Rodzaje skóry i czynniki

wpływające na jej stan,

wygląd i starzenie się

Dr Wacław Pawliszyn

Małopolska Wyższa Szkoła

Zawodowa w Krakowie

Cera normalna

cechy ogólne



Odczyn lekko kwaśny



Aksamitna w dotyku, miękka



Dobre napięcie (turgor)



Kolor mleczny lub różowobiały



Lupa: drobne poletkowanie

niewielka liczba znamion barwnikowych



Ocieranie chusteczką: niewielki ślad wilgoci



Lampa Wooda: kolor niebieskofioletowy



Występuje dość rzadko (uprzemysłowienie,

zanieczyszczenie środowiska)



Z upływem lat ma tendencje do wysychania

Cera normalna

przydatność środków myjących



++ szczególnie przydatne, + przydatne, - nie zalecane

twarz

ciało

Mydła dla dzieci

+

++

Mydła przetłuszczone

++

++

Mydła syntetyczne (syndety)

+

++

Mydła antyseptyczne

-

-

Mydła zapachowe

-

+

Żele na naturalnych składnikach

++

+

Mydła ze składnikami regenerującymi
(„pain dermatologique”)

++

+

Cera sucha

cechy ogólne



Skóra delikatna, przeźroczysta



Cienki naskórek



kolor różowy



Podwyższone łuszczenie się naskórka



Częste fałdy i linijne zmarszczki:



Koło oczu i ust



Na szyi



Często rozszerzone naczynia



Lupa: szorstka, łuszcząca się powierzchnia

nie widać otwartych porów



Ocieranie chusteczką: bez śladów wilgoci



Lampa Wooda: kolor bladofioletowy



Rodzaj skóry bardzo popularny – występuje u około 80%

kobiet



Suchość skóry nasila się z wiekiem



Często występują prosaki (zastoiny w gruczołach łojowych i

potowych przeświecające przez naskórek)



Skórę taką powinno się traktować z dużą ostrożnością

Cera sucha

diagnostyka



Najłatwiej odpowiedzieć na pytanie „czy to

cera sucha”, biorąc pod uwagę następujące

elementy:



Czy raczej nie widać porów?



Czy skóra jest matowa, a nawet szorstka?



Czy jest różowa?



Czy po 25 roku życia wokół oczu pojawiają się

już zmarszczki?



Czy po spacerze w chłodzie lub na słońcu lub

po dłuższym pobycie na wietrze i zimnie skóra

jest napięta, podrażniona, zaczerwieniona?



Czy prawie nigdy nie występują zaskórniki?

Cera sucha

najważniejsze przyczyny suchości

skóry



Czynniki środowiskowe:



Słońce



Mróz



Mała wilgotność powietrza



Czynniki wewnętrzne:



Czynniki osłabiające wytwarzanie NMF (naturalnego

czynnika wiążącego wodę)



Wiek ponad 35-40 lat



Przemęczenie i stresy



Niewyspanie



Choroby skóry



Czynniki uszkadzające płaszcz ochronny naskórka



Dieta, częste odchudzania



Złe kosmetyki



Czynniki długotrwale obniżające nawodnienie skóry:



Klimatyzacja i centralne ogrzewanie



Leki odwadniające



Podeszły wiek

Cera sucha

przydatność środków myjących



++ szczególnie przydatne, + przydatne, - nie zalecane

twar

z

ciało

Zwykłe mydło

-

-

Mydła przetłuszczone i kremowe

+

++

Mydła syntetyczne (syndety)

-

-

Mydła z dodatkiem środków

pielęgnacyjnych

+

++

Mydła antyseptyczne

-

-

Śmietanka / mleczko kosmetyczne

(do twarzy)

