MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

WYKŁAD I- GOSPODARKA ŚWIATOWA

Gospodarka światowa ‒ pojęcie

I. „ogół uczestników międzynarodowych stosunków gospodarczych” [ujęcie podmiotowe / statyczne] lub „system trwałych powiązań ekonomicznych między uczestnikami tychże stosunków” [ujęcie podmiotowe / dynamiczne];

II. „całokształt działalności gospodarczej w skali globu polegającej na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności” [ujęcie przedmiotowe].

Termin gospodarka światowa jest stosunkowo młody, o pojawieniu się GŚ można mówić właściwie od pojawienia się pierwszych instytucji gospodarczych, a więc gospodarek narodowych oraz przedsiębiorstw międzynarodowych.-> II połowa XIX wieku.

GŚ jest zjawiskiem dynamicznym, podlega ewolucji, której głównym czynnikiem był postęp naukowo-techniczny. Spowodował on rozwój produkcji różnorodnych dóbr, swobodny ich przepływ oraz swobodę produkcji, wpłynął również na zwiększenie skali produkcji.

Najważniejsi uczestnicy msg:

Gospodarki narodowe z instytucją państwa (np. Austria, Bermudy, Chiny, Kanada, Polska, Tajwan, Zimbabwe)

Korporacje transnarodowe (np. GM, IBM, Fiat) **

Grupy państw:

• organizacje międzyrządowe (np. WTO, EBRD)

• ugrupowania integracyjne (np. NAFTA, APEC)

• nieformalne grupy państw (np. G8, Klub Paryski).

*Bermudy, Tajwan- nie są państwami, lecz są gospodarkami narodowymi, w niektórych organizacjach czy rankingach występują oddzielnie

**tabela: potencjał państwa liczony przez PKB, korporacji- przychody

GŚ jest jedna, lecz nie jest ona homogeniczna, są różnice pomiędzy uczestnikami.

PODZIAŁY

Podział gś według kryterium mechanizmu gospodarowania i własności środkow wytworczych:

• kapitalizm („Zachod”) - gospodarka wolnorynkowa, dominująca własność prywatna

• socjalizm („Wschod”) - gospodarka planowa, własność społeczna (państwowa)

Podział gś według kryterium poziomu rozwoju gospodarczego i struktury gospodarki:

• „Połnoc” - gospodarki narodowe wysoko rozwinięte (bogate), postindustrialne

• „Południe” - gospodarki narodowe słabo rozwinięte (biedne) i rozwijające się, rolnicze

• struktura gospodarki to relacje pomiędzy sektorami- I rolnictwo, II przemysł, III usługi

• rozwój gospodarczy określa albo PKB per capita, albo struktura zatrudnienia w sektorach

• linia Brandta- 1980- komisja ONZ

Podział gś według kryterium dostępu do nowoczesnych technologii [Jeffrey Sachs, 2000]:

• innowatorzy- miarą liczba patentów- 10 lub więcej na 1 mln mieszkańców

• adaptatorzy- nie są to podmioty innowacyjne, brak kadry,sprzętu, zaplecza naukowego, pieniędzy na własną produkcję, ale są w stanie kupić technologię- miarą udział eksportu nowoczesnych produkcji- więcej niż 2%

• wykluczeni- technologia trafia do nich, dgy jest już przestarzała w innowacyjnych i adaptatorskich, brak środków, zasobów ludzkich, itp.

Podział gś według kryterium udziału w międzynarodowym podziale pracy [Immanuel Wallerstein, 1974]

badanie relacji pomiędzy uczestnikami głównie wymiana, przepływy kapitału, dóbr i siły roboczej, wyodrębniono 4 kategorie:

• rdzeń- centrum- wytwarzane są wysokoprzetworzone dobra, najbardziej innowacyjne, dysponują kapitałem, przyciągają siłę roboczą, centra decyzji gospodarczych, np. siedziby organizacji międzynarodowych

• semiperyferia- uzależnione od rdzenia, ale sama jest nad peryferiami, rozwijają się, głównym atrybutem jest własna siła robocza, przyciągają kapitał z rdzenia, przyciągają siłę roboczą z peryferii

• peryferia-gospodarki uzależnione od kategorii poprzednich, surowce głównie na eksport to główny atrybut,eksport siły roboczej, wyjazd do pracy, średni lub niski poziom rozwoju, zadłużone, niestabilne politycznie

• tło- gospodarki na marginesie GŚ, isko rozwinięte, zadłużone, wysoki przyrost naturalny, brak wykształconej siły roboczej, sporadyczne powiązania z pozostałymi kategoriami

Podział gś według kryterium więzi geokulturowych:

• zachodnioeuropejska (szerzej europejska lub transatlantycka),

• Azji Południowo-Wschodniej,

• latynoamerykańska,

• bliskowschodnia,

• Afryki Subsaharyjskiej…

Tendencje rozwoju wspołczesnej gospodarki światowej:

• globalizacja;

• regionalizacja (regionalna integracja gospodarcza);

• wzrost znaczenia stosunkow finansowych;

• ewolucja strukturalno-jakościowa wymiany międzynarodowej;

• zmiany w dynamice rozwoju gospodarek narodowych i regionow;

• instytucjonalizacja.

