DZIECI ULICY

Natalia Mikuła

EWA III lic

• Dzieci ulicy – termin socjologiczny służący

do opisania procesu wykluczenia
społecznego niepełnoletnich. Nie zawsze
związany jest on z rzeczywistą
bezdomnością lub osieroceniem dzieci.
Często wprawdzie faktycznie dzieci te
wychowują się – czyli bawią, pracują,
żebrzą, kradną a nawet czasowo mieszkają
na ulicach – ale równocześnie posiadają
domy i rodziny. Głównymi powodami
opuszczania domu przez dzieci są nędza i
przemoc w rodzinie. Według UNICEF w 2004
roku na całym świecie problem ten dotyczył
blisko 100 mln dzieci. Z tego około 50 mln w
Afryce i ponad 40 mln w Ameryce Łacińskiej.

W terminologii międzynarodowej wśród
dzieci ulicy wyróżnia się kilka kategorii:

• street working children – dzieci, które

pracują na ulicy, ale utrzymują kontakt z
rodziną i zazwyczaj wracają tam na noc;

• street living children – dzieci, które

mieszkają i pracują na ulicy i prawie nie
utrzymują kontaktu z rodziną;

• children at risk – dzieci, których warunki

życia dalekie są od postanowień Konwencji
o Prawach Dziecka, ciężko pracują lub
przebywają w więzieniach.

Dzieci ulicy to :

• dzieci Cyganów rumuńskich mieszkających w

Polsce, jedyna kategoria, która mieści się w wąskiej

definicji dzieci żyjących i mieszkających na ulicy

(lub wybudowanych przez siebie slumsach na

obrzeżach miast)

• młodzi ludzie obojga płci prostytuujący się
• dzieci uciekające z domów rodzinnych
• dzieci nie spełniające obowiązku szkolnego
• uciekinierzy z placówek opieki oraz dzieci i

młodzież skierowana do placówek, ale pozostająca

bez opieki z powodu braku miejsc

• dzieci pracujące na ulicach (żebractwo , włamania)
• dzieci i młodzież spędzający większość swojego

czasu na ulicy, ponieważ ich domy nie są dla nich

bezpieczne

• „Dzieci ulicy” to dzieci poniżej 18 roku życia ,

które przez krótszy lub dłuższy czas żyją w

środowisku ulicznym,(…) żyją i przenoszą się z

miejsca na miejsce , nawiązują kontakty z

grupa rówieśniczą lub innymi grupami na

ulicy. Oficjalnym adresem tych dzieci jest

adres rodziców, lub jakiejś instytucji socjalnej.

Wysoce znamiennym jest przy tym to , że z

dorosłymi , rodzicami oraz przedstawicielami

szkół i instytucji pomocowych , dzieci te maja

jedynie słaby lub żaden kontakt. Termin

„dzieci ulicy” jest używany jest także dla

określenia dzieci i młodzieży poniżej 18 roku

życia , które mieszkają i pracują na ulicy, w

otoczeniu opuszczonych budynków czy na

terenach poprzemysłowych , w krajach

rozwijających się , podobnie jak w krajach

przeżywających okres przemian ustrojowych .

Większość z tych dzieci pochodzi z rodzin

żyjących w skrajnym ubóstwie.

Cechy „dzieci ulicy „ w Polsce

• Skala problemu nie jest statystycznie

sprecyzowana ale z badan Fundacji dla Polski

wynika, że nad rozwojem fizycznym i

społecznym 13 proc. dzieci w wieku 3-18 lat

właściwie nikt nie czuwa, na ulicy pracują,

bawią się, nawiązują znajomości i przechodzą

przyspieszony kurs dojrzewania. W literaturze

opisuje się dwa rodzaje czynników

kwalifikujących dzieci do znalezienia się w

sytuacji bez nadzoru odpowiedzialnego

dorosłego. Czynnik push , który jest

definiowany przez sytuacje konfliktowe i inne

zawiłe problemy życiowe , będące podstawa

do nie spełniania opieki nad dzieckiem , oraz

czynnik pull , rozumiany jako atrakcje , które

życie uliczne może dostarczyć młodym osobom

Wybrane problemy

marginalizujące dzieci ulicy

Przyczyny marginalizacji i

wykluczenia dzieci Polsce.

