Polska należy do krajów o

średnim poziomie starości

demograficznej. U progu 1999

roku odsetek ludzi

przekraczających 60 rok życia

wynosił 16,4%. Zgodnie z

prognozą GUS na rok 2020

odsetek takich osób ma

osiągnąć 22,4%, a co czwarta

z nich przekroczy 75 lat.

Prognozy demograficzne zakładają wzrost populacji ludzi na świecie
do 2075 r do 9,2 mld. Po tym czasie nastąpi stopniowy spadek.
Procesowi

temu towarzyszyć będzie

postępujące starzenie się

społeczeństw, czyli wzrost odsetka ludzi starszych w ogólnej liczbie
ludności z jednoczesnym zmniejszaniem się populacji osób młodych.
Proces ten ma związek z wydłużaniem się życia ludzkiego i
spadkiem wskaźnika urodzeń

.

Obecnie żyje na świecie ok.600 mln, ludzi po 60 r.ż. W 2050 r
liczba ta przekroczy 1 mld.
Największą grupę będą stanowić osoby powyżej 80 lat.

W Europie ludzie starsi stanowią 20,3% wszystkich
mieszkańców.
W Niemczech wynosi obecnie 24,1%, we Włoszech
24,1%
W Europie proces wydłużania się życia ludzkiego
zaczął się
najwcześniej.

Konsekwencje starzenia się społeczeństw.

1. Na ludzi młodych spoczywać będzie finansowanie świadczeń
emerytalnych i opieki nad większa grupa osób starszych.
2. Rynek pracy będzie musiał otworzyć się również na starszych
pracowników i imigrantów.
3. Rynek dóbr i usług oraz kultura, rozrywka i turystyka -
usługami obejmie osoby starsze.
4. System opieki zdrowotnej i społecznej- osoby starsze są głównymi
odbiorcami tych usług.

Zdrowie publiczne jako „nauka i sztuka zapobiegania
chorobom, przedłużania

życia i promowania zdrowia

poprzez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa”
opracowuje strategie i politykę tak aby ludzie mogli cieszyć
się dłuższym życiem w zdrowiu, poczuciu
bezpieczeństwa przy czynnym udziale społeczeństwa.

Wydłużanie się życia ludzkiego jest efektem systematycznego
spadku umieralności.
Poprawa warunków życia, postęp medycyny, zmiana stylu życia
wpływa pozytywnie na stan zdrowia ludności, a w konsekwencji na
jego długość.

Obserwowany jest również spadek wskaźnika urodzeń z 5 do 2,7
dziecka na 1 kobietę w drugiej połowie XX wieku.
W Polsce wynosi obecnie 1,3.
Do 2050 roku wskaźnik w Europie ma się podnieść do poziomu 2.

Starzenie się ludzi ze wszystkimi jego konsekwencjami zdrowotnymi,
społecznymi, narastającą niepełnosprawnością, niekiedy izolacją
społeczną i zależnością osób starszych od środowiska jest dużym
wyzwaniem dla systemu opieki zdrowotnej i społecznej.

W grupie wiekowej powyżej 75 lat 30% to osoby z niepełnospr. fizyczną

Proces starzenia prowadzi do spowolnienia

procesów biologicznych, zmniejszenia

stabilności równowagi wewnętrznej ustroju i

odporności na wewnętrzne i zewnętrzne

czynniki szkodliwe. Proces starzenia dotyczy

wszystkich układów i narządów, jednak

uszkodzenia w układzie krążenia są

najdotkliwsze, gdyż najczęściej to one

powodują śmierć człowieka. Na fizjologiczne

twardnienie naczyń nakładają się patologiczne

zmiany miażdżycowe, których powikłania są

najczęstszą przyczyną zgonów.

W zakresie psychiki chodzi do obniżenia
procesów poznawczych i zmian
emocjonalnych. Skutki starzenia mogą
uwydatniać nieatrakcyjne cechy osobowości
(nietolerancja, egoizm, upór, skąpstwo, ale i
rozrzutność, niezdecydowanie),
a najczęściej obserwować można
stonowanie, sztywność emocjonalną lub
nadmierną jej labilność.

