Międzynarodowe projekty

inwestycyjne w turystyce (MPIT)

cz. 2

Henryk F. Handszuh

MCDB – DPT Madryt

[e-mail]

Dwa zasadnicze rodzaje zagranicznego

finansowania przedsięwzięć

inwestycyjnych

• 1. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

(FDI – foreign direct investment)

– Zagraniczne inwestycje w zasadzie

długotermiowe, zakładające udział we
własności (equity), zarządzaniu, wspólnych
przedsięwzięciach (joint venture) czy
transferze technologii

• Inwestor posiada siedzibę (fiskalną) za granicą
• Inwestor tworzy oddziały zagraniczne (affiliates)

– Warunek założenia obecności handlowej (commercial

presence) wg GATS

Definicja EBC inwestycji bezpośrednich

• Inwestycje transgraniczne, których celem

jest nabycie trwałego udziału w podmiocie

gospodarczym będącym rezydentem

innego kraju

– W praktyce chodzi o posiadanie przynajmniej

10% akcji zwykłych lub głosów

• Obejmują:

– kapitał akcyjny

– zyski niepodzielone

– inne rodzaje kapitału związane z działalnością

wewnętrzną jednostki

EBC: Europejski Bank Centralny

Typowe sposoby inwestowania

zagranicznego (FDI) w branży

turystycznej

dla uzyskania kontroli poprzez

własność (equity)

• Fuzja (merger) przedsiębiorstw (krajowego i

zagranicznego)

• Przejęcie (zakup) działającego przedsiębiorstwa

(aquisition)

• Przejęcie obiektu w celu przebudowy i rewitalizacji

(brownfield)

• Stworzenie własnego obiektu od samego początki

(greenfield)

POMIAR FDI

– Wielkość FDI mierzy się:

• Bieżącymi strumieniami przepływu kapitału:

FDI flow (na zewnątrz „outward FDI” i do
gospodarki „inward FDI”)

• Wielkością i kondycją zagranicznych

udziałów w gospodarce (FDI stock):

– Wielkość nakładów kapitałowych i rezerw, w tym

zysków nietransferowanych (nieodprowadzanych)
za granicę

– Zadłużenie netto oddziałów zagranicznych

2. Inwestycje kapitałowe portfelowe

(portfolio)

• Bieżące zakupy akcji przedsiębiorstw czy

przedsięwzięć (podmiotów gospodarczych), bonów i

pochodnych instrumentów finansowych

(„derywatów”) przez podmioty zagraniczne, w

zasadzie jedynie dla uzyskania koniunkturalnych

korzyści finansowych (zysku), nie zaś dla celów

sprawowania kontroli nad danym przedsięwzięciem w

postaci uzyskania prawa własności, zarządzania czy

planowania strategicznego

– Inwestycje portfelowe ciążą w stronę spekulacji
– Dotyczą podmiotów widocznych i dostępnych „na parkiecie”
– Oddziaływanie inwestycji portfelowych na podmioty

turystyczne ma charakter pośredni, krótkotrwały,

koniunkturalny.

Definicja EBC inwestycji portfelowych

• Obejmują

– udziałowe papiery wartościowe

– dłużne papiery wartościowe (obligacje i bony

oraz instrumenty rynku pieniężnego)

• z wyłączeniem kwot uwzględnionych w inwestycjach

bezpośrednich i aktywach rezerwowych

• To:

– saldo zawartych przez rezydentów strefy euro

transakcji i pozycji w papierach wartościowych

wyemitowanych przez nierezydentów strefy euro

(po stronie aktywów) oraz

– saldo transakcji nierezydentów strefy euro (po

stronie pasywów)

EBC: Europejski Bank Centralny

Czynniki wpływające na wybór i rodzaj

inwestycji w turystyce

Zasadnicze pytanie:

jak łatwo jest prowadzić przedsiębiorstwo i

interesy

• Narzędzie Banku Światowego – ocena jakości przepisów

regulujących działalność gospodarczą oraz obsługujących ją

urządzeń i instytucji

• Coroczny raport: Prowadzenie Interesów (Doing Business

Report)

• Ocena cyklu działania przedsiębiorstwa:

– Rozpoczęcie działalności przedsiębiorstwa (starting a business)
– Uzyskanie pozwolenia na budowę (dealing with construction

permits)

– Rejestracja własności (registering property)
– Ochrona inwestorów (protecting investors)
– Płacenie podatków (paying taxes)
– Handel zagraniczny (trading across borders)
– Wywiązywanie się z umów (enforcing contracts)
– Zakończenie działalności (closing a business)

• Plus: zatrudnianie pracowników (emoploying workers)

Ranking dla 181 gospodarek na rok

2011

1.

Singapur

2.

Hongkong

5.

USA

6.

Dania

7.

Kanada

8.

Norwegia

10. Australia
12. Gruzja
17. Estonia
22. Niemcy
25. Belgia
26. Francja
29. Izrael
30. Holandia
31. Portugalia
32. Austria

42. Słowacja
43. Chile
46. Węgry
48. Armenia
49. Hiszpania
51. Bułgaria
54. Azerbejdżan
63. Czechy
68. Białoruś

70. Polska

79. Chiny
80. Włochy
109.Grecja
115. Argentyna
123. Rosja

Uwagi

• Dotyczy sektora formalnego i w

zasadzie dużych miast.

