UKŁAD ADRENERGICZNY

Mózgowy układ adrenergiczny jest zaangażowany w wiele

zachowań i stanów behawioralnych, takich jak: pobudzenie,

uwaga, czuwanie, lęk, reaktywność na bodźce stresowe oraz

procesy uczenia się i pamięci. Pod względem anatomicznym

obejmuje neurony zgrupowane w miejscu sinawym oraz tworze

siatkowatym. Najważniejsze dla procesów psychicznych

związanych z depresją są projekcje noradrenergiczne z miejsca

sinawego do podwzgórza, wzgórza, hipokampu i kory czołowej. W

układzie adrenergicznym neuroprzekaźnikami są noradrenalina i

adrenalina, które są syntetyzowane w neuronach w wyniku

enzymatycznych przemian tyrozyny: w pierwszym etapie do L-

DOPA przez hydroksylazę tyrozyny (TH), a następnie do

dopaminy, z której powstają noradrenalina i adrenalina.

Noradrenalina i adrenalina, uwalniane do szczeliny synaptycznej,

działają na receptory adrenergiczne, które mogą być

zlokalizowane postsynaptycznie lub presynaptycznie. Wyróżnia

się trzy typy receptorów adrenergicznych: receptory α

1

, α

2

, i β.

Zgromadzone dane wskazują, że w depresji dochodzi do

upośledzenia przekaźnictwa serotoninergicznego. Leki

przeciwdepresyjne i ECS nasilają aktywność układu

serotoninowego, prawdopodobnie dzięki odmiennym

mechanizmom, a podwyższona dostępność serotoniny nie jest

niezbędna do podtrzymania terapeutycznych efektów ECS.

UKŁAD DOPAMINOWY

Dopamina była początkowo uważana za jeden z prekursorów noradrenaliny i adrenaliny. Pod koniec

lat 50. ubiegłego wieku stwierdzono, że jest neuroprzekażnikiem i wykazano jej rolą w

patomechanizmie choroby Parkinsona. Neurony dopaminowe są zgrupowane w kilka szlaków, z

których najważniejsze to szlaki nigrostriatalny i mezolimbiczny. Szlak nigrostriatalny tworzą włókna

osiowe

komórek zgrupowanych w istocie czarnej, biegnące do prążkowia, szczególnie do jądra

ogoniastego. Szlak ten jest związany z funkcjami motorycznymi. Szlak mezolimbiczny łączy

komórki zgrupowane w jądrach śródmózgowia z jądrami przegrody i obszarami korowymi. Ten szlak

jest zaangażowany w procesy emocjonalne, poznawcze i motywacyjne ll08l. Dopamina działa za

pośrednictwem receptorów, które można podzielić na dwie duże grupy: receptory podrodziny D1 i

receptory podrodziny D2. Receptory podrodziny D1 (D1 i D5) są związane z białkiem Gs i

aktywacją cyklazy adenylanowej. Występują głównie postsynaptycznie. Receptory podrodziny D2

(D2, D3 i D4) w wyniku aktywacji hamują syntezę cAMP przez różne układy efektorowe. Są

receptorami postsynaptycznymi oraz presynaptycznymi. Receptory D1 występują najliczniej w

OUN, przede wszystkim w prążkowiu, jądrze półleżącym przegrody, wzgórku węchowym, wzgórzu i

podwzgórzu. Receptory D2 występują głównie w prążkowiu. jądrze półleżącym przegrody, wzgórku

węchowym, substancji czarnej oraz polu brzusznym nakrywki. Uwalnianie dopaminy jest

regulowane przez presynaptyczne receptory D2 oraz przez układ serotoninowy za pośrednictwem

receptorów 5-HT1 i 5-HT2. Przekaźnictwo dopaminowe jest dezaktywowane w wyniku wychwytu

zwrotnego oraz przez metabolizm wewnątrzneuronalny (w wyniku aktywności MAO) i

pozaneuronalny do końcowego metabolitu kwasu bomów anilinowego (HVA). Wiele badań

wskazuje na udział układu dopaminowego w patomechanizmach depresji oraz w działaniu leków

przeciwdepresyjnych. Większość leków przeciw-depresyjnych, a zwłaszcza ECS, nasila efekty

stymulacji układu dopaminowego. Sam wzrost stężenia dopaminy w szczelinie synaptycznej nie

