Psychometria 2009

Wykład 1

Definicje i historia

psychometrii

Romuald Polczyk

Dyżury:
Poniedziałek, 17.30-18.30, p.221
Piątek, 15.00-16.00, p.221

email: [e-mail]

• Anastasi, A. i Urbina, S. (1997).

Testy psychologiczne. Warszawa:
PTP.

CAŁOŚĆ.

Literatura główna

• Brzeziński, J. (1996). Metodologia badań

psychologicznych. Warszawa: PWN

– Cześć V. Rozdziały od 15 do 20.

• Ferguson, G. A. i Takane, Y. (1997). Analiza statystyczna

w psychologii i pedagogice. Warszawa: PWN

– Rozdziały: 23, 24, 25

• Brzeziński, J. (2000). Podstawowe metody badawcze –

teoria i praktyka testowania. W: J. Strelau (red.),
Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Gdańsk:
GWP.

– Rozdział 11.

Literatura pomocnicza

Psychometria

= Teoria testów psychologicznych
= nauka o konstruowaniu i ocenie

(sprawdzaniu jakości) testów
psychologicznych

= zadaniem psychometrii jest

dostarczanie reguł budowy takich
narzędzi pomiarowych, których
zastosowanie umożliwi odzwierciedlenie
zróżnicowania mierzonych właściwości
psychologicznych.

Znaczenie psychometrii

• Wpływ testów na ludzkie losy
• Psychometria jako dziedzina

unifikująca psychologię

• Powszechność testów w praktyce

psychologicznej

• Choynowski, 1971: Test

psychologiczny jest to zbiór pytań lub
sytuacji, służących do badania
własności jednostek lub grup
ludzkich przez wywoływanie u nich
określonych obserwowalnych reakcji
werbalnych lub niewerbalnych,
będących w miarę możności
reprezentatywnymi próbkami ich
zachowania się"

Test psychologiczny

Test psychologiczny

• Brzeziński, 2000: Test psychologiczny:

– Jest zbiorem różnorakich pozycji (zadań,

pytań, rysunków, słów, symboli itp.)

– Te pozycje stanowią próbkę umożliwiającą

– na podstawie ich wykonania –
wnioskowanie o zachowaniu się osoby
badanej w sytuacjach pozatestowych

– Procedura jego stosowania jest

wystandaryzowana i zobiektywizowana

– Spełnia kryteria dobroci psychometrycznej

(rzetelności i trafności)

Strelau, 1997: Test psychologiczny jest

to narzędzie diagnostyczne (np.
kwestionariusz, przyrząd) służące do
ilościowej charakterystyki
psychicznych właściwości człowieka
(np. zdolności, cech osobowości,
temperamentu), o których
wnioskujemy na podstawie pomiaru
wykonywanych czynności lub też
wyniku zadania rozwiązywanego w
ściśle określonej sytuacji.

Test psychologiczny

Zwyczajowa terminologia

• Testy – dotyczą wydolności

(zdolności)

– IQ, pamięć, uwaga...

• Kwestionariusze – dotyczą jednej

cechy osobowości, temperamentu
itp. cech niedotyczących wydolności

• Inwentarze: dotyczą więcej niż jednej

cechy osobowości, temperamentu
itp. cech niedotyczących wydolności

Historia testów

Francis Galton (1822-

1911)

www.galton.org

• założyciel psychologii

różnic indywidualnej

• korelacja i regresja

(Pearson – uczeń

Galtona)

• pionier badań nad

dziedziczeniem

• pionier testów

inteligencji i innych

cech

• eugenika –

poprawianie gatunku

przez odpowiedni

dobór rodziców

• wynalazca metody

odcisków palców

• podróżnik do

Afryki

• meteorolog
• antropolog

(pionier
systematycznych
badań
antropometryczny
ch)

• kryminolog

Inwentarze i

kwestionariusze cech

osobowości

• 1905: G. Heymans i E. Wiersma -

kwestionariusz, 90 pozycji
dotyczących różnorakich cech
dotyczących emocjonalności,
aktywności i wyobraźni

• ocena „referencyjna” – m.in.

lekarze oceniali pacjentów

• duża dowolność badanych cech

• 1917: samoopisowy kwestionariusz

R.S. Woodwortha:
„Woodworth Personal Data Sheet”

• 116 pytań dotyczących symptomów

„neurotycznych”, np.

– „Czy nie przeszkadza Ci, gdy wiesz, że

ludzie przyglądają się Tobie podczas pracy

• osoby, które na 30-40 pytań udzieliły

odpowiedzi „neurotycznych”, kierowano
na dalsze badania psychiatryczne

• kwestionariusz miał więc charakter

„przesiewowy”

• 1925: D.A. Laird: „Colgate Mental

Hygiene Test”

• 75 pytań dotyczących cech

neurotycznych

• 53 pytań dotyczących ekstrawersji-

introwersji

• odpowiedzi zaznaczane na linii, lewy

kraniec: nigdy; prawy: zawsze

• 1928: G.Q. Allport i F.H. Allport:

Ascendence-Submission Reaction
Scale

• pomiar dominacji (ascendance) i

uległości (submission)

• 35 sytuacji, np. „Czy na przyjęciu

starasz się być blisko ważnej osoby”
– najczęściej’ czasami’ nigdy.