• Nie dotyczy konkurencyjności

gospodarki danego kraju

• Nie zajmuje się szczegółowo kwestią

bezpośrednich inwestycji zagranicznych

• Nie zajmuje się poszczególnymi

branżami

Wskaźniki dla Polski (70)

• Rozpoczęcie działalności przedsiębiorstwa - 113
• Uzyskanie pozwolenia na budowę

-

164

• Rejestracja własności

- 86

• Uzyskanie kredytu

- 15

• Ochrona inwestorów

- 44

• Płacenie podatków

- 121

• Handel zagraniczny

- 49

• Wywiązywanie się z umów

- 77

• Zakończenie działalności

- 81

Wskaźnik konkurenyjności turystyki (TTCI)

Travel & Tourism

Competitiveness

Index

A.T&T Regulatory framework

1.Policy rules and regulations

2.Environmental regulation

3.Safety and security
4.Health and hygiene

5.Prioritization of Travel

& Toutrism

B. T&T Business

Environment and infrastructure

1.Air transport infrstructure

2. Ground transport infrastructure

3. Tourism infrastructure

4. ICT infrastructure

5. Price competitiveness

in the T&T industry

C.T&T human, cultural

and natural resources

1.Human resources

2. National tourism perception

3.Natural and cultural

resources

Konkurencyjność w turystyce wg Światowego

Forum Gospodarczego (World Econonic wg

Forum - WEF)

• WEF podjął się mierzenia konkurencyjności w

turystyce („travel & tourism”) dla 124 krajów,

jednakże bez bezpośredniego zdefiniowania

pojęcia konkurencyjności. Z lektury opisu

czynników wynika, że chodzi głównie o:

– turystykę zagraniczną (przeciąganie przyjazdów z

zagranicy). Czynniki:

• „bezpieczeństwo” („S&S”)
• ”zdrowie i higienę”
• „infrastruktura komunikacji lotniczej”
• „konkurencyjność cenowa”„
• „stosunek do turystyki w kraju”

– Również o atrakcyjność inwestycji zagranicznych

• czynnik: „priorytet branży turystycznej w polityce rządowej”

Pozycja Polski wg TTCI (rok 2007)

• Wskaźniki grupy A
• Wskaźniki grupy B
• Wskaźnik grupy C
• Wskaźnik ogólny

• Najniższe notowania

• Najwyższe notowania

• 63
• 62
• 60
• 63

• Infrastruktura lotnicza (86)
• Infrastruktura drogowa (61)
• Infrastruktura turystyczna (46)
• Infrastruktura ITC (43)
• Stosunek do turystyki (122)
• Zasoby naturalne i kulturalne

(19)

• Przygotowanie kadr (32)
• Dobrobyt pracowników (35)

Kiedy tworzenie zagranicznego oddziału

poprzez FDI ma sens (dla inwestora)

„Klasyczna” formuła

„OLI – Ownership, Location, Internalization”

1. „O” - jeśli poprzez posiadanie oddziału czy udziału

(equity) może skutecznie konkurować z

miejscowymi przedsiębiorstwami (dzięki przewadze

– np. technologicznej - w tym wyrażonej przez

markę)

– Własność może być skutecznie zastąpiona poprzez licencję

lub franczyzę

2. „L” - jeśli może wykorzystać korzyści związane z

lokalnymi czynnikami produkcji (np. tania siła

robocza, ziemia - walory geograficzno-przyrodnicze)

3. „I” - jeśli transakcje wewnątrz przedsiębiorstwa na

linii centrala – oddział mogą być tańsze w sytuacji,

kiedy oddział znajduje się za granicą

Decyzje inwestycyjne wobec kombinacji

czynników OLI

1 (o)

1+2
(o) + (L)

1 + 3+2

(O + I +

L)

- Eksport

produktu
- Licencja
- Franszyza

- Umowa o

zarządzanie
- Licencja
- Franczyza

- Udział
własnościowy
(„właściwe FDI”)

Typowe dla

hoteli, wynajmu
aut

Trzy argumenty przemawiające za

projektem hotelowym

• Popyt na zakwaterowanie jest większy

aniżeli istniejąca oferta

– względne ryzyko

• Istniejąca oferta nie zapewnia jakości

odpowiadającej istniejącemu popytowi

– mniejsze ryzyko

• Możliwość stworzenia nowego rynku

(popytu), zaś brak jest podaży

– większe ryzyko

Potencjał wzrostu popytu na

zakwaterowanie hotelowe

• W wyniku rozwoju ekonomicznego w

kraju inwestycji (np. wzrost PKB,

poziomu dochodów określonych grup

społecznych) i tworzenia miejsc pracy

• Zwiększona potrzeba kwaterowania z

uwagi na wzmożony ruch pasażerów

(transport lotniczy, drogowy, morski)

• Rozwój funkcji miasta (typowe

imprezy związane z funkcją miasta:

konferencje, spotkania, zjazdy, targi)

Potencjał wzrostu popytu na

zakwaterowanie hotelowe...

• Powstawanie produktów związanych z

atrakcjami (parki tematyczne,
wydarzenia kulturalne, muzea, kasyna)

• Pojawianie się imprez szczególnych i

wyjątkowych (np. sportowe; turnieje;
przeglądy)

• Szczególne funkcje obszaru: ochrona

zdrowia, religia, zakupy

Konceptualizacja projektu hotelowego

• Wstępna ocena lokalizacji
• Rodzaj oferty
• Ocena potencjalnego popytu
• Rodzaj produktu

Tworzenie projektu hotelowego

przez głównych wykonawców

Zespół projektu

Właściciele i deweloperzy

Doradcy

Prawni

Finansowi

Podatkowi

Kierownictwo

projektu

Grupa finansowa

Grupa techniczna

Grupa budowlana

Operator

Sieć hotelowa

Niezależna firma

zarządzająca

Ocena lokalizacji

Czynnik

Ocena

1. Wielkość

i

ukształto

wanie

powierzchni

2. Planowanie
przestrzenne

Czy teren jest odpowiedni, aby świadczyć gościom

określone usługi?

Czy ukształtowanie i rodzaj terenu wpłyną korzystnie

na koszty budowy

?

Czy istnieje możliwość rozbudowy?

Czy istnieją branżowe plany studyjne odnośnie

rozwoju urbanistycznego uwzględniającego działkę

zabudowy?

Czy istnieją ograniczenia i przepisy lokalne, które

określają rodzaj zabudowy?

Potencjał rozwoju handlowgo i otoczenia

przemysłowego

Lokalizacja rodzajów działalności

generującej popyt na produkt i usługi (obszary

oddziaływania)

Ocena lokalizacji (2)

Czynnik

Ocena

3. Dostęp

4.

Widoczność

5.Sygnalizacj

a

Stan głównych dróg dojazdowych i charakter

ruchu drogowego

Plany rozbudowy dróg dojazdowych

Ułatwienia w dojeździe i opuszczaniu terenu

Czy będzie można obiekt dostrzec z pewnego

oddalenia?

