Drobnoustroje

chorobotwórcze

Romuald Krajewski

Bakterie

•

Gronkowce

•

Staphylococcus aureus – G+, najczęściej izolowana
bakteria, najczęstsza przyczyna zakażeń (w USA
około 12%), przede wszystkim układu
oddechowego i ran operacyjnych.

•

Około 30% osób jest nosicielami (nos, włosy).

•

Poza szpitalem gronkowce powodują głównie
zakażenia skóry.

•

Rozwija oporność na antybiotyki.

•

Zakażenie następuje w drodze bezpośredniego
kontaktu

Gronkowce

•

Szczególne zainteresowanie budzą
zakażenia gronkowcem opornym na
metycylinę (MRSA), co jest przyczyną
zaniżania liczby zakażeń MSSA.

•

Nie wiadomo czy istnieje skuteczny sposób
zapobiegawczego izolowania pacjentów
nosicieli MRSA.

•

Standardowe metody profilaktyczne są
zwykle opracowane z myślą o gronkowcach.

Gronkowce

•

Szczepy wrażliwe i oporne na antybiotyki nie różnią się
chorobowością i powodują takie same objawy.

•

Nosicielstwo można zwalczać stosując miejscowo (do
nosa) maść z mupirocyną, której nie wolno stosować bez
uzasadnionych powodów.

•

Gronkowce są obecne na powierzchniach szpitalnych i na
sprzęcie, ale główną metodą przeniesienia infekcji jest
bezpośredni kontakt.

•

Należy rejestrować i w razie ponownej hospitalizacji od
początku izolować pacjentów zakażonych gronkowcami
opornymi na leki.

•

Pojawiły się szczepy gronkowców oporne na wszystkie
antybiotyki.

Bakterie

•

Paciorkowce

•

Streptococcus pyogenes – G+, beta-hemolizujący,
układa się w łańcuszki

•

Najważniejszym sposobem zapobiegania
rozprzestrzenieniu infekcji jest mycie rąk.

•

Zakażenie przez bezpośredni kontakt, przedmioty
codziennego użytku oraz na drodze kropelkowej.

•

Najczęstszym miejscem kolonizacji jest gardło,
usunięcie paciorkowca jest bardzo trudne.

Paciorkowce

•

Schorzenia: zapalenie gardła i GDO,
skóry, płuc, gorączka połogowa,
zakażenia głębokie (martwicze zapalenie
powięzi).

•

Powikłania: gorączka reumatyczna,
zapalenie nerek.

•

Rzadko epidemie szpitalne, częściej w
szkołach lub zamkniętych zakładach.

Paciorkowce

•

Zawsze należy używać rękawiczek przy
kontakcie ze skórą wykazującą objawy
zakażenia.

•

Pracownicy nosiciele paciorkowca powinni
zakładać maski i należy podjąć próbę
leczenia.

•

W trakcie trwania epidemi konieczne
profilaktyczne stosowanie penicyliny u
wszystkich pacjentów.

Bakterie

•

Enterokoki (paciorkowce jelitowe)

•

Wchodzą w skład fizjologicznej flory
przewodu pokarmowego.

•

Często są oporne na antybiotyki.

•

Mogą długo przetrwać w środowisku
zewnętrznym.

•

Przenoszą się na rękach personelu
medycznego.

Enterokoki

•

Częste źródło zakażeń szpitalnych –
16% zakażeń układu moczowego,
12% zakażeń ran, 9% zakażeń krwi.

•

Łatwo rozwijają oporność na kolejne
antybiotyki.

•

Podawanie antybiotyków
„selekcjonuje” szczepy oporne
enterokoków.

Enterokoki

•

Konieczna ścisła izolacja pacjentów
zakażonych szczepami opornymi na
antybiotyki.

•

Czynnikami ryzyka są są ciężki stan ogólny,
długotrwała hospitalizacja, nowotwory krwi
i szpiku, przeszczep.

•

Należy ograniczać do minimum użycie
wankomycyny – kilkanaście % enterokoków
jest już opornych na ten antybiotyk (i
pozostałe).

Bakterie

•

Pneumokoki (paciorkowce płucne) – G+,
alfa-hemolizujący, dwoinki, otoczka

•

Powodują zapalenie płuc, sepsę, zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych o wysokiej
śmiertelności (10-40%).

•

Zakażenia u osób bardzo młodych lub
starszych, przenoszone drogą
bezpośredniego kontaktu lub kropelkową.

•

Raczej nie powodują epidemii szpitalnych.

Pneumokoki

•

Najczęstsze zakażenia – ucho
środkowe i ostre zapalenie zatok.

•

Zakażenie w szpitalu dotyczy
przede wszystkim pacjentów z
ciężką chorobą i/lub deficytem
odporności.

•

Nosicielstwo jest rzadkie.

Bakterie jelitowe

•

Salmonella, Shigella, Escherichia coli – G-.

•

Zakażenia przewodu pokarmowego

•

Salmonelloza – nieprawidłowo przygotowane lub
przechowywane produkty mięsne i drobiowe (92% -
surowe lub niedogotowane jaja).

•

Shigella – krwotoczna biegunka, gorączka, w wyniku
zaniedbań sanitarnych, do zakażenia wystarczy <100
bakterii.

