Psychometria 2009

Wykład 11

Inwentarz MMPI

• Starke R. Hathaway (psycholog)
• John C. McKinley (neuropsychiatra)

• Minnesota Multiphasic Personality

Inventory

• Minnesocki Wielowymiarowy

Inwentarz Osobowości

• dawniej: WISKAD (Wieloobjawowa

Skala Diagnostyczna)

Cel

• skonstruowanie inwentarza obejmującego wszystkie

najważniejsze kliniczne wymiary osobowości

• uzyskanie narzędzia mogącego służyć do oceny zmian

psychologicznych, w tym oceny skuteczności

psychoterapii

• uzyskanie narzędzia dobrze ukrywającego, co mierzy

• uzyskanie narzędzia nadającego się zarówno do

badania osób zdrowych, jak i zaburzonych psychicznie

• zastosowanie uniwersalne (np. psychologia,

psychiatria, sądownictwo, wojsko, szpitale itp.)

• inwentarz MMPI często służy jako narzędzie

przesiewowe - może sygnalizować możliwość

istnienia zaburzeń

psychicznych/psychologicznych

Podstawowe założenia

• MMPI jest skonstruowany w sposób „konsekwentnie

ateoretyczny”

• konstrukcja kwestionariusza tylko na drodze

empirycznej

• nie wychodzi od żadnej teorii osobowości ani od

żadnej teorii psychologicznej w ogóle

• Punkt wyjścia: jednostki nozologiczne
• w klasyfikacji zaburzeń psychicznych wg Emila

Kraepelina

• Jednak autorzy nie deklarują, że MMPI mierzy

jednostki wyróżnione przez Kraepelina a tylko, że

dana skala mierzy podobieństwo do osób z

określonym rozpoznaniem psychiatrycznym

Formy inwentarza MMPI

• Formy prezentacji:

– forma indywidualna – pudełkowa (raczej

historyczna): każde pytanie na osobnej kartce,
badany wrzuca każdą kartkę do jednego z dwóch
pudełek: „prawdziwe” albo „fałszywe” w
odniesieniu do badanego

– forma indywidualna – klasyczna zeszytowa
– forma magnetofonowa – pytania nagrane na taśmie
– forma komputerowa: zdecydowanie

najpopularniejsza, oszczędza godzin pracy na
wygenerowanie wyników w dziesiątkach podskal

Wersje inwentarza MMPI

• Oryginalna pełna – obecnie najnowsza wersja to

MMPI 2 (1989) (polska adaptacja: Kucharski, 2001

• Oryginalna pełna: MMPI. Starsza, ale ciągle

używana. Polska adaptacja: Matkowski, 1992

• Wersje skrócone (dosyć liczne) – nie pozwalają na

obliczenie wszystkich skal; badanie trwa znacznie

krócej

• Najczęściej stosowana: 366 pytań; oryginał MMPI

2: 567 pytań)

• Inne wersje skrócone:

– Mini-Mult: 71 pytań

– Midi-Mult: 86 pytań

– Maxi-Mult: 94 pytania

– MMPI-168: 168 pytań

Wersje polskie

• 1951, M. Choynowski: WISKAD-MMPI

– tłumaczenie uchodziło za niedokładne
– brak norm. Kuriozalne stwierdzenie

Zenomeny Płużek (1972), że można

używać norm amerykańskich

• 1985, J. Paluchowski: udoskonalone

tłumaczenie, normy polskie

• 1992, Matkowski: MMPI
• 2001: Kucharski, 2001: MMPI 2

• MMPI zawiera stwierdzenia, a nie

pytania, np. „Fascynuje mnie ogień”
(MMPI 2, Pyt. 432)

• Jeśli badany zgadza się ze

stwierdzeniem, zaznacza TAK, jeśli
nie, zaznacza „NIE”

Konstruowanie inwentarza

MMPI

• Konsekwentnie empiryczne
• punkt wyjścia: ponad 1000 stwierdzeń,

zaczerpniętych z różnych skal
osobowości, postaw, analizy
przypadków, podręczników psychiatrii,
własnych doświadczeń klinicznych
autorów

• po usunięciu zdań powtarzających się

lub podobnych: 550 stwierdzeń

• Stwierdzenia obejmowały 25 grup

tematycznych, np:

– ogólny stan zdrowia, nawyki
– sprawy rodzinne
– postawy polityczne, społeczne i religijne
– życie seksualne
– problemy somatyczne (np.. zaburzenia mowy,

funkcjonowanie układów: krążeniowego,
oddechowego, żołądkowo-jelitowego, moczo-
płciowego

– sprawy rodzinne i małżeńskie
– problemy zawodowe i szkolne
– zaburzenia nastroju
– objawy zaburzeń psychicznych, np. urojeń, fobii
– męskość-kobiecość
– itp.