Czy istnieje jakaś przeszkoda wizualna, która
ogranicza obszar widoczności obiektu?

Czy jest miejsce na umieszczenie ogłoszeń i
tablic informacyjnych?

Czy są ograniczenia dotyczące takich ogłoszeń i
tablic?

Ocena lokalizacji (3)

Czynnik

Ocena

7.

Infrastruktura

8. Dostęp do

miejscowych
zasobów

Czy teren jest uzbrojony i ma dostęp do
podstawowych usług (woda, kanalizacja,
energia elektryczna, łączność, gospodarka

odpadami, bezpieczeństwo, ochrona
przeciwpożarowa, służba zdrowia)?

Koszt usług komunalnych

Czy najbliższe otoczenie sprzyja uzyskaniu
dostępu do kwalifikowanej siły roboczej?

Czy istnieją inne rodzaje działalności
produkcyjnej, które mogą zapewnić lepsze
warunki zatrudnienia dla miejscowych

pracowników?

Czy najbliższe otoczenie wytwarza środki, które
mogą być wykorzystane dla produkcji w

obiekcie?

Określenie rodzaju produktu

• Określenie wielkości bazy noclegowej

• Rodzaj pokoi

• Usługi (przypisane do zakwaterowania i towarzyszące)

• Określenie przeciętnych (orientacyjnych) cen w

stosunku do różnych segmentów rynku (potencjalnego

popytu)

• Określenie rodzaju usług gastronomicznych

• Skala (zasięg) usług gastronomicznych

Inwestowanie w hotel poza własnością

Tendencje

• Firmy, obsługujące finalnych konsumentów (takie jak hotele i

restauracje), obecnie niechętnie opierają swoją strategię wzrostu na
transakcjach kapitałowych, w przeciwieństwie do firm obsługujących
przedsiębiorstwa (np. firmy konsultingowe).

• Sieci hotelowe oparte na własności mają niewielką zdolność

dochodową

• Następuje wyraźne oddzielanie własności hotelu od jego prowadzenia
• Szacuje się, że prowadzenie hoteli sieciowych w ponad 65% oparte

jest na modelach niewłasnościowych (Tourism Economics, 2010)

• Hotele są szczególnie otwarte na strategie rozwojowe nie wymagające

przepływów kapitałowych z uwagi na gotowość firm hotelowych do
transferu technologii (know-how) oraz łatwość kodyfikacji zarządzania i
systemów kontroli, zwłaszcza w przypadku franczyzy hotelowej

• W miarę, jak wzrastają inwestycje kapitałowe oraz nasila się

naśladownictwo, międzynarodowe korporacje są zmuszone bronić
swojej przewagi konkurencyjnej poprzez ochronę, wykorzystanie i
podniesienie wartości swoich atutów niematerialnych, takich jak
marka, wiedza i umiejętności

Zalety franczyzy

• Dystrybucja - dostęp do rynku (do

grup docelowych)

• Ułatwienie dla usytuowania się na

rynku

• Łatwość odróżnienia produktu wg

rodzaju i standardów obsługi

• Większa konkurencyjność

Ile kosztuje franczyza

• 300-600 USD od pokoju jako opłata wstępna

• 4-6% prowizji od efektywnej sprzedaży pokoju

• 1-2% od pokoju sprzedanego w systemie

rezerwacji

Opłaty franczyzowe. Operator: Choice Hotels

International, 2005 (Annual Report)

Marka

Opłata

wstępna od

pokoju/
Minimum

(US$)

Tantiema

(%)

Opłata

marketingo

wa (% )

Opłata

rezerwacyjn

a (%)

Comfort Inn

Comfort

Suites
Quality Inn
Quality Suites
Sleep Inn

300/50,000

300/50,000
300/35,000
300/50,000
300/40,000

5.25

5.25
4
4
4.5

2.1
2.1

2.1
2.1
2,1

1.75

1.75
1.75
1.25
1.75

Clarion
Econo Lodge
Mainstay

Suites
Rodeway

300/40,000
250/25,000
300/30,000
250/30,000

3,75
4
4,5
3,5

1
3.5
2.5
1.25

1.25
-
-
1,25

Zalety umowy o zarządzanie

• Współudział w ponoszeniu ryzyka w zakresie dysponowania

zasobami pracy, aktywów operacyjnych lub kapitału (equity)

• Zwiększenie mocy (przebicia) komercjalizacji na rynku lokalnym
• Odpowiedzialność prawna – handlowa, w zakresie prawa pracy

oraz fiskalna

• Gwarancja stosowania systemów informacyjnych dla celów

kontroli operacyjnej i finansowej

• Dostęp do programów rozwoju zasobów ludzkich (doskonalenia i

szkolenia kadr) jako środków do uzyskania kultury jakości i
organizacji

• Skuteczne programy szkoleń w celu zapewnienia osiągnięcia

zakładanych wyników operacyjnych

• Gwarancja przestrzegania procesów w celu zapewnienia norm

obsługi

• Skuteczna dbałość o parametry związane ze sprawowaniem

własności obiektu

Ile kosztuje operator jako firma

zarządzająca hotelem

Międzynarodowa sieć

hotelowa

Firma zarządzająca

jako niezależny

operator

1.5 – 3% od ogólnej

sumy sprzedaży
+
15 – 20% od zysku

operacyjnego brutto

15 – 20% od zysku

operacyjnego brutto

lub

1.5 – 2.5% od ogólnej

sumy sprzedaży
+ (plus)
5 – 10% od zysku

operacyjnego brutto

Przykłady wielkich przedsiębiorstw

zarządzających na zlecenie (2007)

Firma

Liczba obiektów

Westmont
Hospitality

Group

Theraldson

Property
Management
Meristar

Hospitality
Corp.
Interstate
Hotels Corp.
Lodgian Inc.