•

Escherichia – zapalenia jelita grubego, najczęściej w
wyniku spożycia zakażonego mięsa.

•

Clostridium difficile – następstwo antybiotykoterapii,
rozprzestrzenia się łatwo w całym środowisku szpitalnym.

Bakterie jelitowe

•

Rozprzestrzenianie patogenów jelitowych
następuje zwykle w wyniku
bezpośredniego kontaktu (odchody –
usta). Szczególne znaczenie mają
warunki higieniczne w kuchni.

•

Zapobiegawcze podawanie antybiotyków
nie jest celowe.

•

Zakażeni pacjenci powinni być izolowani.

Enterobacteriaceae

•

Inne bakterie jelitowe (niż omówione
wcześniej), G-.

•

Rozprzestrzeniają się głównie przez ręce
personelu.

•

Rozwijają oporność na antybiotyki.

•

Mycie rąk jest wystarczające, jednak w
przypadku szczepów opornych konieczna
izolacja, częsta wymiana cewników,
rurek, sond, kaniul.

Pseudomonas aeruginosa

•

Występuje w całej przyrodzie.

•

Tlenowa pałeczka G-.

•

W środowisku szpitalnym kolonizuje
miejsca wilgotne (krany, umywalki,
wanny).

•

Rozwija oporność na antybiotyki.

•

W przypadku epidemii należy zbadać
wszystkie płyny i roztwory.

Helicobacter pylori

•

Najczęstszy drobnoustrój powodujący
przewlekłe zakażenia u człowieka – 60%
populacji (w biednych krajach do 90%).

•

Możliwe jest zakażenie przez sprzęt, ale
poprawne stosowanie zwykłych środków
odkażających jest wystarczające.

•

Leczenie pacjentów bez objawów nie jest
potrzebne.

•

Zakażenie przenosi się bezpośrednio z człowieka
na człowieka.

Grzyby

•

Częstość zakażeń grzybami stale wzrasta.

•

Candida albicans jest 4. drobnoustrojem
hodowanym z krwi (za St. aureus, St.
epidermidis, Enterococcus).

•

Zakażenie krwi najczęściej występuje w
oddziałach intensywnej terapii i jest
związane z centralnymi liniami żylnymi.
W tej grupie nie stwierdza się istotnych
niedoborów odporności.

Grzyby

•

Infekcje grzybami (Candida, Aspergillus)
stanowią do 10% wszystkich zakażeń
szpitalnych.

•

Wystąpienie grzybiczej posocznicy wiąże
się z dużą śmiertelnością – 30-50%.

•

Do zakażeń predysponują stany obniżonej
odporności, chemioterapia, długotrwała
kaniulacja naczyń, antybiotykoterapia,
żywienie pozajelitowe.

Grzyby

•

Źródłem zakażenia pacjenta może być
skolonizowany przez Candida personel medyczny
przenoszący zakażenie za pomocą rąk.

•

40% pracowników chirurgicznych oddziałów
intensywnej opieki ma ręce skolonizowane przez
Candida.

•

Staranne przygotowanie i pielęgnacja miejsca
wkłucia najskuteczniej zapobiega zakażeniu krwi
przez grzyby.

•

Nie wykazano skuteczności profilaktycznego
leczenia przeciwgrzybiczego.

Wirusy

•

Cztery rodzaje zakażeń:

•

żołądkowo-jelitowe (wymioty, biegunka)

•

układu oddechowego (na drodze
kropelkowej)

•

wysypkowe (uszkodzenia skóry,
pęcherzyki)

•

za pośrednictwem krwi i produktów
krwiopochodnych

Zakażenia żołądkowo-
jelitowe

•

Mogą być powodowane przez różnorodne
wirusy.

•

Częste u małych dzieci i u osób starszych.

•

Przenoszenie na drodze fekalno-oralnej –
brudne ręce.

•

Większość zakażeń ma łagodny i
samoograniczający się przebieg.

Zakażenia dróg
oddechowych

•

Szerokie spektrum – od „przeziębienia” do
zapalenia płuc.

•

Nasilenie objawów zależy przede wszystkim
od odporności pacjenta.

•

Wirusy grypy i paragrypy, RS, adenowirusy,
enterowirusy, rhinowirusy, coronawirusy.

•

Zakażenie na drodze kropelkowej,
wskazana izolacja.

Choroby wysypkowe

•

Zakażenie drogą kropelkową lub kontakt
ze skórą.

•

Enterowirusy, opryszczka, odra, różyczka
(gorączki krwotoczne).

•

Skuteczne są szczepienia (niektóre
szczepionki zawierają żywe wirusy i nie
można ich stosować u pacjentów z
obniżoną odpornością).

Zakażenia za pośrednictwem
krwi

•

Zapalenie wątroby B i C, HTLV, HIV, CMV, EBV).

•

Zakażenie przez krew, wydzieliny, mleko kobiece.

•

Ryzyko zakażenia po zakłuciu igłą:

− HBV – 5-40%
− HCV – 10%
− HIV - < 0,5%

•

Gdy dochodzi do kontaktu z krwią wszystkich
pacjentów należy traktować jak zakażonych.

•

Po ekspozycji na HIV zalecane jest leczenie
przeciwretrowirusowe.