Komórka

• Komórką nazywamy najdrobniejszą

strukturę, zdolną do samodzielnego
wykonywania podstawowych funkcji
życiowych.

• Organizm człowieka jest organizmem

wielokomórkowym, składa się z około
kilkudziesięciu bilionów
różnokształtnych komórek

• Komórki jednakowego pochodzenia i

budowy, wykonujące podobne
czynności tworzą skupiska zwane
tkankami.

• Wysoko zorganizowane czynności

możliwe są dzięki

narządom

(organum).

Narządy zbudowane są

zwykle z wielu tkanek, posiadają

charakterystyczny kształt, strukturę

czy wielkość i są przeznaczone do

wykonywania określonych czynności

(na przykład oko, ręka, wątroba,

grasica).

• Złożoność niektórych czynności (na przykład

oddychanie, trawienie czy reagowanie na zmiany

w otaczającym nas środowisku) wymagają pracy

wielu narządów równocześnie lub w określonej

kolejności. Grupa narządów, służących do

wykonywania takich złożonych czynności nosi

nazwę

układu

(apparatus, systema)

• Wszystkie układy są ze sobą ściśle powiązane

czynnościowo, wpływają na siebie wzajemnie i

tworzą niepodzielną całość, zapewniając stałość i

równowagę całego organizmu

(homeostaza)

Homeostaza

to zdolność organizmu do

zachowania

równowagi

podstawowych

parametrów biologicznych, dzięki sprawnej pracy
wszystkich narządów i układów regulacyjnych (na
przykład stała temperatura ciała, poziom glukozy
we krwi, poziom jonów Na

+

czy K

+

i inne)

Układy narządowe

Wyróżniamy:

• Układ ruchu,

inaczej układ szkieletowy i mięśniowy

• Układ pokarmowy,

inaczej układ trawienny

• Układ nerwowy
• Narządy zmysłów

• Układ dokrewny,

inaczej układ wewnątrzwydzielniczy

• Układ oddechowy
• Układ moczowo-płciowy

• Układ krwionośny,

inaczej układ krążenia, naczyniowy

• Powłoka wspólna

– skóra, jej gruczoły, włosy i

paznokcie

• Układ narządów ruchu

Umożliwia poruszanie się i

przemieszczanie, tak poszczególnych
części ciała względem siebie, jak i
przemieszczanie się w przestrzeni

• Układ ruchu biernego – kości i system połączeń

pomiędzy nimi (szkielet), o różnym zakresie
ruchomości

• Układ ruchu czynnego – układ mięśniowy,

zbudowany z mięśni

poprzecznie prążkowanych

,

przyczepionych do kości, dzięki czemu mogą je
poruszać. W większości mięśnie te są unerwione
przez nerwy obwodowe rdzeniowe, w niektórych
przypadkach przez nerwy czaszkowe.

• Układ trawienny (pokarmowy)

szereg narządów służących odżywianiu

ustroju, ułożonych kolejno po sobie i
tworzących długą cewę od części
twarzowej czaszki do miednicy
mniejszej. Układ trawienny posiada
szereg gruczołów, po części
wbudowanych w jego ściany, a także
niezależnych, leżących zewnętrznie.

• Układ oddechowy

Pobieranie z powietrza tlenu

niezbędnego dla procesów życiowych
i oddawanie dwutlenku węgla,
finalnego produktu ubocznego w
procesie oddychania.

Układ krążenia

• Składa się z dwóch układów – jednego

zawierającego krew-

krążenia

(sanguis), krążącą w zamkniętym
systemie rur i tłoczonej przez serce i
drugiego, otwartego -

limfatycznego

,

zawierającego chłonkę (lympha),
płynącą od tkanek i narządów do
układu krwionośnego.

Układ moczowo – płciowy

• Zadaniem systemu moczowego jest

usuwanie zbędnych produktów przemiany
materii z krwi i wydalanie ich z organizmu
pod postacią związków rozpuszczalnych we
wodzie.

• Istotą układu płciowego jest stworzenie

kolejnych pokoleń (potomstwa) i
przetrwanie gatunku.

