CHINONY ,

ANTRAZWIĄZKI

• CHINONY

– Typy chinonów:
– Monocykliczne benzochinony
– Dicykliczne naftochinony - pochodne

naftalenu

– Tricykliczne antrachinony – pochodne

antracenu

• BENZOCHINONY

– Często występują jako barwniki grzybów
– Niektóre mają właściwości antybiotyczne

i cytostatyczne

• NAFTOCHINONY

– DROSERON: żółty barwnik z rosiczki. Ma

działanie spasmolityczne, warunkujące
działanie p/kaszlowe

– LAWSON : żółty barnik – henna
– WITAMINA K
– ALKANINA : spożywczy barwnik czerwony
– JUGLON : właściwości bakterio-, grzybo-,

wirusobójcze

• SUROWCE FARMAKOGNOSTYCZNE

– Folium Juglandis
– Herba Droserae

• Antrazwiązki - jest to duża grupa

substancji biologicznie czynnych
(anatrachinonów, antronów, antranoli
i diantronów), które po podaniu
doustnym mają działanie
przeczyszczające.

• W grupie tej występują związki o

zróżnicowanej sile działania - od
łagodnego (laxantia) po silne
(purgantia).

• Po podaniu doustnym antrazwiązki, które

słabo wchłaniają się w jelicie cienkim
trafiają do jelita grubego. Tam, pod
wpływem enzymów bakterii
zamieszkujących tą cześć przewodu
pokarmowego (i w mniejszym stopniu
enzymów komórek ścian jelita), ulegają
hydrolizie i redukcji, prowadzących do
powstania form czynnych antrazwiązków
– antranoli, antronów, i diantronów.

• Związki te działają drażniąco na

ściany jelita grubego – co powoduje
nasilenie jego ruchów i przesuwanie
zalegającej w nim treści pokarmowej.
Zwiększa się również wydzielanie
wody do światła przewodu
pokarmowego – co ułatwia
upłynnienie jego zawartości.

• Ze względu na to, że do zadziałania

antrazwiązków potrzebne są ich
przemiany chemiczne, oraz że
działają one dopiero po dotarciu do
jelita grubego, efekty ich
zastosowania obserwuje się dopiero
po 8 – 12 godzinach.

• Ponieważ atranozwiązki mają

działanie drażniące mogą po
długotrwałym podawaniu wywoływać
stany zapalne jelit. Do innych działań
niepożądanych zaliczyć można
nadmierne działanie
przeczyszczające.

• Wiadomo, że związki antronowe

przenikają z jelit do krwiobiegu i dalej
do mleka matki, dlatego nie powinny
ich stosować kobiety w ciąży i matki
karmiące. U tych ostatnich
antranozwiązki powodują zmianę
smaku mleka i nadają mu działanie
przeczyszczające dla karmionego
dziecka.

• Istnieją nieliczne antranozwiazki,

które nie wykazują działania
przeczyszczającego np:

hiperycyna

,

która wykazuje innego rodzaju
działania farmakologiczne.

• Antrazwiązki są często stosowanymi

środkami przeczyszczającymi.
Zwykle podaje się je w postaci
naparów z surowców (często z
różnego rodzaju złożonych herbatek)
lub z tabletkowanych wyciągów,
rzadziej w postaci preparatów
galenowych, a jeszcze rzadziej w
postaci wyizolowanych związków.

• Antrazwiązki są stałymi

substancjami, o czerwonej,
pomarańczowej lub żółtej barwie. Do
ich charakterystycznych cech
fizyczno-chemicznych należy duża
skłonność do ulegania przemianom
oksydoredukcyjnym. Dzieje się tak
często podczas suszenia i
przechowywania surowców.

• W lecznictwie zastosowanie znalazło

jednak tylko kilka surowców
pochodzących z roślin, które
zawierają dostatecznie dużo
antrazwiązków, aby wykazywać
właściwości przeczyszczające.

