MIĘDZYNARODOWE
STOSUNKI
GOSPODARCZE

dr Sylwia

Machowska

Literatura piękna

Literatura podstawowa:



Międzynarodowe stosunki gospodarcze, red.
naukowa J. Rymarczyk, PWE,

Warszawa 2010 Literatura uzupełniająca:



Międzynarodowe stosunki gospodarcze, A.
Budnikowski, PWE, Warszawa 2001



Międzynarodowe stosunki gos[podarcze, P. R.
Krugman, M. Obstfeld, PWN, Warszawa 1993



Makroekonomia gospodarki otwartej, E. M.
Pluciński, Warszawa 1998

WSTĘP DO MIĘDZYNARODOWYCH

STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH

Ekonomia - jest nauką o tym, jak

społeczeństwa radzą sobie z problemem
rzadkości zasobów, jak używają ich do
produkcji wartościowych dóbr i jak
dzielą je pomiędzy różne grupy ludzi.

Ekonomia - to nauka o tym, jak

społeczeństwa wykorzystują
ograniczone zasoby dla produkcji
różnych dóbr i o ich podziale
pomiędzy różne grupy ludzi.



Pojęcie ograniczoności (rzadkości)
zasobów wynika z faktu, że ludzie
zawsze chcą konsumować więcej
niż są w stanie wytworzyć.
Powstaje luka między ogólną sumą
dóbr i usług potrzebnych do
zaspokojenia potrzeb społeczeństwa,
a możliwością ich wytworzenia.

Rzadkość



Ograniczone środki mogą być zastosowane
w różny sposób. Do wytworzenia tego samego
produktu można użyć różnych narzędzi,
materiałów, metod i technik produkcji. Środki
materialne i finansowe można stosować
alternatywnie. Powstaje więc problem wyboru.



Ponieważ jednak nie można tych samych środków
skierować do różnych dziedzin, by realizować
różne cele, należy się zająć ich alokacją, czyli
odpowiednim rozdysponowaniem.

Ograniczoność środków



Stąd wniosek, że ekonomia
stawia sobie za cel
sformułowanie teorii
racjonalnego gospodarowania
rzadkimi środkami, mającymi
alternatywne zastosowanie.

Ekonomiczny aspekt ludzkiej
działalności



Gospodarczy charakter ludzkiej działalności
jest jednym z wielu jej aspektów, choć
czasem może mieć znaczenie
pierwszoplanowe – praca najemna,
własna firma.



Aspekt ten dotyczy natury
gospodarowania, która obejmuje grupę
zachowań ludzkich, których z kolei efektem
jest wytwarzanie dóbr, pomnażanie
dochodu i majątku, wymiana dóbr, czy
sposób podejmowania decyzji.

Proces gospodarowania



Jaki jest cel gospodarczej działalności
człowieka?
Naturalnym celem gospodarczej
działalności człowieka jest
zaspokajanie potrzeb.



Co to są za potrzeby? Jaka jest ich
struktura?
Potrzeba to subiektywne odczuwanie
braku, niezaspokojenia lub pożądania
określonych rzeczy bądź warunków,
które człowiek uważa za niezbędne do
utrzymania go przy życiu, umożliwienia
mu rozwoju, realizowania ról
społecznych itp. Cechami potrzeb są
indywidualizm i subiektywizm.



Jakie środki służą do zaspokojenia
potrzeb?
Zaspokojenie potrzeb (osiąganie
korzyści) wymaga odpowiednich
środków przede wszystkim
materialnych. Wszystkie środki służące
bezpośrednio lub pośrednio do
zaspokajania potrzeb ludzkich w formie
rzeczy, usług lub stanu, nazywamy
dobrami.



Jaki jest związek między zaspokajaniem
potrzeb a dobrami produkcyjnymi?
Zaspokajanie potrzeb to przede
wszystkim konsumpcja. Dobra
konsumowane określa się jako dobra
konsumpcyjne, wytwarza się je z dóbr
produkcyjnych.
Jednak wiele dóbr może mieć
jednocześnie charakter konsumpcyjny i
produkcyjny.