Bieda

• Według danych z 1996 roku stopa ubóstwa

relatywnego wśród dzieci wynosiła w Polsce 15,4%

a wśród ogółu Polaków -14%. Dzieci doświadczają

ubóstwa na skutek biedy i bezrobocia rodzin, w

których się wychowują. Szczególnym zjawiskiem

obserwowanym wśród ubożejącej populacji

ludności w Polsce jest juwenilizacja biedy, która

oznacza , że udział dzieci wśród ludności biednej

jest większy niż udział dzieci wśród ludności

ogółem. „Dzieci ulicy” chętnie przebywają w

dużych centrach handlowych by tam uczestniczyć

w dostatku i luksusie innych ludzi , mogą

obserwować innych kupujących , mogą dotknąć a

może i skonsumować (ukraść) dobra, na które ich

nie stać.

• . Mogą podejmować liczne drobne prace i

usługi , które stanowią źródło zarobkowania
np.: zbiórki złomu ,mycie szyb
samochodowych, odprowadzanie wózków w
hipermarketach , zbiórki runa leśnego i jego
sprzedaż .Źródło gotówki mogą stanowić
także kradzieże towarów w sklepach i
żebranie, sprzedaż środków psychoaktywnych
i świadczenie usług seksualnych. Za życie w
niedostatku dzieci ponoszą podwójne
konsekwencje. Po pierwsze za
niekonkurencyjność w wielu sferach życia z
powodu biedy , oraz częste narażenie na
wykorzystanie przez świat dorosłych , kiedy
podejmują działania zmierzające do zmiany
swojej sytuacji.

Podejmowanie ról dorosłych

• Rodzina stanowi niezbędny warunek

prawidłowo i harmonijnie kształtującej się

rzeczywistości społecznej , a z uwagi na

funkcje, które wypełnia (materialno-

ekonomiczna, opiekuńczo-zabezpieczająca ,

prokreacyjna , seksualna , legalizacyjno-

kontrolna , socjalizacyjna , kontrolna ,

klasowa , kulturowa , rekreacyjno-towarzyska

, emocjonalno-ekspresyjna ) stanowi

zasadniczy wskaźnik jakości społecznego

życia. System rodzinny jako podstawowa

grupę społeczna , wprowadza dziecko do

społeczeństwa , kształtuje jego osobowość,

rozwija uczucia i wartości ,uczy licznych

umiejętności, które będą dziecku potrzebne

do sprawnego funkcjonowania społecznego.

• W sytuacji powstałej destabilizacji systemu ,

podczas trwania którego dorośli przedstawiciele
rodziny nie mogą lub nie potrafią wywiązywać
się z nałożonych i podjętych przez siebie
obowiązków, wówczas ciężar odpowiedzialności
za zachowanie całości systemu ponoszą również
jej niedojrzali i najmłodsi uczestnicy, bez
względu na etap własnego psycho - fizycznego
rozwoju. Wiele historii życia zaniedbanych dzieci
ma następujący scenariusz : Codziennie zajmuje
się rodzeństwem, przynajmniej raz w tygodniu
opuszczam zajęcia w szkole, bo nie wyrabiam.
Mama śpi do południa, wiec musze robić
śniadanie. Gdy jest w złej formie, gotuje też
obiad i piorę - opowiada trzynastoletnia Monika
J. z Łodzi.

• Igor W., piętnastolatek z Kołobrzegu,

już kilkakrotnie zawoził do psychiatry
rozhisteryzowana matkę, bronił
siostry przed ojcem, załatwiał opał na
zimę i pomoc z opieki społecznej. To
dzieci z gatunku "dzielnych", które
wcześnie biorą odpowiedzialność za
zachowania dorosłych, tracą jednak
w ten sposób dzieciństwo i radość
życia. Największym problemem
zaniedbanych dzieci , jest też fakt, że
nie maja ani jednej osoby, na która
mogłyby naprawdę liczyć .

Obowiązek szkolny

• Zaangażowanie rodziców w życie

szkolne dziecka stanowi naturalny

przejaw troski wobec niego. Życie

szkolne stanowi bardzo ważny obszar

funkcjonowania społecznego dziecka,

ponieważ tam kształtuje swoje relacje i

nabywa umiejętności współdziałania w

grupie. Niski poziom wykształcenia u

dzieci zaniedbanych, którego nauki

rodzic nie nadzoruje, jest bezpośrednim

zagrożeniem jego harmonijnego

przyszłego funkcjonowania.