• Konstruowanie skal:

– klinicznych: wyłącznie na podstawie

porównania odpowiedzi na dane
stwierdzenie między zdrowymi a
osobami z danym rozpoznaniem
klinicznym

– pytanie trafiało do skali, kiedy różnica

przekraczała dwa błędy standardowe

Gr.

kontrolna

Schizofreni

cy

P

F

P

F

„Lubię czasopisma z zakresu techniki

50

50

51

49

Gdy jestem sam, słyszę dziwne głosy

5

95

35

65

Ludzie okazują mi tyle sympatii, na ile

zasługuję

80

20

50

50

Wiggins,
1973

Podstawowe zarzuty

• Istotność statystyczna różnicy proporcji

odpowiedzi między grupą kontrolną a

diagnostyczną zależy od liczebności

próby

– tym samym to, czy pytanie trafi do skali,

zależy od liczebności próby

• to samo pytanie może trafić do różnych

skal diagnostycznych

• Hathaway i McKinley na zarzuty

dotyczące ich metody nie zwracali uwagi.

• W MMPI ocenie podlegają:

– skale i podskale
– konfiguracje skal i podskal
– profil

Skale w inwentarzu MMPI

Skale kontrolne

Skala kontrolna „?” - Nie

umiem odpowiedzieć

• Liczba braków odpowiedzi i odpowiedzi

„I tak i nie”

• Diagnostyczna, jeśli przekracza 30 a

zwłaszcza 100

• Skutkuje obniżeniem profilu

• Może być przejawem roztargnienia, niechęci

do badania, zdenerwowania, lęku przed

oceną, nadmiernego intelektualizowania,

przesadnej ostrożności, podejrzliwości

Skala kontrolna L

• badanie „szczerości”, natężenia

skłonności do przedstawiania się w
dobrym świetle

• stwierdzenia dotyczące postaw

chwalebnych lecz rzadkich

• np. „Myślę czasami o rzeczach, o

których nie powinienem mówić”

Skala kontrolna F

• stwierdzenia, na które zgodnie z

kluczem odpowiada bardzo mało ludzi
(<10%)

• wykrywa dewiacyjny sposób

odpowiadania

• dziwne myśli i przekonania, także

apatia i brak zainteresowań

• np. „W ciągu dnia najchętniej bym

siedział i marzył, zamiast coś robić”

Skala kontrolna K

• zaprzeczanie problemom
• może wskazywać na

zafałszowywanie wyników

• np. „Bardzo rzadko kłócę się z

rodziną”

Skale kliniczne

Skala 1 – Hipochondria (Hd)

• zaprzeczanie zdrowiu, zgłaszanie

wielu dolegliwości

• pacjenci z rzeczywistymi

zaburzeniami somatycznymi
uzyskują niższe wyniki od
hipochondryków

• np. „Rzadko dokuczają mi skurcze lub

drżenia w mięśniach” (F)

Wysoka hipochondria

• skarży się na złe samopoczucie, zmęczenie, słabość, bóle

• nadmiernie skoncentrowana na funkcjonowaniu własnego

ciała

• ma objawy somatyczne, które nie do końca są określone

• samolubna, egocentryczna, narcystyczna

• niezadowolona, nieszczęśliwa

• wymagająca i krytyczna wobec innych

• wrogość wyraża w pośredni sposób poprzez: cyniczne

poglądy, skargi i „jęczenie”, krytykę innych

• niezbyt podatna na psychoterapię, z powodu braku wglądu

w siebie

• może przerwać terapię, kiedy stwierdzi, że terapeuta nie

poświęca jej zbyt dużo uwagi i nie wspiera jej wystarczająco

Niska hipochondria

• wolna od problemów somatycznych
• optymistyczna, wrażliwa, ma pełny

wgląd w siebie

• daje sobie radę w problemach życia

codziennego

Skala 2 – Depresja (D)