Globalizacja

Ścieżki globalizacji: kulturowa, gospodarcza, informatyczna, polityczna, ekologiczna;

Kurczenie się świata (czasoprzestrzeni); świat jako „globalna wioska” [Marshall McLuhan]; świat jest „jednym miejscem”;

Globalizacja czy: westernizacja, amerykanizacja, a może macdonaldyzacja? Globalizacja a uniwersalizacja.

Regionalizacja (regionalna integracja gospodarcza

Proces zacieśniania więzow gospodarczych na ograniczonym obszarze kuli ziemskiej (regionie), prowadzący do powstania trwałych powiązań ekonomicznych między integrującymi się gospodarkami narodowymi, w wyniku ktorych zachodzą wewnętrzne zmiany strukturalne a gospodarki uzaleŜniają się od siebie.

Zasięg regionalnej integracji gospodarczej-> mapa

Wzrost znaczenia stosunkow finansowych

zagraniczne inwestycje (bezpośrednie i portfelowe), kredyty, poŜyczki;

banki komercyjne, giełdy walutowe, międzynarodowe organizacje finansowe (np. IMF, Bank Światowy, regionalne banki rozwoju, EIB).

MSG obejmują kilka obszarów, wymiana pieniężna stanowi tylko jeden z wielu obszarów, jednak obecnie wzrasta jej znaczenie

Ewolucja strukturalno-jakościowa wymiany międzynarodowej

spadek udziału towarow nisko przetworzonych i wzrost udziału artykułow przemysłowych w międzynarodowych obrotach handlowych;

w grupie art. przemysłowych zmiana w zakresie najbardziej wartościowego czynnika produkcji:

lata 60. - czynnik ludzki- wytwarzanie produktów przy udziale ludzi,np. W fabrykach

lata 70. - kapitał finansowy- np. przemysł samochodowy wymagający początkowo dużego nakładu kapitału, by następnie w szybkim czasie przynieść zyski

lata 80. - technologia- gł. przemysł telefoniczny

lata 90. - informacja;- usługi na niej oparte

wzrost znaczenia usług w szeroko rozumianym handlu zagr.

Zmiany w dynamice rozwoju gospodarek narodowych i regionow

centrum gś przechodzi : do końca XIX wieku Europa-> po II WŚ- wschodnie wybrzeże USA, gdzie skumulowane były fabryki przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego, napływ imigrantów-> lata 60-70- zachodnie wybrzeże USA, gdzie powstawały noiwoczesny przemysł, dolina krzemowa->koniec lat 80. azjatyckie tygrysy- azjatycka część regionu Pacyfiku ->kryzys gospodarczy lsat 90. spowodował wycofanie się do USA -> ? Chiny + Indie

utrata znaczenia przez Europę Środkowo- Wschodnią i Rosję

głębokie peryferie gś: Afryka.

Instytucjonalizacja

• normy i reŜimy międzynarodowe

• organizacje międzynarodowe:

• międzyrządowe (np. ASEAN, EBRD, IMF)

• pozarządowe (np. Klub Rzymski, UAB, WEF)

• powszechne (np. Bank Światowy, WIPO, WTO)

• regionalne (np. AfDB, CEFTA 2006, EFTA)

• ogolne (np. ONZ, UA, UE)

• wyspecjalizowane (np. OPEC, UNIDO, WIPO)

WYKŁAD II- PROCESY GLOBALIZACJI

Procesy globalizacji:

• Ścieżki globalizacji: kulturowa, gospodarcza, informatyczna, polityczna, ekologiczna...