• Dzieci zaniedbane, którym rodzic nie chce

lub nie potrafi towarzyszyć w nauce albo

niechętnie chodzą do szkoły bo ponoszą

konsekwencje własnych deficytów w tej

dziedzinie , czego następstwem jest

opuszczanie zajęć szkolnych albo

korzystanie z usług świetlic

socjoterapeutycznych, w których

obowiązek rodziców przejmują inni

opiekunowie. Dzieci zaniedbane uczą się

szybko zarabiać pieniądze a brak wsparcia

w rodzinie do kontynuowania nauki

skutkuje niskim wykształceniem ,

nieatrakcyjnym na rynku pracy zawodem,

a także bieda i bezrobociem w przyszłości.

Uzależnienia

• Z problemem uzależnienia i zachowaniami

aspołecznymi dzieci mogą spotkać się we

własnych rodzinach. Nałogowe używanie

alkoholu, czy innych substancji oraz

towarzyszące im agresywne zachowania ,

porzucanie dzieci i obojętność wobec ich potrzeb

, może stanowić jeden z czynników delegujących

dzieci na ulice. Strach przed rodzicem jak

również niechęć z powodu zaniedbywania może

powodować, że dziecko czuje się nie ważne dla

opiekuna, który o niego nie dba. Korzystanie

przez dzieci ze środków psychoaktywnych

podyktowane jest zarówno powielaniem wzorów

wyniesionych z domu jak i stanowi alternatywę

dla pustki i bezradności, o której chcą

zapomnieć. Problem uzależnień wpływa na

dziecko w dwojaki sposób.

• Pierwszy ma znaczenie w sytuacji , kiedy

uzależnienie występujące w rodzinie dziecka

powoduje, że nie chce ono przebywać w domu

rodzinnym i stanowi ono wówczas czynnik

alienujący dziecko z jego środowiska

domowego . Drugi aspekt skoncentrowany jest

na używaniu substancji psychoaktywnych

przez samo dziecko , skutkujące utrata zdrowia

i degradacja psycho- fizycznego rozwoju

dziecka. występują trzy główne obszary

zaburzeń w rodzinach młodzieży pijącej

problemowo:

• -łamanie norm przez rodziców zarówno w

zachowaniach „codziennych” jak i przez

intensywne picie

• -brak zainteresowania dziećmi i rodzicielskiego

zaangażowania

• -brak pozytywnych interakcji rodzic-dziecko,

rodzicielskich uczuć i postaw wychowawczych.

Wybrane metody resocjalizacji

Obszary oddziaływania w procesie

resocjalizacji

• Dzieci ulicy możemy spotkać w wielu miejscach , którymi są

dworce, ulice, szkoła, świetlice socjoterapeutyczne,

dysfunkcjonalne rodziny będące także zasiłkobiorcami

instytucji opieki społecznej , także centra handlowe , parki,

osiedlowe ławeczki , meliny , ośrodki opiekuńcze ,w których

może rozpocząć się proces resocjalizacji. Najlepszym

sposobem wczesnego wykrywania i diagnozowania sytuacji

dziecka jest koordynacja instytucji , zapewniająca przepływ

informacji pomiędzy reprezentującymi określone instytucje

osobami. Sprawna organizacja społeczna, komunikacja ,

wiedza i informacja o zagrożeniach wynikających ze

specyfiki „problemu dzieci ulicy” pozwoli na wczesna

identyfikacje dotkniętych tym problemem dzieci i ich rodzin.

Obszary oddziaływań w procesie resocjalizacji :Jednostka,

Rodzina, Grupa Rówieśnicza, Środowisko /ulica ,osiedle,

dzielnica Instytucje Gminy Powiatu / województwo, Polityka

Resocjalizacyjna Państwa

Świetlice socjoterapeutyczne

• Świetlice socjoterapeutyczne to miejsca

oddziaływań resocjalizacyjnych, do których

mogą być kierowane dzieci w związku z nie

realizowanym obowiązkiem szkolnym. Kłopoty

w nauce szkolnej stanowią wiążący problem

zaniedbywanych dzieci. Może stanowić także

miejsce zainicjowania interwencji społecznych ,

które pozwolą ograniczyć negatywne procesy ,

które przyczyniły się do delegowania dziecka

na ulice. Do świetlicy dzieci mogą być

kierowane przez: pedagoga szkolnego

,wychowawcę/ nauczyciela ,kuratora ,policjanta

,pracownika opieki społecznej ,lekarza lub inna

osobę , która opiekuje się dzieckiem , która

zainteresowała się jego losem i dostrzegła

nieprawidłowe elementy socjalizacji dziecka.