• Zalicza się do nich:
• Aloe – Alona
•

Cortex Frangulae – Kora kruszyny

• Radix Rhei – Korzeń rzewienia
• Folium Sennae – Liść senesu
• Fructus Rhami catharticae – Owoc

szakłaka

• Corthex Rhamni – Kora szakłaka

amerykańskiego

• Istnieją również surowce zawierające

duże ilości antrazwiązków o działaniu
innym niż przeczyszczające:

• Herba Hyperici – Ziele dziurawca
• Radix Rubiace tinctorum – Korzeń

marzanny

• Chryzofanol - jeden z często

spotykanych antrachinonów,
szczególnie w roślinach z rodzajów
Rheum i Polygonum.

• Chryzarobina – antron (lub

antranol) powstający po redukcji
chryzofanolu. Tak jak i on występuje
w gatunkach z rodzajów Rheum i
Polygonum. Występuje również w
gatunkach Cassia.

• Aloina – nazywana inaczej

barbaloiną . Jest to główny składnik
“Cap-Aloe” pochodzącego z gatunku
Aloe ferox. Ma działanie
przeczyszczające.

• Reina – jest to antrachinon

występujący szczególnie często w
wielu gatunkach rzewieni – Rheum
sp. Stąd nazwa tego związku. Jest on
także substancją czynną surowców
podchodzących od roślin z rodzajów
Cassia, Polygonaceaea i innych.
Największe jej ilości izoluje się z
korzeni tych roślin.

• Sennidyna – jest diantronem, czyli

związkiem powstałym w wyniku
połączenia się dwóch cząsteczek
antronów.

• Sennidyna występuje w dwóch

różniących się optycznie formach – A i
B. Sennidyna A jest prawoskrętna,
natomiast sennidyna B jest optycznie
nieczynna.

• Senozydy A i B – Są głównymi

związkami czynnymi liści senesu
(Casia angustifolia i Casia acutifolia).

• Palmidyna A i B - występuje w

kłączach i korzeniach rzewienia
Rheum Palmatum

• Glukofrangulina A i B – glikozydy –

czynne składniki kory kruszyny –
Cotex Frangulae

• Hiperycyna charakteryzuje się

ciemnoczerwona barwą. Występuje
ona w dużych ilościach w specjalnych
zbiornikach rośliny zwanej
dziurawcem zwyczajnym (Hypericum
perforatum).

•         Hiperycyna jest związkiem

zalicznym do diantronów, jednak w
odróżnieniu od innych przedstawicieli
tej grupy nie wykazuje właściwości
przeczyszczających. Aktualnie jest
wykorzystywana jako środek o
działaniu przeciwdepresyjnym.

• Stwierdzono, że w przypadku

leczenia lekkich stanów depresyjnych
wykazuje ona skuteczność
porównywalną z innymi klasycznymi
lekami (np imipraminą).

• Cortex Frangulae – kora kruszyny
• Frangula alnus – kruszyna pospolita

– Surowcem jest kora młodych drzew , z pni i

gałęzi, zbiera się przed pojawieniem się liści

– Środek łagodnie przeczyszczający,

stosowana w postaci naparów, wyciągów, w
licznych mieszankach

– Świeża kora działa silniej , ale bardziej

drażniąco na jelito niż kora przechowywana

• Działanie kory kruszyny jest słabsze

niż senesu i aloesu, porównywalne z
działaniem korzenia rzewienia.
Występuje tez pózniej niż po podaniu
senesu i aloesu.

• Radix Rhei – korzeń rzewienia

– Syn. Rhizoma Rhei

• Rheum Palmatum – rzewień
• Zbiór w 3- i 4- roku wegetacji, na

jesieni, potem poddaje się suszeniu
w temp. 30-40 C

• W małych dawkach działa

ściągająco(zaiwera garbniki) i
przeciwbiegunkowo.

• W większych dawkach działa

przeczyszczająco.

• Działanie występuje po ok. 8 godz.

Jest łagodne i nie wywołuje
przyzwyczajenia

• Folium Sennae – liśc senesu
• Cassia angustifolia-senes
• Stosowany w postaci naparów,

wyciągów

• Działanie występuje po 8-10 godz.

