CHINONY ,
ANTRAZWIĄZKI
• CHINONY
– Typy chinonów:
– Monocykliczne benzochinony
– Dicykliczne naftochinony - pochodne
naftalenu
– Tricykliczne antrachinony – pochodne
antracenu
• BENZOCHINONY
– Często występują jako barwniki grzybów
– Niektóre mają właściwości antybiotyczne
i cytostatyczne
• NAFTOCHINONY
– DROSERON: żółty barwnik z rosiczki. Ma
działanie spasmolityczne, warunkujące
działanie p/kaszlowe
– LAWSON : żółty barnik – henna
– WITAMINA K
– ALKANINA : spożywczy barwnik czerwony
– JUGLON : właściwości bakterio-, grzybo-,
wirusobójcze
• SUROWCE FARMAKOGNOSTYCZNE
– Folium Juglandis
– Herba Droserae
• Antrazwiązki - jest to duża grupa
substancji biologicznie czynnych
(anatrachinonów, antronów, antranoli
i diantronów), które po podaniu
doustnym mają działanie
przeczyszczające.
• W grupie tej występują związki o
zróżnicowanej sile działania - od
łagodnego (laxantia) po silne
(purgantia).
• Po podaniu doustnym antrazwiązki, które
słabo wchłaniają się w jelicie cienkim
trafiają do jelita grubego. Tam, pod
wpływem enzymów bakterii
zamieszkujących tą cześć przewodu
pokarmowego (i w mniejszym stopniu
enzymów komórek ścian jelita), ulegają
hydrolizie i redukcji, prowadzących do
powstania form czynnych antrazwiązków
– antranoli, antronów, i diantronów.
• Związki te działają drażniąco na
ściany jelita grubego – co powoduje
nasilenie jego ruchów i przesuwanie
zalegającej w nim treści pokarmowej.
Zwiększa się również wydzielanie
wody do światła przewodu
pokarmowego – co ułatwia
upłynnienie jego zawartości.
• Ze względu na to, że do zadziałania
antrazwiązków potrzebne są ich
przemiany chemiczne, oraz że
działają one dopiero po dotarciu do
jelita grubego, efekty ich
zastosowania obserwuje się dopiero
po 8 – 12 godzinach.
• Ponieważ atranozwiązki mają
działanie drażniące mogą po
długotrwałym podawaniu wywoływać
stany zapalne jelit. Do innych działań
niepożądanych zaliczyć można
nadmierne działanie
przeczyszczające.
• Wiadomo, że związki antronowe
przenikają z jelit do krwiobiegu i dalej
do mleka matki, dlatego nie powinny
ich stosować kobiety w ciąży i matki
karmiące. U tych ostatnich
antranozwiązki powodują zmianę
smaku mleka i nadają mu działanie
przeczyszczające dla karmionego
dziecka.
• Istnieją nieliczne antranozwiazki,
które nie wykazują działania
przeczyszczającego np:
,
która wykazuje innego rodzaju
działania farmakologiczne.
• Antrazwiązki są często stosowanymi
środkami przeczyszczającymi.
Zwykle podaje się je w postaci
naparów z surowców (często z
różnego rodzaju złożonych herbatek)
lub z tabletkowanych wyciągów,
rzadziej w postaci preparatów
galenowych, a jeszcze rzadziej w
postaci wyizolowanych związków.
• Antrazwiązki są stałymi
substancjami, o czerwonej,
pomarańczowej lub żółtej barwie. Do
ich charakterystycznych cech
fizyczno-chemicznych należy duża
skłonność do ulegania przemianom
oksydoredukcyjnym. Dzieje się tak
często podczas suszenia i
przechowywania surowców.
• W lecznictwie zastosowanie znalazło
jednak tylko kilka surowców
pochodzących z roślin, które
zawierają dostatecznie dużo
antrazwiązków, aby wykazywać
właściwości przeczyszczające.