wywołuje jednak działania przeciwdepresyjnego. Nadmierna stymulacja przekaźnictwa

dopaminergicznego może pogarszać stan pacjenta w niektórych rodzajach depresji. Podobne

zjawisko obserwowano również w badaniach na zwierzętach. Zaburzenia motywacyjne i układu

nagrody (anhedonia) są jednym z osiowych objawów depresji. Sugeruje się, że są spowodowane

niedoborem dopaminy w rejonie szlaku mezolimbicznego. W płynie mózgowo-rdzeniowym chorych

na depresję stwierdzono obniżenie stężenia HVA, szczególnie w grupie pacjentów ze

spowolnieniem ruchowym ECS nasilał aktywność lokomotoryczną i stereotypię, wywołane

stymulacją dopaminergiczną. ECS powoduje wzrost wiązania ligandów do receptorów D2 w

obszarach docelowych projekcji dopaminergicznych: jądrze półleżącym oraz jądrach wzgórka

węchowego i ciała migdałowatego. ECS zwiększa też gęstość receptorów D1 w różnych strukturach

mózgu oraz nasila ich funkcję. Do ujawnienia pełnego stymulującego wpływu ECS na układ

dopaminowy niezbędna jest stymulacja obydwu typów receptorów dopaminowych, gdyż receptory

D1 i D2 często współdziałają synergicznie. Za usprawnieniem przekaźnictwa dopaminergicznego

przez ECT przemawia również skuteczność tej terapii w chorobie Parkinsona. Ostatnio wykazano,

że przewlekły ECS indukuje dwa surowicze czynniki przeciwdepresyjne o właściwościach

agonistycznych w stosunku do receptorów D1 i D2. Jeden z tych czynników wykryto również u

ludzi, a jego poziom był podwyższony u pacjentów z objawami hipomanii. Znaczenie tych

czynników nie jest wyjaśnione, ale wskazują one, że ECS indukuje humoralne czynniki

przeciwdepresyjne modulujące funkcjonowanie układu dopaminowego.

UKŁAD CHOLINERCICZNY

Acetylocholina była pierwszym zidentyfikowanym neuroprzekaźnikiem. Neurony cholinergiczne uczestniczą

w regulacji wielu czynności życiowych, takich jak: ak tywność ruchowa, sen i czuwanie, emocje oraz procesy

uczenia się i pamięci. Neurony cholinergiczne są zgrupowane w jądrach podstawy i przodomózgowia, skąd

odchodzą projekcje do niemal wszystkich obszarów mózgu. Acetylocholina jest syntetyzowana w neuronach

w jednym etapie z choliny w wyniku aktywności acetylotransferazy cholinowej. Dezaktywacja

przekaźnictwa cholinergicznego zachodzi w wyniku jego hydrolizy przez acetylocholinoesterazę, a powstała

cholina jest zwrotnie wychwytywana przez neurony. Acetylocholina działa na dwa rodzaje receptorów:

nikotynowy i muskarynowy. Receptor nikotynowy jest kanałem jonowym przepuszczalnym dla kationów.

Występuje w dwóch wariantach: jako mięśniowy i neuronalny. Neuronalna forma receptora nikotynowego

występuje w wielu rejonach mózgu i uczestniczy w regulacji uwalniania in nych neuroprzekaźników.

Występują przede wszystkim postsynaptycznie. Niektóre dane wskazują na udział tego receptora w

procesach uczenia się i pamięci. Receptory muskarynowe są sprzężone z białkami G i obejmują 5 podtypów

(M1 – M5). Podtypy M1, M3 i M5 przez białko G

q/11

stymulują PLC i syntezę IP

3

. Podtypy M2 i M4 przez białko

G

i/10

hamują syntezę cAMP. Receptory muskaryno we występują w różnych strukturach mózgu i uczestniczą

w regulacji wielu procesów, między innymi: aktywności lokomotorycznej, stanów emocjonalnych, funk cji

poznawczych i pamięci. Występują postsynaptycznie i presynaptycznie oraz jako autoreceptory. Biorą udział

w regulacji neurotransmisji w innych układach neuroprzekaźników oraz w uwalnianiu acetylocholiny.