• obniżenie nastroju, depresja,

obniżenie poczucia własnej wartości,
sprawności

• np. „Waga moja utrzymuje się na tym

samym poziomie” (F)

Wysoka depresja

• ma poczucie smutku, nieszczęścia, niezadowolenia,

przygnębienia

• pesymistycznie spostrzega przyszłość

• skarży się na osłabienie, zmęczenie, utratę energii

• płaczliwa, spowolniona psychoruchowo

• posiada nadmierne poczucie winy, skłonność do zamartwiania

się, brak jej wiary w siebie

• introwertywna, nieśmiała, ustępująca, bojaźliwa

• zachowuje dystans psychiczny: unika kontaktów

interpersonalnych, izoluje się

• ma problemy z podejmowaniem decyzji

• unika sytuacji, które mogą być dla niej nieprzyjemne

• gotowa do ustępstw, aby uniknąć konfrontacji

• w psychoterapii – jest zmotywowana z powodu swojego

dyskomfortu psychicznego, w przypadku szybkiej poprawy,

może przerwać leczenie

Niska depresja

• nie jest napięta, nie ma poczucia winy, smutku,

nieszczęścia

• czuje się spokojna, rozluźniona, zadowolona z życia

• wesoła, optymistyczna

• ufa we własne siły, radzi sobie dobrze w różnych

sytuacjach

• zachowuje równowagę emocjonalną

• aktywna, energiczna, nastawiona na

współzawodnictwo

• bystra, dowcipna, robi dobre pierwsze wrażenie

• impulsywna, bez dostatecznej samokontroli

• może wywoływać wrogość u innych ludzi

• często wchodzi w konflikty z autorytetami

Skala 3 – Histeria (Hy)

• pozycje z dwóch kategorii: symptomy

somatyczne i zaprzeczanie problemom
psychologicznym

• objawy konwersyjne, reakcje na stres, belle

indifference, brak wglądu w przyczyny
problemów, niedojrzałość, egocentryzm,
oczekiwanie zainteresowania i opieki,
erotyczny styl ingracjacyjny

• np. „Przeważnie czuję się osłabiony”

Wysoka histeria

• unika odpowiedzialności i reaguje na stres symptomami fizycznymi

• ma nagle pojawiające się i znikające symptomy: ból głowy, bóle w

klatce piersiowej, kołatanie, osłabnięcia, ataki lęku

• ma mały wgląd w siebie

• skłonna do zamartwiania się

• psychicznie niedojrzała, dziecinna, infantylna

• skoncentrowana na sobie, egocentryczna, narcystyczna

• oczekuje koncentracji od otoczenia, uzyskuje ją często w pośredni i

pokrętny sposób

• nie wyraża w sposób bezpośredni wrogości i urazy

• społecznie zaangażowana, rozmowna, entuzjastyczna

• ma powierzchowne i niedojrzałe związki interpersonalne,

skoncentrowana na tym, co inni mogą dla niej zrobić

• w psychoterapii - reaguje dobrze na bezpośrednie uwagi i sugestie,

powoli powiększa wgląd w przyczyny swoich zachowań

• obawia się niepowodzeń w szkole lub pracy, ma problemy z

autorytetami

• może (mogła) mieć odrzucającego ojca

Niska histeria

• konwencjonalna, konformistyczna
• unika sytuacji ryzykownych, mało

pracowita

• ma wąski zakres zainteresowań,

ogranicza społeczne angażowanie się

• podejrzliwa, nieufna, realistyczna,

logicznie myśląca

• odporna na nudę i monotonię życiową

Skala 4 – Psychopatia (Pd)

• osobowość psychopatyczna
• konflikty w rodzinie, trudności w

pracy, zbuntowanie, odrzucanie
zasad, nadużywanie substancji,
problemy z odraczaniem gratyfikacji,
makiawelizm

• np. „Chciałbym nie być tak

nieśmiały” (F)