• Kurczenie się świata (czasoprzestrzeni); świat jako „globalna wioska”(Marchall McLuhan, CA), świat jest jednym miejscem( Roland Robertson, UK)

• pojęcie wielowymiarowe, totalne

Trzy indeksy mierzące udział gospodarek narodowych w procesach globalizacji:

I- Globalizacja wg Foreign Policy i A. t. Kearney's Global Business Policy- 4 płaszcyzny/mierniki:

1. sfera polityki- transfery finansowe, pomoc gospodarcza udzielana innym, traktaty, udział w misjach i organizacjach

2. kontakty osobiste/ personalne- jak często ludzie kontaktują się z osobami z innych państw, przekazy finansowe, podróże

3. sfera technologiczna- udział w postępie naukowo- technicznym, liczba użytkowników Internetu, liczba hostów, bezpiecznych serwerów

4. integracja gospodarcza- handel międzynarodowy i bezpośrednie inwestycje zagraniczne- FDI

II- indeks globalizacji wg Centre for the Study of Globalisation an regionalisation- 3 subindeksy:

1. subindeks ekonomiczny- FDI, handel zagraniczny, inwestycje portfelowe, dochody zagraniczne

2. społeczny- a) ludzie: obcokrajowcy, zagraniczne przekazy pieniężne, turyści; b) idee- rozmowy telefoniczne, Internet, filmy, książki i czasopisma, listy

3. polityczny- ambasady, misje pokojowe ONZ, członkostwo w organizacjach międzynarodowych

III- indeks globalizacji wg szwajcarskiej politechniki- ETHZ- 3 sfery:

1. globalizacja ekonomiczna- Przepływy( % GDP): handel zagraniczny, FDI, dochody zagraniczne, inwestycje portfelowe; Ograniczenia: ukryte bariery importowe, średnie stawki celne, podatki od handlu międzynarodowego, ograniczenia w przepływie kapitału

2. globalizacja społeczna- kontakty międzyludzkie: rozmowy telefoniczne, zagraniczne listy, turyści, obcokrajowcy, zagraniczne przekazy pieniężne, bliskość kulturowa: Mc Donald's, IKEA, książki

3. globalizacja polityczna- ambasady, udział w misjach pokojowych ONZ, członkostwo w organizacjach międzynarodowych, traktaty

Gospodarcza ścieżka globalizacji:

„ Po raz pierwszy w dziejach ludzkości wszystko może być wyprodukowane i sprzedane wszędzie na świecie.”- Lester C. Thurow, The future of Capitalism, NY 1996

FALE:

1. około 1850 do 1914r.:

• rozwój wolnego handlu- eksplozja liberalizmu, inne polityki zanegowane

• przepływ siły roboczej- nisko wykwalifikowanej, ze wsi, z Europy do tzw. Nowego Świata

• przepływ kapitału- pieniądze z Europy inwestowane w państwach słabiej rozwiniętych- USA, Kanada, Australia

• wojna zatrzymała globalizację, wycofanie się procesu, kryzys lat 20- 30 XX wieku

2. około 1950r. Do 1980r.

• Procesy ograniczone do państw wysokorozwiniętych, poza państwa socjalistyczne, izolacja Wschodu i pańśtw Trzeciego Świata- słabo rozwiniętych

• tylko Pierwszy Świat- Europa Zachodnia, USA, Kanada, Australia, Japonia

3. Od lat 80. XX w.

• kontynuacja nowej fali, postęp

• zmiana warunków wymiany

• rozszerzenie przestrzeni procesów globalizacji

• wschodzące rynki

• przepływy w obrębie państw wysokorozwiniętych- migracje siły roboczej, ale głównie wyspecjalizowanej

Gospodarcza ścieżka Globalizacji:

• postępująca internacjonalizacja( umiędzynarodowienie) życia gospodarczego- oparta na liberalizmie, wolnej wymianie

• narastanie współzależności między gospodarkami narodowymi- gospodarki stają się uzależnione od siebie nawzajem

Wymiary internacjonalizacji życia gospodarczego:

• proces produkcji

• wymiana

• konsumpcja

Internacjonalizacja produkcji:

• istnienie korporacji transnarodowych, które przejęły proces produkcji

• budowa fabryk i sprzedawanie produktów w innych państwach

• markowe produkty wytwarzane w eielu miejscach na świecie

• produkt zaczyna tracić swój narodowy charakter

• obecnie ponad połowa dochodu pochodzi z produkcji poza krajem macierzystym

• produkcja przypomina montaż, składankę

• różne części produktu są wytwarzane i składane w różnych państwach

Internacjonalizacja wymiany towarowej:

• wymiany zewnętrzne producenci- konsumenci, wymiana międzynarodowa

• gospodarki narodowe wytwarzają więcej niż są w stanie skonsumować

• zmiany na mapie politycznej świata- przepływy międzynarodowe, np. ZSRR

• państwa nie dysponują wszystkimi elementami do produkcji, konieczność importu

Internacjonalizacja konsumpcji:

• pojawienie się marki globalnej/ międzynarodowej- bez konotacji narodowych, marka odrywa się od państwa powstania

