Dr Anna Matuszczak

MAKROEKONOMIA

Cykl koniunkturalny w

gospodarce

Cykliczność w życiu;)

Co jest siłą napędową

cyklu?

Teorie cyklu

koniunkturalnego

• 1. EGZOGENICZNE – przyczyny wahań szukają

poza układem badanym

• a) Teoria Jevonsa – teoria plam na słońcu, które

powodują okresy nieurodzaju w rolnictwie,
obecnie mało poważane

• b) Teorie rolnicze – wahania jako wpływ

uwarunkowań klimatycznych i przyrodniczych

• c) Teorie cyklu politycznego – związane z

wyborami i zmianami w polityce gospodarczej

• d) Teorie wojenne – wojna sprzyja napędzaniu

koniunktury, byleby nie była u nas….

Teorie cyklu

koniunkturalnego

• ENDOGENICZNE – przyczyny wahań tkwią w

czynnikach leżących wewnątrz układu badanego
np. inwestycje, konsumpcja, oszczędności

• a) teorie ogólnego przesycenia na rynku

towarowym

• b) teorie pieniężne – błędy w działaniu banku

centralnego

• c) teorie popytowe
• d) teorie inwestycyjne (m.in. Keynesa i

Kaleckiego)

Klasyfikacja wahań w

gospodarce

•

Przypadkowe – przyczyny losowe np.

powódź

• Periodyczne – sezonowe, warunkowane

często rytmem biologicznym

• Koniunkturalne – wahania aktywności

gospodarczej wokół trendu jako
tendencji rozwojowej, przejawiają się w
wahaniach globalnego popytu

Rodzaje cykli:

• cykle krótkookresowe – tzw. cykle Kitchina,

jego wahania obejmują okres 4-5 lat,

• cykle średniookresowe – tzw. cykle Juglara,

okres jednego cyklu wynosi od 7 do 11 lat,
określany mianem cyklu klasycznego,

• cykle długookresowe – tzw. cykle

Kondratiewa,

czas

cykl
współczesny

cykl
klasyczny

produkt

trend

Budowa cyklu

klasycznego

• OŻYWIENIE :
• wzrost sumy wydatków inwestycyjnych,
• wzrost

produktu

społecznego,

zatrudnienia,

dochodów,

wydatków

konsumpcyjnych

• globalny popyt ma tendencje do

szybszego wzrostu niż globalna podaż,

• ożywienie rynków kapitałowych i giełd,

Budowa cyklu

klasycznego

• ROZKIWT
• nakłady inwestycyjne osiągają swój

najwyższy poziom i przestają już rosnąć,

• stopniowy wzrost kosztów produkcji,

ponieważ w warunkach rozkwitu
wykorzystane są istniejące zdolności
produkcyjne

• wzrost skłonności do oszczędzania,

Budowa cyklu

klasycznego

• KRYZYS
• zaczyna się zwykle obniżeniem

aktywności na giełdach i spadkiem
kursów,

• ograniczenie poziomu inwestowania,
• zahamowanie wzrostu cen, a nawet

ich spadek,

Budowa cyklu

klasycznego

• DEPRESJA

• dalsze ograniczenie wydatków inwestycyjnych,

rosnące

trudności

w

sprzedaży,

wzrastając

bezrobocie, malejące zyski, trudności w uzyskaniu
kredytów, bankructwo wielu firm,

• część ludności zaczyna sięgać do oszczędności,
• załamanie inwestycji napotyka na swój próg dolny

związany z koniecznością utrzymania niezbędnego
poziomu restytucji majątku trwałego,

• silniejsi przedsiębiorcy dokonują renowacji majątku

i odnawia się popyt na dobra inwestycyjne.

Porównanie cyklu klasycznego i współczesnego

Cykl współczesny

Cykl klasyczny

Budowa cyklu

2 fazy:

- faza wysokiej aktywności
gospodarczej

- faza niskiej aktywności
gospodarczej

4 fazy:

- faza ożywienia
- faza rozkwitu

- faza kryzysu
- faza depresji

Charakter

punktów
zwrotnych

Łagodne przejścia

Gwałtowne zmiany

Długość:

-fazy pomyślnej
-

fazy

spadkowej

- cyklu

2-3 lata
1,5 -2 lata

3,5-5 lat

4-6 lat
4-6 lat

8-12 lat

Częstotliwość

Wysoka

Niska

Amplituda

faz

cyklu

Amplituda fazy pomyślności

koniunkturalnej wyższa, niż
amplituda fazy niskiej aktywności

gosp. dodatnie rosnące

Amplituda pomyślnej

koniunktury równa
amplitudzie fazy

kryzysowo-
depresyjnej, bliska
zeru

Intensywność

Niska

Wysoka

Charakter
przebiegu

Asymetryczny

Symetryczny

TEORIA CYKLU M.

KALECKIEGO

• Założenia:
• Nie ma trendu wzrostu kapitału w długim

okresie.

• Suma wydatków I = Sumie zużycia istniejącego

zasobu kapitału w okresie trwania cyklu.