Na związek receptorów nikotynowych z depresją wskazuje wyższa niż w populacji generalnej częstość

uzależnienia od nikotyny. Zaprzestanie palenia tytoniu u chorych na depresję może powodować nawrót

choroby. Przeciwdepresyjne działanie nikotyny zostało udokumentowane zarówno w badaniach klinicznych,

jak i doświadczeniach na zwierzętach. Genetycznie uwarunkowana zmienność układu cholinergicznego w

pewnym stopniu koreluje z predyspozycjami depresyjnymi. Związek przekaźnictwa cholinergicznego przez

receptory muskarynowe ze stanami emocjonalnymi wykazano w badaniach na zwierzętach i u ludzi.

Agoniści tych receptorów wywołują efekt prodepresyjny, a antagoniści efekt przeciwdepresyjny w teście

wymuszonego pływania. Podobny prodepresyjny efekt wywołują inhibitory acetylocholinoesterazy. U

pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową inhibitory acetylocholinoesterazy wywołują stany głębokiej

depresji, natomiast skopolamina, antagonista receptorów muskarynowych, powoduje euforię. Sugeruje się,

że zachwianie równowagi układu adrenergicznego i cholinergicznego jest jedną z przyczyn depresji. Według

tej hipotezy, depresja może być wynikiem nadmiernej aktywności układu cholinergicznego i/lub

niedoczynności układu adrenergicznego.

Wpływ ECS lub ECT na przekaźnictwo cholinergiczne jest stosunkowo słabo poznany. Wiadomo, że ECS

powoduje zmiany aktywności acetylocholinoesterazy w różnych rejonach mózgu. Zmiany te mogą

świadczyć o obniżonej aktywności układu cholinergicznego, gdyż aktywność acetylocholinoesterazy jest

modulowana przez inter ligand-receptor. Podobne zmiany występują po długotrwałym podawaniu

imipraminy. Deprywacja fazy REM snu również powoduje zmiany aktywności acetylocholinoesterazy, które

jednak wydają się związane raczej z regulacją snu niż z działaniem przeciwdepresyjnym. Badania mózgów

chorych na depresję, którzy popełnili samobójstwo, nie wykazały statystycznie istotnych różnic gęstości

receptorów muskarynowych w korze, podwzgórzu i moście oraz w ich powinowactwie do ligandów w

porównaniu z grupą kontrolną. ECS stosowany u szczurów obniża ekspresję receptorów muskarynowych w

korze i hipokampie oraz zmniejsza ich reaktywność. Sugeruje się, że zmiany w gęstości i aktywności

receptorów muskarynowych mogą mieć związek z zaburzeniami pamięci po ECT. Opierając się na

adrenergiczno-cholinergicznej hipotezie depresji, antycholinergiczne działanie może więc być dodatkowym

przeciwdepresyjnym mechanizmem działania ECS.

UKŁAD GABA – ERGICZNY

Układ GABA – ergiczny jest najważniejszym układem hamującym

w OUN. Szacuje się, że niemal połowa synaps to synapsy GABA –

ergiczne. W układzie tym neuroprzekaźnikiem jest kwas γ –

aminomasłowy (GABA). GABA jest syntetyzowany w neuronach z

kwasu glutaminowego w wyniku aktywności dekarboksylazy

kwasu glutaminowego (GAD). GABA uwolniony do szczeliny

synaptycznej działa na dwa zasadnicze typy receptorów:

receptory GABA

A

i GABA

B

. Receptory GABA

A

są receptorami

jonotropowymi, głównie postsynaptycznymi. Mają złożoną

budowę z wieloma miejscami wiążącymi różne ligandy i

modulatory. Ich aktywacja prowadzi do wypływu jonów

chlorkowych i hiperpolaryzacji komórki. Receptory GABAB są

sprzężone z białkami G

i/o

i układami wtórnych przekaźników

hamującymi syntezę cAMP. Leki przeciwdepresyjne w większości

badań normalizują przekaźnictwo GABA – ergiczne. Jednokrotna

aplikacja ECS nie zmieniała w zasadniczy sposób aktywności GAD

oraz akumulacji i uwalniania GABA u szczurów. Ciągłe stosowanie

ECS powodowało wzrost poziomu i nasilenie uwalniania GABA

oraz wzrost gęstości receptora GABA

B

. Nieliczne dane kliniczne

wykazały, że surowicze stężenie GABA może być wskazówką

odnośnie do podatności pacjenta na leczenie ECT. Zgromadzone

dane wskazują, że w depresji dochodzi do obniżenia aktywności

układu GABA – ergicznego, a usprawnienie przekaźnictwa GABA –

ergicznego jest jednym z mechanizmów przeciwdepresyjnego

działania ECS.