• Coca- Cola jako najpowszechniejsza i najcenniejsza MARKA

Glokalizacja- przystosowywanie globalnej produkcji do warunków lokalnych, różne formy- dotyczące artykułów spożywczych, kultury, przemysłu

czasopisma- mutacje językowe

Współzależności:

1. surowcowa- wynika z warunków geograficznych, brak wpływu państw, ropa- brak pieniędzy do przetworzenia- sprzedaż- uzależnienie, brak samowystarczalnych gospodarek

2. żywnościowa- warunki naturalne potrzebne do wytwarzania określonych produktów, różnicowanie dostaw, wymiana, państwa z nadwyżką a państwa z niedoborem żywności

3. kapitałowa- państwa z nadwyżkami i niedoborami, pożyczki, inwestycje zagraniczne, Grecja, kłopoty wierzycieli, jak odzyskać pieniądze pożyczone

4. technologiczna- państwa na różnych etapach rozwoju, zależność od siebie

5. rynku pracy- bezrobocie lub wolne miejsca pracy, ...

Asymetryczność współzależności.

Zależność- 0% do 100%

współzależności idealna- 50% do 50 %

w stosunkach międzynarodowych zawsze asymetryczne współzależności, jedna strona jest zawsze silniejsza, różne konfiguracje

Globalizacja: szanse i zagrożenia

Szanse:

• konkurencja- rywalizacja na rynku, obce firmy, pracownicy na rynku, niższe ceny, wyższa jakość, są branże, którym może zaszkodzić

• modernizacja

• wzrost gospodarczy- gospodarki otwarte rozwijają się szybciej, ale nierówno państwa bogacą się, biedni- wolniej, rozwarstwienie społeczne

• demokratyzacja

• zbliżenie kulturowe

Zagrożenia:

• ekspansja korporacji i spadek roli państwa

• rozwarstwienie społeczne

• deterytorializacja

Społeczny stosunek do globalizacji:

• człowiek z Davos- za- zwolennik, dostrzega, że procesy globalizacji są korzystne, należy się im poddać, Davos- Szwajcaria- od 40 lat- Światowe Szczyty Ekonomiczne- polityczni decydenci i ekonomiści

• człowiek z Seattle- przeciw- antyglobalista- negacja i krytyka procesów globalizacji, korporacji, organizacji, 1999r. W listopadzie w Seattle przy okazji konferencji WTO wybuchły pierwsze międzynarodowe protesty przeciwko globalizacji

• człowiek z Porto Alegre- zmiana- alterglobalista- dostrzega konieczność zmian, globalizacja jest procesem obiektywnym, ale można próbować je zmieniać, modyfikować, by szła w pozytywnym kierunku, globalizacja z ludzką twarzą; Porto Alegre- Brazylia- od 2001roku społeczne szczyty światowe.

WYKŁAD III- ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA

Zagraniczna polityka ekonomiczna jest to działalność instytucji państwa w sferze stosunków ekonomicznych z zagranicą.

Polega na kształtowaniu - za pomocą rozmaitych środków - pożądanych warunków, kierunków, wielkości i struktury obrotów gospodarczych z zagranicą.

Określenie celów gospodarczych realizacja za pomocą odpowiednio dobranych instrumentów.

• Wymiana towarowa, usług, kapitału, siły roboczej.

• Działalność nakierowana na zagranicę.

• Pola koordynacyjna państwa, nie jest ono ani importerem, ani eksporterem, są nimi przedsiębiorstwa.

• Pożądane warunki- ukształtowanie takiej sytuacji, w której niezalezne podmioty gospodarcze będą miały określone warunki do rozowju, sprzedaży, nabywania, dziedziny staną się opłacalne lub nie.

• Kierunki- poprzez warunki państwo określa z kim przedsiębiorstwa prowadzą relacje, różnicowanie partnerów, ustalanie strumieni przepływu, połączeń.

• Wielkość- wpływ na obroty, ile jest sprzedawane i kupowane, zaspokajanie potrzeb obywateli- czasami ograniczanie eksportu, by dbac o rodzimych przedsiębiorców

• Struktura- co jest importowane i eksportowane, bardziej opłacalna produkcjia produktów wysokoprzetworzonych, przesyłanie półproduktów, ograniczanie przesyłu np. węgla, na rzecz energii elektrycznej.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej [wg kryterium perspektywy czasowej]:

• Długookresowe (strukturalne [strategiczne]) - zrównoważony rozwój, wzrost potencjału i pozycji międzynarodowej- kilka- kilkanaście lat

• Średnio- i krótkookresowe (koniunkturalne [taktyczne i operacyjne]) - np. stabilizacja kursu waluty, likwidacja bezrobocia, restrukturyzacja gospodarki, zbilansowanie bilansu płatniczego- średnio- kilka lat, krótko- kilka miesięcy, rok

rozwój zrównoważony rozumiany w dwóch aspektach:

1. rozwój całego obszaru państwa

2. rozwój, który bazuje na 3 E:

• economic- rozwój gospodarczy- wyższe PKB, zarobki, itp.

