach 

w jednym etapie z choliny w wyniku aktywności acetylotransferazy cholinowej. Dezaktywacja 

przekaźnictwa cholinergicznego zachodzi w wyniku jego hydrolizy przez acetylocholinoesterazę, a powstała 

cholina jest zwrotnie wychwytywana przez neurony. Acetylocholina działa na dwa rodzaje receptorów: 

nikotynowy i muskarynowy. Receptor nikotynowy jest kanałem jonowym przepuszczalnym dla kationów. 

Występuje w dwóch wariantach: jako mięśniowy i neuronalny. Neuronalna forma receptora nikotynowego 

występuje w wielu rejonach mózgu i uczestniczy w regulacji uwalniania in nych neuroprzekaźników. 

Występują przede wszystkim postsynaptycznie. Niektóre dane wskazują na udział tego receptora w 

procesach uczenia się i pamięci. Receptory muskarynowe są sprzężone z białkami G i obejmują 5 podtypów 

(M1 – M5). Podtypy M1, M3 i M5 przez białko G

q/11

 stymulują PLC i syntezę IP

3

. Podtypy M2 i M4 przez białko 

G

i/10

 hamują syntezę cAMP. Receptory muskaryno we występują w różnych strukturach mózgu i uczestniczą 

w regulacji wielu procesów, między innymi: aktywności lokomotorycznej, stanów emocjonalnych, funk cji 

poznawczych i pamięci. Występują postsynaptycznie i presynaptycznie oraz jako autoreceptory. Biorą udział 

w regulacji neurotransmisji w innych układach neuroprzekaźników oraz w uwalnianiu acetylocholiny.

Na związek receptorów nikotynowych z depresją wskazuje wyższa niż w populacji generalnej częstość 

uzależnienia od nikotyny. Zaprzestanie palenia tytoniu u chorych na depresję może powodować nawrót 

choroby. Przeciwdepresyjne działanie nikotyny zostało udokumentowane zarówno w badaniach klinicznych, 

jak i doświadczeniach na zwierzętach. Genetycznie uwarunkowana zmienność układu cholinergicznego w 

pewnym stopniu koreluje z predyspozycjami depresyjnymi. Związek przekaźnictwa cholinergicznego przez 

receptory muskarynowe ze stanami emocjonalnymi wykazano w badaniach na zwierzętach i u ludzi. 

Agoniści tych receptorów wywołują efekt prodepresyjny, a antagoniści efekt przeciwdepresyjny w teście 

wymuszonego pływania. Podobny prodepresyjny efekt wywołują inhibitory acetylocholinoesterazy. U 

pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową inhibitory acetylocholinoesterazy wywołują stany głębokiej 

depresji, natomiast skopolamina, antagonista receptorów muskarynowych, powoduje euforię. Sugeruje się, 

że zachwianie równowagi układu adrenergicznego i cholinergicznego jest jedną z przyczyn depresji. Według 

tej hipotezy, depresja może być wynikiem nadmiernej aktywności układu cholinergicznego i/lub 

niedoczynności układu adrenergicznego.

Wpływ ECS lub ECT na przekaźnictwo cholinergiczne jest stosunkowo słabo poznany. Wiadomo, że ECS 

powoduje zmiany aktywności acetylocholinoesterazy w różnych rejonach mózgu. Zmiany te mogą 

świadczyć o obniżonej aktywności układu cholinergicznego, gdyż aktywność acetylocholinoesterazy jest 

modulowana przez inter ligand-receptor. Podobne zmiany występują po długotrwałym podawaniu 

imipraminy. Deprywacja fazy REM snu również powoduje zmiany aktywności acetylocholinoesterazy, które 

jednak wydają się związane raczej z regulacją snu niż z działaniem przeciwdepresyjnym. Badania mózgów 

chorych na depresję, którzy popełnili samobójstwo, nie wykazały statystycznie istotnych różnic gęstości 

