Franciszek Rosiek
Instytut Górnictwa
Politechniki Wrocławskiej

Oddziaływanie

środowiska

termicznego na

organizm człowieka

Fizjologia III

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Wprowadzenie

Analiza energetycznych zmian zachodzących podczas

wysiłku jest często stosowaną metodą oceny obciążenia

na stanowisku pracy, wynikającego z wykonywania

pracy fizycznej z dużym udziałem wysiłku

dynamicznego.

O

O

c

c

e

e

n

n

a

a

k

k

o

o

s

s

z

z

t

t

u

u

e

e

n

n

e

e

r

r

g

g

e

e

t

t

y

y

c

c

z

z

n

n

e

e

g

g

o

o

r

r

ó

ó

ż

ż

n

n

y

y

c

c

h

h

c

c

z

z

y

y

n

n

n

n

o

o

ś

ś

c

c

i

i

w

w

y

y

s

s

t

t

ę

ę

p

p

u

u

j

j

ą

ą

c

c

y

y

c

c

h

h

w

w

p

p

r

r

a

a

c

c

y

y

z

z

a

a

w

w

o

o

d

d

o

o

w

w

e

e

j

j

m

m

a

a

d

d

u

u

ż

ż

e

e

z

z

n

n

a

a

c

c

z

z

e

e

n

n

i

i

e

e

w

w

e

e

r

r

g

g

o

o

n

n

o

o

m

m

i

i

i

i

i

i

p

p

r

r

a

a

k

k

t

t

y

y

c

c

e

e

z

z

a

a

k

k

ł

ł

a

a

d

d

o

o

w

w

y

y

c

c

h

h

s

s

ł

ł

u

u

ż

ż

b

b

b

b

e

e

z

z

p

p

i

i

e

e

c

c

z

z

e

e

ń

ń

s

s

t

t

w

w

a

a

i

i

h

h

i

i

g

g

i

i

e

e

n

n

y

y

p

p

r

r

a

a

c

c

y

y

.

.

Informacje tego typu umożliwiają bowiem dokonanie

charakterystyki stanowisk pracy i mogą być pomocne w

doborze pracowników do określonych prac.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

P o d c z a s p r a c y fi z y c z n e j e n e r g i a p r o d u k o w a n a p r z e z o r g a n i z m j e s t

z a m i e n i a n a w c zęści na p r a cę mechaniczną (do 25%) i ciepło.

W y d a t e k e n e r g e t y c z n y , d e fi n i o w a n y j a k o i l ość energii

wydatkowanej przez organizm podczas wykonywania czynności

roboczych jest c zęsto stosowaną miarą ciężkości pracy

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

N a i l ość energii zużywanej przez o r g a n i z m w c z a s i e

w y k o n y w a n i a p r a c y s kłada się w y d a t e k e n e r g e t y c z n y

s p o c z y n k o w e j

p r z e m i a n y

m a t e r ii

o r a z

e n e r g i a

z użytkowana na wykonanie danej czynności, czyli tzw.
w y d a t e k e n e r g e t y c z n y p r a c y e f e k t y w n e j ( l u b n e t t o ) .

Z g o d n i e z u kładem jednostek SI, wydatek energetyczny

o k r eślany jest w jednostkach p r a c y , c z y l i w dżulach (J) na

j e d n o s tkę czasu lub w watach (W).

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

C zęsto koszt energetyczny pracy przedstawiany jest w

w a t a c h w p r z e l i c z e n i u n a p o w i e r z c h n ię ciała (W/m

2

) .

P o n a d t o , z e w z g lędu na długoletnie funkcjonowanie

j e d n o s te k k a l o r y m e t r y c z n y c h k a l o r i i ( c a l ) l u b k i l o k a l o r i i

( k c a l ) w o k r eśleniu wydatku energetycznego, j e d n o s t k i t e

w c iąż spotykamy w praktyce przemysłowej, w przepisach

c z y p o d ręcznikach przy określaniu ciężkości pracy.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