• environment- rozwój gospodarki nie może zagrażać środowisku naturalnemu, ani nie szkodzić mu nadmiernie

• employment- społeczny aspekt- obywatele będą mieć pracę i godziwe zarobki

wzrost potencjału i pozycji międzynarodowej- podniesienie pozycji, podążanie za innymi, własna zmiana

cele koniunkturalne są zróżnicowane w zależności od sytuacji.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej:

Bezpośrednie (wpływają na warunki obrotu z za granicą, instrumenty zpe)

Pośrednie (wpływają na warunki działalności gospodarczej wewnątrz państwa- stopy procentowe, podatki, wydatki budżetowe, polityka kursu walutowego)

Finansowe (wpływają na cenę)

Administracyjne (normy, zakazy, limity)

Zagranicza polityka handlowa- część ZPE, dotyczy tylko jednej dziedziny- wymiany towarowej lub też sprzedaży dóbr i usług

ZPE jest składową polityki gospodarczej w ogóle, polityka gospodarcza jest realizowana wewnątrz i na zewnątrz.

ZPE jest powiązana coraz silniej z polityką zagraniczną- dyplomacja gospodarcza, nacisk ekonomiczny poprzez sankcje lub pomoc gospodarcza.

Uwarunkowania zagranicznej polityki ekonomicznej [koncepcja Z. J. Pietrasia]:

Wewnętrzne: Materialno-społeczne, Ideologiczne, Demograficzne, Geopolityczne, Subiektywne

Zewnętrzne: Strukturalne, Funkcjonalne, Podmiotowo-strukturalne, Podmiotowo-funkcjonalne, Potencjału politycznego

Szczególne znaczenie:

materialno- społeczny- głównie poziom rozwoju i potencjał ekonomiczny i technologiczny, kosztowność instrumentów

demograficzny- liczba i struktura ludności, którzy tworzą wewnętrzny rynek zbytu, rynek pracy, wydajność

geopolityczne- surowce, klimat, prowadzenie rolnictwa, tereny uprawne, dostępność komunikacyjna- szlaki handlowe.

Funkcjonalne- stan SM, rozwój/ kryzys na świecie

Podmiotowo- strukturalne- udział w strukturach gospodarczych, ugrupowaniacvh integracyjnych, organizacjach międzynarodowych, przyjęte zobowiązania

Potencjał polityczny- wiarygodność kredytowa, postrzeganie przez innych uczestników ZPE, atrakcyjne miejsca inwestycyjne.

Podział zpe (1) [wg kryterium sposobu podejmowania decyzji]

Autonomiczna - jednostronna- panstwo podejmując decyzjie kieruje się tylko swoimi ustaleniami, ocenami.

Konwencyjna (umowna) - w porozumieniu z partnerem(ami)- różne formy porozumień- umowy pisane i niepisane, każda polityka wynikająca z udziału w organizacji międzynarodowej, sfery polityki objęte polityką- WTO, konieczność podporządkowania się, umowa oddziałuje na politykę w dalszej perspektywie czasowej, państwo może dopoasować politykę do partnera i czasu

Podział zpe (2) [wg kryterium stopnia zaangażowania instytucji państwa]

• Liberalizm (wolny rynek)- swoboda działalności gospodarczej, swoboda przepływu szeroko rozumianego- dobra, usługi, osoby, znosi się bariery, ograniczenia, państwa starają się nieingerować w codzienną działalność gospodarczą przedsiębiorstw, państwo usuwa bariery, przeszkody, rola nocnego stróża, wszyscy równi, brak podziału na swoich i obcych, brak dyskryminacji, takie same prawa i obowiązki, prawo popytu i podaży rządzi rynkiem, równość formalna- w praktyce podmioty różnią się potencjałem, silne- słabe, bogate- biedne, dobrze- źle zarządzane.

• Protekcjonizm- państwo wspiera rodzimych wytwórców i producentów, różne postacie:

• Ochronny- państwo ogranicza napływ konkurencji z zewnątrz, jeśli miejscowy rynek wymaga wsparcia, dobry dla producentów, niekoniecznie dla konsumentów- mniejszy wybór, wyższe ceny, wyższa jakość; w krótkim czasie może przynosić zyski finansowe do budżetu z ceł, w dłuższym czasie państwo może odstraszyć konkurencję na stałe, ucieczka kapitału

• Ekspansjonistyczny (promocyjny).- polega na wsparciu ekspansji rodzimych przedsiębiorstw na rynkach obcych, wsparcie eksporterów, wzmocnienie konkurencyjności producentów, wymaga albo sprawnej służby dyplomatycznej i innych organów, albo środków finansowych- wsparcie eksportu i produkcji.