Jakie właściwości mają dobra

ekonomiczne?
Dobra ekonomiczne (wytwarzane przez

człowieka w ograniczonej ilości) mają

dwie główne cechy:

-

do ich wytwarzania trzeba użyć pracy

ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych,

-

są dobrami rzadkimi (w danym czasie

mogą być wytworzone w ograniczonej

ilości i przez to tylko częściowo zaspokoić

potrzeby).



Na czym polegają: produkcja, podział,
konsumpcja?
Produkcja to wytwarzanie dóbr i usług.
Podział zajmuje się
rozdysponowaniem dóbr rzadkich
między producentów i konsumentów.
Konsumpcja zaś polega na
zaspokajaniu potrzeb ludzkich przy
pomocy dóbr i usług.

Co to są czynniki wytwórcze?



Czynnik wytwórczy (inaczej: nakład,

czynnik produkcji) - to dobro lub usługa

wykorzystywana w procesie produkcji.



Klasyczny podział czynników

wytwórczych obejmuje kolejno

ziemię,

pracę i kapitał.



Mogą to zatem być zarówno materiały,

maszyny, surowce, praca i inne

niezbędne czynniki.



Przedsiębiorstwo zazwyczaj ustala

konkretne proporcje pomiędzy

czynnikami wytwórczymi, a więc stosuje

pewną

metodę produkcji.

Gospodarowanie jako

proces dokonywania

wyborów

Fundamentalne założenie ekonomii

(klasycznej) mówi o tym, że potrzeby
ludzkie są nieograniczone, a środki
będące do dyspozycji każdego
społeczeństwa są ograniczone. Stąd
konieczność wyboru „coś za coś” –
zawsze jeśli wybieramy jedno to
tracimy coś innego. Pojawia się
kategoria kosztu alternatywnego.

Gospodarowanie -
współzależności

EKONOMIA jest
nauką o ...

zaspokajaniu
potrzeb

które dotyczą
konsumpcji dóbr i
usług

które są
produkowane z
rzadkich zasobów

potrzeby są
nieograniczone

podaż surowców
jest ograniczona

konieczne jest
dokonywanie
wyboru

oznacza to, że
wszystkim
wyborom
towarzyszą
koszty
alternatywne

Koszt alternatywny

Koszt alternatywny to koszt
zaniechanych możliwości. Mierzony
jest on wartością tej produkcji, której nie
realizujemy lub z której rezygnujemy w
tym celu, aby zwiększyć produkcję
innych dóbr lub innej wartości.

Koszt alternatywny to najlepsza z
odrzuconych alternatyw.

Podstawowe problemy

wyboru ekonomicznego



Mając na uwadze nieograniczone potrzeby
człowieka oraz ograniczone zasoby
czynników wytwórczych (praca, kapitał i
ziemia), które służą do produkcji dóbr i
usług – zaspokajających te potrzeby –
społeczeństwo gospodarujące stoi przed
koniecznością wyboru, co do tego: jakie i
ile czynników wytwórczych przeznaczyć
na produkcję dobra X, Y, czy Z.



O alokacji czynników wytwórczych
pomiędzy różne zastosowania (produkcję
X, Y, Z) w mechanizmie rynkowym
decyduje rynek, dokładniej cena
równowagi rynkowej.



Rynek jest właśnie tym miejscem, gdzie
podmioty gospodarujące w gospodarce
towarowo pieniężnej, kierując się
racjonalnością wyborów (kupić najtaniej
i sprzedać najdrożej) porozumiewają się
co do przedmiotu kupna – sprzedaży
(co?, ile?) oraz jego ceny.



Uzgodniona cena pomiędzy kupującym
a sprzedającym, a więc reprezentantem
popytu i podaży, jest niczym innym jak
ceną równowagi na danym rynku.



Sfinalizowanie aktu kupna i sprzedaży, np.,
na dobro X jest jednocześnie sygnałem dla
producenta: co? i ile? produkować.



Racjonalność gospodarowania
przedsiębiorcy, nastawionego na
maksymalizację zysku, określa dodatkowo
odpowiedź na pytanie - jak?
produkować. Przedsiębiorca znając cenę
sprzedaży dobra X będzie zmierzał do
zakupu – na miarę swoich środków
finansowych – takiej ilości czynników
wytwórczych, by stosując

osiągalną technikę zminimalizować

przeciętny koszt produkcji przy danej

skali zbytu.