• Występowanie problemu „bezdomności „ wśród

wychowanków świetlicy zaobserwować można

poprzez traktowanie tego miejsca jako

„przechowalni dzieci”. Rodzice są gotowi

pozostawić swoje pociechy pod opieka instytucji

jak najdłużej , i niechętnie odbierają je spod

kurateli instytucji. Same dzieci również

przejawiają zachowania wskazujące na dużą

niechęć do powrotów do domu, nie chcą

wychodzić ze świetlicy i wciąż proszą opiekuna o

przedłużanie jego czasu pobytu w tym miejscu.

Okres dzieciństwa jest niezależny od dziecka,

ale dorosłość może kształtować na tyle , ile

będzie miało sił i wsparcia ze strony otoczenia,

dlatego konieczne jest rozwijanie całej gamy

oddziaływań, które pozwolą dorastającym

pokoleniom na wyzwalanie się z

marginalizujących je okoliczności.

Teren pracy pedagogia

ulicznego

Instytucje pomagające

dzieciom

• Caritas Diecezji Kaliskiej

Prosta 1, 62-800 Kalisz

62 757 36 83

caritas.pl

• Dom Dziecka

Skarszewska 3,

62-800 Kalisz

62 760 19 66

• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci - Oddział Okręgowy w

Kaliszu - Kalisz

Skalmierzycka 10

62-800 Kalisz

Telefon: [phone]
Faks: (0-62) 757 45 99

www.tpdkalisz.drl.pl

• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci jest organizacją o

strukturze ogólnokrajowej. Jest to najstarsza polska

organizacja opiekuńczo-wychowawcza, założona w

1919 roku.

• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Zarząd Oddziału

Okręgowego w Kaliszu jest stowarzyszeniem

pozarządowym, prowadzącym działalność pożytku

publicznego, Wielkopolskiego Oddziału Regionalnego

TPD w Poznaniu ,zarejestrowanym przez Sąd

Rejonowy w Poznaniu - KRS:0000322302.

• Działalność Towarzystwa oparta jest na

obowiązujących w Rzeczpospolitej Polskiej

przepisach prawa krajowego i

międzynarodowego, a w szczególności na

postanowieniach zawartych w Konwencji o

Prawach Dziecka. Towarzystwo nasze koordynuje

działalność terenowych jednostek

organizacyjnych TPD, jest rzecznikiem dziecka,

chroni i promuje Jego prawa z poszanowaniem

praw i obowiązków jego rodziców, opiekunów

oraz odpowiedzialnych za nie osób.

• Nasi podopieczni to:
• * dzieci osierocone i porzucone
• * dzieci z rodzin patologicznych
• * dzieci przewlekle chore i niepełnosprawne
• * dzieci z rodzin znajdujących się w trudnych

warunkach życiowych

Podstawowe kierunki pracy:

• organizacja zastępczych środowisk rodzinnych dla

dzieci osieroconych /adopcja, rodziny zastępcze,

rodzinne domy dziecka

• opieka i pomoc udzielana dzieciom z rodzin biednych,

wielodzietnych, patologicznych, rozbitych , dzieciom

przewlekle chorym i niepełnosprawnym

• organizacja wakacji letnich i ferii zimowych

• prowadzenie całorocznego Domu Wczasów

Dziecięcych TPD w Głazie dla dzieci z terenów

zagrożonych ekologicznie - turnusy śródroczne, na

których dzieci odbywają zajęcia lekcyjne

• Współorganizujemy:

• pomoc materialną i żywnościową oraz dożywianie

dzieci w świetlicach szkolnych

• zajęcia świetlicowe dla dzieci niedostosowanych

społecznie

• zajęcia sportowo-rekreacyjne na boiskach

sportowych, placach gier i zabaw

• imprezy okolicznościowe ( m. in Dzień Dziecka,

Mikołajki itp.)

Współpracujemy z:

• powiatowymi centrami pomocy rodzinie

• terenowymi ośrodkami pomocy

społecznej

• władzami administracyjnymi i

samorządowymi miast i gmin, placówkami

kulturalnymi, oświatowymi i opiekuńczo-

wychowawczymi

• Kuratorium Oświaty

• Sądami Rodzinnymi i dla Nieletnich

• wydziałami prewencji policji

• radiem, telewizją regionalną, prasą

• różnymi instytucjami i

stowarzyszeniami

• Świetlica Socjoterapeutyczna, Poradnia

Rodzinna i Uzależnień

ul. Graniczna 1
62-800 Kalisz
tel. [phone]

• Świetlice Socjoterapeutyczne

Stowarzyszenia KARAN

Do Świetlic Socjoterapeutycznych uczęszczają

dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, rozbitych,

niepełnych, z problemem alkoholowym, w

których występują takie zjawiska jak:

bezrobocie, niski status materialny, przemoc

fizyczna i psychiczna. Dzieci mają problemy z

nauką w szkole, mają zaburzone zachowania.