++

++

Kremy do ciała

++

++

Cera tłusta

cechy ogólne



Odczyn zasadowy



Skóra gruba i szorstka



Często łatwo przetłuszczające się włosy



W dotyku wilgotna i tłusta



Obfite wydzielanie łoju, głównie: nos, broda i czoło



Kolor żółtoziemisty



Lupa: pory skóry rozszerzone

cera gruboziarnista



Przy pocieraniu chusteczką pozostają plamy tłuszczu



Lampa Wooda: kolor białawy



Ze względu na nadprodukcję łoju często kłopoty z makijażem

(„spływa”)



Ten typ skóry dłużej wygląda młodo



Dieta jest ważnym elementem pielęgnacyjnym



Skłonność do krost i zaskórników (woreczki mieszków

włosowych wypełnione tłuszczami i keratyną, zamknięte lub

otwarte)

Cera tłusta

przydatność środków myjących



++ szczególnie przydatne, + przydatne, - nie zalecane

twar

z

ciało

Zwykłe mydła toaletowe

-

+

Mydła przetłuszczone i kremowe

-

-

Mydła p/trądzikowe (z S, Cys, Me)

++

++

Mydła syntetyczne (syndety)

przeciwtrądzikowe

++

+

Mydła „sportowe”
przeciwbakteryjne

-

+

Żele i płyny przeciwtrądzikowe (na

naturalnych składnikach)

++

+

Cera mieszana

cechy ogólne



Mieszanina cech cery suchej i tłustej



Zwykle tłusty pas od czoła do brody



Policzki i boczne części twarzy suche



Wymaga stosowania kilku preparatów

równocześnie



Pielęgnacja wymaga czasu i cierpliwości



Czasami dobrze jest, jeżeli część tych

zabiegów może wykonać w domu sama

zainteresowana

Cera mieszana

diagnostyka



Najłatwiej odpowiedzieć na pytanie „czy to cera

mieszana”, biorąc pod uwagę następujące

elementy:



Czy tylko bibułki z czoła, brody i nosa mają ślady

tłuszczu?



Czy cera na policzkach i skroniach wygląda dosyć

dobrze?



Czy pory są drobne, a skóra gładka?



Czy na środkowej części twarzy pory są rozszerzone

i występują zaskórniki?



Czy nos błyszczy tłustawo krótko po oczyszczeniu?



Czy zimą czoło i policzki są szorstkie i podrażnione?



Czy latem skóra jest bardzo tłusta?

Cera mieszana

przydatność środków myjących



++ szczególnie przydatne, + przydatne, - nie zalecane

twar

z

ciało

Zwykłe mydła toaletowe

-

Mydła przeciwbakteryjne

-

Mydła przeciwtrądzikowe

-

Mydła syntetyczne z dodatkiem

składników nawilżających

++

Mydła glicerynowe

++

Zele lub płyny przeznaczone

specjalnie do cery mieszanej

++

Mleczka kosmetyczne do
demakijażu

++

Cera odwodniona

cechy ogólne



Skóra sucha, lekko szorstka



Łatwo złuszczający się naskórek



Często zmniejszone napięcie (turgor)



Często wtórny charakter takiej cery, zwykle

wskutek:



Zbyt ostrej diety



Nadmiernego opalania się



Odwodnienia



Leczenia nadciśnienia



Przebytych chorób



Należy zawsze starać się ustalić przyczynę takiego

stanu rzeczy



Powinno zastosować się w miarę możliwości

kurację regenerującą

Cera dojrzała

cechy ogólne



Po 30 roku życia



Skóra sucha, cienka



Zanik tkanki tłuszczowej podskórnej



Pojawienie się zmarszczek mimicznych



Utrata jędrności skóry



Zwiększone złuszczanie naskórka



Na wcześniejsze starzenie się skóry ma wpływ wiele

czynników:



Przebyte choroby



Zaniedbanie



Stresy



Nadużywanie słońca



Zanieczyszczenie środowiska



Stan hormonalny ustroju



Zabiegi kosmetyczne z użyciem kolagenu dają zwykle

efekt czasowy (około 1 roku). Stosuje się też różnego

pochodzenia preparaty biologicznie czynne.