• 1932: R.G. Bernreuter: Personality

Inventory

• przykład inwentarza

wieloczynnikowego; 125 pytań,
cztery skale:

– B1 N: tendencje neurotyczne
– B2 S: samowystarczalność
– B3 I: introwersja
– B4 D: dominacja

• 1931: P. E. Vernon i G. W. Allport:

Study of Values

• inwentarz dotyczący wartości,

oparty na typologii Sprangera; 45
pytań, wartości:

– teoretyczne
– ekonomiczne
– estetyczne
– społeczne
– polityczne
– religijne

MMPI

• pierwsze doniesienie: 1940: S. R.

Hathaway i J. C. McKinley

• Minnesota Multiphasic Personality

Inventory

Testy zdolności

umysłowych

• James McKeen Cattell: 1890: Mental

tests and measurements

• pierwsze użycie słowa „test umysłowy”

(mental test)

• seria testów stosowanych wobec

studentów collegu w celu badania
poziomu intelektualnego

• pomiary siły mięśni, szybkości ruchów,

wrażliwości na ból, ostrości wzroku i
słuchu, różnicowania ciężaru, czasu
reakcji, pamięci itp.

• 1905: A. Binet i Th. Simon: Simon-Binet Scale
• skrytykowali testowanie inteligencji na

podstawie badania zdolności sensorycznych i
motorycznych

• pierwsza wersja: 30 zadań o rosnącym

stopniu trudności

• 1916: adaptacja Termana: Stanford-Binet

Scale

• po różnych przeróbkach funkcjonuje nawet

dzisiaj

• 1916, Terman: termin „iloraz

inteligencji” (Intelligence
Quotient, IQ)

• IQ – iloraz wieku umysłowego do

wieku chronologicznego

• 1912: Kuhlmann: (Kuhlman-Binet

Scale) – skala inteligencji dla
dzieci w wieku 3 miesięcy

Cecha

=

właściwość psychologiczna

= Buss, 1989; McCrae i Costa,

1995: cecha to względnie
stała, charakterystyczna dla
jednostki, zgeneralizowana
tendencja do określonych
zachowań, przejawiająca się w
różnych sytuacjach

Cecha

= Allport (1961): struktura

neuropsychiczna mająca zdolność
dostarczania wielu bodźców
funkcjonalnie równoważnych oraz
inicjowania i ukierunkowania
równoważnych (spójnych
znaczeniowo) form zachowania
adaptacyjnego i ekspresyjnego.

Pomiar a opis jakościowy

Pomiar = przyporządkowanie natężeniu

cechy pewnej liczby

• Opis jakościowy:

– Wady:

•brak ekonomii czasowej
•ewentualne kłopoty z dostępem do

profesjonalisty

– Zalety:

•ewentualne uchwycenie ważnych

charakterystyk nie obejmowanych przez test

Sposoby pomiaru

• Zliczanie zdarzeń
• Format likertowski

• Hornowska: im częściej (w im

większej liczbie zróżnicowanych
sytuacji) osoba przejawia zachowania
określonego rodzaju (diagnostyczne),
tym wyższy jest poziom cechy, której
te zachowania są ekwiwalentną
sytuacją.

• = W klasycznej teorii testu, natężenie

cechy definiuje się przez częstość
występowania określonej klasy
zachowań będących opisem
(przejawem) tej cechy.

Format „likertowski”

• 1932: A technique for the

measurement of attitudes - po raz
pierwszy opisana „Skala Likerta”.

• Główne założenie: nie tylko cała

skala, lecz każde z jej twierdzeń
odnosi się do pewnego kontinuum,
a nie tylko do dychotomii.

Format „likertowski”

W żadnym z amerykańskich hoteli nie

powinno być miejsc dla Murzynów:

• zdecydowanie zgadzam się
• zgadzam się
• jestem niezdecydowany (nie mam

zdania)

• nie zgadzam się
• zdecydowanie się nie zgadzam

Format „likertowski”

• Sposób obliczania wyniku

koncowego:

– zsumowanie wag od 1 do 5 (sposób

prostszy)

– estymacja wag (prawie nie

stosowany)

Założenia testów

• Cechy istnieją (W. Mischel)
• Cesze odpowiada kontinuum, na

którym można rozmieścić badane
osoby zgodnie z wartością
(natężeniem) tej cechy

• Względna stałość czasowa cechy
• Względna stałość sytuacyjna cechy
• Ekwiwalentność odpowiedzi

testowych

• Reprezentatywność próbki zachowań
• Adekwatność autopercepcji

• W psychometrii przyjmuje się za

oczywiste, że cechy istnieją w tym
sensie, że zachowania ludzi są
różne interindywidualnie oraz
względnie stałe
intraindywidualnie. Podłoże cechy,
np. neurofizjologiczne, jest tu
nieistotne. Innymi słowy,
psychometria jest zorientowana
behawioralnie.

• Lord i Novick, (1968): ludzie

zachowują się tak, jakby cechy
istniały, więc przyjmujemy, że one
istnieją (przyjmujemy w
psychometrii).

• Walter Mischel (1969): ludzie NIE

zachowują się tak, jakby cechy
istniały

Odmienne stanowisko: Magnusson,

1976: psychologia interakcyjna.

Odrzuca narzędzia skonstruowane

według klasycznej psychometrii,
postulując takie, które oprócz
właściwości jednostki pozwalają
na uchwycenie - jako determinanty
- także właściwości sytuacji.

• zmienne latentne (konstrukty

teoretyczne)

– cechy indywidualne

• zmienne bezpośrednio

obserwowalne

– wskaźniki zmiennych latentnych

(operacjonalizacje)