Jama Brzuszna
• Znajomośc anatomii topograficznej
jest warunkiem prawidłowej oceny
zdjęc przeglądowych jamy brzusznej.
Ważne jest czy dany narząd ma
strukturę litą, czy zawiera płyn lub
gaz .Gaz w żołądku,w niektórych
czesciach jelita grubego sprawia że ta
narządy są dobrze widoczne. Tłuszcz
otaczający torebkę nerkową pomaga
w uwidocznieniu tych narządów.
• Ruchomośc narządów przestrzeni
zaotrzewnowej jest znacznie mniejsza
przez co są one bardziej narażone na
urazy.
• W przestrzeni zaotrzewnowej znajdują się:
• Nerki
• Nadnercza
• Zstępujący i dalszy odcinek dwunastnicy
• Okrężnica wstępująca i zstępująca
• Mięśnie biodrowo lędźwiowe
• Aorta brzuszna
• W przestrzeni wewnątrzotrzewnowej leżą:
• Żołądek
• Jelito cienkie (bez w/w cześci dwunastnicy)
• Okrężnica (bez w/w części)
• Wątroba
• Pęcherzyk żółciowy
• Trzustka
• Śledziona
• Narządy wewnątrzotrzewnowe
można podzielic ze względu na
umiejscowienie w umownych
kwadratach jamy brzusznej
• PGK- wątroba, pęcherzyk żółciowy
• LGK- żołądek,śledziona
• PDK – kątnica
• LDK- esica
Metody obrazowania
poszczególnych narządów
• Żołądek: zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej, badania
kontrastowe, TK, TK z kontrastem
• Jelito cienkie: Kontrastowe(baryt),zdjęcie przeglądowe jamy
brzusznej
• Jelito grube: RTG przeglądowe, badanie kontrastowe,
• Wątroba: TK, USG, MR i badania izotopowe
• Pęcherzyk żółciowy: Najczęściej USG,ECPW-Endoskopowa
chalangiopankreatografia
• wsteczną lub PCh- przezskórna cholangiografia
• Trzustka: trudna do zobrazowania: TK z kontrastem,ECPW,USG
• Sledziona: USG,TK
• Nerki: Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej, USG, Urografia dożylna,
TK
• Moczowody: zdjęcia urograficzne
• Nadnercza: TK, MR
• Pęcherz moczowy: zdjęcie przeglądowe, badanie urograficzne,USG
• Aorta: USG metodą Dopplerowską ,TK, MR, arteriografia
• Uraz jamy brzusznej(tępy)
• Zdjęcia przeglądowe jamy brzusznej i
klatki piersiowej w pozycji stojącej i
leżącej
• TK jamy brzusznej i miednicy małej
Tomografia komputerowa
• Jest metodą badania radiologicznego
dającą obraz poprzecznych lub
skośnych warstw ciała przez
przepuszczenie przez nie wiązek
promieniowania rentgenowskiego
pod różnymi kątami na detektory a
następnie za pomocą komputera
odtworzenie obrazu na monitorze.
Systemy tomografii
komputerowej
• Tradycyjny- stół z pacjentem jest przesuwany
skokami, umożliwiając zobrazowanie kolejno
po sobie następujących, wybranych
przekrojów ciała. Pomiędzy ekspozycjami
pacjent swobodnie oddycha.
• System spiralnej TK- ciągła rotacja lampy i
automatyczny, stały przesuw stołu. Badanie
w fazie bezdechu. Znaczne skrócenie czasu
badania, większe możliwości przetwarzania
obrazu ( prezentacja
trójwymiarowa, wirtualna endoskopia).
USG
• Ultradźwięki umożliwiają :
• uwidocznienie powierzchni granicznych
narządów i tkanek miękkich bez użycia
środków kontrastujących,
• nieinwazyjne, atraumatyczne badanie
pacjentów,
• określanie wymiarów badanych narządów,
głębokości ich położenia, wyznaczanie
powierzchni ich przekrojów,
• oglądanie narządów w ruchu,
• uzyskanie informacji o przepływie krwi.
Zasada działania USG
• Fala ultradźwiękowa o natężenie nieszkodliwym dla
pacjenta i badającego jest przekazywana w głąb
ciała ludzkiego za pomocą przetwornika
piezoelektrycznego.
• Nadajnik pobudza przetwornik do krótkotrwałej
tłumionej oscylacji.
• Jeśli to mechaniczne drganie napotyka na swojej
drodze granicę między narządami, nieciągłość w
biologicznej tkance, jamy wypełnione płynem,
zwapnienia, pęcherzyki powietrza albo ciała obce
to część energii zostaje odbita, pozostała część
przechodzi dalej.
c.d
• Przetwornik odpowiada na mechaniczne
drganie fali odbitego echa wytworzeniem
odpowiedniego sygnału elektrycznego.