• Zalicza się do nich:
• Aloe – Alona
•
Cortex Frangulae – Kora kruszyny
• Radix Rhei – Korzeń rzewienia
• Folium Sennae – Liść senesu
• Fructus Rhami catharticae – Owoc
szakłaka
• Corthex Rhamni – Kora szakłaka
amerykańskiego
• Istnieją również surowce zawierające
duże ilości antrazwiązków o działaniu
innym niż przeczyszczające:
• Herba Hyperici – Ziele dziurawca
• Radix Rubiace tinctorum – Korzeń
marzanny
• Chryzofanol - jeden z często
spotykanych antrachinonów,
szczególnie w roślinach z rodzajów
Rheum i Polygonum.
• Chryzarobina – antron (lub
antranol) powstający po redukcji
chryzofanolu. Tak jak i on występuje
w gatunkach z rodzajów Rheum i
Polygonum. Występuje również w
gatunkach Cassia.
• Aloina – nazywana inaczej
barbaloiną . Jest to główny składnik
“Cap-Aloe” pochodzącego z gatunku
Aloe ferox. Ma działanie
przeczyszczające.
• Reina – jest to antrachinon
występujący szczególnie często w
wielu gatunkach rzewieni – Rheum
sp. Stąd nazwa tego związku. Jest on
także substancją czynną surowców
podchodzących od roślin z rodzajów
Cassia, Polygonaceaea i innych.
Największe jej ilości izoluje się z
korzeni tych roślin.
• Sennidyna – jest diantronem, czyli
związkiem powstałym w wyniku
połączenia się dwóch cząsteczek
antronów.
• Sennidyna występuje w dwóch
różniących się optycznie formach – A i
B. Sennidyna A jest prawoskrętna,
natomiast sennidyna B jest optycznie
nieczynna.
• Senozydy A i B – Są głównymi
związkami czynnymi liści senesu
(Casia angustifolia i Casia acutifolia).
• Palmidyna A i B - występuje w
kłączach i korzeniach rzewienia
Rheum Palmatum
• Glukofrangulina A i B – glikozydy –
czynne składniki kory kruszyny –
Cotex Frangulae
• Hiperycyna charakteryzuje się
ciemnoczerwona barwą. Występuje
ona w dużych ilościach w specjalnych
zbiornikach rośliny zwanej
dziurawcem zwyczajnym (Hypericum
perforatum).
• Hiperycyna jest związkiem
zalicznym do diantronów, jednak w
odróżnieniu od innych przedstawicieli
tej grupy nie wykazuje właściwości
przeczyszczających. Aktualnie jest
wykorzystywana jako środek o
działaniu przeciwdepresyjnym.
• Stwierdzono, że w przypadku
leczenia lekkich stanów depresyjnych
wykazuje ona skuteczność
porównywalną z innymi klasycznymi
lekami (np imipraminą).
• Cortex Frangulae – kora kruszyny
• Frangula alnus – kruszyna pospolita
– Surowcem jest kora młodych drzew , z pni i
gałęzi, zbiera się przed pojawieniem się liści
– Środek łagodnie przeczyszczający,
stosowana w postaci naparów, wyciągów, w
licznych mieszankach
– Świeża kora działa silniej , ale bardziej
drażniąco na jelito niż kora przechowywana
• Działanie kory kruszyny jest słabsze
niż senesu i aloesu, porównywalne z
działaniem korzenia rzewienia.
Występuje tez pózniej niż po podaniu
senesu i aloesu.
• Radix Rhei – korzeń rzewienia
– Syn. Rhizoma Rhei
• Rheum Palmatum – rzewień
• Zbiór w 3- i 4- roku wegetacji, na
jesieni, potem poddaje się suszeniu
w temp. 30-40 C
• W małych dawkach działa
ściągająco(zaiwera garbniki) i
przeciwbiegunkowo.
• W większych dawkach działa
przeczyszczająco.
• Działanie występuje po ok. 8 godz.
Jest łagodne i nie wywołuje
przyzwyczajenia
• Folium Sennae – liśc senesu
• Cassia angustifolia-senes
• Stosowany w postaci naparów,
wyciągów
• Działanie występuje po 8-10 godz.