ZAPARCIA

• Przyczyny zaparć
• Zaparcie występuje:

1) u osób zdrowych (jako skutek stylu
życia, w czasie,ciąży),
2) w przebiegu chorób
czynnościowych i organicznych
przewodu pokarmowego,

3) wtórnie w przebiegu chorób
wpływających na funkcjonowanie
przewodu pokarmowego oraz jako
skutek stosowania niektórych leków.

• Zaparcie u osób zdrowych
• U osób zdrowych zaparcie może

pojawiać się okresowo, krótkotrwale
jako rezultat działania czynników
zewnętrznych i jest to tzw. zaparcie
sytuacyjne lub epizodyczne. Jego
powody to: nieprawidłowa dieta,
podróże, czynniki emocjonalne.

• Występowaniu zaparcia sprzyja dieta

uboga w błonnik, którego .Zródłem
są przede wszy- stkim owoce i
warzywa, a także dieta zawierająca
dużo produktów zwiększających
skłonności do zaparcia, do których
należy np. kakao, herbata. Zalecana
podaż błonnnika wynosi 20-35 g na
dobę lub 10-13 g/1000 kcal

• Błonnik wpływa na zwiększenie

masy stolca i częstości defekacji, nie
wykazano jednak, aby osoby z
zaparciem konsumoway przeciętnie
mniej błonnika niż osoby bez
zaburzeń defekacji .

• Za pojawienie się skłonności do

zaparcia może być odpowiedzialna
również niedostateczna podaż
płynów w diecie oraz siedzący tryb
życia.

• W leczeniu zaparcia u osób

starszych poza dbałością o właściwe
nawodnienie i przestrzeganie diety
bogatobłonnikowej oraz w miarę
możliwości unikanie leków
predysponujących do zaparcia poleca
się do stosowania przewlekłego leki o
działaniu osmotycznym, np.
laktulozę.

ŚŒrodki drażniące jelito grube, choć

są skuteczne krótkoterminowo, nie są
zalecane ze względu na możliwość
wywołania odwodnienia i często
koniecznoŒść stosowania dużych
dawek. Natomiast solne śŒrodki
przeczyszczające mogą spowodować
zaburzenia elektrolitowe u osób z
niewydolnoŒcią krążenia i nerek .

• Przyczyny ogólnoustrojowe zaparcia
• Do przyczyn ogólnoustrojowych zaparć

należą hipokalemia, hiperkalcemia,
nadczynność przytarczyc, niedoczynność
tarczycy, cukrzyca, niedoczynność
przysadki, choroba Addisona,
pheochromocytoma, porfiria, mocznica,
amyloidoza, sklerodermia, zapalenie
wielomięśniowe.

• Zaparcie może występować w wielu

schorzeniach neurologicznych, takich
jak: otępienie, choroba Parkinsona,
stwardnienie rozsiane, urazy o.u.n.,
guzy w zakresie o.u.n., zmiany
niedokrwienne w zakresie o.u.n., w
uszkodzeniach i guzach nerwów
krzyżowych, w uszkodzeniach rdzenia
kręgowego, w neuropatii obwodowej.

• Leki powodujące zaparcie
• Należy podkreślić, że zaparcie może być

skutkiem stosowanych przez pacjenta

leków, także tych dostępnych bez recepty.

Wśród leków mogących powodować

zaparcie są m.in.: narkotyczne leki

przeciwbólowe, trójpierścieniowe leki

przeciwdepresyjne, leki moczopędne,

blokery kanału wapniowego, preparaty

żelaza, leki antycholinergiczne.

• W przypadku konieczności

podawania narkotycznych leków
przeciwbólowych powodujących
zaparcia należy jednocześnie zalecić
lek przeczyszczający, najlepiej o
działaniu osmotycznym.

• Leczenie zaparcia w ciąży
• Zastosowanie diety bogatej w błonnik

(otręby) jest zwykle pomocne w tej

sytuacji. Można też zastosować

laktulozę, która nie jest wchłaniana w

jelicie cienkim i nie stanowi

zagrożenia dla rozwijającego się

płodu. Ponadto nie przenika do mleka

matki i terapia nią może być

kontynuowana w okresie karmienia.