Cera ciemna

cechy ogólne



Skóra lśniąca i aksamitna



Grubsza i twardsza od skóry białej



Gruczoły potowe większe i liczniejsze



Gruczoły łojowe większe i liczniejsze



1/10 gruczołów łojowych uchodzi bezpośrednio

do naskórka



Warstwa rogowa grubsza



Łatwiejsze złuszczanie naskórka



Większa skłonność do zbliznowaceń (keloidów)



Skóra ciemna starzeje się później, ale szybciej



Często ciemniejszy kolor skóry jest cechą

dziedziczną

Cera wrażliwa



Około 70% kobiet europejskich określa swoją

cerę jako wrażliwą



Prawdziwą (naturalnie wrażliwą) cerę ma

jednak tylko około 12% kobiet – zwykle o

bardzo jasnej cerze, włosach rudych lub blond i

niebieskich lub zielonych oczach



Skóra tych kobiet wytwarza mało tłuszczu



Naskórek zazwyczaj jest cienki, a ilość barwnika

chroniącego skórę jest niewystarczająca



Cera wrażliwa jest zawsze cerą suchą



Typowe cechy cery wrażliwej:



Zaczerwienienie



Podrażnienia



Uczucie napięcia



Łuszczenie się



Świąd skóry

Cera wrażliwa
2



Oprócz wrażliwości o wrodzonych charakterze

jest to też cecha mogąca się pojawiać jako cecha

nabyta w różnych okresach życia



W pielęgnacji nie ma znaczenia fakt, czy jest to

cecha wrodzona czy nabyta



Skóra taka wymaga oszczędnego traktowania i

źle znosi częstą zmianę kosmetyków



Dobierając kosmetyki należy pamiętać, że im

bardziej złożony preparat, tym większa szansa

podrażnienia skóry (niektóre kosmetyki mają

nawet do 30 substancji w swoim składzie)



Czynniki zewnętrzne, a zwłaszcza stres mają

wielkie znaczenie, podwyższając reaktywność

skóry wrażliwej. W takich okresach należy unikać

czynników drażniących „od wewnątrz”, jak kawa,

mocna herbata, napoje typu Cola, mocne

przyprawy



pomocne są czynniki odprężające psychicznie

Skóra

Różnice pomiędzy skórą kobiet i mężczyzn



Najistotniejsze różnice:



różny splot włókien kolagenowych i tkanki
łącznej skóry właściwej



Różne wytwarzanie hormonów i ich działanie
na skórę



Różna zawartość tłuszczu w tkance podskórnej
(więcej u kobiet)



Inny przebieg starzenia się skóry (kobiety:
wcześniej, ale powoli; mężczyźni później, lecz
szybciej). U mężczyzn głębsze i większe
zmarszczki, bo grubszy naskórek



Silniejsze owłosienie mężczyzn

Skóra

Różnice pomiędzy skórą kobiet i mężczyzn
2

Naskórek:

Kobiety:

cieńszy, 14 – 20 warstw komórek

Mężczyźni:

grubszy, około 30 warstw komórek

Układ barwnika:

Kobiety:

jaśniejsza karnacja, mniej barwnika

Mężczyźni:

ciemniejsza karnacja, więcej barwnika

(wpływ hormonów)

Proces starzenia się skóry:

Kobiety:

wcześniejsze powstawanie zmarszczek,

zmarszczki bardziej płaskie



Mężczyźni:

późniejsze powstawanie zmarszczek,

zmarszczki głębokie

Skóra

Różnice pomiędzy skórą kobiet i mężczyzn
3

Turgor:

Kobiety:

cieńsza skóra właściwa, więcej włókien

sprężystych w tkance łącznej, ale słabsza sieć

łącznotkankowa

Mężczyźni:

grubsza skóra właściwa, nieco inny splot

włókien

Suchość skóry:

Kobiety:

skóra bardziej sucha, mniejsze wydzielanie łoju,

trądzik młodzieńczy o łagodnym przebiegu

Mężczyźni:

silniejsze wydzielanie łoju (działanie

androgenów), ostrzejszy przebieg trądziku młodzieńczego

Owłosienie:

Kobiety:

skąpe

Mężczyźni:

bujniejsze (hormony płciowe męskie stymulują

mieszki włosowe)

Skóra

Różnice pomiędzy skórą kobiet i mężczyzn
4

Łysienie:

Kobiety:

włosy wypadają rzadko

Mężczyźni:

częste wypadanie włosów (mieszki

włosowe pod wpływem hormonów płciowych męskich

maja tendencje zanikowe)

Wydzielanie potu:

Kobiety:

mniejsze, mniejsza liczba gruczołów

potowych ekrynowych

Mężczyźni:

większa potliwość, więcej gruczołów

potowych ekrynowych

Tkanka tłuszczowa:

Kobiety:

więcej tkanki tłuszczowej podskórnej, luźniej

ułożone pasma tkanki łącznej

Mężczyźni:

mniej tkanki tłuszczowej podskórnej,

mocniejsza tkanka łączna

Rola wody
1



Woda jest podstawowym środowiskiem dla

wszystkich przebiegających w skórze reakcji,

uaktywnia czynność enzymów i działa jako

plastyfikator, uelastyczniający zrogowaciałe

komórki



Skóra właściwa zawiera około 80% wody



Naskórek zawiera około 10-13% wody, nawet

niewielka kilkuprocentowa utrata wody w naskórku

jest natychmiast widoczna



Bez wody naskórek szybciej się starzeje i łatwiej

uwidaczniają się zmarszczki



Woda nawilżająca naskórek pochodzi ze skóry

właściwej (nie ze środowiska!) w czasie

przedostawania się ze skóry na zewnątrz



Aby zatrzymać wodę, naskórek ma do dyspozycji

dwa mechanizmy: naturalny czynnik nawilżający

(NMF) i system bariery ochronnej

Rola wody

Naturalny czynnik nawilżający

NMF

2



NMF powstaje w naskórku w czasie procesu

rogowacenia (czyli dojrzewania komórek

naskórka)



Jest substancją silnie higroskopijną, pęczniejącą

podczas pochłaniania wody



Dzięki temu procesowi skóra jest gładka i lepiej

napięta



Ilość NMF maleje z wiekiem człowieka, zmniejsza

się też po przebytych chorobach lub na przykład w

wyniku długotrwałego opalania się



Barierę ochronna stanowią składniki łoju

pokrywające naskórek od zewnątrz i lipidy

substancji międzykomórkowej, znajdujące się na

poziomie warstwy rogowej



Grupa ta, często nazywana cementem

międzykomórkowym, to głównie ceramidy, kwasy

tłuszczowe, trójglicerydy i cholesterol

Rola wody

Lipidy warstwy rogowej



Lipidy warstwy rogowej składają się z

ceramidów

(40%), z cholesterolu (25%), siarczanu

cholesterolu (10%) i z wolnych kwasów

tłuszczowych (25%)



W ceramidach

74%

stanowią NNKT

(niezbędne

nienasycone kwasy tłuszczowe)

, zazwyczaj nie

są one wytwarzane przez organizm człowieka.

Różna długość łańcuchów ceramidów zapewnia im

elastyczność i termostabilność, a struktura

podobna do ciekłych kryształów zapewnia

nieprzepuszczalność wody



Na powierzchni naskórka znajdują się lipidy,

produkowane przez gruczoły łojowe, zawierające

węglowodory:

skwalen, trójglicerydy, woski,

estry steroli, kwasy tłuszczowe



Uszczelniają one skórę, zabezpieczają przed wodą,

przeciwdziałają utracie wody, zabezpieczają przed

mikroorganizmami (przed infekcją)