Liberalizm jest wybierany przez państwa bogate, dobrze rozwinięte, nie bojące się konkurencji. Protekcjonizm ochronny przez państwa słabo i średnio rozwinięte, czasami przez wysokorozwiniętych- np. kontakty z równorzędnym partnerem, kryzysy; zaś ekspansjonistyczny przez państwa bogate i wysokorozwinięte.

Liberalizm jako teoria ekonomiczna

• Ludzie postępują w sposób racjonalny w celu maksymalizacji swoich korzyści;

• Rynki służą do produkcji, dystrybucji i konsumpcji dóbr; rynki funkcjonują najlepiej, kiedy są wolne od ingerencji rządu;

• Dobrobyt międzynarodowy rośnie dzięki swobodnej wymianie dóbr i usług; gospodarka międzynarodowa zyskuje dzięki zastosowaniu przewagi komparatywnej.

Charakter zpe współczesnych państw

• Selektywna - zróżnicowana przedmiotowo i/lub podmiotowo- państwo nie jest w 100% liberalne, różnicuje politykę, partnerstwo, decyduje jaką dziedzinę rozwijać

• Regionalna - „wspólna”, inna do wewnątrz i na zewnątrz ugrupowania

• Nietaryfowa - posługująca się innymi niż środki taryfowe (cła) instrumentami- po obniżeniu stawek celnych w WTO cła straciły znaczenie, zaczęto używać innych środków

Autarkia [samowystarczalność]

• Ograniczanie stosunków gospodarczych z zagranicą do absolutnie koniecznego minimum

• Nie ma uzasadnienia ekonomicznego- bezsensowna, państwo nie może się rozwijać

• Przyczyny: ideologia lub sankcje międzynarodowe

• Przykłady: Albania [lata 60. i 70. XX w.], Korea Ludowo- Demokratyczna [lata 90. XX w.], Irak [1990-2004]

• Traktowana jako skrajny przypadek protekcjonizmu lub oddzielna kategoria.

Dyplomacja gospodarcza:

Realizacja działań zmierzających do polepszenia pozycji międzynarodowej państwa poprzez promocję

(1) jego interesów gospodarczych oraz

(2) partykularnych interesów jego poszczególnych podmiotów

przez przedstawicieli państwa - profesjonalnych dyplomatów [gospodarczych].

Instrumenty dyplomacji gospodarczej

• negocjacje i zawieranie międzynarodowych porozumień w zakresie handlu, ochrony i popierania inwestycji, członkostwo państwa w organizacjach międzynarodowych (interesy państwa i gospodarki jako całości)

• poszukiwanie partnerów zagranicznych,

• wspieranie eksportu,

• przyciąganie zagranicznych inwestycji bezpośrednich (interesy przedsiębiorstw).

WYKŁAD IV- Pomoc gospodarcza

Instrumenty ekonomiczne o charakterze:

• pozytywnym- pomoc gospodarcza

• negatywnym- sankcje ekonomiczne

POMOC GOSPODARCZA- wszelki przepływ zasobów( nie ważne czego dotyczą) kanałami państwowymi na warunkach bardziej dogodnych niż rynkowe( taniej lub za darmo).

• Dawca (donator) i biorca (beneficjent)to zawsze strona rządowa

• nie wynika z działań rynku, nieracjonalna ekonomicznie, marnowanie środków

RODZAJE POMOCY:

Podmiot udzielający pomocy:

• bilateralna- dwustronna, pojedynczy podmiot udziela pomocy drugiej stronie bez względu ile podmiotów ją uzyskuje

• multilateralna- dawca zbiorowy- organizacja międzynarodowa lub nieformalna grupa

Forma pomocy- przekazywanych zasobów:

• finansowa- przekaz pieniędzy, darowizna, niżej oprocentowane lub rozłożony na wiele rat kredyty- korzystniejsze warunki

• rzeczowa- w konkretnych produktach, towary inwestycyjne, maszyny, urządzenia, sprzęt komputerowy, towary rolne, surowce, artykuły konsumpcyjne- darowizna albo niższa cena, albo kredyt

• techniczna- przekazywanie wiedzy i informacji, szkolenia, pomoc w opracowywaniu programów, ekspertyz, doradztwo, sprzęt tylko do celów badawczo- rozwojowych, laboratoryjnych, naukowo- badawczych

Stopień swobody wykorzystania:

• wiązana- dawca określa w jaki sposób biorca ma wykorzystać, np.kredyt musi być wydany na konkretnym rynku

• niewiązana- swoboda, sposób wykorzystania zależy od beneficjenta

Przeznaczenie pomocy:

• na konkretne przedsięwzięcie- na projekt realizowany przez beneficjenta, np. budowa, zakup surowców

• programowa- wiele przedsięwzięć powiązanych ze sobą w jedną reformę, program

Istnieją dwie grupy motywów pomocy gospodarczej- deklarowane i rzeczywiste.