Wysoka psychopatia

• ma problemy z przestrzeganiem przyjętych norm i

obyczajów społecznych

• przejawia zachowania aspołeczne lub antyspołeczne:

kłamie, oszukuje, kradnie, nadmiernie używa

alkoholu

• impulsywna, agresywna, mało tolerancyjna na

frustrację, niecierpliwa

• buntowniczo nastawiona do autorytetów

• obwinia rodziców za swoje problemy

• niedojrzała, dziecinna, narcystyczna, samolubna,

egocentryczna

• ostentacyjna, ekshibicjonistyczna

• mało wrażliwa na innych, zainteresowana

kontaktami tylko z tymi, których może wykorzystać

Niska psychopatia

• konwencjonalna, konformistyczna,

• akceptuje autorytety,

• pasywna, submisyjna, mało asertywna

• szczera, ufna, wytrwała, odpowiedzialna

• skoncentrowana na swojej pozycji i poczuciu

bezpieczeństwa

• mało twórcza i mało spontaniczna

• u mężczyzn – nie zainteresowana sprawami

płciowymi: obawia się kobiet

• krytyczna w stosunku do siebie, niezadowolona z

siebie

• akceptuje rady i sugestie

• może się uzależnić podczas leczenia

Skala 5 – Męskość-kobiecość

(Mf)

• głównie do diagnozy homoseksualizmu,

zarówno ego-syntonicznego jak ego-

dystonicznego; brak identyfikacji z rolą

płciową

• pytania wysoce „nie-wprost”, np. „Unikam

stawiania nóg na przerwy między płytkami

chodnika” (F); „Lubię być w wesołym

gronie, gdzie wszyscy z siebie żartują” (F)

• trafność tej skali – jedna z niższych w

MMPI

Wysoka męskość-kobiecość

• ma problemy z własną identyfikacją seksualną

• nie czuje się pewnie w męskiej roli, zniewieściały

• posiada zainteresowania o charakterze estetycznym i

artystycznym

• inteligentny, zdolny, bystry, logicznie myślący,

zorganizowany

• z dużą wyobraźnią i kreatywnością podchodzi do

rozwiązywania problemów

• wrażliwy na innych, tolerancyjny

• zdolny do wyrażania serdecznych, ciepłych uczuć w stosunku

do innych

• często pasywny, zależny, submisyjny w związkach

interpersonalnych, aby uniknąć konfrontacji, woli pójść na

ustępstwo

• może okazywać zainteresowania i zachowania

homoseksualne

Niska kobiecość-męskość

• podkreśla swoją męskość: siłę fizyczną, odwagę
• agresywny, poszukujący mocnych wrażeń i przygód
• szorstki, często wulgarny
• nie do końca przekonany co do własnej męskości
• ma ograniczone zdolności intelektualne, wąskie

zainteresowania, przedkłada działanie nad

myślenie

• mało elastyczny i oryginalny w rozwiązywaniu

problemów

• praktyczny, spokojny, wesoły, dowcipny
• ma mały wgląd w motywy własnych zachowań

Skala 6 – Paranoja (Pa)

• zarówno jawna psychoza (np.

urojenia prześladowcze, poczucie
wielkości), jak i: nadmierna
wrażliwość, sztywność standardów
etycznych i moralnych, zaprzeczanie
własnemu nieufnemu stosunkowi do
ludzi

• np. „Ktoś kieruje moimi myślami”

Wysoka paranoja

• ujawnia zachowania psychotyczne

• przejawia zaburzenia myślenia

• posiada urojenie prześladowcze, wielkościowe

• używa projekcji jako mechanizmu obronnego

• najczęściej otrzymuje diagnozę schizofrenii lub zaburzeń

paranoidalnych

• posiada tendencje paranoidalne

• wrażliwa; nadmiernie reaguje na zachowania innych

• ma poczucie, że życie źle się z nią obchodzi

• podejrzliwa, ostrożna, wrogo usposobiona, pełna urazy

• w psychoterapii - nie rokuje zbyt dobrych prognoz,

ponieważ nie lubi rozmawiać o swoich problemach

emocjonalnych i ma problemy z nawiązaniem porozumienia

z terapeutą

Niska paranoja

• może mieć zaburzenia psychotyczne

lub paranoiczne, przy czym
symptomy tych zaburzeń są bardziej
zamazane, niż w przypadku wyników
bardzo wysokich