Biorąc pod uwagę fakt, że do produkcji

każdego dobra potrzebna jest określona

ilość czynników produkcji (adekwatnie

do zastosowanej techniki wytwarzania,

która wyznacza proporcje pomiędzy

stosowanymi czynnikami produkcji),

wielkość zakupu dobra X określa

zatem popyt na określoną ilość

czynników wytwórczych

niezbędnych do produkcji dobra X.



W ten sposób następuje alokacja
czynników wytwórczych za
pośrednictwem mechanizmu
rynkowego pomiędzy różne
zastosowania w gospodarce.



Należy pamiętać, że popyt zgłaszany na
dobro X, Y, czy Z jest zgłaszany również
na podstawie racjonalnych wyborów
konsumenta.



Konfrontacja preferencji
konsumenta, co do danych dóbr w
kontekście wyobrażeń o wartości
użytkowej dobra X,Y,Z z
możliwością ich zakupu, o czym
decydują ceny tych dóbr i dochód
konsumenta, określa spektrum
racjonalnych wyborów konsumenta.



Zarówno w przypadku konsumenta
(reprezentant popytu), jak i
przedsiębiorcy (reprezentant podaży)
mamy do czynienia z racjonalnym
wyborem.



Poczucie najlepszego wyboru w
przypadku konsumenta występuje,
gdy wykorzystany budżet na zakup
dóbr zaspokajających jego potrzeby
jest wyborem najlepszym z
możliwych.



Poczucie najlepszego wyboru w
przypadku producenta występuje
zaś, gdy wykorzystany budżet na
zakup czynników produkcji
gwarantuje mu ich największą
użyteczność mierzoną minimalnym
(najmniejszym z możliwych w danych
warunkach) kosztem przeciętnym
produkcji.

Prosty model gospodarki

– krzywa możliwości

produkcyjnych

Krzywa możliwości
produkcyjnych – krzywa
transformacji produktu



Istotę racjonalnych wyborów
ekonomicznych (wyborów najlepszych z
możliwych w uproszczonym modelu
gospodarki) ilustruje krzywa możliwości
produkcyjnych, która znajduje
uzasadnienie w poniższym przykładzie:

Przykład

Wyobraźmy sobie, ze gospodarka kraju LILIPUT
dysponuje określonymi zasobami czynników
produkcji, w tym zasobem 5 pracowników, których
może alokować pomiędzy produkcję różnych dóbr.
Inne czynniki wytwórcze (np. maszyny) są
nieprzenoszalne i niezmienne (ceteris paribus).

Korzystając z kolejnych uproszczeń naszej
modelowej analizy załóżmy, że w danej
gospodarce produkujemy tylko koszule i
komputery, zaś każdy pracownik – ze względu
na swoją uniwersalność – może być
zatrudniony zarówno przy produkcji koszul, jak
i komputerów oraz, że każdy kolejny
zatrudniony uzyskuje taką samą wydajność.

W analizowanym przypadku, każdy
pracownik może wyprodukować w
porównywalnym czasie 2 koszule lub
jeden komputer. Skrajnymi przypadkami
zatrudnienia może być zatrudnienie
wszystkich pięciu pracowników przy
produkcji koszul i żadnego przy produkcji
komputera lub odwrotnie. Biorąc pod
uwagę, że zaspokojenie potrzeb związane
jest z posiadaniem jednocześnie koszuli i
komputera, należy rozpatrzyć
rozdysponowanie 5 pracowników
pomiędzy produkcję obu dóbr.

Możliwe warianty zatrudnienia i wielkości
produkcji prezentuje tabela.