receptorów muskarynowych w korze, podwzgórzu i moście oraz w ich powinowactwie do ligandów w 

porównaniu z grupą kontrolną. ECS stosowany u szczurów obniża ekspresję receptorów muskarynowych w 

korze i hipokampie oraz zmniejsza ich reaktywność. Sugeruje się, że zmiany w gęstości i aktywności 

receptorów muskarynowych mogą mieć związek z zaburzeniami pamięci po ECT. Opierając się na 

adrenergiczno-cholinergicznej hipotezie depresji, antycholinergiczne działanie może więc być dodatkowym 

przeciwdepresyjnym mechanizmem działania ECS.

UKŁAD GABA – ERGICZNY

Układ GABA – ergiczny jest najważniejszym układem hamującym 

w OUN. Szacuje się, że niemal połowa synaps to synapsy GABA – 

ergiczne. W układzie tym neuroprzekaźnikiem jest kwas γ – 

aminomasłowy (GABA). GABA jest syntetyzowany w neuronach z 

kwasu glutaminowego w wyniku aktywności dekarboksylazy 

kwasu glutaminowego (GAD). GABA uwolniony do szczeliny 

synaptycznej działa na dwa zasadnicze typy receptorów: 

receptory GABA

A

 i GABA

B

. Receptory GABA

A

 są receptorami 

jonotropowymi, głównie postsynaptycznymi. Mają złożoną 

budowę z wieloma miejscami wiążącymi różne ligandy i 

modulatory. Ich aktywacja prowadzi do wypływu jonów 

chlorkowych i hiperpolaryzacji komórki. Receptory GABAB są 

sprzężone z białkami G

i/o

 i układami wtórnych przekaźników 

hamującymi syntezę cAMP. Leki przeciwdepresyjne w większości 

badań normalizują przekaźnictwo GABA – ergiczne. Jednokrotna 

aplikacja ECS nie zmieniała w zasadniczy sposób aktywności GAD 

oraz akumulacji i uwalniania GABA u szczurów. Ciągłe stosowanie 

ECS powodowało wzrost poziomu i nasilenie uwalniania GABA 

oraz wzrost gęstości receptora GABA

B

. Nieliczne dane kliniczne 

wykazały, że surowicze stężenie GABA może być wskazówką 

odnośnie do podatności pacjenta na leczenie ECT. Zgromadzone 

dane wskazują, że w depresji dochodzi do obniżenia aktywności 

układu GABA – ergicznego, a usprawnienie przekaźnictwa GABA – 

ergicznego jest jednym z mechanizmów przeciwdepresyjnego 

działania ECS.

UKŁAD GLUTAMINIANERGICZNY

Układ glutaminianergiczny jest najważniejszym układem 

pobudzającym w OUN. Uznaje się, że wszystkie neurony mają 

receptory glutaminianergiczne, co wskazuje na podstawową rolę 

fizjologiczną tego układu. Wykazano, że ECS zwiększa ekspresję 

przekaźnika kwasu glutaminowego przenoszącego ten 

neuroprzekaźnik do pęcherzyków synaptycznych. Sugeruje to 

pozytywny wpływ ECS na synaptyczną transmisję 

glutaminianergiczną. ECS indukuje wzrost stężenia 

synaptycznego cynku w hipokampie, który hamuje aktywację 

receptora NMDA. Stwierdzono też, że ECS obniża wiązanie 

ligandów i gęstość miejsc wiążących glicynę (koagonista 

receptora NMDA) w korze. Aktywacja receptorów NMDA prowadzi 

do napływu wapnia do komórki i między innymi do nasilenia 

syntezy tlenku azotu (NO), który jest neuroprzekaźnikiem i 

neuromodulatorem w OUN. Inhibitory syntezy NO wywołują 

przeciwdepresyjne efekty behawioralne. ECS, w przeciwieństwie 

do leków przeciwdepresyjnych, nasila syntezę NO w korze, 

hipokampie i móżdżku. Obserwacje te tłumaczy się jako zmiany 

adaptacyjne do obniżonej reaktywności kompleksu receptora 

NMDA. Przypuszcza się, że układ glutaminianergiczny jest 

zaangażowany w zaburzenia pamięci występujące po stosowaniu 

ECT. Zgromadzone dane wskazują, że w depresji dochodzi do 

zaburzenia neurotransmisji glutaminianergicznej, a leki 

przeciwdepresyjne i ECS hamują aktywność układu 

glutaminianergicznego.