Widoczne zmiany starcze dotyczą
narządu ruchu oraz narządów
zmysłów - pojawia się
dalekowzroczność starcza,
osłabienie słuchu, dotyku, smaku i
powonienia.

Wzrasta zapotrzebowanie na
kwalifikowaną opiekę lekarską i
pielęgniarską nad ludźmi starszymi.
Złożone problemy zdrowotne,
opiekuńcze, pielęgnacyjne,
psychologiczne i inne wymagają stałej
współpracy zespołu profesjonalistów
zajmujących się osobami starszymi,
(lekarz geriatra, rodzinny, pielęgniarki,
pracownik socjalny, współpracujący
psycholog i rehabilitant).

Wraz z wiekiem wzrasta niepełnosprawność, często
ludziom starszym towarzyszy wdowieństwo, izolacja
społeczna, brak lub oddalenie od dzieci, brak wsparcia
społecznego, zubożenie i pogorszenie się warunków
życiowych i obawy przed utratą kontroli kierowania
własnym życiem.

Wszelkie działania służby zdrowia winny
zmierzać do

jak najdłuższego utrzymywania

ludzi starszych w pełni sprawności życiowej,
zdolnych do samodzielnego funkcjonowania we
własnym środowisku życiowym

.

W wielu krajach podejmowane są wysiłki budowania
skutecznych modeli opieki geriatrycznej. W większości
z nich ważne, często centralne miejsce zajmuje
wykształcona i kompetentna pielęgniarka, pracownik
socjalny i inne osoby. Zazwyczaj obok zawodowych
umiejętności posiadają oni również szerszą wiedzę,
wzbogaconą o elementy biologii starzenia, demografii,
socjologii, psychologii,
a także umiejętności menedżerskie, w tym dotyczące
organizacji opieki nad człowiekiem starszym

.

W odniesieniu do świadczenia usług
zdrowotno-opiekuńczych w warunkach
domowych między 60 a 75 rokiem życia osób
starszych, odsetek osób wizytowanych w
domu w ciągu roku przez lekarza wzrasta
około trzykrotnie (z 10 do 30%)
zaś pielęgniarek z 4 do 10-13%.

Podstawowym zadaniem opieki geriatrycznej
jest wczesne wykrywanie czynników ryzyka
wpływających na upośledzenie zdolności osób
starszych do samodzielnego życia oraz taki
kierunek działań profilaktycznych i leczniczych,
który zapobiegałby narastaniu niesprawności i
uzależnienia tych osób od opiekunów lub
pomocy instytucjonalnej.

W rozpoznawaniu i rozwiązywaniu złożonych

potrzeb zdrowotnych, środowiskowych,

społecznych, człowieka starszego w jego

środowisku życia jest dokonywanie procesu

Całościowej Oceny Geriatrycznej (COG) (od

ang. Comprehensive Geriatric Assessment).

Jest to wielodyscyplinarny i

wielowymiarowy proces diagnostyczny,

zmierzający do określenia możliwości i

ograniczeń ludzi starych w zakresie

medycznym, psychospołecznym

i funkcjonalnym.

Celem COG jest opracowanie
kompleksowego planu terapii i opieki
długoterminowej. Pozwala to na
zespołowe
i interdyscyplinarne realizowanie planu
w sposób dostosowany do
indywidualnej sytuacji człowieka
starszego.

Standaryzowane narzędzia
(kwestionariusze) ADL, IADL, EASY-Care
i inne oceniają stan funkcjonalny
pacjentów w wieku podeszłym.

Bogate doświadczenia w interdyscyplinarnym opiece
geriatrycznej posiadają kraje wysokorozwinięte -
Stany Zjednoczone, Kanada, Anglia gdzie zespół
praktyków (lekarz, pielęgniarka geriatryczna,
pracownik socjalny, psycholog, terapeuta zajęciowy,
rehabilitant) dokonuje wspólnej oceny i diagnozy
indywidualnej sytuacji człowieka starszego.