• Sygnał ulega przetworzeniu na sygnał
luminancji na ekranie kineskopu
• Na podstawie korelacji między punktem
świecącym na ekranie a odległością przebytą
przez falę ultradźwiękową w tkance powstaje
obraz organizacji warstw napotykanych
przez wiązkę ultradźwiękową w kierunku, w
którym został skierowany przetwornik.
Rezonas Magnetyczny
• Wykorzystywane są własności magnetyczne jąder atomu wodoru-protonów.
• Umieszcza się pacjenta w silnym polu magnetycznym wystarczającym do
niewielkiego namagnesowania poszczególnych tkanek. Podstawą selekcji
danej warstwy jest zjawisko jądrowego rezonansu magnetycznego, czyli
pochłaniania impulsów fal elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej
przez jądra atomowe umieszczone w stałym polu magnetycznym. Wysłane
w kierunku pacjenta leżącego wewnątrz magnesu impulsy pobudzające są
pochłaniane tylko przez tę warstwę, która spełnia warunek rezonansu.
Następstwem rezonansowego pochłaniania impulsu fali jest powstanie
wewnątrz warstwy wirującego pola magnetycznego, które może być
wykryte przez cewki otaczające ciało pacjenta. Na podstawie sygnału echa
komputer oblicza rozkład amplitudy sygnału w płaszczyźnie warstwy , co
odpowiada otrzymaniu mapy składowej poprzecznej wektora magnetyzacji
protonów.
• Bezwzględne przeciwwskazania do MR stanowią : rozrusznik serca,
ferromagnetyczny klips naczyniowy na tętnicach mózgowych lub w ich
bezpośrednim sąsiedztwie, odłamek metalowy w oku lub w okolicy
narządów ważnych dla życia, nieusuwalny neurostymulator oraz metalowy
lub elektroniczny implant uszny, zaszyte pod skórą miniaturowe aparaty
słuchowe.
Środki cieniujące
stosowane w
rentgenodiagnostyce
• Są to substancje pochłaniające
promieniowanie rentgenowskie,
bardziej lub mniej niż otaczające
tkanki ciała.
• Środki cieniujące negatywne,
• Środki cieniujące pozytywne.
Środki cieniujące
negatywne
• Mały współczynnik pochłaniania
promieni X
• Powietrze,
• Tlen,
• Podtlenek azotu,
• Dwutlenek węgla,
• Gazy szlachetne.
Środki cieniujące
pozytywne
• Znacznie bardziej niż tkanki ciała
pochłaniają promieniowanie X
• Bar,
• Jod,
• Pierwiastki o wysokich liczbach
atomowych.
Środki nierozpuszczalne w
wodzie
• Siarczan baru(baryt)- badanie
kontrastowe przewodu
pokarmowego.
• Olejowe środki cieniujące
( mieszanina estrów etylowych, kw.
tłuszczowych oraz jodowego oleju
makowego-Lipiodol ultrafluid)-
sialografia, limfografia.
Środki nierozpuszczalne w
wodzie
• Siarczan baru(baryt)- badanie
kontrastowe przewodu pokarmowego.
• Olejowe środki cieniujące ( mieszanina
estrów etylowych, kw. tłuszczowych
oraz jodowego oleju makowego-
Lipiodol ultrafluid)- sialografia,
limfografia.
Powikłania po podaniu
środków cieniujących
•
odczyny idiosynkratyczne,
•
odczyny nieidiosynkratyczne,
•
odczyny mieszane.
•
Odczyny idiosynkratyczne ( anafilaktoidalne )
•
Występują nagle, naśladując reakcje alergiczne. Nie zależą od dawki.
•
Pokrzywka i świąd,
•
Skurcz oskrzeli, obrzęk krtani,
•
Wstrząs.
•
Odczyny nieidiosynkratyczne
•
Mają podłoże chemotoksyczne, osmotyczne lub bezpośrednio związane z
toksycznością narządową. Zależą od dawki, drogi i miejsca podania, stężenia oraz
budowy środka cieniującego.
•
Ból przy wstrzyknięciu,
•
Spadek RR,
•
Wpływ na częstość akcji serca,
•
Wymioty,
•
Objawy neurotoksyczne,
•
Uszkodzenia naczyń.
Wolne powietrze w jamie
otrzewnowej
(pneumoperitoneum)
• Oznacza istotne zagrożenie związane zazwyczaj z
perforacją przewodu pokarmowego(np. powikłanie
ciężkiego urazu zewnętrznego)
• Rozpoznanie pneumoperitoneum na zdjęciu
przeglądowym:
• Należy wykonac zdjęcie przeglądowe jamy
brzusznej w pozycji stojącej (choty stoi lub siedzi
kilka minut)i leżącej ( jako pierwsze, chory leży na
lewym boku) leżąca na plecach ( często jedyna
pozycja w której można zrobic u chorych po
ciężkim urazie )oraz typowe zdjęcie klatki
piersiowej.