• ostrożna, obronnie nastawiona
• nieśmiała, tajemnicza, zamknięta w

sobie

Skala 7 – Psychastenia (Pt)

• nerwica psychasteniczna albo

syndrom obsesyjno-kompulsywny

• kłopoty z koncentracją uwagi,

niepokój, zmęczenie, senność

• np. „Zdarzało mi się czasem, że

robiłem coś pod wpływem hipnozy”

Wysoka psychastenia

• ma poczucie „wewnętrznego chaosu” i dyskomfortu

• niespokojna, spięta, zdenerwowana, pełna obaw

• ma problemy z koncentracją

• niepewna, nadmiernie samokrytyczna; czuje się gorsza, brak jej

zaufania do siebie

• stawia sobie i innym wysokie wymagania

• pracowita, sumienna, staranna, uporządkowana, zorganizowana,

skrupulatna, wytrwała, solidna

• nieśmiała; potrzebuje akceptacji

• narzeka na dolegliwości somatyczne: problemy gastryczne i

sercowe, skarży się na uczucie zmęczenia i wyczerpania

• słabo reaguje na wytyczne psychoterapii

• często oporna na interpretacje terapeuty i wrogo nastawiona,

mimo to pozostaje w terapii dłużej niż inni pacjenci

• czyni powolny ale równomierny postęp w psychoterapii

• podejmuje zwykle problemy związane z pracą, szkołą

Niska psychastenia

• dobrze przystosowana
• pozbawiona obaw i lęku
• ufna we własne siły, odpowiedzialna,

sprawnie działająca

• posiada szeroki zakres zainteresowań
• przywiązuje wagę do sukcesu,

pozycji społecznej i uznania

Skala 8 – Schizofrenia (Sc)

• część pozycji dotyczy schizofrenii

(zaburzeń myślenia, urojeń,

halucynacji, dziwacznych doznań

sensorycznych, „słyszenia głosów”),

inna część: alienacji społecznej, braku

zainteresowań, trudności w kontroli

impulsów

• np. „Ludzie lubią mnie tak, jak na to

zasługuję” (F)

• najsłabsza skala w MMPI

Wysoka schizofrenia

• może reprezentować typ schizoidalny:

• ma poczucie izolacji, wyobcowania, niezrozumienia, braku

akceptacji przez rówieśników

• jest zamknięta w sobie, osamotniona, niedostępna

• unika stosunków z ludźmi i nowych sytuacji

• przez innych spostrzegana jako nieśmiała, powściągliwa

• może czuć urazę, wrogość, agresję ale jest niezdolna do

wyrażania swoich uczuć

• zazwyczaj reaguje na stres ucieczką w świat marzeń

• ma poczucie niższości i niezadowolenia z siebie

• przez innych określana jako niekonwencjonalna, ekscentryczna

• z jednej strony może być uparta, kapryśna, zadufana, z drugiej

wspaniałomyślna, sentymentalna

• w psychoterapii – nie rokuje dobrych prognoz, mimo to

pozostaje w terapii dłużej niż inni pacjenci, potrafi zaufać

terapeucie

Niska schizofrenia

• przyjacielska, wesoła, wrażliwa, godna zaufania
• łatwo przystosowująca się, odpowiedzialna i

niezawodna

• powściągliwa; unika wchodzenia w głębsze,

emocjonalne stosunki z innymi ludźmi

• w kontaktach interpersonalnych submisyjna i

uległa

• ostrożna, konwencjonalna, konserwatywna,

praktyczna

• przywiązuje wagę do sukcesu, pozycji społecznej,

władzy, ale niechętnie współzawodniczy

Skala 9 – Mania (Ma)

• zaburzenia hipomaniakalne, wysoki

poziom aktywności, drażliwość,
trudności w koncentracji uwagi, także
kontrola impulsów i emocji,
tolerancja na frustrację

• np. „Należy próbować zrozumieć

swoje sny i się nimi kierować”

Wysoka mania

• charakteryzuje się dużym poziomem aktywności rozproszonej w

„nieskutecznych działaniach”

