Zakażenia i stany zapalne

w ginekologii

Katedra i Klinika zdrowia Matki i Dziecka

Akademii Medycznej w Poznaniu

Zapalenia narządów płciowych kobiety
można podzielić na dwie kategorie:
- wywołane przez endogenną, pochwowa
florę
bakteryjną
- wywołane przez egzogenną florę
bakteryjną
(przenoszone drogą płciową i
pozapłciową)

Zapalenie sromu - vulvitis

Przyczyny:
1 Bodźce zewnętrzne:
- zakażenia: gronkowce, paciorkowce,
- pasożyty: owsiki, wszy łonowe, świerzb
- zanieczyszczenia: niedostateczna higiena

osobista, nie

używanie bielizny dolnej
- czynniki termiczne: lekkie ubranie w chłodne

dni,

siedzenie na ziemi

Przyczyny:
1 Bodźce zewnętrzne:
- czynniki mechaniczne: zbyt obcisła bielizna,

sztywne

opaski higieniczne, masturbacja
- czynniki chemiczne: nadmierne i częste

obmywanie

sromu , płukanie pochwy, stosowanie

dezodorantów,

bielizna z tworzyw sztucznych

Zapalenie sromu - vulvitis

2. Bodźce pochodzące z wewnętrznych narządów

płciowych – upławy pochwowe i szyjkowe.

3. Czynniki i bodźce przenoszone drogą krwionośną:

- leki

- nikotyna, alkohol

- choroby ogólnoustrojowe jak cukrzyca, HCV,

choroby

nowotworowe, mocznica, niedokrwistość

- zaburzenia hormonalne (choroby tarczycy)

- choroby skóry

- osłabiona perystaltyka jelit

- awitaminozy

Zapalenie sromu - vulvitis

4. Bodźce pochodzenia neurotycznego –

nieudane
pożycie małżeńskie

5. Choroby sromu

Objawy

1. Świąd
2. Uczucie pieczenia, zwilgotnienia
3. Ból,napięcie, zaczerwienienie,

obrzęk

4. Bolesność przy oddawaniu

moczu

5. Bolesność podczas stosunków

płciowych

6. Białawe lub biało-żółte naloty

Leczenie

• Okłady, nasiadówki
• Stosowanie maści:lorinden A,

maść anestezynowa, flucinar

• Dieta małosolna, bogata w jarzyny

i owoce

Zapalenie pochwy -

vaginitis, kolpitis

Do zapalenia pochwy dochodzi szczególnie łatwo,

jeśli współistnieje stan zapalny dróg moczowych.

Wyróżnia się zapalenia pochwy spowodowane
czynnikami abiotycznymi(środki czystościowe
stosowane do prania bielizny).
Czynniki termiczne (przegrzanie lub przechłodzenie)
oraz czynniki fizyczne (np. zbyt ciasna, obcisła i
ocierająca bielizna, czynności masturbacyjne, ciała
obce w pochwie, współżycie seksualne).

Zapalenie pochwy -

vaginitis, kolpitis

Zapalenie pochwy pierwotne:

drobnoustroje patogenne przedostają się do

pochwy i powodują wystąpienie zapalenia
( grzyby, bakterie oraz wirusy)

Zapalenie pochwy wtórne:

drobnoustroje patogenne rozwijają się na

podłożu zmian uprzednio istniejących w pochwie

(

uszkodzenia ścian pochwy przez ciała obce,

płukania czy czynności masturbacyjne

)

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy

Zapalenie rzęsistkowe w 60%
przypadkach współistnieje z
bakteriozą pochwy, a około
70% mężczyzn zakaża się już
po pojedynczym kontakcie
seksualnym z zainfekowaną
kobietą.

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy: objawy

- w badaniu fizykalnym stwierdza się
obecność w pochwie zielonej, ropnej
wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu.
-w sytuacji gdy objawy są nasilone,
obserwuje się przekrwienie ścian pochwy,
a pH pochwy kształtuje się powyżej 5,0.
-w badaniu mikroskopowym stwierdza się
obecność rzęsistków oraz zwiększoną
liczbę leukocytów. Po operacji wycięcia
macicy u pacjentek zarażonych, częściej
występuje zapalenie kikuta pochwy.