Alokacja czynników wytwórczych między różne zastosowania

Liczba
pracownik
ów

Zatrudnien
ie przy
produkcji
koszul

Zatrudnien
ie przy
produkcji
komputeró
w

Wielkość
produkcji
koszul

Wielkość
produkcji
komputeró
w

5

5

0

10

0

5

4

1

8

1

5

3

2

6

2

5

2

3

4

3

5

1

4

2

4

5

0

5

0

5

Jeśli przedstawimy powyższe kombinacje

dóbr za pomocą osi współrzędnych, to

łącząc je uzyskamy wykres zwany

krzywą możliwości produkcyjnych.
KMP jest właśnie zbiorem różnych

kombinacji wyprodukowanych koszul i

komputerów przy pełnym wykorzystaniu

zasobów czynników wytwórczych.

KMP



Łatwo zauważyć, że przy każdej

kombinacji produkowanych koszul i

komputerów, zawsze wykorzystujemy 5

pracowników.



Oznacza to, że KMP jest zbiorem

najlepszych z możliwych kombinacji dwóch

dóbr wyprodukowanych w oparciu o

wszystkie posiadane zasoby.



Każdy punkt leżący poniżej krzywej

oznacza niepełne wykorzystanie

czynników wytwórczych, zaś każdy punkt

powyżej krzywej transformacji oznacza

kombinację dóbr nieosiągalną dla danej

gospodarki przy danych zasobach.



W naszym modelu

alokujemy 5

pracowników, przy

założeniu ceteris

paribus, pomiędzy

produkcję koszul i

komputerów i tak np.

kombinacja 6 koszul i

1 komputera, leżąca

poniżej krzywej

transformacji

wymaga zatrudnienia

4 pracowników, czyli

mamy niepełne

wykorzystanie

czynników

wytwórczych w

danej gospodarce.

Przypomnienie: Każdy pracownik może
wyprodukować w porównywalnym
czasie 2 koszule lub jeden komputer.



Jest to sprzeczne z zasadą
racjonalnych wyborów, czyli takim
rozdysponowaniem zasobów pomiędzy
różne zastosowania, by uzyskany był
efekt najlepszy (tu największy) z
możliwych. Nie wykorzystanie jednego
pracownika jest na to dowodem.



KMP potwierdza jednocześnie, że każda
kombinacja dóbr leżąca powyżej nie
jest możliwa do osiągnięcia.



Przy założeniu
ceteris paribus (ilość
i jakość czynników
wytwórczych jest
stała) osiągnięcie
kombinacji np. 10
koszul i 1 komputera
jest niemożliwe,
gdyż do produkcji
potrzebnych jest….?.

6
pracowników



Posuwając się po

krzywej transformacji w

dół łatwo zauważyć, że

każdorazowe

zwiększenie produkcji

komputerów z 0 do 1; 1

do 2; 2 do 3, itd. jest

okupione zmniejszeniem

produkcji koszul

odpowiednio z 10 do 8;

8 do 6; 4 do 2, itd.



Poruszając się po

krzywej w górę zmiany

będą odwrotne:

zwiększenie produkcji

koszul okupione jest

zmniejszeniem produkcji

komputerów.

KOMPUTERY

KOSZULE



Krzywa transformacji produktu ilustruje

więc efekt substytucji pomiędzy

analizowanymi kombinacjami dóbr.



Oznacza to, że - w warunkach pełnego

wykorzystania czynników wytwórczych-

zwiększenie produkcji jednego dobra,

może się dokonać tylko kosztem

zmniejszenia produkcji drugiego dobra.



Zwiększenie produkcji jednego dobra
okupujemy utratą drugiego dobra.

Jest to koszt utraconych możliwości produkcji
jednego dobra w wyniku zwiększenia
produkcji dobra alternatywnego.

Koszt alternatywny jest więc kosztem jaki
ponosimy decydując się na wzrost produkcji
dobra alternatywnego mając do dyspozycji
niezmienną wielkość zasobu czynników
produkcji.



Koszt alternatywny to koszt
utraconych (zaniechanych)
możliwości. Mierzony jest wartością
tej produkcji, której nie realizujemy
lub z której rezygnujemy, aby
zwiększyć produkcje innych dóbr.

KMP trochę inaczej

W praktyce najczęściej występuje możliwość wyboru
„więcej jednego, mniej drugiego”, którą uogólnia się
w postaci krzywej możliwości produkcyjnych
(krzywej transformacji produktu).