• może mieć: halucynacje, urojenia wielkościowe, przyśpieszoną mowę,

wahania emocjonalne

• energiczna, rozmowna, przedkłada działanie nad myślenie, posiada

szeroki zakres zainteresowań, jednak nie potrafi mądrze wykorzystać tej

energii

• impulsywna, porywcza, drażliwa, wrogo nastawiona, agresywna

• pełna nadmiernego optymizmu i ambicji; posiada wygórowane mniemanie

o swojej wartości i znaczeniu

• lubi być wśród ludzi i ogólnie robi dobre pierwsze wrażenie

• imponuje innym życzliwością, entuzjazmem, pewnością siebie

• zwykle nie potrafi wchodzić w głębsze związki z innymi ludźmi, często

posługuje się manipulacją, podstępem

• nierzadko spięta, nerwowa, zaniepokojona; ma skłonność do zamartwiania

się, może okresowo popadać w depresję

• w psychoterapii – może ujawniać negatywne uczucia wobec dominujących

rodziców, problemy w szkole, pracy

• kobieta: ma skłonność do odrzucania stereotypowej roli kobiety

• mężczyzna: w niektórych przypadkach, przejmuje się odczuciami

homoseksualnymi, nie rokuje dobrych prognoz; może przejawiać wrogość i

agresję wobec terapeuty

Niska mania

• charakteryzuje się bardzo małym poziomem

energii, stąd bierność oraz trudności z
motywacją

• zgłasza chroniczne zmęczenie, fizyczne

wyczerpanie, obniżenie nastroju, lęki

• pozbawiona jest wiary w siebie i optymizmu
• szczera, spokojna, skromna, zamknięta w

sobie, odosobniona

• ma problemy z otwartym wyrażaniem uczuć

Skala 0 – Introwersja społeczna

(Si)

• (dys)komfort w relacjach

interpersonalnych, pomniejszanie
wartości, neurotyczność, stopień
zadowolenia z relacji z innymi,
introwersja

• np. „Chciałbym być śpiewakiem” (F)

Wysoka introwersja

społeczna

• charakteryzuje się introwertywnością i

zamknięciem w sobie, wycofaniem,

dystansowaniem w kontaktach interpersonalnych

• ponieważ brak jej zaufania do siebie, nadmiernie

ulega autorytetom i wrażliwa jest na opinię

otoczenia

• ma nadmierne poczucie kontroli
• ma trudności w podejmowaniu decyzji, nawet

bardzo prostych

• ma skłonności do samooskarżania się,

przygnębienia

• na stres reaguje biernym oporem i ustępstwami

Niska introwersja

• charakteryzuje się ekstrawertywnością

• lubi przebywać wśród ludzi; nastawiona

przyjacielsko

• ma tendencję do współzawodnictwa,

przywiązuje wagę do pozycji społecznej,

władzy

• ma problemy z kontrolą – nie liczy się z

konsekwencjami swych działań

• posiada płytkie i powierzchowne związki

• pomimo licznych kontaktów

interpersonalnych, nie potrafi nawiązać

głębszego i trwałego związku emocjonalnego

Skale dodatkowe

• Skala lęku (A)
• Skala represji (R) (zahamowanie,

wycofywanie się)

• Skala siły Ego (Es)
• Skala kontroli patologii (Cn)
• Skala odpowiedzialności (Re)
• Skala statusu społecznego (St)
• Skala uzależnień (MAC)
• Skala jawnego niepokoju (MAS)
• Skala represji – sensytyzacji (R-S)

(nadmierne reagowanie na bodźce

Wskaźniki Diamonda –

przykład interpretacji konfiguracji

Aktywność

D/Ma

Sumienie

Pt/Pd

Uległość społeczna

Hy/Pd

Przywiązanie się

Hd/Sc

Samoobwinianie się

(D + Pt) / 2

Użalanie się

(Hd + Hy) / 2

Przecenianie się

(Ma + Pd)

Intelektualizacja

marzeń

(Pa + Sc) / 2

Zależność społeczna

(D + Pt + Hy + Hd) /

4

Wrogość

(Ma + Pd + Pa + Sc) /

4