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy:diadnostyka

1. Badanie podmiotowe i

przedmiotowe:

• upławy zielonkawe,pieniste o mdłym

zapachu rzęsistkowica

• upławy ropne – rzeżączka
• upławy skąpe, serowate – grzybica

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy:diagnostyka

2. Biocenoza pochwy:

Stopnie czystości pochwy:

I - pałeczki kwasotwórcze,
komórki powierzchowne i
pośrednie nabłonka
wielowarstwowego
nierogowaciejącego pochwy

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy:diagnostyka

2. Biocenoza pochwy:

Stopnie czystości pochwy:

II – pałeczki kwasotwórcze,
komórki powierzchniowe i
pośrednie nabłonka pochwy,
przecinkowce (cooma variable),
leukocyty

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy:diagnostyka

2. Biocenoza pochwy:

Stopnie czystości pochwy:
III – nieliczne pałeczki kwasotwórcze,
komórki nabłonka pochwy, leukocyty,
przecinkowce, ziarenkowce Gram-
dodatnie; gronkowce paciorkowce,
ziarniaki czworacze, sześcianki,
pakietowce, ziarenkowce Gram-ujemne,
dwoinki rzeżączki, dwoinki nieżytowe,
krętki

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy:diagnostyka

2. Biocenoza pochwy:

Stopnie czystości pochwy:
IV – komórki wszystkich warstw

nabłonka pochwy, leukocyty, obfita

mieszana flora bakteryjna,

ziarenkowce jak w III stopniu oraz

pałeczki Gram-dodatnie, Gram-

ujemne, rzęsistek pochwowy i

grzyby

Zapalenie rzęsistkowe

pochwy: leczenie

W leczeniu stosuje się doustnie, w formie
kuracji 7-dniowej lub jednorazowej,
metronidazol. Jeśli kuracja zawiedzie,
proponuje

się

przeprowadzenie

posiewów, łącznie z oceną wrażliwości
pasożyta na metronidazol.

Drożdżyca pochwy

Blisko 75% kobiet w swym życiu
doświadcza przynajmniej raz
zakażenia grzybiczego, a prawie
45% przeżywa jeden lub dwa takie
epizody w ciągu roku. Około 85-90%
zakażeń spowodowanych jest przez
Candida albicans. Należy jednakże
podkreślić, ze zakażenia te są
oporne na leczenie.

Drożdżyca pochwy

• Czynniki ryzyka:

– kuracja antybiotykami
– ciąża
– cukrzyca

Objawy

-świąd sromu, objawy zapalenia
- upławy o charakterze twarogu
- bolesność, uczucie palenia w obrębie
sromu
- pieczenie przy oddawaniu moczu
-w badaniu fizykalnym stwierdza się
zaczerwienienie sromu i obrzęk warg
sromowych, krosty.

Leczenie

Zazwyczaj poleca się zastosowanie flukonazolu w

pojedynczej dawce 150 mg. Dodatkowo, celem
zmniejszenia występowania dolegliwości, można
podać 1% maść kortyzonową. Z innych leków
stosowanych w leczeniu kandydozy pochwy należy
wymienić:
•    clotrimazol - 1% krem, aplikacje przez 7-14 dni;
100 mg tabletki dopochwowe przez 7 dni; 100 mg
tabletki dopochwowe 2 x dziennie przez3 dni; 500 mg
- pojedyncza dawka;
•    miconozole - 2% krem, aplikacje przez 7 dni; 200
mg gałki do pochwy stosowane przez 3 dni lub 100
mg gałki do pochwy podawane przez okres 7dni;
•    terconazol - stosowany w postaci 80 mg globulek
dopochwowych (globulki podawane przez 3 kolejne
dni) lub w postaci 0,8% kremu stosowanego przez 7
dni.

Zapalenie bakteryjne

pochwy

Objawy:
-obfita wydzielina
-ropne upławy oraz złuszczanie komórek
nabłonka
-pieczenie w obrębie pochwy i sromu
-dyspareunia, niekiedy pojawia się świąd
sromu
-rybi zapach nasilający się po stosunku lub
oddaniu moczu.

Leczenie

W leczeniu stosuje się 2% dopochwowy
krem Clindamycin - aplikacje wykonuje
się raz dziennie przez 7 dni. W
przypadkach, w których dochodzi do
nawrotu, a zdarza się to u 30%
pacjentek, leczenie należy powtórzyć,
przy czym tym razem powinno ono trwać
2 tygodnie. U kobiet po menopauzie
należy

także

zastosować

HTZ

(hormonalną

terapię

zastępczą).