Pielęgniarstwo osób starszych to usługi zdrowotne,
które poprawiają zachowania zdrowotne osób
starszych, minimalizują i rekompensują straty
wynikające z problemów zdrowotnych i uszkodzeń
spowodowanych wiekiem, poprawiają komfort życia
podopiecznych. Ponadto, przynoszą ulgę w cierpieniu i
niedołęstwie, ułatwiają diagnozę i leczenie osób
starszych (Maguire G.H).

Zadania pielęgniarek opiekujących się osobami starszymi.



Pielęgniarki geriatryczne

w USA i Kanadzie

odpowiadają za
opiekę nad chorymi osobami starszymi w domu,
domach opieki
i innych instytucjach.
Pielęgniarka posługuje się techniką rozwiązywania
problemu
poprzez ocenę, planowanie, interwencję i ponowną
ocenę.



Opieka pielęgniarska

realizuje wsparcie zarówno

psychiczne
jak i fizyczne, a szczególny nacisk kładzie na
rehabilitację, czyli
zachowanie a nawet poprawę funkcjonowania
osób starszych.



Pielęgniarka geriatryczna

pomaga także chorym

osobom
starszym minimalizować i rekompensować straty
wynikające ze
starości i chorób, a także zapewnia wsparcie i
pocieszenie
osobom nieuleczalnie chorym.

W krajach Europy Zachodniej, jak również w
Stanach Zjednoczonych, istnieją różne formy
organizacyjne opieki nad ludźmi starszymi, są
to

dzienne szpitale geriatryczne,

hospitalizacja domowa i podobne programy
zapobiegające przedwczesnej
instytucjonalizacji, takie jak PACE -
całościowa opieka nad ludźmi starszymi w
ośrodkach opieki przejściowej

.

Bez względu na formę, w każdej z
nich podkreśla się znaczącą rolę
interaktywnej współpracy zespołu
terapeutycznego z udziałem lekarza
geriatry, pielęgniarki geriatrycznej,
rehabilitanta, terapeuty zajęciowego,
logopedy, psychologa.

W odpowiedzi na duże zapotrzebowanie na

profesjonalne usługi pielęgniarskie, na rzecz

ludzi w podeszłym wieku, zaistniałą pilna

potrzeba wprowadzenia przedmiotu geriatrii

i pielęgniarstwa geriatrycznego do

programów nauczania na wydziałach

pielęgniarskich jak również geriatrii na

wydziałach lekarskich wszystkich uczelni

medycznych, geriatrii i opieki geriatrycznej

na wydziałach zdrowia publicznego. W

Polsce realizowane są również specjalizacje

lekarskie i pielęgniarskie z zakresu tego

przedmiotu.

W Polsce w latach 90 Ministerstwo zdrowia

uruchomiło 3

programy mające na celu dostosowanie zasobów opieki
zdrowotnej do potrzeb

społeczeństwa.

1. Program rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej 1994r.
2. Restrukturyzacja szpitali mająca na celu utworzenie opieki
długoterminowej przy jednoczesnej redukcji tzw. łóżek ostrych.
1998
3. Program działań wspierających dla pracowników zakładów
opieki zdrowotnej ( 1999) tworzących zakłady opiekuńczo-
lecznicze, pielęgnacyjno-opiekuńcze oraz opieki paliatywno-
hospicyjnej.
W rezultacie ogółem powstało w Polsce 218 zakładów opieki
długoterminowej.

Rekomendacje dla polskiego systemu opieki nad seniorami

1. Tworzenie warunków do pozostania jak najdłużej samodzielnymi

i

niezależnymi osób w starszym wieku poprzez zachowanie dobrego
stanu zdrowia, sprawności funkcjonalnej i zabezpieczenie finansowe.
2. Zapewnienie osobom starszym możliwości uczestnictwa w życiu
społecznym i politycznym.
3. Zapewnienie opieki seniorom nie mogacym egzystować w sposób
samodzielny.
4. Edukowanie społeczeństwa w zakresie problematyki starzenia się i
jego konsekwencji już w wieku młodym.