Psychometria 2009

Wykład 3

Konstruowanie 

kwestionariusza 

psychologicznego

Etapy główne

1. Definicja
2. Teoria
3. Konstrukcja testu
4. Sprawdzanie testu
5. Poprawianie
6. Sprawdzanie
7. Poprawianie…
8. Sprawdzanie…
9. Sprawdzanie wersji końcowej

Definicja

• Test będzie mierzył „wyobraźnię”
• Ale co właściwie? siłę wyobraźni? 

spontaniczną skłonność do 
pogrążania się w wyobrażeniach? 
wyobrażeniowy styl poznawczy? 
jeszcze jakiś inny aspekt wyobraźni?

Teoria

• Zdecydowana większość dobrych 

testów wychodzi od jakiejś teorii

• Są jednak znane wyjątki, np. test 

MMPI

Konstruowanie kwestionariusza 

na przykładzie FCZ-KT 

• Formalna Charakterystyka Zachowania 

– Kwestionariusz Temperamentu 
(Strelau i Zawadzki, 1993)

• Punkt wyjścia – Regulacyjna Teoria 

Temperamentu (RTT)

• Cechy temperamentu definiowane jako 

formalne aspekty zachowania

• Formalne aspekty zachowania = aspekt 

energetyczny i charakterystyka czasowa

Aspekt energetyczny – dwa 

podstawowe wymiary

• Reaktywność: intensywność reakcji 

na bodźce

• Aktywność: ilość i zakres 

podejmowanych działań

Etapy konstruowania FCZ-KT

Etap 1

• Wyodrębnienie oraz analiza 

teoretyczna energetycznych i 
czasowych charakterystyk 
zachowania

Charakterystyki 

energetyczne

• Wrażliwość sensoryczna:

– Wrażliwość sensoryczna

• Reaktywność emocjonalna

– Wrażliwość emocjonalna

– Odporność emocjonalna

• Wytrzymałość

– Odporność na zmęczenie

– Odporność na dysktraktory

• Aktywność

– Aktywność będąca bezpośednim źródłem 

stymulacji

– Aktywność będąca pośrednim źródłem stymulacji

Charakterystyki czasowe

• Żwawość

– Szybkość
– Tempo
– Ruchliwość

• Perseweratywność

– Powtarzanie
– Utrzymywanie

Etap 2

1. Generowanie itemów

– 15 studentów,  5 psychologów

2. Formułowanie itemów

Wygenerowano około 600 itemów.

Etap 3

• Wstępna ocena językowa itemów

– 18 studentów, jeden językoznawca

Etap 4

• Ocena trafności treściowej

– sortowanie itemów do skal – 12 

ekspertów

– ocenianie itemów w skalach – 9 

ekspertów

– sortowanie itemów do podskal – 2 

ekspertów

Pozostało 392 itemów.

Etap 5

• Analizy itemmetryczne (ocena formalnych 

właściwości itemów) – 334 respondentów.

– Obejmuje ocenę (na skalach 4-stopniowych) 

(Angleitner, 1986)

• zrozumiałości itemów
• niejasności
• abstrakcyjności
• obciążenia aprobatą społeczną
• dostępności w osobistym doświadczeniu

• Badanie preferencji formatu odpowiedzi 

(334 respondentów)

Etap 6

• Analiza zrównoważenia skal pod 

względem klucza odpowiedzi

• Przygotowanie tytułu, instrukcji, 

losowanie kolejności pozycji, 
opracowanie „designu”

381 itemów

Etap 7

• Badania empiryczne

– próba konstrukcyjna (1012 osób)
– próba testowa (1011 osób)

Etap 8

• Analizy psychometryczne

– oparte na klasycznej teorii testów
– analizy czynnikowe

Pozostało 120 itemów.

Etap 9

• Weryfikacja psychometryczna 

końcowej wersji FCZ-KT

– w sumie ponad 1700 osób badanych

Etap 10

• Badanie stabilności czasowej 

pomiaru (341 osób)

Adaptacja kwestionariuszy i 

testów obcojęzycznych

• Główny problem – nie tyle inny język, 

co inna kultura

Testy nieobciążone 

kulturowo?

• testy wolne od uwarunkowań kulturowych 

(culture-free tests, culture-fair tests), testy o 

ograniczonym uwarunkowaniu kulturowym 

(culture-reduced tests) (Cattell, 1971)

• bazują na materiale neutralnym kulturowo 

(abstrakcyjnym znaczeniowo) lub na 

materiale wspólnym wszystkim kulturom 

– Test Matryc Progresywnych
– Test Labiryntów
– Rysunek Rodziny
– Rysunek Postaci Ludzkiej

Rodzaje tłumaczeń

• Tłumaczenie

– transkrypcja – maksymalizacja wierności 

tłumaczenia i formy

– translacja – dopuszcza lokalne odpowiedniki, 

np. geograficzne

– trawestacja – modyfikacja językowa 

prowadząca do zadowalających właściwości 
psychometrycznych

– parafraza – opracowanie nowego testu 

opartego na koncepcji teoretycznej wzoru 
oryginalnego

Kryteria równoważności 

kwestionariuszy (Drwal, 1995)

• Równoważność fasadowa
• Równoważność psychometryczna
• Równoważność funkcjonalna
• Wierność tłumaczenia
• Wierność rekonstrukcji

Równoważność fasadowa

• forma graficzna testu (pytania, 

arkusz odpowiedzi) 

• liczba i kolejność pytań
• format odpowiedzi na pytania
• format odpowiedzi
• obliczanie wyników

Równoważność 

psychometryczna

• równość średnich wyników (skali i 

poszczególnych pytań)

• równość wariancji (skali i poszczególnych pytań)
• korelacja między (ewentualnymi) wersjami
• korelacja testu z innymi testami i 

kryteriami

• interkorelacja pytań (skal) i ich struktura 

czynnikowa

• moc dyskryminacyjna pytań
• rzetelność 

Równoważność funkcjonalna

• trafność
• przydatność
• podatność na zakłócenia

Wierność tłumaczenia

• treść pytań
• stopień potrzeby aprobaty społecznej
• podobieństwo leksykalne pytań
• stopień trudności słów i zdań

Wierność rekonstrukcji

• podobieństwo etapów konstrukcji 

testu

• podobieństwo procedur sprawdzania 

rzetelności i trafności

• podobieństwo prób normalizacyjnych
• podobieństwo procedury badań nad 

testem

• rodzaj norm

Tłumaczenie odwrotne 

(backtranslation)

• znaczenie tłumaczenia odwrotnego 

(back translation)

1. tłumaczenie na język docelowy
2. tłumaczenie na język pierwotny przez 

niezależnych tłumaczy

3. porównanie obu wersji przez osoby dotąd 

nieangażowane w proces tłumaczenia

4. analiza rozbieżności i ewentualne 

powtarzanie całego procesu