CECHY ISTOTNE

JĘZYKA NATURALNEGO

NIEKTÓRE DEFINICJE

JĘZYKA NATURALNEGO

•

‘system znaków (prymarnie
dźwiękowych) służących do
porozumiewania się w obrębie danej
społeczności’

(EJO)

•

‘kod tekstotwórczy, polisemiczny, mający
system fonologiczny’

(A. Weinsberg)

•

‘system znaków konwencjonalnych,
fonicznych, służący do porozumiewania
się o wszystkim (uniwersalny),
dwuklasowy, tzn. z udziałem gramatyki
umożliwiającej nieograniczone tworzenie
nowych konstrukcji’

(R. Grzegorczykowa)

JĘZYK SŁUŻY DO

POROZUMIEWANIA SIĘ

•Podstawową funkcją języka

jest

funkcja komunikatywna

- przekazywania informacji.

JĘZYK JEST SYSTEMEM

ZNAKÓW

Na język składa się

• ZBIÓR ZNAKÓW

i

• ZBIÓR RELACJI MIĘDZY ZNAKAMI

Jest uporządkowana strukturą

JĘZYK JEST SYSTEMEM

ZNAKÓW

KONWENCJONALNYCH

• Z formy znaku nie domyślamy się jego

znaczenia

• Związek formy znaku i jego znaczenia polega

na konwencji
– utrwalonym społecznie sposobie
używania znaków

• Konwencji tej trzeba się nauczyć

żaba, frog, grenouille, bretkocë,

sammakko

JĘZYK JEST SYSTEMEM

ZNAKÓW ABSTRAKCYJNYCH

• Znak nazywa nie konkretny przedmiot,

lecz klasę przedmiotów lub zjawisk

- odsyła do pojęcia ogólnego

• ŁEB to nie tylko , lecz ‘każda głowa

każdego zwierzęcia’

• Toteż język umożliwia:

- mówienie o przedmiotach nieobecnych

- myślenie oderwane od konkretnej

sytuacji

Masa jest równoważna energii

JĘZYK JEST SYSTEMEM

ZNAKÓW FONICZNYCH

• Znaki językowe to ciągi dźwięków

wytwarzane przez narządy mowy
człowieka i odbierane przez narząd
słuchu człowieka

• Wtórnie mogą być transponowane

tak, by były odbierane przez inne
zmysły

JĘZYK JEST

DWUSTOPNIOWY

(podwójna artykulacja

języka)

1.

Znaki (znaczące = odsyłające do pojęć,

elementów świata)

2.

Diakryty (nieznaczące)

• Znaki składają się z diakrytów (fonemów)
• Diakryty są nieliczne, ich kombinacje

umożliwiają stworzenie ogromnej liczby

znaków (

AKT TKA KAT TAK

TAKA...

)

• Toteż nie potrzeba tylu dźwięków, ilu

pojęć

(A. Martinet)

JĘZYK JEST DWUKLASOWY

i TEKSTOTWÓRCZY

kl. 1. znaki

odsyłające do pojęć, elementów

świata (MORFEMY)

kl. 2. znaki tworzone ze znaków kl. 1.

(ZDANIA)
Inaczej: język ma

1. Słownik (ograniczony zbiór elementów 1.

kl.)

2. Gramatykę (reguły tworzenia znaków 2. kl.

z elementów 1. kl.)

Toteż pozwala wyrażać treści, których

nie są w stanie wyrazić znaki 1. klasy

Jest otwarty – ilość zdań jest nieograniczona

(K. Bühler)

JĘZYK JEST UNIWERSALNY

• Można mówić o wszystkim

- Można przekazywać każdą informację,

także fałszywą

- Można mówić za pomocą języka o

samym języku

Liść jest zielony.

Zielone idee śpią szalenie.

Każdemu studentowi wypłacam po

milionie zł.

JĘZYK JEST POLISEMICZNY

(A. Weinsberg)

• Umożliwia twórcze przesunięcia

znaczeniowe

• ŁEB to nie tylko lecz także

• i nie tylko ‘głowa każdego zwierzęcia’
• lecz także ‘głowa każdego człowieka

(którego nie lubię)’

Na fioletowy dach mej duszy fortepianowe kapią

wonie.

Znak

Znak to x w relacji oznaczania:

x oznacza y

x (signans) to przedmiot
materialny, zmysłowo
postrzegalny

y (signatum) to przedmiot lub
pojęcie

Wg Encyklopedii językoznawstwa ogólnego (SK)

1. ZNAK KONWENCJONALNY

oznacza na mocy konwencji w określonej

wspólnocie

a) Znak językowy
• - sensu stricto (y to pojęcie).

Znaki językowe sensu stricto wyróżnia
relacja znaczenia (x znaczy y)
(relacja oznaczania jest tu tylko możliwa)

• - indeksowy (y to przedmiot

pozajęzykowy)

b) Znak niejęzykowy

- sygnał (nieobrazowy), np. oklaski
- symbol (obrazowy), np. krzyż, sowa, lilia

2. ZNAK NATURALNY

oznacza na zasadzie związku naturalnego

łączącego x i y

• a) symptom (oznaka, objaw, wskaźnik)

y przyczyną, x skutkiem
np. w mowie zjawiska nierelewantne (wysokość

głosu informująca o płci etc.); zjawiska o funkcji

ekspresywnej informujące o stanie psychiki

nadawcy

• b) obraz

na zasadzie podobieństwa –

(znaki ikoniczne), np. w języku onomatopeje

Klasyfikacja znaków

TEORIA BILATERALNA ZNAKU

ZNAK TO

X, RELACJA OZNACZANIA i Y

(F. de

S.)

y – signatum – to pojęcie

Znak językowy

Ferdinand de Saussure (Kurs

językoznawstwa ogólnego 1916)

Znak ma charakter binarny

(dwudzielny): złożony ze strony
oznaczającej (signifiant) i
oznaczanej (signifié)

pojęcie

(signifié)

obraz

akustyczny

(signifiant)

drzewo

TEORIA MONOLATERALNA ZNAKU

ZNAK TO X (SIGNANS)

y (signatum) to przedmiot

oznaczany

albo
pojęcie

Triadyczna koncepcja znaku

wg Ogdena i Richardsa

pojęcie

ZNAK

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

symbol (forma)

element świata pojęciowego

i doświadczanego

(desygnat, odniesienie)

Triadyczna koncepcja

znaku

‘narzędzie do przykręcania/odkręcania

śrub’

ZNAK

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

/kluč/