UKŁAD GLUTAMINIANERGICZNY

Układ glutaminianergiczny jest najważniejszym układem

pobudzającym w OUN. Uznaje się, że wszystkie neurony mają

receptory glutaminianergiczne, co wskazuje na podstawową rolę

fizjologiczną tego układu. Wykazano, że ECS zwiększa ekspresję

przekaźnika kwasu glutaminowego przenoszącego ten

neuroprzekaźnik do pęcherzyków synaptycznych. Sugeruje to

pozytywny wpływ ECS na synaptyczną transmisję

glutaminianergiczną. ECS indukuje wzrost stężenia

synaptycznego cynku w hipokampie, który hamuje aktywację

receptora NMDA. Stwierdzono też, że ECS obniża wiązanie

ligandów i gęstość miejsc wiążących glicynę (koagonista

receptora NMDA) w korze. Aktywacja receptorów NMDA prowadzi

do napływu wapnia do komórki i między innymi do nasilenia

syntezy tlenku azotu (NO), który jest neuroprzekaźnikiem i

neuromodulatorem w OUN. Inhibitory syntezy NO wywołują

przeciwdepresyjne efekty behawioralne. ECS, w przeciwieństwie

do leków przeciwdepresyjnych, nasila syntezę NO w korze,

hipokampie i móżdżku. Obserwacje te tłumaczy się jako zmiany

adaptacyjne do obniżonej reaktywności kompleksu receptora

NMDA. Przypuszcza się, że układ glutaminianergiczny jest

zaangażowany w zaburzenia pamięci występujące po stosowaniu

ECT. Zgromadzone dane wskazują, że w depresji dochodzi do

zaburzenia neurotransmisji glutaminianergicznej, a leki

przeciwdepresyjne i ECS hamują aktywność układu

glutaminianergicznego.

UKŁAD ENDOKRYNNY

Układ podwzgórze – przysadka – nadnercza (HPA) jest najważniejszym

układem neuroendokrynnym uczestniczącym w adaptacji organizmu do stresu.

CRF wydzielany przez zakończenia nerwowe w wyniosłości pośrodkowej w

podwzgórzu pobudza komórki przysadki do uwalniania ACTH, który nasila

syntezę i wydzielanie glukokotrykoidów przez korę nadnerczy. Kortyzol (główny

glukokortykoid u człowieka) lub kortykosteron (u szczurów) hamują uwalnianie

CRF. Kortykosteroidy mogą działać przez dwa typy receptorów, które są

receptorami wewnątrzkomórkowymi: receptory typu

1 – mineralokortykoidowe (MR) i receptory typu II – glukokortykoidowe (GR).

MR wiążą kortykosteron z wysokim powinowactwem. W OUN występują

głównie w hipokampie. GR charakteryzują się znacznie niższym niż MR

powinowactwem do kortykosteronu. Są rozmieszczone w miarę równomiernie

w wielu strukturach mózgu. Obydwa typy receptorów są zaangażowane w

regulację aktywności osi HPA. MR uczestniczą w regulacji aktywności

podstawowej, natomiast GR są aktywowane wysokim stężeniem kortyzolu w

warunkach stresu. Równowaga aktywności obu typów receptorów jest

warunkiem prawidłowego przetwarzania i integracji informacji sensorycznej w

wyższych ośrodkach mózgowych i adekwatnej reakcji organizmu na zmienne

warunki środowiskowe. Sugeruje się, że zaburzenie tej równowagi jest jednym

z czynników wyzwalających epizody depresyjne.

Wielokrotne stosowanie ECS nasila ekspresję genu CRF w podwzgórzu i wzrost

ekspresji genów oraz gęstości GR i MR w hipokampie. ECT obniżenia stężenie

CRF w płynie mózgowo – rdzeniowym i normalizację aktywności osi HPA

ocenianej testami neuroendokrynnymi. Wpływ ECT na stężenie kortyzolu w

surowicy pacjentów był zmienny. Nieliczne dane kliniczne wskazują, że

pacjenci z dużym stężeniem kortyzolu są bardziej narażeni na zaburzenia

pamięci po aplikacji ECT. Przypuszcza się, że normalizacja aktywności osi HPA

jest jednym z ważniejszych mechanizmów terapeutycznego działania ECT w

depresji.