UKŁAD ENDOKRYNNY

Układ podwzgórze – przysadka – nadnercza (HPA) jest najważniejszym 

układem neuroendokrynnym uczestniczącym w adaptacji organizmu do stresu. 

CRF wydzielany przez zakończenia nerwowe w wyniosłości pośrodkowej w 

podwzgórzu pobudza komórki przysadki do uwalniania ACTH, który nasila 

syntezę i wydzielanie glukokotrykoidów przez korę nadnerczy. Kortyzol (główny 

glukokortykoid u człowieka) lub kortykosteron (u szczurów) hamują uwalnianie 

CRF. Kortykosteroidy mogą działać przez dwa typy receptorów, które są 

receptorami wewnątrzkomórkowymi: receptory typu 

1 – mineralokortykoidowe (MR) i receptory typu II – glukokortykoidowe (GR). 

MR wiążą kortykosteron z wysokim powinowactwem. W OUN występują 

głównie w hipokampie. GR charakteryzują się znacznie niższym niż MR 

powinowactwem do kortykosteronu. Są rozmieszczone w miarę równomiernie 

w wielu strukturach mózgu. Obydwa typy receptorów są zaangażowane w 

regulację aktywności osi HPA. MR uczestniczą w regulacji aktywności 

podstawowej, natomiast GR są aktywowane wysokim stężeniem kortyzolu w 

warunkach stresu. Równowaga aktywności obu typów receptorów jest 

warunkiem prawidłowego przetwarzania i integracji informacji sensorycznej w 

wyższych ośrodkach mózgowych i adekwatnej reakcji organizmu na zmienne 

warunki środowiskowe. Sugeruje się, że zaburzenie tej równowagi jest jednym 

z czynników wyzwalających epizody depresyjne.

Wielokrotne stosowanie ECS nasila ekspresję genu CRF w podwzgórzu i wzrost 

ekspresji genów oraz gęstości GR i MR w hipokampie. ECT obniżenia stężenie 

CRF w płynie mózgowo – rdzeniowym i normalizację aktywności osi HPA 

ocenianej testami neuroendokrynnymi. Wpływ ECT na stężenie kortyzolu w 

surowicy pacjentów był zmienny. Nieliczne dane kliniczne wskazują, że 

pacjenci z dużym stężeniem kortyzolu są bardziej narażeni na zaburzenia 

pamięci po aplikacji ECT. Przypuszcza się, że normalizacja aktywności osi HPA 

jest jednym z ważniejszych mechanizmów terapeutycznego działania ECT w 

depresji.

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Zaburzenia immunologiczne w przebiegu depresji są znane od początku 

lat 80. ubiegłego wieku. Obserwuje się zarówno zmiany o charakterze 

supresyjnym, jak i świadczące o nadmiernej aktywacji układu 

odpornościowego, podobne do występujących w procesach zapalnych i 

chorobach autoimmunologicznych, ale znacznie mniejszym nasileniu 

t70,761. Wśród zaburzeń supresyjnych najczęściej opisywane są 

obniżenie odpowiedzi proliferacyjnej limfocytów na stymulację 

mitogenami oraz upośledzenie aktywności komórek NK. O pobudzeniu 

układu odpornościowego świadczą między innymi: wzrost liczby 

monocytów makrofagów we krwi, nasilenie ekspresji markerów aktywacji 

na komórkach układu odpornościowego, wzrost stężenia białek ostrej fazy 

w surowicy oraz nadmierne wytwarzanie cytokin prozapalnych przez 

limfocyty i makrofagi. Sugeruje się, że zaburzenia w obrębie układu 

odpornościowego mogą być jedną z przyczyn depresji. Terapeutyczne 

stosowanie cytokin (IL-2, IFN-α) powoduje u pacjentów wystąpienie 

objawów depresji, które ustępują pod wpływem leczenia lekami 

przeciwdepresyjnymi. 