• Układ płciowy:

– Gonady – jajniki

(ovaria)

lub jądra

(testes)

– Nasieniowody lub jajowody

(ducti deferensi) vel

(tubae uterinae)

– Gruczoł krokowy (tylko M)

(prostata)

– Macica i pochwa (tylko K)

(uterus et vagina)

– Narządy płciowe zewnętrzne

(colpos vel penis)

• Układ nerwowy

• Koordynuje i reguluje czynności narządów w

organizmie oraz umożliwia dostosowywanie się

naszego organizmu do otoczenia i do

reagowania na zachodzące w tym otoczeniu

zmiany. Podstawową czynnością układu

nerwowego jest

odruch

, biegnący po drodze

zwanej łukiem odruchowym.

• Gruczoły dokrewne:

– Przysadka mózgowa (hypophysis)
– Gruczoł tarczowy (glandula thyroidea)
– Gruczoły przytarczyczne (glandulae parathyroideae)
– Aparat wyspowy trzustki (pancreas)
– Nadnercza (suprarenales)
– Gruczoły płciowe: jądra (testis) lub jajniki (ovarrium)
– Grasica (thymus)
– Szyszynka (corpus pineale)

• Do narządów zmysłów należą:

– Narządy czucia.
Rozmieszczone są prawie we wszystkich

tkankach jako zakończenia wolne lub ciałka
krańcowe nerwów. Zakończenia nerwowe mogą
być eksteroceptorami (bodźce zewnętrzne),
propiceptorami (zmiany w narządach ruchu i
położeniu ciała) lub interoceptorami (zmiany
środowiska wewnętrznego)

– Narząd smaku (organum gustatorii)
– Narząd powonienia (węchu) (organum olfactus)
– Narząd wzroku (organum visus)
– Narząd przedsionkowo – ślimakowy (organum

vestibulocochleare)

(dotyczy odbioru wrażeń

słuchowych i równowagi)

KOMÓRKA

• Tkanka –

zespół
komórek

• Narząd –

składają się na
niego tkanki

• Układ –

zespół
narządów

• Wszystkie

układy
tworzą

• ORGANIZ

M

TKANKI

CZŁOWIEKA

HISTOLOGIA – nauka o

tkankach

TKANKA - zespół komórek o podobnej

budowie, określonych czynnościach,
wspólnym pochodzeniu, przystosowanych
do wykonywania określonej funkcji na
rzecz całego organizmu.

Tkanki są elementami składowymi

narządów i ich układów.

TKANKA NABŁONKOWA

• Funkcje: oddziela organizm od środowiska

zewnętrznego, zabezpiecza go przed utrata

wody, pozwala na wymianę gazową, ułatwia

odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego,

wyściela narządy i jamy ciała.

• Cechy charakterystyczne:

zwarty układ

komórek, bez substancji międzykomórkowej,

komórki ułożone na błonie podstawnej, brak

unaczynienia, substancje odżywcze pobierają

z leżącej pod nimi tkanki łącznej.

W zależności od liczby warstw utworzonych przez
komórki, wyróżniamy nabłonki:

*

jednowarstwowe

•wielowarstwowe

- złożone są z maksymalnie

kilkunastu warstw komórek.

W zależności od kształtu komórek wyróżniamy
nabłonek:

płaski
sześcienny

(brukowy, kostkowy)

walcowaty

(cylindryczny)

wielorzędowy

Nabłonki – morfologiczne

kryteria podziału

Ze względu na kształt komórek wyróżniamy

nabłonki:

• Nabłonek wielorzędowy – odmiana nabłonka

jednowarstwowego walcowatego

• Nałonek jednowarstwowy – tam gdzie

następują procesy wchłaniania,
przenikania, dyfuzji

• Nabłonek wielowarstwowy – pokrywa

obszary wymagające ochrony,
złuszczania jednej, starej warstwy i
odnowy kolejnej, nowej