E n e r g e t y c z n e k r y t e r i a o c e n y c iężkości pracy

W y d a t e k e n e r g e t y c z n y c zęsto jest stosowany jako energetyczne kryteria

c iężkości pracy fizycznej. Do oceny ciężkości pracy wykorzystywana jest

w i e l k ość wydatku energetycznego w ciągu zmiany roboczej. Energetyczne

k r y te r i a c iężkości pracy fizycznej przedstawione są w t a b e l i

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

N a j m n i e j s z y m w y d a t k i e m e n e r g e t y c z n y m c h a r a k t e r y z u ją

s ię prace wykonywane w pozycji siedzącej, np. prace

b i u r o w e .
Z a p o t r z e b o w a n i e e n e r g i i p o d c z a s w y k o n y w a n i a t y c h p r a c

w y n o s i n a o g ół mniej niż 8 k J / m i n , w z a k r e s i e o d 1 , 2 6

k J / m i n ( p o z y c j a s i e d ząca) do 7 k J / m i n ( m a s z y n o p i s a n i e ) .
W c iągu zmiany roboczej wydatek energetyczny takiej

p r a c y wynosi od 1200 do 3500 kJ netto, a prace takie zalicza

się do prac lekkich.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Do kategorii prac średnio ciężkich zalicza się

prace związane z wykonywaniem czynności o
w y d a t k u e n e r g e t y c z n y m w g r a n i c a c h 8  2 0

k J / m i n . P r z y kładem takich prac są prace

z w iązane z obsługą większości maszyn i

u r ządzeń oraz prace montażowe.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Metody określania wydatku energetycznego

Ocenę kosztu energetycznego można dokonać:

• m e t o d a m i t a b e l a r y c z n y m i ,

• metodą opartą na pomiarze częstości skurczów serca,

• m e t o d a m i k a l o r y m e t r i i b e z p o ś r e d n i e j i p o ś r e d n i e j .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

M e t o d y t a b e l a r y c z n e

P r z y b r a k u m o ż l i w o ś c i w y k o n a n i a p o m i a r u w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o

i n n y m i m e t o d a m i , w a r t o ś c i t e m o ż e m y o k r e ś l i ć z a p o m o c ą

s z a c u n k o w e j m e t o d y c h r o n o m e t r a ż o w o - t a b e la r y c z n e j , o d c z y tu j ą c

z ta b e l w a r to ś ć w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o d l a t y p o w y c h c z y n n o ś c i

w y s t ę p u j ą c y c h w ż y c i u c o d z i e n n y m i p r a c y z a w o d o w e j .

M e t o d a s z a c o w a n i a w i e l k o ś c i w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o p r z y u ż y c i u

g o t o w y c h t a b e l j e s t o b a r c z o n a n a j w i ę k s z y m b ł ę d e m i m o ż e b y ć

s t o s o w a n a j e d y n i e w s z c z e g ó l n y c h p r z y p a d k a c h p r z y u w z g l ę d n i e n i u

r ó ż n i c w y n i k a j ą c y c h z e s p e c y fi k i b r a n ż p r z e m y s ł o w y c h i z m i a n

t e c h n o l o g i c z n y c h , j a k i e s i ę d o k o n a ł y w o s t a t n i c h l a t a c h n a

o c e n i a n y c h s t a n o w i s k a c h .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

S z c z e g ó l n ą f o r m ą s z a c o w a n i a w i e l k o ś c i w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o

n a s t a n o w i s k a c h p r a c y m e t o d ą c h r o n o m e t r a ż o w o - t a b e l a r y c z n ą

j e s t m e t o d a L e h m a n n a . M e t o d a t a u w z g l ę d n i a p o z y c j ę i r o d z a j

g r u p m i ę ś n i o w y c h z a a n g a ż o w a n y c h p r z y w y k o n y w a n i u p r a c y .

Metoda Lehmanna jest dwuetapowa

W etapie pierwszym dokonuje się oceny pozycji podczas pracy i,

stosując tabelę 2A, szacuje się wydatek energetyczny, w y n i k a j ą c y

z u t r z y m a n i a te j p o z y c j i .