Wpływ ECT na układ odpornościowy, w porównaniu z wpływem leków 

przeciwdepresyjnych, jest słabo poznany. ECS hamuje indukowane 

procesy zapalne w OUN oraz nasila odpowiedź proliferacyjną limfocytów i 

obniża syntezę NO przez makrofagi. U chorych na depresję ECT pobudza, 

obniżoną w przebiegu choroby, aktywność komórek NK i zmniejsza 

syntezę TNF- α, ważnej cytokiny prozapalnej, której stężenie w depresji 

jest zwykle podwyższone. Immunomodulujące działanie ECT może być 

więc jednym z mechanizmów przeciwdepresyjnego działania tej terapii.

TEORIA NEUROTROFICZNA DEPRESJI A ECT

Badania ostatnich dziesięcioleci udokumentowały udział układów 

adrenergicznego i serotoninowego w patomechanizmach depresji i 

zaowocowały opracowaniem coraz skuteczniejszych, stosowanych do 

dziś, leków przeciwdepresyjnych. Badania te były skoncentrowane na 

zaburzeniach stężenia neuroprzekaźników i funkcji ich receptorów, 

nie wyjaśniły jednak przyczyn depresji ani mechanizmu działania 

terapii przeciwdepresyjnych. Ostatnio coraz więcej uwagi skupia się 

na wewnątrzkomórkowych mechanizmach transdukcji sygnału i 

regulacji ekspresji genów. Udoskonalenie metod badawczych, w tym 

przyżyciowego obrazowania i badań czynnościowych mózgu, dało 

podstawy do sformułowania nowych hipotez dotyczących tego 

zagadnienia. W ostatnich latach opracowano neurotroficzną teorię 

depresji, która wiąże zaburzenia w układach neuroprzekaźników ze 
zmianami w transdukcji sygnału wewnątrzkomórkowego i ekspresji 

genów oraz ze zmianami na poziomie anatomicznym. Początkowe 

badania wykazały, że sam wzrost poziomu neuroprzekaźnika w 

szczelinie synaptycznej nie wywołuje efektów przeciwdepresyjnych, 

które pojawiają się dopiero po wielu dniach terapii. Sugerowało to, że 

efekty lecznicze są związane z powolnymi zmianami adaptacyjnymi 

powstającymi w wyniku przedłużonego działania leków. Mnogość 

efektów działania różnych rodzajów leków przeciwdepresyjnych i ECS 

skierowała uwagę badaczy na mechanizmy wewnątrzkomórkowe, 

które mogłyby być wspólne dla różnych rodzajów terapii. Takim 

mechanizmem może być regulowany przez noradrenalinę i 

serotoninę szlak związany z cAMP, prowadzący do stymulacji syntezy 

czynników troficznych w OUN. 

Nasilenie syntezy cAMP w komórce może zachodzić w wyniku aktywacji receptorów 

związanych pozytywnie z tym szlakiem transdukcji sygnału wewnątrzkomórkowego 

oraz w wyniku wzrostu wewnątrzkomórkowego stężenia wapnia. Wzrost stężenia 

cAMP prowadzi do fosforylacji wielu białek i czynników transkrypcyjnych, między 

innymi CREB, który uczestniczy w regulacji ekspresji genów 

mózgowopochodnego czynnika neurotroficznego (BDNF) i jego receptora – 

TrkB. Czynnik ten jest w głównej mierze odpowiedzialny za stymulację 

neurogenezy, synaptogenezy i plastyczności neuronalnej oraz przeżycia komórek w 

dojrzałym mózgu. Zaburzenia proliferacji neuronów są prawdopodobnie związane ze 

zmianami patologicznymi w obrębie OUN. Wiele badań wykazało zmniejszenie 

objętości hipokampu, kory i jąder migdałowatych u chorych na depresję. Nasilenie 

atrofii hipokampu jest skorelowane z długością trwania choroby. Badania post 

mortem mózgów pacjentów chorych na depresję wykazały obniżenie liczby komórek 

glejowych, zmniejszenie wielkości neuronów i zaburzenia struktury kory mózgowej. 