NABŁONEK

- PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE

JEDNOWARSTWOWY PŁASKI
• pęcherzyki płucne,
• naczynie krwionośne (wyściela),
• serce
• ciałka nerkowe w nerce
JEDNOWARSTWOWY

SZEŚCIENNY

• kanaliki nerkowe,
• końcowe odcinki gruczołów
JEDNOWARSTWOWY

WALCOWATY

• przewód pokarmowy
• od żołądka do odbytu

(mikrokosmki),

• jajowody

JEDNOWARSWOWY

WIELORZĘDOWY

• drogi oddechowe od jamy

nosowej do oskrzeli

WIELOWARSTWOWY

PŁASKI

• jama ustna, przełyk,

gardło,

• naskórek,
• pochwa,
• przednia powierzchnia

rogówki oka

NABŁONEK

- PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA FUNKCJE

POKRYWAJĄCY: naskórek, serce,
naczynia krwionośne

GRUCZOŁOWY: ślinianki, trzustka, wątroba,

gruczoły łojowe w skórze

ZMYSŁOWY: kubki smakowe, błona węchowa

nosa, ślimak w uchu, siatkówka oka

TKANKA ŁĄCZNA

Funkcje: odżywcza, wypełniająca,

transportowa, mechaniczna, obronna

Cechy charakterystyczne: komórki

luźno zanurzone w istocie
międzykomórkowej, w której
występują też włókna białkowe:
kolagenowe, sprężyste, retikulinowe

Klasyfikacja tkanek

łącznych

w io tk a
z b ita
tłu s z c z o w a
s ia te c z k o w a ta
z a r o d k o w a

T k a n k a łą c z n a

w ła ś c iw a

c h r z ę s tn a
k o s tn a

T k a n k a łą c z n a

o p o r o w a

k r e w
lim f a

T k a n k a łą c z n a

p ły n n a

T k a n k i łą c z n e

Podział tkanki łącznej

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA:

• włóknista wiotka

(włókna retikularne)

- otacza naczynia krwionośne, nerwy, mięśnie, wraz z tkanką

tłuszczową tworzy warstwę podskórną

• włóknista zbita

(włókna kolagenowe)

- buduje ścięgna, torebki stawowe, skórę właściwą

• tłuszczowa

- buduje warstwę podskórną skóry, tworzy termoizolator i

rezerwę tłuszczową, amortyzuje wstrząsy

• siateczkowata

(b. unaczyniona,, włókna retikularne)

- buduje zrąb węzłów chłonnych, grasicy, szpiku kostnego,

• zarodkowa

- tu gwiaździste komórki totipotencjalne tzn. zdolne do

wytwarzania wszystkich rodzajów komórek tkanki łącznej

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

WIOTKA

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

SIATECZKOWATA

TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA

TŁUSZCZOWA

Komórki tłuszczowe
lipocyty

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

CHRZĘSTNA
- nie unerwiona i nie unaczyniona
- Zbudowana z komórek zwanych

chondrocytami, zawieszonymi w substancji
międzykomórkowej

- odżywiana jest przez łącznotkankową

ochrzęstną

CHONDROCYTY - komórki budujące tkankę

chrzęstną

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

CHRZĘSTNA

- podział

- szklista

– giętka i sprężysta, buduje szkielet

w okresie zarodkowym i płodowym, u

dorosłych pokrywa powierzchnie stawowe,

części żeber

- spężysta

- buduje małżowinę uszną,

chrząstki krtani

- włóknista

- buduje miejscach przyczepu

ściegien do kości, krążkach

międzykręgowych, spojeniu łonowym

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

CHRZĘSTNA

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

KOSTNA

- Twarda, wytrzymała na ściskanie i rozciąganie

- Zbudowana z komórek zwanych osteocytami i z substancji

międzykomórkowej, zawierającej sole wapnia i włókna

kolagenowe. Włókna kolagenowe układają się w

blaszki

kostne,

podstawowe struktury tej tkanki

- BLASZKI KOSTNE – podstawowe struktury tkanki kostnej,

utworzone z włókien kolagenowych, zespolonych solami

mineralnymi

- OSTEOCYTY - komórki kostne, rozmieszczone pomiędzy

blaszkami kostnymi, w jamkach kostnych

- Blaszki kostne i osteocyty, ułożone wokół kanału Haversa,

tworzą OSTEONY

• W zależności od układu beleczek

kostnych, rozróżniamy tkankę kostną
zbitą i gąbczastą.