W e t a p i e d r u g im , n a p o d s t a w i e a n a l i z y c z y n n o ś c i roboczych,

ocenia się główne grupy mięśni wykonujących te czynności i,

stosując t a b e l ę 2 B , s z a c u j e s i ę w y d a t e k e n e r g e t y c z n y ,

w y n i k a j ą c y z w y k o n y w a n i a t e j c z y n n o ś c i .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Koszt energetyczny pracy określa się poprzez
zsumowanie wyników uzyskanych w obu omówionych
etapach.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

O c e n a c iężkości pracy na podstawie zmian częstości skurczów

s e r c a

K ażda praca fizyczna, a dynamiczna szczególnie, powoduje

p o b u d z e n i e u kładu krążenia i oddechowego oraz mechanizmów

t e r m o r e g u l a c j i .
J e s t t o z w iązane z pokryciem zwiększonego zapotrzebowania

p r a c u jących mięśni na tlen i substraty energetyczne pochodzące ze

źródeł p o z a m ięśniowych oraz stanowi efektywne u s u w a n i e z

m ięśni produktów przemiany materii i nadmiaru wyprodukowanej

e n e r g i i , z a p o b i e g a jąc tym samym wzrostowi temperatury ciała.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

P a r a m e t r e m c zęsto stosowanym do oceny

k o s z t u e n e r g e t y c z n e g o i t y m samym stopnia

ciężkości pracy jest analiza częstości skurczów

serca podczas pracy.

M e t o d a t a j e s t m n i e j złożona niż pomiar

p o b i e r a n i a t l e n u , a l e d o kładność jej jest

s t o s u n k o w o m ała.
C zęstość skurczów serca może być łatwo

r e j e s t r o w a n a w s p o s ó b c iągły, na przykład przy

użyciu metod telemetrycznych lub mierzona

ręcznie przez b a d a n i e tętna. Ten ostatni sposób

z m n i e j s z a j e s z c z e b a r d z i e j d o kładność tej

m e t o d y

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Częstość skurczów serca jest zależna od wielu

endo- i egzogennych czynników.

N a j w iększy wpływ na częstość skurczów serca

w y w i e r a w y s iłek dynamiczny i s tr e s c i e p l n y .
N i e m ożna pomijać jednak również wpływu,

j a k i n a c zęstość skurczów serca wywiera

w y s iłek statyczny, obciążenie psychiczne, hałas

o r a z s ta n z d r o w i a p r a c o w n i k a .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

M e t o d a o c e n y w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o p o d c z a s p r a c y n a p o d s t a w i e

p o m i a r u c zęstości skurczów serca ma zastosowanie jedynie w

p r z y p a d k u p r a c y d y n a m i c z n e j , z z a a n g ażowaniem dużych grup

m ięśniowych, przy małym statycznym obciążeniu mięśni i przy braku

w pływu stresu cieplnego i obciążenia psychicznego pracownika

podczas pracy.

Zależność między częstością skurczów serca i kosztem

energetycznym pracy m oże być opisana następującym wzorem:

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

gdzie:

M - jest kosztem energetycznym pracy, w W/m

2

HR - jest częstością skurczów serca zmierzoną

podczas pracy.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

M e t o d y k a l o r y m e t r y c z n e

M e t o d a k a lo r y m e t r i i b e z p ośredniej

W y d a t e k e n e r g e t y c z n y c złowieka podczas wysiłku można ocenić na

p o d s t a w i e p o m i a r u i l ości ciepła wytwarzanego w organizmie
m e t o dą kalorymetrii bezpośredniej, wykonywanego w s p e c j a l n y c h

k a m e r a c h k a l o r y m e t r y c z n y c h . M e t o d a t a z e w z g lędów

o c z y w i s t y c h n i e n a d a j e s ię do stosowania na stanowiskach pracy.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

M e t o d a k a l o r y m e t r i i p ośredniej

P o w s z e c h n i e o b e c n i e s to s o w a ną metodą jest

k a lo r y m e t r i a

p ośrednia
Z a s a d a k a l o r y m e t r ii p ośredniej opiera się na zależności

m iędzy ilością pobieranego przez organizm tlenu w

j e d n o s t c e c z a s u a ilością energii uwolnionej w procesach

m e t a b o li c z n y c h

K a l o r y m e tr i a p ośrednia jest szczególnie przydatna podczas

w y s iłków, w których przeważają procesy tlenowe (a e r o b o w e ) .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