Rola wody

Bariera ochronna naskórka

3



Najbardziej zewnętrzna warstwa łoju chroni

skórę w sposób czysto mechaniczny



Lipidy międzykomórkowe działają ze znacznie

większą precyzją – reagując na zmiany

zachodzące w środowisku zewnętrznym,

zmieniają przepuszczalność płaszcza

ochronnego i w ten sposób chronią skórę przed

nadmiernym wysuszeniem



System ten jest znacznie mniej wydajny wraz z

wiekiem człowieka



System ten jest też uszkadzany lub niszczony

w wyniku stosowania zbyt agresywnych

kosmetyków (zwłaszcza do mycia), powodując

nadmierne odwodnienie naskórka

Czynniki zewnętrzne a stan

skóry

wpływ promieniowania słonecznego



Słońce jest jednym z głównych elementów

życiodajnych na Ziemi i nie można go całkowicie

unikać, jednak zbyt silne nasłonecznienie jest

szkodliwe. Największe ryzyko stwarza słońce

codzienne ( a nie wakacyjne, jak się sądzi)



Szczególny wpływ słońca obserwuje się w

dzieciństwie, gdyż pomaga ono syntetyzować

witaminę D

3

. Do prawidłowej syntezy witaminy D

3

wystarcza codzienny półgodzinne przebywanie na

słońcu, nawet w pochmurny dzień



Kobiety zagrożone osteoporozą potrzebują mniej

więcej tyle samo słońca, co dzieci w okresie

rozwoju



Brak słońca i światła wywołuje często depresję i

pogarsza nastrój, obniża napęd życiowy, zniechęca

do pracy i zabawy. Jest to szczególnie dobrze

widoczne w okresach małego nasłonecznienia w

naszej strefie klimatycznej

Czynniki zewnętrzne a stan

skóry

wpływ promieniowania słonecznego



Szyszynka pod wpływem promieniowania

słonecznego produkuje mniej melatoniny,

odblokowywując w ten sposób jej hamujący

wpływ na gruczoły dokrewne: tarczycę i gonady



W skórze i w przysadce mózgowej pod wpływem

promieniowania słonecznego produkowany jest

neurohormon, z którego powstają beta-endorfiny

– pobudzające pracę kory nadnerczy, o działaniu

przeciwbólowym, hamujące depresję i apatię



Ważna uwaga praktyczna: niektóre z

neuropeptydów mogą przyczyniać się do

przeobrażania prawidłowych komórek

barwnikowych skóry w komórki czerniaka.



Jest to szczególnie istotne u osób bardziej

podatnych: o jasnej karnacji i u osób starszych

Czynniki zewnętrzne a stan

skóry

wolne rodniki



Pod pojęciem wolnych rodników rozumiemy

niezrównoważone energetycznie cząstki

uszkadzające skórę



Promieniowanie słoneczne odgrywa istotną rolę

– wolne rodniki uwalniają się w dużej ilości z

cząsteczek powietrza właśnie w słoneczne dni



Więcej agresywnych wolnych rodników

powstaje w środowiskach zanieczyszczonych

(tereny przemysłowe, wielkie miasta)



Skóra wyposażona jest w neutralizatory

blokujące wpływ wolnych rodników



Skóra staje się podatniejsza na wpływ wolnych

rodników z wiekiem, wskutek stresów i

przebytych chorób

Czynniki spowalniające

regenerację naskórka



Bezustanny proces keratynizacji powoduje, że nowe

komórki zastępują stare i uszkodzone i drobne

defekty naskórka znikają po jakimś czasie bez śladu



Zwykle trwa to około 28 dni, w wieku późniejszym

proces ulega spowolnieniu



Inne czynniki spowalniające regenerację naskórka:



Ogólne przemęczenie organizmu



Złe odżywianie z niedostateczną ilości substancji

odżywczych



Stres



Zanieczyszczenie środowiska



Zanurzenia hormonalne, głównie hormonów

płciowych



Nadmierne zgrubienie warstwy rogowej

Skóra

Włókna kolagenowe



U człowieka wyróżniono 14 typów kolagenu i 5

kolagenopodobnych. Skóra dorosłego zbudowana jest

głównie z kolagenu (18%) typu I i III. Kolagen III w

dużych ilościach występuje w skórze małych dzieci

(50%)