Zaburzenia neurogenezy w OUN mogą być spowodowane przez wywołane stresem 

podwyższone stężenie kortykosteroidów, zaburzenia przekaźnictwa serotoninowego 

oraz nasiloną na skutek infekcji lub stresu syntezę IL-1. Wszystkie te czynniki silnie 

hamują ekspresję BDNF w hipokampie. 

W przebiegu depresji obserwuje się osłabienie neuroprzekaźnictwa adrenergicznego 

i serotoninowego w OUN. Wiele badań wykazało zaburzenia szlaku cAMP. Badania 

post mortem wykazały obniżenie poziomu i aktywności cyklazy adenylanowe w 

korze skroniowej. Upośledzenie syntezy cAMP wykazano też w komórkach 

nieneuronalnych (limfocytach, fibroblastach, płytkach krwi) pobranych od chorych 

na depresję. ECT normalizuje aktywność obwodowej puli cyklazy adenylanowej. W 

badaniach na zwierzętach wykazano, że ECS pobudza aktywność cyklazy 

adenylanowej i podnosi stężenie cAMP w korze mózgowej. W badaniach mózgów 

chorych na depresję, którzy popełnili samobójstwo, a nie przyjmowali leków, 

wykazano obniżone stężenie CREB w korze skroniowej w porównaniu z osobami 

leczonymi lekami przeciwdepresyjnymi i grupą kontrolną. Przewlekłe podawanie 

leków przeciwdepresyjnych powodowało nasilenie ekspresji CREB zarówno na 

poziomie mRNA, jak i białka, a szybkość zmian odpowiadała w przybliżeniu 

pojawieniu się efektu przeciwdepresyjnego. ECS również zwiększał stężenie mRNA i 

białka CREB w hipokampie szczurów. Poziom BDNF oraz jego receptora TrkB, w korze 
czołowej i hipokampie ofiar samobójstwa z depresją w wywiadzie i nieprzyjmujących 

leków był obniżony w porównaniu z grupą kontrolną oraz osobami leczonymi lekami 

przeciwdepresyjnymi. 

Stwierdzono też, że chorzy nieprzyjmujący leków mają 

niższe stężenie BDNF w surowicy niż pacjenci leczeni i 

grupa osób zdrowych, a wzrastające w wyniku leczenia 

stężenie tego czynnika troficznego było skorelowane z 

poprawą stanu zdrowia ECS stosowany przewlekle u 

szczurów zwiększał stężenie BDNF i TrkB w różnych 

obszarach kory i w hipokampie Wzrost stężenia tego 

czynnika był znacznie wyższy po ECS niż po lekach 

przeciwdepresyjnych i był obserwowany w zwierzęcym 

modelu depresji lekoopornej. Przewlekłe domózgowe 

podawanie BDNF powodowało efekty przeciwdepresyjne w 

modelach depresji.

 W ostatnich latach wykazano metodą 

mikromacierzy, że chroniczny ECS indukuje, głównie 

w hipokampie i korze, ekspresję wielu genów 

związanych z neurogenezą i neuroplastycznością, co 

podkreśla znaczenie tych procesów w 

przeciwdepresyjnym działaniu ECS. Zebrane dane 

wskazują że stymulacja neurogenezy poprzez wzrost 

stężenia BDNF może być jednym z głównych 

mechanizmów przeciwdepresyjnego działania ECT.