Ratyfikacja umów międzynarodowych w
Polsce
na podstawie Konstytucji RP z 1997r.
Przygotowała:
Inna Ornela Kaluta
Konstytucja RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polski
(Konstytucja RP, Ustawa Zasadnicza), jak
wskazuje nam preambuła, powstała
„W trosce o byt i przyszłość naszej
Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku
możliwość suwerennego i demokratycznego
stanowienia o Jej losie (...)” . Została
uchwalona 2 kwietnia 1997r. przez
Zgromadzenie Narodowe.
Podstawowe Funkcje
Konstytucji
ustanawia podstawowe prawa dla państwa;
reguluje organizację i funkcjonowanie
podstawowych organów naczelnych RP
w oparciu o podział władz;
wskazuje prawidłowe relacje pomiędzy
głową państwa, rządem i parlamentem;
kształtuje wolności, prawa oraz obowiązki
człowieka i obywatela (wolności i prawa
osobiste, polityczne, ekonomiczne,
socjalne i kulturalne).
Ratification
– usankcjonowanie
Ratyfikacja to zatwierdzenie tzw. złożonej
umowy międzynarodowej przez powołany
do tego organ państwowy. W Polsce
ratyfikacja umów międzynarodowych
należy do kompetencji prezydenta.
Ratyfikacja umów międzynarodowych
dotyczących granic państwa, sojuszów
obronnych oraz umów pociągających za
sobą obciążenia finansowe państwa lub
konieczność zmian w ustawodawstwie
wymaga upoważnienia sejmowego
określonego w ustawie.
Artykuły Konstytucji RP
dotyczące ratyfikacji
W rozdziale III zatytułowanym „Źródła
prawa” wskazać można 3 artykuły
dotyczące ratyfikacji umów
międzynarodowych oraz
rozporządzeń.
Artykuł 89.
Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską
umowy międzynarodowej i jej
wypowiedzenie wymaga uprzedniej
zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli
umowa dotyczy:
pokoju, sojuszy, układów politycznych lub
układów wojskowych,
wolności, praw lub obowiązków
obywatelskich określonych w Konstytucji,
członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej
w organizacji międzynarodowej,
znacznego obciążenia państwa pod względem
finansowym,
spraw uregulowanych w ustawie lub
w których Konstytucja wymaga ustawy.
O zamiarze przedłożenia Prezydentowi
Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów
międzynarodowych, których ratyfikacja
nie wymaga zgody wyrażonej w
ustawie, Prezes Rady Ministrów
zawiadamia Sejm.
Zasady oraz tryb zawierania,
ratyfikowania i wypowiadania umów
międzynarodowych określa ustawa.
Oznacza to, że nie każdą umowę
międzynarodową może ratyfikować sam
Prezydent. Część umów musi zostać
uzgodnionych z Parlamentem, gdyż
mogą potrzebować one dodatkowych
unormowań prawnych jak np. ustawy.
Stąd też Premier Rady Ministrów musi
informować Sejm o przedłożeniu umowy
międzynarodowej Prezydentowi. Cały
tryb ratyfikowania, ustanawiania i
wypowiadania umowy międzynarodowej
znajduje się więc w ustawie
wprowadzającej umowę w życie.
Artykuł 90.
Rzeczpospolita Polska może na podstawie
umowy międzynarodowej przekazać
organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów
władzy państwowej w niektórych sprawach.
Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację
umowy międzynarodowej, o której mowa w
ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością
2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów oraz przez Senat
większością 2/3 głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej
umowy może być uchwalone w
referendum ogólnokrajowym zgodnie z
przepisem art. 125.
Uchwałę w sprawie wyboru trybu
wyrażenia zgody na ratyfikację
podejmuje Sejm bezwzględną
większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby
posłów.
Konsekwencją przyjęcia umowy
międzynarodowej często jest przekazanie
części władzy i kontroli innym podmiotom
prawa. Oznacza to, że część prawa do tej pory
obowiązującego należy przekształcić, np. po
przyjęciu Polski do Unii Europejskiej wystąpiła
konieczność przekształcenia prawa
wspólnotowego przez władze Rzeczypospolitej
w normy wewnętrzne, zaś część tego prawa
obowiązuje bezpośrednio. Co więcej,
w sprawach regulowanych przez prawo
wspólnotowe polskie organy krajowe straciły
uprawnienia prawotwórcze. Jednakże
rozwiązanie to obowiązuje na zasadzie
wzajemności.
Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na
artykuł 125. Konstytucji RP mówiący, iż
„W sprawach o szczególnym znaczeniu dla
państwa może być przeprowadzone
referendum ogólnokrajowe.” Przedmiotem
jednak nie może być wprowadzenie umowy
w życie – gdyż ta funkcja należy
do Parlamentu, a po prostu wyrażenie opinii
jednostki uprawnionej do głosowania
w kwestii umowy międzynarodowej – tzw. za
lub przeciw bez możliwości wstrzymuje się.
Wynik takiego referendum jest wiążący
dla władzy.
Ze względu na to, że umowa narodowa
znacznie „wkracza” w prawo państwa
(co może doprowadzić do ograniczenia
w pewnym stopniu suwerenności)
inaczej uchwala się ustawę ratyfikującą.
W jaki sposób wprowadza się ją w życie?
O formie (zgodnie z Artykułem
90.Konstytucji RP) decyduje Sejm.
Ratyfikowana umowa
międzynarodowa, po jej ogłoszeniu
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej, stanowi część krajowego
porządku prawnego i jest
bezpośrednio stosowana, chyba że
jej stosowanie jest uzależnione od
wydania ustawy.
Artykuł 91.
Umowa międzynarodowa ratyfikowana
za uprzednią zgodą wyrażoną w
ustawie ma pierwszeństwo przed
ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się
pogodzić z umową.
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy
konstytuującej organizację
międzynarodową, prawo przez nią
stanowione jest stosowane
bezpośrednio, mając pierwszeństwo
w przypadku kolizji z ustawami.
Oznacza to, że umowa międzynarodowa od dnia
wprowadzenia do prawa krajowego jest głównym
źródłem prawa w tychże kwestiach. Wszelkie spory,
wątpliwości dotyczące wymienionych lub omówionych
w umowie międzynarodowej problemów czy idei
mają być rozwiązywane na jej artykułach, chyba że
ustawa ratyfikująca stanowi inaczej (np. ratyfikacja
dotyczy tylko poszczególnych artykułów umowy
międzynarodowej lub wskazuje innych termin
wcielenia ich w życie).Artykuł 91 przyznaje
pierwszeństwo umowie międzynarodowej w jej kolizji
z ustawą, ale zasada ta dotyczy tylko umów
ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną przez
Sejm i Senat w ustawie. Tym samym wyprowadzić
należy wniosek,że ustawy zachowują pierwszeństwo
wobec umów międzynarodowych, do ratyfikacji
których nie jest wymagana zgoda parlamentu.
Na podstawie źródeł internetowych:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz.U.97.78.483) z publikacji www.LEX.pl;
Skrzydło Wiesław, Komentarz do
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz.U.97.78.483), stan prawny na
2001.01.01;
Encyklopedia WIEM portalu
społecznościowego www.ONET.pl