• Zużycie kapitału jest constans w fazach cyklu.
• Wielkość inwestycji jest zmienna.

• KAPITALIŚCI TYLE ZARABIAJĄ ILE

ZAINWESTUJĄ I PRZEJEDZĄ!

T e o r i a c y k l u k o n i u n k t u r a l n e g o M . K a l e c k i e g o

t

t

t

t

mF

I

b

aS

I









 1

t

1

t

2

t

3

t

4

t

5

t

6

t

7

t

8

t

9

t

1 0

t

1 1

t

1 2

I

t + 1

ś r e d n i p o z i o m
z u ż y c i a z a s o b u

k a p i t a ł u U

z m i a n y z a s o b u
k a p i t a ł u w

c y k l u

s p o w o d o w a n e

d e l t a F

t

• t

1

- t

2

wydatki I rosną, ale ich wielkość kształtuje się

na poziomie zużycia kapitału, zasób kapitału
przestaje spadać, osiąga minimum;

• t

2

- t

3

I rosną dalej, także rośnie zysk, I brutto są

wyższe od średniego poziomu zużycia kapitału U, a
zasób kapitału Zk zaczyna rosnąć;

• t

3

- t

4

nakłady I osiągają swoje maximum, nie ma

przyrostu I oraz zysków, I brutto przewyższają
faktyczne zużycie kapitału, Zk wzrasta ponad
przeciętny poziom;

• t

4

- t

5

I gwałtownie spadają, spada stopa

zyskowności, I są ciągle wyższe od U, dlatego krzywa
zasobu kapitału rośnie ale gasnąco, Zk rośnie a
nakłady inwestycyjne się kurczą;

• t

5

- t

6

spadające I osiągają poziom U i

zasób kapitału przestaje rosnąć, osiągając
maximum,

zdecydowanie

ograniczona

działalność inwestycyjna;

• t

6

- t

7

I spadły poniżej U, w rezultacie Zk

zaczyna spadać;

• t

7

- t

8

I osiągają minimum, nie występuje

już spadek zysków, ale dalej spada Zk , bo
poziom inwestycji jest znacznie niższy od
U, powoli zaczyna rosnąć stopa zysku,
gospodarka ożywia się.

Model mnożnika

akceleratora

Założenia modelu:

• w

gospodarce

w

czasie

t

następuje

autonomiczny, niezależny od stanu gospodarki
wzrost popytu inwestycyjnego Ia;

• w tym samym czasie powoduje to wzrost

zagregowanego popytu i - taki sam co do
wielkości - wzrost produkcji (oraz dochodów
właścicieli czynników produkcji) Yt.



Ia=Yt

Według keynesowskiej teorii mnożnika

inwestycyjnego, w okresie następnym

t+1, część tego przyrostu zostanie

przeznaczona na dodatkową konsumpcję,

Ct+1. Jej wielkość zależy od KSK.

 

C

t+1

=KSK * Y

t

Jeśli zasoby kapitału rzeczowego są w pełni

wykorzystane, zaspokojenie zwiększonego

popytu konsumpcyjnego wymaga dokonania

inwestycji. Zależą one od stanu koniunktury

i zwane są indukowanymi (pobudzonymi)

It+1. Wielkość tych inwestycji uzależniona

jest od wymuszającego je przyrostu popytu

konsumpcyjnego. Występuje tu zależność

ilościowa, zwana akceleratorem, b.

 

I

t+1

= C

t+1

*b

czyli także:

I

t+1

= (C

t+1

- C

t

)*b

Inwestycje indukowane są źródłem
dodatkowych dochodów właścicieli
czynników produkcji, z których część
zamienia się w wydatki konsumpcyjne
i pobudza inwestycje. Opisany proces
się powtarza.

Ponieważ przyrost produkcji w

konkretnym okresie, Yt+1, składa

się z trzech części:

• autonomicznego przyrostu inwestycji, Ia
• przyrostu popytu konsumpcyjnego, C

t+1

• przyrostu inwestycji indukowanych, I

t+1

,

stąd:

 Y

t+1

=Ia + C

t+1

+ I

t+1

=

• =Ia + KSK*Y

t

+ (C

t+1

- C

t

)*b =

• = Ia + KSK*Y

t

+ b*KSK*Y

t

-

b*KSK*Y

t-1

Cykl Kondratiewa

„Jeśli wierzyć Kondratiewowi,

ludzkość znajduje się w punkcie

przegięcia wieloletniego cyklu. Po

dzisiejszym kryzysie wejdziemy w

okres wzrostu światowej gospodarki.

Czekają nas lata prosperity, nowych

idei, naukowych paradygmatów i

społecznych wstrząsów”

•

80 lat temu Nikołaj Kondratiew przedstawił
teorię ekonomiczną a raczej historiozoficzną,
zgodnie z która dzieje ludzkości powtarzają
się według regularnych półwiecznych cykl.

•

W długie cykle Kondratiewa albo się wierzy,
albo nie....

•

W długich cyklach „zanużone” są cykle
krótkie Kitchina (3-4 lata) oraz średnie
Juglara (8-10 lat).