MOTYWY DEKLAROWANE:

• Etyka- pomoc gospodarcza działąniem słusznym, wyraz solidarności, idea sprawiedliwości społecznej, równość szans ludzi

• Bezpieczeństwo międzynarodowe- bezpieczeństwo większej grupy albo systemu w ramach SM, ogólnoświatowe, obrona przed wpływami ideologii, równowaga, cywilizacja a terroryzm

• Wspólnota interesów ekonomicznych- gospodarka światowa- system naczyń połączonych, wsparcie słabszych, na rzecz ogólnego dobra, interes większej zbiorowości, podkreślanie: interesów jakiejś większej wspólnoty i altruizmu działania

Oficjalne cele polityki pomocy USA:

• Wspieranie praw i wolności człowieka;

• Działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego i redukcji rozpowszechnionego ubóstwa;

• Promocja i wsparcie dobrze zarządzanych, demokratycznych państw;

• Zwiększenie dostępu do dobrej jakościowo edukacji, walka z chorobami, poprawa zdrowia publicznego;

• Reakcja na pilne potrzeby humanitarne;

• Zapobieganie i reagowanie na konflikty;

• Przeciwdziałanie zagrożeniom transnarodowym.

MOTYWY RZECZYWISTE:

Partykularne interesy donatora o charakterze:

• militarno-strategicznym- wsparcie sojuszników albo w danej sytuacji są sojusznikiem w konkretnej sytuacji międzynarodowej, np. interwencja zbrojna- kupione wsparcie logistyczne- Pakistan i Uzbekistan w wojnie USA- Afganistan, założenie baz wojskowych lub pomoc w wojnie

• politycznym- chęć umocnienia lub rozszerzenia wpływów dawcy, eksport demokracji, lata 60-70 USA w nowych państwach Afryki, Chiny w latach 70- by zająć miejsce Tajwanu w ONZ oraz obecnie w Afryce; kupione decyzje, u beneficjenta występuje sytuacja braku stabilizacji gospodarczej, niestabilność

• ekonomicznym- inwestycja długofalowa w przyszłości zwiększony eksport, rynek inwestycyjny w przyszłości

European Recovery Plan (ERP)- Plan Odbudowy Europy

• USA - Europa- pomoc bilateralna

• G. C. Marshall, Harvard, 5 czerwca 1947 r.

• Konferencja w Paryżu od VII 1947 do IV 1948r. , 22 państwa europejskie + USA

• powołanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej - OEEC (15 IV 1948)

• Ustawa Kongresu (Foreign Assistance Act), zatwierdzona przez prezydenta USA 3 kwietnia 1948 r.

• realizowany do lipca VI 1951 r.

FORMA:

Finansowa:

• Bezzwrotne pożyczki- darowizny- pomoc wiązana- pieniądze wydane w USA na zakup towarów i usług

• Pożyczki długoterminowe- nisko oprocentowane na odbudowę infrastruktury

• Gwarancje rządowe- dla firm amerykańskich, które zainwestują w Europie- jeśli uzyskają zysk będą mogły wymienić walutę europejską na dolary

Techniczna- nauka amerykańskich metod uprzemysłowienia

• Beneficjenci:

Ogółem 13,3 mld $, w tym:

W. Brytania 3389,8 mln $

Francja 2713,6 mln $

Włochy 1508,8 mln $

Niemcy Zach. 1390,0 mln $

Holandia: 1083,5 mln $...

Administracja amerykanskiej pomocy gospodarczej:

• 1948-1951: ECA - Economic Cooperation Administration

• 1951-1961: MSA - Mutual Security Administration

• Od 1961: USAID - US Agency for International Development

Pozytywna ocena programu- pomoc w integracji gospodarczej Europy

1951r.- o 43% wzrosła produkcja przemysłowa w stosunku do czasów przedwojennych

Alliance for Progress (hiszp. Alianza para el Progreso) Sojusz dla Postępu

• USA - Ameryka Łacińska (bez Kuby)- pomoc bilateralna

• J. F. Kennedy, Waszyngton, 13 marca 1961 r.- pomysł już 18 X 1960r. Jako kandydat na prezydenta

• Karta z Punta del Este, OPA, 17 sierpnia 1961 r. , realizowany do 1973 r.