(metronidazol doustnie i dopochwowe)

Zapalenie gruczołu

przedsionkowego

większego

Schorzenie to stwierdza się w przypadku,
gdy zakażenie dotyczy samego gruczołu
Bartholina lub jego przewodu
wyprowadzającego. Z uwagi na fakt, że
zapalenie dotyczy najczęściej przewodu
wyprowadzającego, proces chorobowy
często powtarza się. W następstwie
dochodzi do zamknięcia przewodu i
powstania torbieli zastoinowej. Jeśli
torbiel taka zostanie zainfekowana,
powstaje ropień, a w proces zapalny
wciągnięta bywa z reguły tkanka
otaczająca.

Zapalenie gruczołu

przedsionkowego

większego:przyczyny

Czynnikami etiopatogenetycznymi
zapalenia gruczołu
przedsionkowego większego są
gronkowce, paciorkowce, flora
mieszana lub gonokoki.

Zapalenie gruczołu

przedsionkowego

większego:objawy

- trudności we współżyciu płciowym
- dolegliwości bólowe w obrębie sromu
- dolegliwości nasilające się przy chodzeniu,
siedzeniu i defekacji
- w badaniu klinicznym stwierdza się żywo bolesny
guz zlokalizowany w obrębie wargi sromowej
większej
- temperatura ciała nieznacznie podwyższona

Należy zaznaczyć, iż zapalenie przewlekłe może
utrzymywać sięlatami, przejawiając się jedynie
obecnością małego, kulistego niebolesnego tworu.

Zapalenie gruczołu

przedsionkowego większego:

leczenie

• stosowanie nasiadówek, przymoczek
• okładów z Altacetu, rumianku, nadmanganianu
potasu (KMnO

) lub Vagosanu.

• zachowawcze lub operacyjne

Kłykciny kończyste

Powstają w wyniku infekcji przenoszonej
w czasie stosunku płciowego. Oprócz
zakażenia wirusem brodawczaka często
współistnieje zakażenie dwoinką
rzeżączki, a na dodatek obydwa te
mikroorganizmy mogą być przenoszone w
tym samym czasie. Kłykciny kończyste o
charakterze narośli grzebieniowatych lub
brodawkowatych z reguły umiejscawiają
się wokół krocza. Rozprzestrzeniają się na
wargi sromowe, penetrują skórę w
kierunku łechtaczki oraz odbytnicy.

Jest to przerost warstwy brodawkowatej
skóry. Swoim kształtem przypominają
małe kalafiory, osiągając niekiedy
wielkość główki sałaty. Czasami, w
związku z ich dużymi rozmiarami,
utrudnione jest współżycie płciowe.
Kłykciny kończyste często występują w
okresie ciąży. Założeniem postępowania
terapeutycznego jest usunięcie kłykcin,
ponieważ zlikwidowanie samej infekcji
wirusowej nie jest możliwe. Na skutek
reaktywacji infekcji możliwe są natomiast
nawroty choroby. W przypadku
pojedynczych zmian można stosować
przyżeganie lapisem, w leczeniu
radykalnym stosuje się elektrokoagulację.

Zapalenie szyjki macicy -

cervicitis

Szyjka pokryta jest dwoma rodzajami
nabłonka: płaskim i gruczołowym.
Zapalenie nabłonka płaskiego powodują
Trichomonas vaginałis, Candida albicans
oraz Herpes simplex, natomiast nabłonka
gruczołowego wywołują Neisseria
gonorrhoeae i Chlamydia trachomatis.

Zapalenie szyjki

macicy:objawy

U pacjentek pojawia się ropna wydzielina
koloru żółtego lub zielonego. W badaniu
fizykalnym stwierdza się obrzęk i
zaczerwienienie. W przypadku dotknięcia
szpatułką lub przy pobieraniu rozmazu
łatwo dochodzi do krwawienia.

Zapalenie szyjki macic:

leczenie

W leczeniu stosuje się antybiotyki, z tym że
przy infekcji rzeżączkowej cefalosporyny w
pojedynczych dawkach domięśniowych lub
doustnych, a przy zakażeniu kanału szyjki
macicy

przez

Chlamydia

trachomatis

doksycyclinę 100 mg, codziennie, doustnie
przez 7 dni, erytromycynę w dawce 500 mg
4 x dziennie przez 7 dni lub azitromycynę w
pojedynczej dawce 1 g doustnie. Leczeniu
powinien zostać poddany również partner.