I l ość energii uzyskana w procesach metabolicznych, przy

użyciu 1 litra tlenu jest różna, w zależności od rodzaju

s p a l a n e j s u b s t a n c j i , n p . p o d c z a s s p a l a n i a g l u k o z y 2 1 , 1 k J ,

tłuszczów zaś 19,6 k J .
T a k w ięc, wielkość r ó w n o w ażnika energetycznego 1 litra

t le n u ( n i e z będna do przeliczania ilości tlenu pobieranego

p o d c z a s p r a c y n a w i e l k ość wydatku energetycznego) waha

s ię od 19,6 do 21,1 k J .
D o w y b o r u o d p o w i e d n i e g o r ó w n o w ażnika konieczne jest

o k r eślenie wielkości il o r a z u o d d e c h o w e g o , c z y l i s t o s u n k u

i l ości wydalanego dwutlenku węgla do ilości pobranego w

t y m s a m y m c z a s i e t l e n u .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

O c e n a w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o tą metodą sprowadza się

do pomiaru objętości pobieranego przez organizm tlenu i

wydzielanego dwutlenku węgla, wyliczeniu ilorazu

oddechowego i pomnożeniu objętości pobieranego tlenu

przez odpowiedni równoważnik energetyczny, którego

wartości są podawane w tabelach, w wielu podręcznikach z

tej dziedziny.

Metoda ta polecana jest również w normie ISO8996, 1990,

Ergonomics-Determination of metabolic heat production.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Metoda oparta na wentylacji płuc

Oznaczenie wydatku energetycznego na stanowiskach pracy

klasyczną m e t o dą kalorymetrii pośredniej wymaga

o d p o w i e d n i e j a p a r a t u r y , d oświadczenia osób wykonujących

p o m i a r i w r z e c z y w i s t y c h w a r u n k a c h , n a s t a n o w i s k a c h p r a c y n i e

z a w s z e j e s t m ożliwe.

W p r a k t y c e p r z e m y słowej do pomiaru wydatku energetycznego

c zęsto stosuje się m e t o dę opartą na wynikach pomiaru

o b jętości wydychanego (lub wdychanego) powietrza, czyli

w e n t y l a c j i płuc.

P o m iędzy wielkością zużycia tlenu podczas wysiłku i wielkością

m i n u t o w e j w e n t y l a c j i i s t n i e j e w y s o k i w s p ółczynnik korelacji i

p r a w i e l i n i o w a z a l eżność.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Na podstawie zależności między wentylacją a zużyciem tlenu można o b l i c z yć

p r z y b l iżoną wartość wydatku energetycznego, posługując się równaniem D a t t a -

R a m a n a t h a n a

gdzie:

E - wydatek energii, w kJ/min,
V

E(STPD)

- wentylacja płuc, w l/min w warunkach STPD (objętość

gazu suchego w

temperaturze 0 °C i ciśnieniu

atmosferycznym 101,3 kPa).

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

P o m i a r w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o m ożna dokonać opracowanym w Centralnym

I n s t y t u c i e O c h r o n y P r a c y m i e r n i k i e m M W E , o p a r t y m n a o p i s a n e j w c z eśniej zależności

l i n i o w e j i w y s o k i m w s p ółczynniku korelacji pomiędzy wielkością wentylacji płuc,

p o b i e r a n i e m t l e n u i w y d a t k i e m e n e r g e t y c z n y m .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

M i e r n i k w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o M W E j e s t

p r z e n ośnym, l e k k i m , o m ałych wymiarach aparatem

u m ożliwiającym dokonanie pomiaru wydatkowanej

e n e r g i i w c z a s i e w y k o n y w a n i a p r a c y fi z y c z n e j

d y n a m i c z n e j n a s t a n o w i s k u r o b o c z y m .
S z c z e g ó l n i e w s y t u a c j i , w k t ó r e j u t r u d n i o n e j e s t

b e z p ośrednie określanie ilości pobieranego tlenu i

w y d a l a n e g o d w u t l e n k u węgla.
M i e r n ik M W E , z e w z g lędu na łatwość obsługi

p r z e z n a c z o n y j e s t d o p o w s z e c h n e g o s t o s o w a n ia w

z a kładach pracy przez przeszkolone osoby

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Zasada działania m i e r n i k a M W E