Efektywność produkcji – występuje gdy
społeczeństwo nie może zwiększyć produkcji
jednego dobra, nie zmniejszając produkcji
drugiego dobra.
Gospodarka efektywna znajduje się na
krawędzi (krzywej) możliwości
produkcyjnych.

Krzywa możliwości produkcyjnych

A

B

C

D

E

Dobra
inwestycyjne

Dobra
konsumpcyjne

C max

I max

Krzywa możliwości
produkcyjnych



Przyszłe możliwości produkcyjne kraju

zależą od tego

w jakich proporcjach

są

wytwarzane dobra konsumpcyjne i

inwestycyjne tzn. czy na krzywej

transformacji znajdujemy się w punkcie

A, B czy C.



Jeżeli dany kraj wytwarza więcej dóbr

inwestycyjnych to w przyszłości krzywa

możliwości produkcyjnych może

przesunąć się w prawo.

KMP

Krzywa możliwości produkcyjnych przedstawia
problem rzadkości, konieczności wyboru i
kosztu alternatywnego.

dobro A

dobro B

KMP

Krzywa możliwości produkcyjnych na
całej swojej długości przedstawia
najlepszą, możliwą do wytworzenia
strukturę produkcji przy nie
zmienionym zasobie czynników
wytwarzania. Kształt krzywej wskazuje
na problem substytucyjności dóbr, czyli
zastępowania jednych dóbr drugimi
(zwiększenie produkcji jednego dobra jest
możliwe jedynie za cenę zmniejszenie
produkcji innego dobra).

Zmiany technologii a KMP

A

B

KMP

1

KMP

2

KMP

3

Poprawa technologii produkcji
dobra A przesuwa krzywą z
KMP

1

do KMP

2.

Z tytułu

poprawy technologii można
zwiększyć produkcję dobra A
przy wykorzystaniu takiej
samej ilości czynników
produkcji. Pogorszenie
technologii produkcji dobra A
przesuwa krzywą do KMP

3

;

oznacza to, że wykorzystując tę
sama ilość czynników produkcji
produkuje się mniej dobra A.

Zmiany technologii a KMP

KMP

1

KMP

2

KMP

3

A

B

Przesunięcie początkowej
krzywej możliwości
produkcyjnych KMP

1

do KMP

2

oznacza poprawę technologii
produkcji obu dóbr. Przesunięcie
do KMP

3

oznacza pogorszenie

technologii zarówno w produkcji
dobra A jak i B. Takie zmiany
położenia KMP mogą być
spowodowane również wzrostem
ilości dostępnych zasobów
(KMP

2

) lub ich ograniczeniem

(KMP

3

).



Co oznacza przesunięcie KMP w prawo?
Przesunięcie krzywej KMP jest przejawem
zmian w procesie produkcyjnym,
technologicznym. Przesunięcie w prawo
świadczy o innowacjach technicznych,
albo o zwiększeniu zasobów czynników
produkcji i oznacza relatywne
zmniejszenie rzadkości produkowanego
dobra. Przesunięcie KMP w
konsekwencji oznacza również
zwiększenie dochodu narodowego.

Jak jeszcze zatem można
wpłynąć na przesunięcie KMP?

„OTWORZYĆ” GOSPODARKĘ



Po przypomnieniu sobie istoty
racjonalnych wyborów w procesie
gospodarowania rzadkimi zasobami
rozszerzymy analizę postrzegając
krzywą KMP w gospodarce otwartej.



Przeanalizujemy w jaki sposób otwarcie
gospodarki danego kraju i włączenie jej do
rynku światowego może wpłynąć na
zwiększenie efektywności
gospodarowania. Inaczej mówiąc,
będziemy analizować wpływ
internacjonalizacji społecznego procesu
gospodarowania na zwiększenie dochodu
narodowego przy danych zasobach
czynników wytwórczych – czyli
przesuwanie w prawo KMP.



Mówiąc o internacjonalizacji
społecznego procesu produkcji
odniesiemy się nie tylko do
powszechnej jej formy, czyli handlu
międzynarodowego, ale również do
alokacji czynników wytwórczych w skali
światowej w warunkach postępującej
globalizacji procesów gospodarowania.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