384

334

183

223

109

Pochodzenie (kto inwestuje „outward”)

i skala aktywów „turystycznego” FDI (FDI

stocks)

(

dane UNCTAD z 20007 r. za rok 2004)

• Wielka Brytania
• USA
• Canada
• Hong Kong

(Chiny)

• Francja

34.4 mld USD - 2,7% FDI
24.5 mld USA - 1.2% FDI
8.7 mld USA - 2.8% FDI
6.8 mld USA - 1.7% FDI
5.5 mld USA - 0.7% FDI

Beneficjenci (kto otrzymuje: inward)

„turystycznego” FDI

(dane UNCTAD 2004)

• USA
• Wielka Brytania
• Hongkong (Chiny)
• Kanada (2003)
• Francja

23.5 mld USD - 1.5% FDI
9.5 mld USD - 1.3% FDI
4.6 mld USD - 1.0% FDI
3.8 mld USD - 1.4% FDI
1.7 mld USD - 0.3% FDI

Niektóre wnioski

• „Globalizacja” inwestycji w branży

turystycznej jest niewielka – w
granicach 2%

• Najwięksi inwestorzy (gospodarki) to

równocześnie najwięksi odbiorcy FDI

• Są to jednocześnie te same rozwinięte

gospodarki o (nieproporcjonalnie)
wysokim poziomie
konsumpcji¨(konsumcja na kredyt)

Wnioski...

• Dla niektórych krajów (gospodarek) mniej

rozwiniętych, nawet niewielkie FDI w

branży turystycznej z globalnego punktu

widzenia ma jednak duże znaczenie,

bowiem tylko dzięki FDI gospodarki te

mogą wkroczyć na rynek turystyki

międzynarodowej (głównie wakacyjnej)

– Ubocznym (pochodnym) problemem jest

uzależnienie od zagranicy (w zakresie importu

składników do produkcji i popytu na produkt),

czyli ponowny lub jednoczesny transfer –

odpływ (leakage) kapitału za granicę

Tendencje po 2005 r.

• Wzmożone inwestycje w krajach

rozwijających się (głównie w związku z

boomem budowlanym motywowanym w

części atrakcyjnością turystyczną)

– Obecnie (w okresie kryzysu) ich perspektywy są

lepsze (przykład: Maroko), aniżeli w gospodarkach

rozwiniętych w związku z wyższymi kosztami i

cenami oraz załamaniem się konsumpcji w tych

ostatnich

• Inwestycje na linii Południe – Południe, np. z

Chin, Brazylii, Afryki Południowej (hotelarstwo

i infrastruktura)

• Nasilenie i załamanie inwestycji (krajowych,

pożyczkowych i FDI) w krajach Zatoki Perskiej

Koncentracja FDI w branży turystycznej

(wg klasyfikacji TSA)

Największe

inwestycje

Inwestycje
sporadyczn

e

Rzadkie
inwestycje

Brak danych

1. Hotele

/

obiekty

podobne

2. Restauracje

/

obiekty

podobne

3. Drugie domy
4. Wynajem
pojazdów

1.Pasażerski

transport
lotniczy

2.Pasażerski
transport
kolejowy

1.Usługi w

transporcie

drogowym
2.Pasażerskie

usługi żeglugowe
3. Usługi

uzupełniające w

transporcie

pasażerskim
4. Biura podróży
5. Usługi

kulturowe
6. Usługi

sportowe
i rekreacyjne

1.

Lotniska

2.

Centra

kongresow

e

3.

Parki

tematyczn

e

4.

Obiekty

targowe

5.

Systemy

rezerwacji

Niektóre wnioski

• Większość opcji inwestycyjnych w branży

turystycznej wykazuje się niewielką podatnością

na penetrację kapitału zagranicznego

– na tle innych branż produkcyjnych sektor turystyczny

należy do najmniej zglobalizowanych

• Przyczyna tkwi w formalnych i konceptualnych

utrudnieniach w dostępie do rynku krajowego

– Korzyści „OLI” rzadko podają sobie ręce w branży

turystycznej

– zapewnienie obecności handlowej

– udział osób fizycznych z zagranicy

– kontrola przedsięwzięcia ze strony inwestora

– nieopłacalna skala małych przedsięwzięć

• Pośrednia zachęta w postaci

– układu GATS i zabowiązań odnośnie zapewnienia

warunków do obecności handlowej (commercial presence)

– dyrektywy UE 2006/123 o usługach na rynku

wewnętrznym (dotyczy UE)

Obiekty za granicą w hotelarstwie

(dane za 2005 r. wg ankiety UNCTAD)

Grupa

Kraj

Pokoje

Obiekty

Obiekty za

granicą
(%)

1. Cendant
2. Six Cont.
3. Hilton
4. Marriott
5. Accor
6. Choice

7. Best

Western

8. Starwood
9. Carlson
10. Hyatt
11. Sol Meliá
12. TUI
13.Envergur

e/

Société

Louvre

14.

Wyndha

m

USA
W. Brytania
USA
USA
Francja
USA
USA
USA
USA
USA
Hiszpania
Niemcy
Francja

USA

553 700
508 000
475 000
427 500
415 800
362 500
312 200
225 700
135 400
91 700
85 500
75 400
70 000

62 000

6 624
3 234
2 700
2 333
3 654
4 545
4 109
751
795
214
347
284
940

242

6
-
15
19
74
25
43
34
43
40
49
40
6

11

Grupy hoteli sieciowych

(

wg seminarium Członków Afiliowanych UNWTO w

2007 r.)

Grupa

Obiekty

Franszyz
a

Zarządzani
e

Własność

1. Wyndham
2. Choice
3. Best

West.