Z a p o m o cą miernika MWE dokonuje się pomiaru wentylacji minutowej

płuc w czasie wykonywania wysiłku. W tym celu zakłada się na twarz

d o kładnie dopasowaną półmaskę, z wmontowanym przepływomierzem

t u r b i n o w y m p ołączonym z miernikiem. Wdech osoby badanej powoduje

u r u c h o m i e n i e t u r b i n y . O b r o t y t u r b i n y są zliczane i dają wartość

p r z e pływu powietrza. Z m i e r z o n a w a r tość przepływu przeliczana jest na

o b jętość gazu w warunkach STPD. Miernik automatycznie wprowadza

niezbędne dla takiego przeliczenia dane dotyczące temperatury otoczenia

oraz współczynnik dla ciśnienia atmosferycznego uśrednionego na obszar

Polski.

D o w y l i c z eń wprowadzono również współczynnik korekcyjny, który w e r y fi k u j e

w y n i k i z p o m i a r u w e n t y l a c j i m i n u to w e j płuc do wyników u z y s k a n y c h w

k l a s y c z n e j m e t o d z i e o b l i c z a n i a w y d a t k u e n e r g e t y c z n e g o z b e z p ośredniego
p o m i a r u z użycia tlenu

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

W p r o w a d z e n i e z a p o m o cą klawiatury miernika danych

d o t y c zących masy ciała, wzrostu, wieku oraz płci osoby

b a d a n e j i w y k o n a n i e p o m i a r u u m ożliwia automatyczne

w y l i c z e n i e p r z e z m i e r n i k M W E w a r t ości w y d a t k u
e n e r g e t y c z n e g o n e t t o , t j . i l ości energii wydatkowanej

p r z e z b a d a ną osobę w pracy oraz

w y d a t k u

e n e r g e t y c z n e g o b r u t t o z u w z g lędnieniem

p o d s t a w o w e j p r z e m i a n y m a t e r i i . W y n i k i p o m i a r u

z g o d n i e z życzeniem podawane są w k c a l , k J l u b W / m

2

.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

B a d a n i a p o r ó w n a w c z e , l a b o r a t o r y j n e o r a z t e r e n o w e , w y k a z ały dużą

zbieżność wyników badań uzyskanych za pomocą miernika i aparatu

u m ożliwiającego pomiar pobierania tlenu i wydalania dwutlenku

węgla, z właszcza przy ocenie pracy lekkiej, średnio ciężkiej i ciężkiej.

R óżnice mogą się pojawiać przy pracy bardzo lekkiej lub w

s p o c z y n k u . Z a w yżone w tych okolicznościach wartości wentylacji

płuc mogą być skutkiem wpływu i n n y c h c z y n n i k ó w , głównie

e m o c j o n a l n y c h , z w iązanych z wykonywaniem badań.

R óżnice mogą pojawić się również przy pomiarze wydatku

e n e r g e t y c z n e g o p o d c z a s p r a c y b a r d z o c iężkiej, gdy wielkość

w e n t y l a c j i płuc przekracza 60 litrów na minutę. W tym przypadku

j e s t to spowodowane przekroczeniem granic zależności liniowej

między zużyciem t l e n u a w e n t y l a c ją płuc ( h y p e r w e n t y l a c j a ) .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

W a r u n k i p o p r a w n e g o w y k o n a n i a p o m i a r u

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Osoba badana powinna być poinformowana co do celu i przebiegu

w y k o n a n i a p o m i a r ó w .

W a r u n k i e m p r a w i dłowego wykonania pomiaru jest staranne

d o p a s o w a n i e p ółmaski do twarzy. Należy w tym celu uwzględnić

w y m i a r y o r a z k s z t ałt twarzy i dobrać właściwy rozmiar półmaski.