Synteza kolagenu zatrzymuje się w wieku około 30 lat i

później ustaje, kolagen zaczyna zanikać w strukturze

dermicznej około 40-50 roku życia



Wraz z wiekiem kolagen III jest zastępowany przez

kolagen I, stanowiąc u osób dorosłych ponad 80%



Tylko kolagen III (i to w dużych ilościach) jest zdolny

podtrzymać sprężystość skóry. Kolagen typu I ma

znaczenie podporowe, tworząc masę najbardziej

grubych włókien skórnych



Kolagen typu I jest nierozpuszczalny w wodzie



Kolagen typu III jest rozpuszczalny w wodzie, nadając

skórze elastyczność, rozciągliwość i jędrność

Skóra

Włókna elastynowe



Sprężyste włókna elastynowe są mniej liczne niż

włókna kolagenowe, są bardzo cienkie i elastyczne



Oplatają włókna kolagenowe i przydatki



Po rozciągnięciu mają zdolność powrotu do

pierwotnej formy



W młodym wieku obecność kolastyny i elastyny

cechuje ciągła równowaga dynamiczna



Kolagen i elastyna ulegają rozkładowi w skórze

przez mechanizmy enzymatyczne i w ten sposób

eliminowane są zniszczone i uszkodzone włókna



Z upływem lat aktywność fibroblastów – komórek

produkujących kolagen i elastynę słabnie –

efektem jest spowolnienie produkcji tych białek i

ich gorsza jakość

Skóra

Czynniki wpływające na starzenie się

skóry

1



Starzenie egzogenne

(czynniki

zewnątrzpochodne)



Wiek



Proces zaczyna się zazwyczaj po 25 roku życia



Promieniowanie UV



Promieniowanie UV (szczególnie UVA) powoduje zmiany

komórkowe i zmiany w wydzielaniu enzymów. Jest to

powodem przedwczesnego niszczenia włókien

kolagenowych i elastycznych. W efekcie obserwujemy

wiotczenie i przedwczesne starzenie się skóry



Palenie tytoniu



Skóra kobiet palących starzeje się czterokrotnie szybciej,

niż niepalących. Jest to związane z przedostawaniem się

wolnych rodników do płuc, atakowaniem przez wolne

rodniki komórek gromadzących tłuszcz, możliwością

zmiany kodu genetycznego komórek i obkurczanie przez

nikotynę naczyń krwionośnych, co jest powodem

gorszego odżywienia skóry. Nikotyna zmniejsza również

dowóz do skóry witaminy C.

Skóra

Czynniki wpływające na starzenie się

skóry

2



Stres



Długotrwałe napięcie mięśni mimicznych, częste w

stresie, zmniejsza sprężystość włókien elastycznych i

powoduje przedwczesne wiotczenie skóry. Adrenalina

(„hormon stresu”) obkurczając naczynia krwionośne

powoduje niedożywienie skóry. Kortyzon utrudnia podziały

komórkowe i zmniejsza liczbę powstających włókien

kolagenowych.



Odżywianie się



Pożywienie bogate w witaminy i sole mineralne opóźnia

proces starzenia się skóry



Starzenie endogenne

(czynniki

wewnątrzpochodne)



Zwykle zaczyna się u kobiet między 35 a 45 rokiem życia



Pogrubia się warstwa rogowa skóry, a jej nawarstwione

pokłady tworzą nierówności, tworząc sieć pierwszych

drobnych zmarszczek. Pogrubiała warstwa rogowa

zmienia kolor skóry na bardziej szary i blady.



Zmiany struktury włókien kolagenowych i sprężystych

powodują zmniejszenie ilości kwasu hialuronowego i

utraty wody

Rodzaje cery

popularne piśmiennictwo



Maria Noszczyk, Bartłomiej Noszczyk

„Medycyna piękności”

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

Warszawa 1999



Imke Barbara Peters

„Kosmetyka”
Podręcznik do nauki zawodu • Poradnik
Wydawnictwo Rea Warszawa 2002