4. Accor
5. Interconti.
6. Hilton

7. Marriott

8. Carlson
9. Starwood
10. Hyatt
11. Ventage
12.

Extend

ed

Stay
13.Meliá

6473
5376
4164
4121
3741
2935
2832

945
871
749
699
681

407

6441
5376
4164
1121
3204
2242
1784
905
360
425
699


20

32

547
512
343
947

40
426
186

681

245

..
25
350
101

85
138

6

142

Zasięg krajowy międzynarodowych sieci

hotelowych (2007)

Grupa

Kraje

InterContinental
Starwood
Accor
Hilton
Best Western
Carlson
Marriott
Wyndham
Golden Tulip
The Rezidor
Hyatt
Choice
Club Med
Four Seasons
TUI

100

95
90
78
78
70
68
55
49
49
44
40
40
31
29

Każda marka to świat marek

(segmentyzacja)

Intercontinental

Hotels

Group

Marriott

Starwood

IHG

I

NTER

C

ontinental

Crowne Plaza
Hotels-
Resorts
Holiday Inn Hotels-
Resorts
Express by Holiday
Inn
Hotel indigo
Staybridge Suites
Candlewood Suites

Marriott Hotels &
Resorts
Renaissance Hotels
&
Resorts
Marriott Vacation
Club
Courtyard Marriott
Fairfield Inn
Marriott
Residence Inn
Marriott
Sprighill Suites
Marriott
Townelace Suites
Marriott

Sheraton
Four Points by
Sheraton
St. Regis Resorts &
Residences
W Hotels
Westin Hotels &
Resorts
Aloft
Le Meridien

Każda Marka to świat marek

(segmentyzacja) (2)

Hilton Hotels Group

Wyndham

Carlson

(Carlson Marketing

Group)

Hilton
DoubleTree Guest
Suites –Times
Square New York
City
Hilton Garden Inn
Orlando Airport
Homewood Suites
Hilton
Embassy Suites
Conrad Hong Kong
Hampton Inn &
Suites

Trendwest
Ramada
DaysInn
Travelodge
Faifrfield Resorts
Howard Johnson
Landal GreenParks
Wingate Inn
Super 8 Motel
AmeriHost Inn
Welcome Holidays
Novasol

Radisson
Country Inn&Suites
by Carlson
Park Inn
International
Regent
Park Plaza

Każda Marka to świat marek

(segmentyzacja) (3)

Choice Hotel
International

Hyatt

Golden Tulip

Comfort Inn
Omfort Suites
Qualiy
Sleep Inn
Clarion
Main Stay Suites
Econolodge
Rodeway Inn
Suburban Extended

Grand Hyatt
Hyatt Regency
Park Hyatt
Hyatt Place
Hyatt Summerfield
Hyatt Vacations
Club

Golden Tulip Hotels
Royal Tulip
Golden Tulip

Resorts
Tulip Inn

Eksport inwestycji turystycznych z USA

(outward FDI) – 2004

Restauracje
i bary
+

Obiekty
hotelarskie
+

Wynajem
samochodó
w

Udział w
całym

„turystycznym
” FDI

12,110 mld

USD

+

10,217 mld

USD

+

6,396 mld

USD

=

75% FDI

z 38,424 mld

USD

Hotelowe FDI z „Południa” - 2006

Grupa

Kraj

Pokoje

Obiekty

Obiekty za
granicą

(%)

46. Shangri-

La
58. Jin-Jiang
63. Southern
Sun
64. Posadas
67. Raffles
73. Protea
74.

Cubanacan

86. Orbis

87. Gran

Caribe
96. Sun Int.

Hongkong
Chiny
RPA

Meksyk
Singapur
RPA
Kuba

Polska

Kuba
RPA

19 700
14 100
13 400

13 300
12 800
12 200
12 100

10 500

10 400
8 500

38
53
80

67
38
127
47

56

42
40

94
0
6

21
87
11
-

0

-
6

Udział aktywów FDI branży hotelarskiej

i gastronomicznej (H-G) w wybranych krajach

Kraj - rok

Wartość FDI/H-G
wg kraju
(mln USD)

Wartość FDI

ogółem
(mln USD)

Udział H-G w

całym FDI
(%)

Armenia 2002
Brazylia
2000
Bułgaria

2005
Chorwacja
2004

Dominikana

2005

Czechy
2004
Kambodża
2005
Litwa

2005

Myanmar

2005
Polska

2000

Słowenia
2005
Wietnam
2002

23,2
316,6
176.2
338.1
1 000.0
548.8
325.0
54.8
1 063.0
173.5
30.6
229.5

868.7
103 014.5
10 608.7
10 285.2
8 8859
57 258,9
2 360,3
6 602.9
13 816.0
34 227.0
7 054.7
26 055.2

2.7
0.3
1.7
3.3
22.4
0.9
13.9
1.2
7.7
0.5
0.4
8.6

Pewne wnioski

• Jeśli nowe inwestycje zagraniczne

kierują się do krajów słabiej
rozwiniętych, są to kraje o wyraźnym
wizerunku i potencjalnej
atrakcyjności dla turystyki
wakacyjno- rozrywkowo-
krajoznawczej

Międzynarodowe formy popierania

inwestycji turystycznych

• Unia Europejska: ACP – Proinvest
• Unia Europejska: pomoc dla

inwestycji w Europie

• Międzynarodowa Korporacja

Finansowa (IFC)

• Inicjatywy UNEP
• ONZ: Investment Compass

– UNCTAD: zrównoważone

(odpowiedzialne) inwestycje

Unia Europejska: ACP – Proinvest

• Proinvest to program partnerski stworzony

przez Komisję Europejską na rzecz krajów

ACP (Afryka – Karaiby – Pacyfik)

• Prowadzony przez samodzielną jednostkę w

ramach Centrum Rozwoju Przedsiębiorstw

(CDE) pod nadzorem Biura Współpracy

Komisji Europejskiej (EuropeAid)

• Finansowanie (w tym w formie bezzwrotnych

grantów) ze środków zgromadzonych w

Europejskim Funduszu Rozwoju.

• Obecny program na lata 2002 – 2012

dysponuje kwotą 110 mln euro.