Niektóre doświadczyły bardzo silnych urazów

emocjonalnych. Dzieci te kierowane są do

świetlicy przez pedagogów szkolnych,

pracowników socjalnych, kuratorów.

Staramy się zapewnić dzieciom:

• przebywanie w życzliwym, pogodnym,

bogatym w wartości i uporządkowanym

środowisku,

• pomoc w zakresie nauki szkolnej,

• ciepły posiłek - obiadokolacja,

• zmniejszenie zagrożenia narkomanią i

alkoholizmem,

• korygowanie urazów psychicznych,

• organizowanie alternatywnych sposobów

spędzania czasu wolnego,

• organizacja zajęć okolicznościowych i

integracyjnych (Andrzejki, Mikołajki, Jasełka,

Wigilia, Dzień Matki, Dzień Dziecka),

• możliwość rozwijania zainteresowań:

plastycznych, sportowych, teatralnych,

• naukę umiejętności nawiązywania kontaktów.

• Fundacja Bread of Life
ul. Śródmiejska 24a
62-800 Kalisz
tel. [phone]

• Fundacja  "Bread of Life" jest niedochodową,

ponadwyznaniową organizacją chrześcijańską z siedzibą

Długiej Goślinie k. Poznania i oddziałami w Poznaniu i

Kaliszu. W Wielkopolsce działamy nieprzerwanie od roku

2001, opierając się o naukę Pisma Świętego i etykę

chrześcijańską.

• Naszą misją jest pomaganie, wspieranie oraz

aktywizowanie osób, które z różnych powodów znajdują

się na marginesie życia społecznego i ze względu na swoją

sytuację życiową nie są w stanie same powrócić do

społeczeństwa i normalnego życia. Zorganizowaliśmy się

głównie po to, aby przywracać ludziom nadzieję do życia,

a przez to przywracać ich do społeczeństwa. 

• Chęć niesienia pomocy innym sprawia, że nasza

organizacja systematycznie rozwija swoją działalność.

Staramy się prowadzić jak najwięcej akcji na rzecz osób

bezdomnych i najuboższych. Aktualnie działamy na terenie

Poznania, Kalisza i Długiej Gośliny, mając w planach

rozszerzenie naszej działalności na inne miasta.

bibliografia

•

Dyczewski L.(1994)Rodzina Społeczeństwo

Państwo. TN KUL, Lublin red.: Olszewska-Baka

Grażyna, Wyd.: ERBE, Białystok.

•

Filas A.(2000) Dorosłe dzieci, źródło: Wprost

05.11.2000

•

Grotowska -Leder J.(2002)Fenomen

wielkomiejskiej biedy. Od epizodu do underclass,

UŁ, Łódz

•

Wielisława W Kruszyńska, Grotowska -Leder J.,

Krzyszkowski J., IS UŁ , Łódz.

•

Kołodziejczyk T.(2000)Program Street Children-/

Children on the Streets w Polsce,w: Dzieci ulicy.

Problemy, profilaktyka, resocjalizacja, red.:

Olszewska-Baka Grażyna, Wyd.: ERBE, Białystok.

• Wole G.,Foxcroft D.R.,Sibley D.(2000) Picie młodzieży

a style życia w rodzinie, PARPA, Warszawa.

• Meyer M.(2004) Problematyka dzieci ulicy w

Niemczech, w: Dewiacyjne aspekty współczesnego

świata. Przejawy- zapobieganie- terapia, red.:

M.Prokosz, Wyd.Adam Marszałek,Torun.

• Olejniczak-Merta A.(1999)Szanse ,bariery i

zagrożenia dla dzieci w latach dziewięćdziesiątych w:

Sytuacja dzieci w Polsce w okresie przemian( red)

Balcerzak - Paradowska B. , IPISS , Warszawa.

• Oliwa-Cielecka M.,(2005).Nowe nierówności jako

przyczyna wykluczenia społecznego, w:

Marginalizacja w problematyce pedagogiki

społecznej i praktyce pracy socjalnej, red.: Marzec-

Holka K., Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza

Wielkiego, Bydgoszcz.