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

KOSTNA

- podział

zbita

– tworzą ją liczne,

ciasno i koncentrycznie

ułożone blaszki kostne,

osteocyty położone w

jamkach, kanały Haversa -

osteony

- tkanka zbita buduje trzony

kości długich, oraz warstwę

zewnętrzną pozostałych

kości

Osteon = pojedyncza

jednostka budulcowa

tkanki kostnej zbitej

gąbczasta

– budują ją

blaszki kostne

rozmieszczone luźno i

nieregularnie, tworzące

beleczki kostne ułożone w

sieć, wolne przestrzenie

sieci wypełnia szpik kostny

czerwony, pełniący funkcję

krwiotwórczą

• buduje stawowe końce

kości długich (nasady) oraz

wypełnia wnętrza

pozostałych kości

TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA

KOSTNA

Tkanka kostna
gąbczasta

TKANKA ŁĄCZNA PŁYNNA

LIMFA = OSOCZE + LIMFOCYTY

KREW = OSOCZE + ELEMENTY MORFOTYCZNE

OSOCZE

- lekko żółta ciecz, substancja

międzykomórkowa,

- zasadniczy, płynny składnik krwi, w którym

są zawieszone składniki morfotyczne

(komórkowe)

- stanowi ok. 55% objętości krwi,
- uzyskuje się je przez wirowanie próbki

krwi.

ELEMENTY MORFOTYCZNE

KRWI

• ERYTROCYTY

• LEUKOCYTY

• TROMBOCYTY

TKANKA MIĘŚNIOWA

TKANKA MIĘŚNIOWA GŁADKA

- Jest elementem budowy narządów

wewnętrznych

- budują ja komórki w kształcie

wrzeciona zawierające jedno jądro
komórkowe,

- nie występuje poprzeczne prążkowanie,
- skurcz tej tkanki nie zależy od naszej

woli,

TKANKA MIĘŚNIOWA GŁADKA

TKANKA MIĘŚNIOWA

POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA SZKIELETU

- buduje

mięśnie szkieletowe

- Zbudowana z długich wielojądrzastych

włókien mięśniowych, leżących równolegle,

nie tworzących pomiędzy sobą połączeń

- Jądra komórkowe ułożone na obwodzie

komórki

- występuje poprzeczne prążkowanie
- skurcz zależy od naszej woli

TKANKA MIĘŚNIOWA SERCOWA

- buduje serce
- komórki tej tkanki są także wielojądrzaste,

ale jądra ułożone są centralnie w komórce, a

nie na obwodzie

- Włókna w sercu tworzą rozwidlenia, którymi

łączą się ze sobą w sieć przestrzenną

- występuje poprzeczne prążkowanie
- skurcz niezależny od naszej woli, wywołany

pracą układu przewodzącego serca

TKANKA MIĘŚNIOWA

POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA

SERCA

wstawki

TKANKA NERWOWA

budują ją:
• neurony (komórki nerwowe) – odbierają,

przewodzą i przekazują impulsy nerwowe
w postaci przesuwających się wzdłuż
komórki zmian potencjału elektrycznego

• komórki glejowe – pełnią funkcje

ochronne i uczestniczą w odżywianiu
neuronów

KOMÓRKA NERWOWA -

NEURON

KOMÓRKI GLEJOWE

Komórki glejowe mogą pełnić bardzo różne funkcje fizjologiczne:

np. pełnią istotną rolę w odżywianiu komórek nerwowych składnikami
odżywczymi transportowanymi układem krążenia, syntetyzują wiele
istotnych enzymów używanych m.in. do wytwarzania
neuroprzekaźników, tworzą osłonki mielinowe aksonów, a nawet
pełnią funkcje ochronne.