Cele Proinvest

• Popieranie inwestycji i przepływu technologii do

przedsiębiorstw działających w kluczowych

sektorach krajów ACP

– Do takich sektorów jest zaliczana branża turystyczna

• Do zainteresowanych przedsiębiorstw pomoc

trafia za pośrednictwem organizacji

pośredniczących i zrzeszeń zawodowych (np.

izb przemysłowych)

• Chodzi zarówno o przepływ inwestycji na linii

„Północ – Południe”, jak i „Południe – Południe”

• Jedną z usług jest wyszukiwanie partnerów do

wspólnych inwestycji (matchmaking)

Projekty i kierunki w działalności

turystycznej

Proinvest

Ostatnie projekty (2008)
1. Afryka – Afryka Zachodnia

• Typowanie (wyodrębnianie, rozpoznanie, „identyfikacja”) i

promocja produktu turystycznego: przedsiębiorstwa

turystyczne, spółdzielnie, małe firmy, organizacje obywatelskie,

grupy konserwatorskie, sieci lokalne

• Rejestry „zrównoważonych produktów turystycznych”

– Przedsięwzięcia są oceniane wg kryteriów Europejskiego Centrum

Turystyki Eco Agro (ECEAT)

2. Karaiby

• Rozwój produktu turystycznego w Tobago i Grenadzie (np.

festiwale)

3. Pacyfik

• Wspólna strategia turystyki dla Południowego Pacyfiku

• Ocena przedsięwzięć pod kątem dużych inwestycji

• Projekty Proinvest przypominają projekty ST-EP UNWTO

Unia Europejska: Pomoc dla inwestycji

w Europie wg kryteriów strategicznych

• Programy na lata 2007 – 2013

– Program operacyjny „Infrastruktura i

środowisko”

– Program operacyjny „Innowacyjna gospodarka”
– Program rozwoju obszarów wiejskich
– Operacyjne programy regionalne

• Elementy turystyki znajdują się we

wszystkich programach

Kompas inwestycyjny UNCTAD

Investment Compass:
• 60 wskaźników opartych na

oficjalnych danych statystycznych i
badaniach ankietowych

Umożliwia porównania między
• Krajami
• Krajem i regionem

– Równoległa i uzupełniająca rola

względem IFC

Kompas inwestycyjny UNCTAD

Bierze się pod uwagę:
• Infrastrukturę prawną
• Opodatkowanie
• Wyniki ekonomiczne i stosowanie zasad dobrego

rządu (ładu bądź nadzoru korporacyjnego)

• Koszty operacyjne (koszty działalności)
• Infrastrukturę (fizyczną)
• Aktywa (zasoby)

– W ramach „Opodatkowania” porównanie interesuje się w

szczególności „turystyką”, obok przemysłów

przetwórczych, technologii informatycznych i

komunikacyjnych oraz usług na rzecz przedsiębiorstw

Rola kompasu inwestycyjnego UNCTAD

• Informuje, gdzie istnieją najlepsze

warunki sprzyjające inwestowaniu

• Pośrednio wskazuje, jakie obszary

zależne od władz państwowych należy
„uatrakcyjnić” dla FDI

• Podobne wskaźniki wprost zaleca OECD

Zalecane ramy dla rządowej polityki

inwestycyjnej OECD (Policy Framework for

Investment)

• Informacja dla inwestorów

• Rejestracja tytułów własności

• Własność intelektualna

• Wykonywanie umów i rozwiązywanie sporów

• Przepisy dotyczące wywłaszczenia

• Równe traktowanie inwestorów krajowych i

zagranicznych (national treatment)

• Współpraca międzynarodowa

(międzynarodowe porozumienia inwestycyjne)

• Przystąpienie do międzynarodowych

instrumentów prawnych w sprawie arbitrażu

Inicjatywa UNEP w sprawie odpowiedzialnego

inwestowania (The Principles for responsible

Investment)

• Dotyczy realizacji przez przedsiębiorstwa

środowiskowych i społecznych postulatów

dobrego rządu (ESG – environmental, social, and

corporate governance)

– Włączenie postulatów ESG w proces podejmowania

decyzji o inwestycji

– Włączenie postulatów w politykę i praktykę wykonywania

własności

– Żądanie ujawnienia stosunku do realizacji postulatów

ESG przez podmioty, w które się inwestuje

– Upowszechnianie akceptacji i wdrażania postulatów ESG

w działalności inwestycyjnej w ogóle

– Wspólne działanie na rzecz podnoszenia skuteczności we

wdrażaniu postulatów

– Informacja o własnych działaniach na rzecz wdrażania

postulatów i osiąganych wynikach

• Rejestr i publikacja (internet) firm inwestorów

podpisujących się pod tymi zasadami

Rola Międzynarodowej Korporacji Finansowej

(IFC- International Finance Corporation)

dążenie do rozwoju poprzez inwestycje

prywatne

IDA

1960

IFC

1956

ICSID

MIGA

1988

World Bank

IBRD

1945

World Bank

Group

Pełne nazwy

• IBRD – International Bank for

Reconstruction and Development

• IDA – International Development

Association

• MIGA – Multilateral Investment

Guarantee Agency

• ICSID – International Center for

Settlement of Investment Disputes

Rola i funkcje IFC

• Popieranie inwestycji w gospodarkach

wznoszących (do niedawna: kraje rozwijające

się)

• Dokonywanie globalnej waloryzacji

(benchmarking) – rozpoznawanie, wyróżnianie

i rozpowszechnianie najlepszych praktyk

• Nacisk na aspekty zrównoważenia: kwestie

ochrony środowiska i socjalne,

transparentność

• Łagodzenie ryzyka politycznego –

poszukiwanie statusu popieranego

kredytodawcy (preferred creditor)

EFPI - Zasady równoważenia IFC

• IFC doprowadził do uzgodnienia w 2006 r. tzw.