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Zaburzenia immunologiczne w przebiegu depresji są znane od początku

lat 80. ubiegłego wieku. Obserwuje się zarówno zmiany o charakterze

supresyjnym, jak i świadczące o nadmiernej aktywacji układu

odpornościowego, podobne do występujących w procesach zapalnych i

chorobach autoimmunologicznych, ale znacznie mniejszym nasileniu

t70,761. Wśród zaburzeń supresyjnych najczęściej opisywane są

obniżenie odpowiedzi proliferacyjnej limfocytów na stymulację

mitogenami oraz upośledzenie aktywności komórek NK. O pobudzeniu

układu odpornościowego świadczą między innymi: wzrost liczby

monocytów makrofagów we krwi, nasilenie ekspresji markerów aktywacji

na komórkach układu odpornościowego, wzrost stężenia białek ostrej fazy

w surowicy oraz nadmierne wytwarzanie cytokin prozapalnych przez

limfocyty i makrofagi. Sugeruje się, że zaburzenia w obrębie układu

odpornościowego mogą być jedną z przyczyn depresji. Terapeutyczne

stosowanie cytokin (IL-2, IFN-α) powoduje u pacjentów wystąpienie

objawów depresji, które ustępują pod wpływem leczenia lekami

przeciwdepresyjnymi.

Wpływ ECT na układ odpornościowy, w porównaniu z wpływem leków

przeciwdepresyjnych, jest słabo poznany. ECS hamuje indukowane

procesy zapalne w OUN oraz nasila odpowiedź proliferacyjną limfocytów i

obniża syntezę NO przez makrofagi. U chorych na depresję ECT pobudza,

obniżoną w przebiegu choroby, aktywność komórek NK i zmniejsza

syntezę TNF- α, ważnej cytokiny prozapalnej, której stężenie w depresji

jest zwykle podwyższone. Immunomodulujące działanie ECT może być

więc jednym z mechanizmów przeciwdepresyjnego działania tej terapii.

TEORIA NEUROTROFICZNA DEPRESJI A ECT

Badania ostatnich dziesięcioleci udokumentowały udział układów

adrenergicznego i serotoninowego w patomechanizmach depresji i

zaowocowały opracowaniem coraz skuteczniejszych, stosowanych do

dziś, leków przeciwdepresyjnych. Badania te były skoncentrowane na

zaburzeniach stężenia neuroprzekaźników i funkcji ich receptorów,

nie wyjaśniły jednak przyczyn depresji ani mechanizmu działania

terapii przeciwdepresyjnych. Ostatnio coraz więcej uwagi skupia się

na wewnątrzkomórkowych mechanizmach transdukcji sygnału i

regulacji ekspresji genów. Udoskonalenie metod badawczych, w tym

przyżyciowego obrazowania i badań czynnościowych mózgu, dało

podstawy do sformułowania nowych hipotez dotyczących tego

zagadnienia. W ostatnich latach opracowano neurotroficzną teorię

depresji, która wiąże zaburzenia w układach neuroprzekaźników ze
zmianami w transdukcji sygnału wewnątrzkomórkowego i ekspresji

genów oraz ze zmianami na poziomie anatomicznym. Początkowe

badania wykazały, że sam wzrost poziomu neuroprzekaźnika w

szczelinie synaptycznej nie wywołuje efektów przeciwdepresyjnych,

które pojawiają się dopiero po wielu dniach terapii. Sugerowało to, że

efekty lecznicze są związane z powolnymi zmianami adaptacyjnymi

powstającymi w wyniku przedłużonego działania leków. Mnogość

efektów działania różnych rodzajów leków przeciwdepresyjnych i ECS

skierowała uwagę badaczy na mechanizmy wewnątrzkomórkowe,

które mogłyby być wspólne dla różnych rodzajów terapii. Takim

mechanizmem może być regulowany przez noradrenalinę i

serotoninę szlak związany z cAMP, prowadzący do stymulacji syntezy

czynników troficznych w OUN.