• Ekonomiści od 150 lat mają

ambicję

by

świat

zmieniać,

Kondratiew

chciał

go

tylko

objaśniać...

• „Długie cykle stoją w sprzeczności

z centralnym tematem ostatnich
dwóch stuleci, że człowiek może
panować i kontrolować swoje
środowisko materialne” Snyder

Źródła cyklu:

• badania wieloletnich ruchów cen

hurtowych w Niemczech, Francji, Anglii i
Stanach Zjednoczonych (ruchy cen układały
się w regularne sinusoidy, których średni
cykl wynosił 54 lata);

• analiza wieloletnich kursów obligacji

rządów francuskiego i brytyjskiego;

• średnie płace wyrażone w złocie;
• wielkość eksportu, importu oraz wielkość

produkcji podstawowych surowców.

Na tej podstawie powstały

trzy cykle:

• fala I – od ostatnich lata wieku XVIII do lat

1844-51;

• fala II – lata 1844-51, koniec lata 1890-

1896;

• fala III – początek lata 90-te XIX w., a w

latach 20. XXw., kiedy Kondratiew
przedstawił swoją teorię, cykl osiągnął
półmetek;

• Fale mają 20 letni okres wznoszący, 10

letni okres stabilizacji, i fazę schyłkową.

• Jeśli uwierzymy w tę teorię, to faza

trzecia skończyła się w latach 1930-47.

• Kolejna czwarta fala wznosiła się

między 1938-1972(74), zatem faza
schyłkowa kończy się w latach 1995-
2000. Innymi słowy żyjemy w czasie fali
wznoszącej;)

• OKRES SCHYŁKU:
• tempo życia ulega zwolnieniu, więcej czasu

na refleksję i badania,

• większość wielkich wynalazków dokonuje

się właśnie w tej fazie,

• OKRES WZROSTU:
• czas niespokojny, zdarza się tu więcej wojen

i rewolucji,

• świat poszerza się o nowe ziemie, włączane

do globalnego obiegu gospodarczego.

FALE mają związek z: odkryciami

technicznymi (mającymi wpływ na

wieloletnie cykle inwestowania),

sferą pieniądza (inflacja i deflacja),

stylem życia (społeczne

emocje=wydarzenia polityczne).

WOJNY
Faza ożywienia poprzedzona jest krótką
wojną, która ma definitywne zakończenie
(jasne zwycięstwo jednej strony). Krótka
wojna nie wywołuje globalnego kryzysu
finansowego, dlatego po jej zakończeniu
możliwa jest ekspansja gospodarcza.

Jednocześnie jej zakończenie wywołuje
wzrost patriotyzmu i entuzjazm. Wojna
prowadzi do wzrostu popytu, wyższych cen,
zysków. Odradza się popyt inwestycyjny (np.
zburzone fabryki).

W początkowej fazie ludzie nastawieni są
optymistycznie. Ale nadzieje wyprzedzają
możliwości ich realizacji. Narasta
rozczarowanie i napięcia społeczne.

W drugiej fazie okresu wzrostu i w fazie
stabilizacji dochodzi do rewolt.

Okres prosperity rodzi pokusę szybkiego
wzbogacenia się, a normy moralne stają
się luźniejsze, narasta korupcja i
nadużycia władzy...

• Faza wznosząca kończy się z reguły wojną –

dłuższą i niszczącą (I fala – wojny napoleońskie,
II fala – amerykańska wojna secesyjna, III fala –
I wojna światowa, IV fala – wojna wietnamska).
Prowadzą one z reguły do załamania rynków
finansowych, przez długi wojenne. To prowadzi
w dalszych krokach do dewaluacji waluty, a
także inflacji.

• Problemy zaczynają się także często do ropy.

Kryzys naftowy lat 70-tych, zmowa
producentów, kraje OPEC zgarniały rocznie
„rentę monopolową„ w wysokości 80 mld $,
rynki finansowe zalane „petrodolarami”....

• W fazie schyłkowej nigdy nie udaje się w

cywilizowany sposób rozwiązać pętli długów...

• Powszechnym zjawiskiem czasów prosperity są

także „rozdęte” budżety.

• Schyłkowa faza cyklu Kondratiewa powoduje

zmianę nastrojów społecznych. Mija euforia i
bunty, przychodzi okres postaw konserwatywnych,
powrót do wartości rodzinnych, religii. Zmniejsza
się

też

rozpiętość

pomiędzy

programami

politycznymi opozycyjnych sobie partii. W fazie
schodzącej ma miejsce eksplozja wynalazków i
odkryć naukowych. Jednym z powodów jest
konieczność

dostosowania

gospodarki

do

ograniczonych zasobów...

• V fala to internet – przerzuca się

ogromne ilości pieniędzy z jednego
końca świata na drugi...globalizacja...

• Jednak przed V falą wznoszącą musi

być wojna – krótka, definitywnie
zakończona... Wygra ten, kto
wykorzysta nowe technologie piątej fali
Kondratiewa, będzie to woja
„inteligentnych” bomb, niewidzialnych
samolotów...