– „Zasad równoważenia” EFTI (Equator Principles

Financial Institutions - EPFI)

– Są one uznawane przez ponad 50 światowych

instytucji finansujących inwestycje

– Uchwalenie i przyjęcie do stosowania EPFI oznacza,

że podpisujące się pod nimi instytucje finansowe

zobowiązują się do udzielania kredytów na

przedsięwzięcia, przy których instytucje finansujące

i ich beneficjenci zastosują się do ustalonych zasad

10 zasad EFPI

• Rozpoznanie kategorii projektów i zaliczenie ich od

jednej z 3 kategorii (A, B lub C, w zależności od

uciążliwości)

• Dokonanie oceny społecznej i środowiskowej
• Zastosowanie norm społecznych i środowiskowych
• Plan działania i system zarządzania
• Konsultacje i jawność
• Postępowanie dotyczące skarg
• Niezależny przegląd
• Przestrzeganie obowiązujących przepisów krajowych
• Niezależna weryfikacja (audyt) i sprawozdawczość
• Sprawozdawczość względem spełnienia zasad EPFI

Standardy Wykonawcze IFC

(IFC Performance Standards

– Ocena społeczna i środowiskowa oraz system

zarządzania inwestycją

– Warunki pracy i zatrudnienia
– Zapobieganie zanieczyszczeniom i pogorszeniu zasobów
– Zdrowie i bezpieczeństwo społeczności lokalnych
– Zakup ziemi i nieprzewidziane przesiedlenia
– Ochrona różnorodności biologicznej i zarządzanie

zasobami naturalnymi

– Ludność tubylcza
– Dziedzictwo kultury

• Dla różnych sektorów (28), w tym dla lotnisk i

„rozwoju turystyki i hotelarstwa”, opracowano

szczegółowe wskazania wykonawcze

– Niektóre z nich korespondują ze wskazaniami Banku

Światowego

Nakłady inwestycyjne IFC

(dane za rok 2007)

25.4 mld USA zaangażowanych środków, z czego:

• 37% - zasilanie globalnych rynków finansowych

• 19% - przemysł wytwórczy i usługi (z wyj.
turystyki)

• 15% - infrastruktura

• 7% - przemysł rolnospożywczy

• 4% - technologie informatyczne

• 2% - zdrowie i edukacja

• 2 % - turystyka

• 1% - zasilenie krajowych rynków finansowych

Pomoc sektora publicznego dla

inwestycji turystycznych

(infrastruktura)

Przypadek Hiszpania: budowa lotnisk i

szybkich kolei

• Porty lotnicze w Madrycie i Barcelonie

przynoszą najwięcej strat wśród lotnisk w
całej Europie (mimo ogromnego ruchu
turystycznego)

– Kosztorysowe nakłady na budowę terminalu 4

lotniska w Madrycie zostały przekroczone 3-
krotnie

– W grudniu 2010 r. rząd Hiszpański zapowiedział

częściową prywatyzację portów lotniczych

Szybkie koleje w Hiszpanii - AVE

• Pod koniec 2010 r. Hiszpania stała się drugim

krajem na świecie (po Chinach) pod względem

wielkości sieci szybkich kolei (AVE) – 2.665 km

• Są one jeszcze bardziej deficytowe, aniżeli porty

lotnicze. Jedną z przyczyn jest niski udział

przewozów towarowych (obecnie tylko 4%)

– Budowa 1 km kosztuje od 12 do 20 mln euro; kolei

tradycyjnych – 3 mln euro

– Koszty środowiskowe kolei są prawie 4-krotnie niższe,

aniżeli koszty komunikacji lotniczej

– Szybkie kolei mają sens na odległości ponad 250 km i

poniżej 700 km

Przypadek: Wielka Brytania –

lotnisko Heathrow

• Rezygnacja przez nowy rząd konserwatywno-

liberalny z budowy trzeciego pasa z uwagi na

deficyt budżetowy i obcinanie wydatków

publicznych

– Głównym udziałowcem lotniska Heathrow jest

hiszpańska firma Ferrovial

• Dokonana w grudnia 2010 r. fuzja British

Airways i i hiszpańskiej Iberii (Iberia

eksploatuje terminal 4 w Madrycie)

– Oczekuje się zmniejszenia kosztów (logistycznych)

o kwotę 500 mln euro (w tym poprzez

zmniejszenia zatrudnienia)

– BA zamierza przerzucić część operacji na Madryt i

stamtąd je rozwinąć

Własność niektórych portów lotniczych

w Europie a rentowność

Państwowe

Częściowo
sprywatyzowane

Sprywatyzowne

Monachium
Orly
Malpensa
Dublin
Oslo Int’l
Genewa
Kolonia/Bonn

Frankfurt/Main
Zurich
Düsseldorf
Wiedeń
Hannover
Helsinki (Vantaa)

Heathrow/Gatwick/
Stansted/Bristol
Fiumicino
Manchester
Kopenhaga
Bruksela (krajowe)

Przeciętna stopa

zysku
26%

Przeciętna stopa

zysku
31%

Przeciętna stopa

zysku
43%

Wnioski

• Inwestycje publiczne są dokonywane na podstawie

wizji politycznej i oczekiwań ciągłego wzrostu

gospodarczego, który pozwoli zamortyzować nakłady

w dłuższym okresie czasu oraz zachęcić sektor

prywatny do własnych inwestycji i przedsiębiorczości

• Obecny kryzys finansów publicznych w większości

krajów świata, w tym zwłaszcza w krajach

rozwiniętych (OECD) powoduje zmniejszenie

inwestycji publicznych w infrastrukturę turystyczną,

co pociągnie za sobą tymczasowe zmniejszenie

popytu konsumpcyjnego w ogóle

• Zmniejszenie nakładów publicznych dodatkowo

zmniejsza popyt konsumpcyjny (m.inn. poprzez

spadek zatrudnienia)

• Utrzymuje się tendencja prywatyzacji infrastruktury

turystycznej

Finansowanie inwestycji turystycznych

w rozwiniętej gospodarce: przypadek

Niemcy

• Inwestowanie w nieruchomości

• Początkowo głównie inwestorzy krajowi

(otwarte fundusze celowe – open-ended

investment funds), obecnie coraz większa,

dominująca rola inwestorów zagranicznych

• W 2006 r. ich udział w inwestycjach wynosił

aż 93% z ogólnej kwoty nakładów 2.3 mld

euro.