P o n a d t o n a l eży odpowiednio ściągnąć paski gumowe mocujące

p ółmaskę na twarzy.
P o m i a r w e n t y l a c j i płuc przeprowadza się kilkakrotnie przez kilka

m i n u t i z a w s z e p o k i l k u m i n u t a c h p r a c y w p ółmasce, co jest

n i e z będne do przyzwyczajenia się pracownika do pracy w półmasce

o r a z u n o r m o w a n i a o d d e c h u z a kłóconego w pierwszej fazie przez

z ałożenie półmaski.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

W a r u n k i e m p r a w i dłowego obliczenia wielkości wydatku

e n e r g e t y c z n e g o , p o z a z a c h o w a n i e m z a s a d p r a w i dłowego pomiaru,

j e s t u s t a l e n i e c h r o n o m e t r ażu d n i a p r a c y , p o l e g a jącego na pomiarze

i z a p i s i e c z a s u t r w a n i a p o s z c z e g ó l n y c h c z y n n ości roboczych.

C h r o n o m e t r aż powinien być przeprowadzony w dniach o

p r z e c iętnym r y t m i e p r a c y i o b e j m o w ać typowe czynności związane

z o b sługą stanowiska pracy, powtarzające się każdego dnia.
W d o k u m e n t a c j i w s z y s t k i e r o d z a j e c z y n n ości roboczych, jak również

c z y n n ości pomocnicze i przerwy w pracy, powinny być pogrupowane

w c y k l e o p o d o b n y m o b c iążeniu pracą.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

N a j l e p i e j j e s t , g d y c h r o n o m e t r aż pracy opracowany jest

w s p ó l n i e z p r a c o w n i k i e m , j e g o p r z ełożonym i pracownikiem

służb b h p . P o m i a r c z a s u t r w a n i a p o s z c z e g ó l n y c h c z y n n ości

p o w i n i e n b yć wykonywany kilkakrotnie, dla różnych osób i

p r z y r óżnej intensywności pracy, aby m ożna było uzyskać

c h a r a k t e r y s t y c z ną, uśrednioną fotografię dnia roboczego na

o k r eślonym stanowisku.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

C zęsto popełnianym błędem podczas ustalania chronometrażu

j e s t n a d m i e r n e r o z c ząstkowanie procesu pracy na krótkotrwałe

c z y n n ości, z a m i a s t z g r u p o w a n i e i c h w w y o d rębnione, łatwo
i d e n t y fi k o w a n e i p o w t a r z a jące się cykle.
I n n y m , r ó w n i e c zęsto występującym n i e p o r o z u m i e n i e m j e s t

dążenie do uwzględniania w dniówce również czynności

r o b o c z y c h , k t ó r e c h o c i aż charakterystyczne dla danego

z a w o d u , p o j a w i a ją się stosunkowo rzadko, np. podczas

a w a r i i .

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Ocena kosztu energetycznego złożonych operacji roboczych

jest obciążona błędem, nawet przy zastosowaniu

bezpośredniego pomiaru zużycia tlenu na stanowiskach pracy.
Podczas standardowych, prostych czynności wykonywanych

przez tego samego człowieka wyniki powtarzanych p o m i a r ó w

r óżnią się przeciętnie o ±5%, a przy złożonych operacjach o

± 1 0 % .
W a r t ości wydatku energetycznego zmieniają się również ze

w z g lędu na technikę pracy, staż, jej intensywność,

d oświadczenie z a w o d o w e i r o d z a j używanych narzędzi.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Czynnikiem, który należy również uwzględniać

przy ocenie kosztu e n e r g e t y c z n e g o p r a c y , j e s t
środowisko termiczne, w jakim ta praca jest

w y k o n y w a n a .
W środowisku termicznym gorącym następuje

n i e w i e l k i w z r o s t w y d a tk u e n e r g e t y c z n e g o

s p o w o d o w a n y w z r o s t e m te m p e r a tu r y c i ała.
B a r d z i e j w z r a s ta w y d a t e k e n e r g e ty c z n y w

środowisku termicznym zimnym, co

s p o w o d o w a n e j e s t p o j a w i e n i e m s ię dreszczy, a

ta kże noszeniem ciężkiej odzieży.

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

Oddziaływanie środowiska termicznego na organizm

człowieka

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej

dynamicznej

KONIEC

cz. 4.3