CECHY ISTOTNE
JĘZYKA NATURALNEGO
NIEKTÓRE DEFINICJE
JĘZYKA NATURALNEGO
•
‘system znaków (prymarnie
dźwiękowych) służących do
porozumiewania się w obrębie danej
społeczności’
(EJO)
•
‘kod tekstotwórczy, polisemiczny, mający
system fonologiczny’
(A. Weinsberg)
•
‘system znaków konwencjonalnych,
fonicznych, służący do porozumiewania
się o wszystkim (uniwersalny),
dwuklasowy, tzn. z udziałem gramatyki
umożliwiającej nieograniczone tworzenie
nowych konstrukcji’
(R. Grzegorczykowa)
JĘZYK SŁUŻY DO
POROZUMIEWANIA SIĘ
•Podstawową funkcją języka
jest
funkcja komunikatywna
- przekazywania informacji.
JĘZYK JEST SYSTEMEM
ZNAKÓW
Na język składa się
• ZBIÓR ZNAKÓW
i
• ZBIÓR RELACJI MIĘDZY ZNAKAMI
Jest uporządkowana strukturą
JĘZYK JEST SYSTEMEM
ZNAKÓW
KONWENCJONALNYCH
• Z formy znaku nie domyślamy się jego
znaczenia
• Związek formy znaku i jego znaczenia polega
na konwencji
– utrwalonym społecznie sposobie
używania znaków
• Konwencji tej trzeba się nauczyć
żaba, frog, grenouille, bretkocë,
sammakko
JĘZYK JEST SYSTEMEM
ZNAKÓW ABSTRAKCYJNYCH
• Znak nazywa nie konkretny przedmiot,
lecz klasę przedmiotów lub zjawisk
- odsyła do pojęcia ogólnego
• ŁEB to nie tylko , lecz ‘każda głowa
każdego zwierzęcia’
• Toteż język umożliwia:
- mówienie o przedmiotach nieobecnych
- myślenie oderwane od konkretnej
sytuacji
Masa jest równoważna energii
JĘZYK JEST SYSTEMEM
ZNAKÓW FONICZNYCH
• Znaki językowe to ciągi dźwięków
wytwarzane przez narządy mowy
człowieka i odbierane przez narząd
słuchu człowieka
• Wtórnie mogą być transponowane
tak, by były odbierane przez inne
zmysły
JĘZYK JEST
DWUSTOPNIOWY
(podwójna artykulacja
języka)
1.
Znaki (znaczące = odsyłające do pojęć,
elementów świata)
2.
Diakryty (nieznaczące)
• Znaki składają się z diakrytów (fonemów)
• Diakryty są nieliczne, ich kombinacje
umożliwiają stworzenie ogromnej liczby
znaków (
AKT TKA KAT TAK
TAKA...
)
• Toteż nie potrzeba tylu dźwięków, ilu
pojęć
(A. Martinet)
JĘZYK JEST DWUKLASOWY
i TEKSTOTWÓRCZY
kl. 1. znaki
odsyłające do pojęć, elementów
świata (MORFEMY)
kl. 2. znaki tworzone ze znaków kl. 1.
(ZDANIA)
Inaczej: język ma
1. Słownik (ograniczony zbiór elementów 1.
kl.)
2. Gramatykę (reguły tworzenia znaków 2. kl.
z elementów 1. kl.)
Toteż pozwala wyrażać treści, których
nie są w stanie wyrazić znaki 1. klasy
Jest otwarty – ilość zdań jest nieograniczona
(K. Bühler)
JĘZYK JEST UNIWERSALNY
• Można mówić o wszystkim
- Można przekazywać każdą informację,
także fałszywą
- Można mówić za pomocą języka o
samym języku
Liść jest zielony.
Zielone idee śpią szalenie.
Każdemu studentowi wypłacam po
milionie zł.
JĘZYK JEST POLISEMICZNY
(A. Weinsberg)
• Umożliwia twórcze przesunięcia
znaczeniowe
• ŁEB to nie tylko lecz także
• i nie tylko ‘głowa każdego zwierzęcia’
• lecz także ‘głowa każdego człowieka
(którego nie lubię)’
Na fioletowy dach mej duszy fortepianowe kapią
wonie.
Znak
Znak to x w relacji oznaczania:
x oznacza y
x (signans) to przedmiot
materialny, zmysłowo
postrzegalny
y (signatum) to przedmiot lub
pojęcie
Wg Encyklopedii językoznawstwa ogólnego (SK)
1. ZNAK KONWENCJONALNY
oznacza na mocy konwencji w określonej
wspólnocie
a) Znak językowy
• - sensu stricto (y to pojęcie).
Znaki językowe sensu stricto wyróżnia
relacja znaczenia (x znaczy y)
(relacja oznaczania jest tu tylko możliwa)
• - indeksowy (y to przedmiot
pozajęzykowy)
b) Znak niejęzykowy
- sygnał (nieobrazowy), np. oklaski
- symbol (obrazowy), np. krzyż, sowa, lilia
2. ZNAK NATURALNY
oznacza na zasadzie związku naturalnego
łączącego x i y
• a) symptom (oznaka, objaw, wskaźnik)
y przyczyną, x skutkiem
np. w mowie zjawiska nierelewantne (wysokość
głosu informująca o płci etc.); zjawiska o funkcji
ekspresywnej informujące o stanie psychiki
nadawcy
• b) obraz
na zasadzie podobieństwa –
(znaki ikoniczne), np. w języku onomatopeje
Klasyfikacja znaków
TEORIA BILATERALNA ZNAKU
ZNAK TO
X, RELACJA OZNACZANIA i Y
(F. de
S.)
y – signatum – to pojęcie
Znak językowy
Ferdinand de Saussure (Kurs
językoznawstwa ogólnego 1916)
Znak ma charakter binarny
(dwudzielny): złożony ze strony
oznaczającej (signifiant) i
oznaczanej (signifié)
pojęcie
(signifié)
obraz
akustyczny
(signifiant)
drzewo
TEORIA MONOLATERALNA ZNAKU
ZNAK TO X (SIGNANS)
y (signatum) to przedmiot
oznaczany
albo
pojęcie
Triadyczna koncepcja znaku
wg Ogdena i Richardsa
pojęcie
ZNAK
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
symbol (forma)
element świata pojęciowego
i doświadczanego
(desygnat, odniesienie)
Triadyczna koncepcja
znaku
‘narzędzie do przykręcania/odkręcania
śrub’
ZNAK
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
/kluč/