Objawy
• Objaw podwójnej ściany-gaz zawarty w
jamie otrzewnowej oraz w pętlach jelita
obrysowuje obie powierzchnie ściany
jelita ( co najmniej 1 litr powietrza w
otrzewnej)
• Powietrze przywątrobowe
• Objaw trójkąta- przestrzeń wolnego
powietrza pomiędzy trzema pętlami jelita
• Powietrze w przestrzeni
zaotrzewnowej(retropneumoperitone
um)
• Przyczyny:
• Uraz- najczęściej penetrujące do w/w
przestrzeni urazy zewnętrzne, ciężkie
urazy ze złamaniem kości miednicy
j. Brzuszna TK
cd
Śledziona
• jest najczęściej uszkodzonym organem jamy
brzusznej ,u ok 25% pacjentów z urazem jamy
brzusznej można wykazac w TK uszkodzenie
śledziony. W badaniu fizykalnym można
wyczuc obecne wzmożenie napięcia powłok
brzusznych w lewym górnym kwadrancie j.b
(50-60%)oraz spadek RR (30%)
• TK (z kontrastem również)jest metodą wyboru
dla obrazowania tego typu urazów , czułość
95%
sledziona
Szczelina peknięcia
sledziony
Rozerwanie śledziony
Rozerwanie śledziony z
aktywnym krwawieniem
Wątroba
• Po śledzionie drugim narządem jamy
brzusznej który ulega uszkodzeniu jest
wątroba (ok. 30%).Uraz prawego płata
jest częstszy niż lewego, tylnego
segmentu prawego płata najcześciej.
Śmiertelność z powodu tępego urazu
sięga miedzy 8-25% i często jest
związana z masywnym,
niekontrolowanym krwawieniem. TK
służy do oceny rozmiarów krwawienia.
Płyn okolowątrobowy(krew)
Rozerwany prawy płat watroby
z krawiakiem
Krawiak
wewnątrzwatrobowy
Kwr+ aktywne krawienie
Trzustka
• Urazy trzustki występują w ok. 3-10%
urazów brzucha. Mechanizm urazu
• Wynika z ucisku między kręgosłupem i
scianą jamy brzusznej podczas
gwałtownego ucisku na ta okolicę.Urazy
sledziony często wystepują razem z innymi
co łączy się z wysoka śmiertelnością
ok25%. 50% smiertelnośc urazów
śledziony wynika z masywnego
krwawienia z naczyń trzewnych.
c.d
• TK trzustki może byc prawidłowe po
urazie nawet do 12 godzin dlatego w
przypadku watpliwości należy po tym
czasie wykona powtórne badanie
szczególnie jeżeli inne wyniki badań
na to wskazują.
Pancreatic lacereation
Pancreatic pseudocyst
Nerki
• Urazy nerek występują w ok 15-40%
urazów jamy brzusznej. TK jest
wymagane tylko w przypadku
wielonarządowym urazie. TK jest
niejako mniej obciązającym
badaniem niż dożylna urografia którą
stosuje się dla uwidocznienia
uszkodzen nerek
Nerki c.d
• .CT uwidacznia:
• Ogólne uszkodzenie nerek
• Głębokość uszkodzeń kory nerek
• Ilośc niedokrwionego obszaru nerek
• Stan układu kielichowo-
miedniczkowego
• Rozmiar okołonerkowego krwawienia
Uszkodzenie nerki
Uraz nerki z wyciekiem
kontrastu
Jelita
• Urazy jelit nie są częste (5%). Mogą ujawnia
się jako wynik bezpośredniego ucisku
pomiędzy ścianą jamy brzusznej a
kręgosłupem( podobnie jak w urazach
trzustki). Rozmiar tych uszkodzeń bywa
różny od miejscowych krwawień do
całkowitego uszkodzenia ściany jelit.
Najczęściej dotyczy to dwunastnicy, rzadziej
jelita cienkiego oraz grubego.
• Jednak konsekwencje niezdiagnozowanego
urazu mogą byc poważne i prowadzą do
zapalenia otrzewnej które posiada wysoka
śmiertelność
c.d
• Objawy urazu często są subtelne
.Należy podzukiwac:
• Powietrza poza pętlami jelita
• Ucieczki kontrastu z przewodu
pokarmowego
• Nieciągłości ścian
• Nacieków wokół tkanek miękkich
Kontrast z przewodu pok
Hemoperitoneum
pneumoperitoneum
Shock bowel
• Pęcherz-często towarzyszy urazom
miednicy.Hematuria jest bardzo
częstym objawem 95%.pelny pęcherz
jest bardziej narażony na urazy niż
pusty.
Wyciek kontrastu/moczu intra i
exrtraperitoneum
Rozerwanie pęcherza
Wyciek kontrastu z
dwunastnicy