Zapalenie macicy -

endometritis

Czynniki predysponujące:

- zapalenia szyjki i pochwy
-

obecne w jamie resztki po poronieniu

przedłużające się krwawienia

zabiegi przeprowadzane w jamie

macicy
-

otwarty kanał szyjki macicy w trakcie

porodu

Zapalenie macicy -

endometritis

Wśród zapaleń macicy można wyróżnić:

•    zapalenie błony śluzowej wyścielającej jamę
macicy- endometritis,
•    zapalenie mięśniówki macicy - myometritis;
•    zapalenie surowicówki pokrywającej macicę -
perimetritis;
•    zapalenie całej macicy - metritis;
•    stan zapalny przymacicz i tkanki łącznej
miednicy - parametritis;

Zapalenie błony śluzowej

macicy (ostre i

przewlekłe)

Patogeneza:
- niewystarczającą higienę w połogu,
- niedostateczne zwijanie się macicy,
- poporodowe oraz poporonieniowe resztki
obecne w jamie macicy
- zabiegi lekarskie, takie jak
wyłyżeczkowanie jamy macicy, sondowanie,
histerosalpingografia
- mięśniaki macicy, polipy błony śluzowej,
rak trzonu, jak też obecność wkładki
wewnątrzmacicznej.

Zapalenie błony śluzowej

macicy: objawy

• krwawienia międzymiesiączkowe, przedłużone lub
nadmierne krwawienia miesiączkowe
• podwyższona temperatura oraz bóle w dole
brzucha
• podczas badania macica jest tkliwa i lekko
powiększona
• objawy ostre najczęściej stwierdza się po porodzie,
zwłaszcza po przedwczesnym pęknięciu pęcherza
płodowego. Wtedy może także dochodzić do
poważnych krwawień. Najczęściej pojawia się
również wysoka temperatura i silne bóle w dole
brzucha, z objawami otrzewnowymi.

Zapalenie błony śluzowej

macicy: leczenie

• leżenie w łóżku
• antybiotykoterapia
• przestrzeganie higieny osobistej

Zapalenie przymacicz -

parametritis

Do zapalenia przymacicza dochodzi w
następstwie nieznacznych uszkodzeń
szyjki, kiedy drobnoustroje przenikają
mięsień macicy i infiltrują tkankę
przymacicza.

Zapalenie przymacicz –

parametritis:objawy

• tworzenie się ropni i rozprzestrzenianie ich
wzdłuż mięśnia lędźwiowego
• Zapalenie toczy się w przestrzeni
pozaotrzewnowej.
•podwyższona temperatura i bóle w dole brzucha.

Szczególnie w okresie połogowym zapalenie
przymacicz może przebiegać gwałtownie.
Charakteryzuje je nagły początek, wstrząsające
dreszcze i septyczna temperatura. W krótkim
czasie może pojawić się duża ilość wysięku, co
powoduje przesunięcie macicy ku bokowi. Do tego
mogą dochodzić zaburzenia w opróżnianiu
pęcherza i bolesne defekacje.

W niekorzystnych przypadkach naciek może
uciskać moczowód, co z kolei prowadzi do
zaburzeń w oddawaniu moczu, zapalenia
odmiedniczkowego nerek i wodonercza.
Infiltrowane mogą być również nerwy, co
powoduje występowanie dolegliwości bólowych
promieniujących do kończyn. W stanie ostrym
przy badaniu palpacyjnym stwierdza się obrzęk
tkanki obok macicy i pochwy. Obrzęk ten w
dalszym przebiegu choroby może twardnieć.

Zapalenie przymacicz –

parametritis:objawy

Leczenie

Terapia polega na podawaniu dużych
dawek antybiotyków i stosowaniu leczenia
przeciwzapalnego.

Zapalenie przydatków -

adnexitis

Określenie zapalenie przydatków
obejmuje zarówno zapalenie jajowodów, jak
i jajników. W powstaniu stanu zapalnego
przydatków zasadniczą rolę odgrywa
infekcja wstępująca. W dużej mierze
występowanie stanów zapalnych
przydatków zależy od higieny osobistej oraz
aktywności seksualnej.