ZAPARCIA
• Przyczyny zaparć
• Zaparcie występuje:
1) u osób zdrowych (jako skutek stylu
życia, w czasie,ciąży),
2) w przebiegu chorób
czynnościowych i organicznych
przewodu pokarmowego,
3) wtórnie w przebiegu chorób
wpływających na funkcjonowanie
przewodu pokarmowego oraz jako
skutek stosowania niektórych leków.
• Zaparcie u osób zdrowych
• U osób zdrowych zaparcie może
pojawiać się okresowo, krótkotrwale
jako rezultat działania czynników
zewnętrznych i jest to tzw. zaparcie
sytuacyjne lub epizodyczne. Jego
powody to: nieprawidłowa dieta,
podróże, czynniki emocjonalne.
• Występowaniu zaparcia sprzyja dieta
uboga w błonnik, którego .Zródłem
są przede wszy- stkim owoce i
warzywa, a także dieta zawierająca
dużo produktów zwiększających
skłonności do zaparcia, do których
należy np. kakao, herbata. Zalecana
podaż błonnnika wynosi 20-35 g na
dobę lub 10-13 g/1000 kcal
• Błonnik wpływa na zwiększenie
masy stolca i częstości defekacji, nie
wykazano jednak, aby osoby z
zaparciem konsumoway przeciętnie
mniej błonnika niż osoby bez
zaburzeń defekacji .
• Za pojawienie się skłonności do
zaparcia może być odpowiedzialna
również niedostateczna podaż
płynów w diecie oraz siedzący tryb
życia.
• W leczeniu zaparcia u osób
starszych poza dbałością o właściwe
nawodnienie i przestrzeganie diety
bogatobłonnikowej oraz w miarę
możliwości unikanie leków
predysponujących do zaparcia poleca
się do stosowania przewlekłego leki o
działaniu osmotycznym, np.
laktulozę.
Środki drażniące jelito grube, choć
są skuteczne krótkoterminowo, nie są
zalecane ze względu na możliwość
wywołania odwodnienia i często
konieczność stosowania dużych
dawek. Natomiast solne środki
przeczyszczające mogą spowodować
zaburzenia elektrolitowe u osób z
niewydolnocią krążenia i nerek .
• Przyczyny ogólnoustrojowe zaparcia
• Do przyczyn ogólnoustrojowych zaparć
należą hipokalemia, hiperkalcemia,
nadczynność przytarczyc, niedoczynność
tarczycy, cukrzyca, niedoczynność
przysadki, choroba Addisona,
pheochromocytoma, porfiria, mocznica,
amyloidoza, sklerodermia, zapalenie
wielomięśniowe.
• Zaparcie może występować w wielu
schorzeniach neurologicznych, takich
jak: otępienie, choroba Parkinsona,
stwardnienie rozsiane, urazy o.u.n.,
guzy w zakresie o.u.n., zmiany
niedokrwienne w zakresie o.u.n., w
uszkodzeniach i guzach nerwów
krzyżowych, w uszkodzeniach rdzenia
kręgowego, w neuropatii obwodowej.
• Leki powodujące zaparcie
• Należy podkreślić, że zaparcie może być
skutkiem stosowanych przez pacjenta
leków, także tych dostępnych bez recepty.
Wśród leków mogących powodować
zaparcie są m.in.: narkotyczne leki
przeciwbólowe, trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne, leki moczopędne,
blokery kanału wapniowego, preparaty
żelaza, leki antycholinergiczne.
• W przypadku konieczności
podawania narkotycznych leków
przeciwbólowych powodujących
zaparcia należy jednocześnie zalecić
lek przeczyszczający, najlepiej o
działaniu osmotycznym.
• Leczenie zaparcia w ciąży
• Zastosowanie diety bogatej w błonnik
(otręby) jest zwykle pomocne w tej
sytuacji. Można też zastosować
laktulozę, która nie jest wchłaniana w
jelicie cienkim i nie stanowi
zagrożenia dla rozwijającego się
płodu. Ponadto nie przenika do mleka
matki i terapia nią może być
kontynuowana w okresie karmienia.