• Inwestycje hotelowe uważane są za bardziej

ryzykowne aniżeli inne opcje inwestycyjne na

rynku nieruchomości

• Decydujący czynnik: możliwość szybkiego

pozbycia się obiektu (sprzedaży) bez strat

Czynniki brane pod uwagę przy

prywatnych inwestycjach hotelowych w

Niemczech

(wg wartości ważonej)

Hotele 4 gwiazdkowe:
• 37% - Jakość rynkowa (płynność

finansowa) - obrotowość

– Ocena stopy zwrotu nakładów (ROI – return on

investement)

– Rodzaj kontraktu
– Rodzaj operatora
– Zysk brutto

• 26% - Lokalizacja
• 15% - Jakość (stan techniczny) obiektu

Sytuacja w hotelarstwie w dobie załamania

gospodarczego: nowe inwestycje

z perspektywy Europy (wg badania DLA Piper 2010)

Wskazania na kraje i regiony o

najlepszych rokowaniach

inwestycyjnych w ciągu

następnych 3 lat

Udział wskazań (%)

Wielka Brytania
Chiny
Rosja
Indie
Ameryka Płd./Łacińska
Niemcy
Europa Środkowa i Wschodnia
Bliski Wschód
Reszta Europy Zachodniej
Francja
Azja Płd. Wschodnia
Ameryka Płn
Hiszpania
Karaiby

40
28
27
24
24
23
22
20
16
15
14
13
8
3

Bardzo duży wzrost sprzedaży w branży

hotelowej na świecie od początku 2010 r.

(dane LaSalle Hotels)

I kwartał

• Znaczny wzrost – Europa, Bliski Wschód i Afryka

(EMEA): + 46% (1.1 mld USD)

– Wielka Brytania: z 92 mln USD (2009)
do 324 mln USD (2010)

• Ameryka Płn./Płd: + 70%;
• Azja/Pacyfik: + 43%

Świat: + 53%; wartość transakcji: 2.8 mld USD

• Po zadłużonym i nietrafionym roku 2009, od

początku 2010 r. nawrót w stronę nowych inwestycji
hotelowych, zwłaszcza w miastach - portach

Pewne wnioski

• Wysokie wskazania w badaniu dla Wielkiej Brytanii

wynikają ze struktury respondentów (52%) oraz

„odkrycia” kraju dla turystyki wakacyjnej w czasie

kryzysu (staycation)

• Polska należy do obszaru o średnim

zainteresowaniu inwestycyjnym

• Obszary przesycone ofertą (nadwyżka oferty) to

Hiszpania, Karaiby, także Australia

• Nadal utrzymuje się zainteresowanie Bliskim

Wschodem (chodzi głównie o rejon Zatoki Perskiej)

– Dubaj: „elegancka oferta dla uprawiania wygodnej

turystyki”: rekreacyjnej i sportowej (bezpośrednie

uczestnictwo i obserwowanie zawodów)

Sytuacja na rynku nieruchomości

wakacyjnych

• Utrzymujące się załamanie na rynku
• Zdecydowana nadwyżka oferty

– W samej Hiszpanii to ok. 1 mln niesprzedanych jednostek

oraz 0.5 mln jednostek w budowie (przerwanej)

– Sytuacja oferty w Polsce (Świnoujście, Kołobrzeg,

Międzyzdroje, Mazury, Wisła) – obecnie znacznie wyższe ceny
od śródziemnomorskich, znad Morza Czarnego, Florydy…)

• Przejmowanie nieruchomości od deweloperów i właścicieli

indywidualnych przez banki

• Kolejne (nierówne) obniżki cen dla nowych klientów
• Nadmierne budownictwo nieruchomości wakacyjnych z

niespłacanych i niespłacalnych kredytów połączonych ze
spekulacyjnymi operacjami finansowymi stało się jednym z
głównych symptomów obecnie trwającego kryzysu (rozerwany
„balon” na rynku nieruchomości)

Ogólna ocena możliwości inwestycji w branży

turystycznej

• (Nadal) Uważa się (tak uważają doradcy

inwestycyjni), że rządy uznają turystykę za
atrakcyjny sektor dla wzrostu gospodarczego i
tworzenia miejsc pracy

• Niezależnie od kryzysu inwestorzy są chętni do

poszukiwania nowych możliwości inwestycji w
branży turystycznej w krajach rozwiniętych i
rozwijających się

• Istnieje ogromna ilość informacji i badań ze źródeł

publicznych i prywatnych, które można
wykorzystać do tego celu (vide IFC, UNCTAD,
OECD, UNEP)

Problemy

• Tradycyjnie rządy nie są wystarczająco skuteczne w

realizacji kampanii marketingowych i promocyjnych

mających na celu przyciąganie globalnych inwestycji

• Deweloperom i inwestorom spieszy się uzyskanie

możliwie maksymalnego zwrotu nakładów (w krótkim

okresie czasu), a jednocześnie konkurują oni o

ograniczoną liczbę dobrze widocznych projektów (co

podraża koszty zakupu własności i inwestycji)

• Przez dłuższy czas brak było doradców obsługujących

potencjalnych inwestorów prywatnych pod kątem ich

potrzeb w zakresie informacji o możliwościach

inwestycyjnych w dziedzinie turystyki

– Sytuacja zaczęła się zmieniać zwłaszcza po 2005 r.

Prywatne platformy popierania

inwestycji w turystyce

• Forum inwestycji hotelowych (Hotel investment

forum) – 13- te wydanie w czasie ITB 2010

• Początek forum inwestycji hotelowych w Afryce

– (Genewa 2007, Madryt FITUR 2010)

• WAIPA - Światowe Stowarzyszenie Agencji

Promocji Inwestycji

– WAIPA współpracuje z UNCTAD

– Międzynarodowe konferencje WIC, 15-te wydanie w

czerwcu 2010 w Buenos Aires

– Pierwsze forum WAIPA w Afryce (kwiecień 2010)

• Prywatne formy konsultanckie – wyszukiwanie

okazji inwestycyjnych za opłatą (np.Tourism

Roi)

Wskazówki Maplecroft (prywatna firma

doradcza)

• Dostarcza (za opłatą) informacji w formie

wskaźników w 10 obszarach, w tym w zakresie

interesującym zwłaszcza potencjalnych

inwestorów (

podkreślono te najważniesze

)

– Governance and business environment

– Integrity and corruption

• Geopolitics and emerging powers

• Terrorism and conflict

– Resource security

– Macroeconomics and development

– Human rights and labour standards

• Infectious diseases and public health

– Climate change and environment

– Natural hazards

Henryk F. Handszuh

[e-mail]