Nasilenie syntezy cAMP w komórce może zachodzić w wyniku aktywacji receptorów

związanych pozytywnie z tym szlakiem transdukcji sygnału wewnątrzkomórkowego

oraz w wyniku wzrostu wewnątrzkomórkowego stężenia wapnia. Wzrost stężenia

cAMP prowadzi do fosforylacji wielu białek i czynników transkrypcyjnych, między

innymi CREB, który uczestniczy w regulacji ekspresji genów

mózgowopochodnego czynnika neurotroficznego (BDNF) i jego receptora –

TrkB. Czynnik ten jest w głównej mierze odpowiedzialny za stymulację

neurogenezy, synaptogenezy i plastyczności neuronalnej oraz przeżycia komórek w

dojrzałym mózgu. Zaburzenia proliferacji neuronów są prawdopodobnie związane ze

zmianami patologicznymi w obrębie OUN. Wiele badań wykazało zmniejszenie

objętości hipokampu, kory i jąder migdałowatych u chorych na depresję. Nasilenie

atrofii hipokampu jest skorelowane z długością trwania choroby. Badania post

mortem mózgów pacjentów chorych na depresję wykazały obniżenie liczby komórek

glejowych, zmniejszenie wielkości neuronów i zaburzenia struktury kory mózgowej.

Zaburzenia neurogenezy w OUN mogą być spowodowane przez wywołane stresem

podwyższone stężenie kortykosteroidów, zaburzenia przekaźnictwa serotoninowego

oraz nasiloną na skutek infekcji lub stresu syntezę IL-1. Wszystkie te czynniki silnie

hamują ekspresję BDNF w hipokampie.

W przebiegu depresji obserwuje się osłabienie neuroprzekaźnictwa adrenergicznego

i serotoninowego w OUN. Wiele badań wykazało zaburzenia szlaku cAMP. Badania

post mortem wykazały obniżenie poziomu i aktywności cyklazy adenylanowe w

korze skroniowej. Upośledzenie syntezy cAMP wykazano też w komórkach

nieneuronalnych (limfocytach, fibroblastach, płytkach krwi) pobranych od chorych

na depresję. ECT normalizuje aktywność obwodowej puli cyklazy adenylanowej. W

badaniach na zwierzętach wykazano, że ECS pobudza aktywność cyklazy

adenylanowej i podnosi stężenie cAMP w korze mózgowej. W badaniach mózgów

chorych na depresję, którzy popełnili samobójstwo, a nie przyjmowali leków,

wykazano obniżone stężenie CREB w korze skroniowej w porównaniu z osobami

leczonymi lekami przeciwdepresyjnymi i grupą kontrolną. Przewlekłe podawanie

leków przeciwdepresyjnych powodowało nasilenie ekspresji CREB zarówno na

poziomie mRNA, jak i białka, a szybkość zmian odpowiadała w przybliżeniu

pojawieniu się efektu przeciwdepresyjnego. ECS również zwiększał stężenie mRNA i

białka CREB w hipokampie szczurów. Poziom BDNF oraz jego receptora TrkB, w korze
czołowej i hipokampie ofiar samobójstwa z depresją w wywiadzie i nieprzyjmujących

leków był obniżony w porównaniu z grupą kontrolną oraz osobami leczonymi lekami

przeciwdepresyjnymi.

Stwierdzono też, że chorzy nieprzyjmujący leków mają

niższe stężenie BDNF w surowicy niż pacjenci leczeni i

grupa osób zdrowych, a wzrastające w wyniku leczenia

stężenie tego czynnika troficznego było skorelowane z

poprawą stanu zdrowia ECS stosowany przewlekle u

szczurów zwiększał stężenie BDNF i TrkB w różnych

obszarach kory i w hipokampie Wzrost stężenia tego

czynnika był znacznie wyższy po ECS niż po lekach

przeciwdepresyjnych i był obserwowany w zwierzęcym

modelu depresji lekoopornej. Przewlekłe domózgowe

podawanie BDNF powodowało efekty przeciwdepresyjne w

modelach depresji.

W ostatnich latach wykazano metodą

mikromacierzy, że chroniczny ECS indukuje, głównie

w hipokampie i korze, ekspresję wielu genów

związanych z neurogenezą i neuroplastycznością, co

podkreśla znaczenie tych procesów w

przeciwdepresyjnym działaniu ECS. Zebrane dane

wskazują że stymulacja neurogenezy poprzez wzrost

stężenia BDNF może być jednym z głównych

mechanizmów przeciwdepresyjnego działania ECT.