• początkowo miał być realizowany przez 10 lat, od 1965r. Aż cele będą zrealizowane

• Cele Sojuszu dla Postepu

• „zaspokojenie podstawowych potrzeb kontynentu amerykańskiego, jeśli chodzi o mieszkania, pracę i ziemię, zdrowie i szkolnictwo”. modernizacja rolnictwa (w tym reforma rolna), przyspieszenie rozwoju przemysłu, transportu, oświaty, ochrony zdrowia, budownictwa mieszkaniowego, poprawa warunków materialnych i socjalnych ludności, rozwój regionalnej integracji ekonomicznej.

• Łączne koszty szacowane na 100 mld $- Amerykanie tylko 1/5, reszta przez państwa Ameryki Łacińskiej

Oficjalna pomoc rozwojowa (Official Development Assistance, ODA)- jest typem pomocy gospodarczej:

1. Darowizny (co najmniej 25% ogólnej wartości pomocy) i pożyczki mające na celu wsparcie rozwoju gospodarczego państw rozwijających się (nie obejmują celów militarnych!)

2. Dawca: oficjalne instytucje rządowe państw lub organizacje międzynarodowe

3. Biorca musi znajdować się na liście Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD (Development Assistance Committee, DAC)- by znaleźć się na liście członków Komitetu trzeba przekazywac jakąś część PKB na pomoc rozwojową

Deklaracja paryska w sprawie skutecznosci pomocy (2005):

• Własność krajowa: Kraje rozwijające się określają własne strategie rozwoju, udoskonalają swoje instytucje i przeciwdziałają korupcji.

• Dostosowanie: Państwa udzielające pomocy dostosowują swoje wsparcie do realizacji tych celów i wykorzystują systemy lokalne.

• Harmonizacja: Państwa udzielające pomocy koordynują swoje działania, upraszczają procedury i wymieniają informacje, aby uniknąć ich powielania.

• Zarządzanie ukierunkowane na wyniki: Zarówno kraje rozwijające się, jak i udzielające pomocy skupiają się na osiąganiu — i mierzeniu — wyników.

• Wspólna odpowiedzialność: Zarówno kraje rozwijające się, jak i udzielające pomocy są odpowiedzialne za wyniki w zakresie rozwoju.

Pomoc humanitarna- NIE jest rodzajem pomocy gospodarczej

• Pomoc doraźna mająca na celu ratowanie i ochronę życia oraz zaspokojenie podstawowych potrzeb ofiar klęsk, kataklizmów i katastrof spowodowanych warunkami naturalnymi lub wywołanych działalnością człowieka- również uchodźcy czy ludność w czasie wojny

• Bezzwrotna

• Mogą ją otrzymać zarówno państwa słabo rozwinięte, jak również wysokorozwinięte.

• Pomoc adekwatna do sytuacji, bieżąca, mogą jej udzielać organizacje pozarządowe.

• Obowiązują reguły dobrego świadczenia pomocy humanitarnej (Good Humanitarian Donorship, GHD): humanitaryzm, bezstronność, neutralność, niezależność

• UE: Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Humanitarnej (European Community Humanitarian Office, ECHO)

Wykład V- Handel zagraniczny RP

Sposoby mierzenia obrotów towarowych Polski:

• ujęcie rzeczowe- realizowane przez GUS, ujmowane dane są wynikami analizy dokumentów przedstawianych w związku z fizycznym przemieszczaniem się produktów za granicę, nie istotna jest strona finansowa, podstawą standaryzowane dokumenty, dane GUS [2006]: eksport - 87,9 mld €, import - 100,8 mld €, deficyt - 12,9 mld €

• ujęcie płatnicze- realizowane przez NBP, analiza finansowych przepływów, płatności, nie jest równoczesna z przepływami towaru, mogą wystąpić różnice w czasie, dane NBP [2006]:eksport - 93,2 mld €, import - 97,1 mld €, deficyt - 3,9 mld €

Różne podejścia metodologiczne.

Ujemne saldo wymniany handlowej Polski- deficyt w polskim handlu zagranicznym.

System informatyczny statystyki handlu zagranicznego:

od wejścia do UE- handel w obrębie UE traktowany jako chandel wewnętrzny, zaś zagraniczny z państwami nieczłonkowskimi.

System EXTRASTAT (oparty na dokumentach SAD)- handel z nienależącymi do UE, oparty na Single Administrative Document- dokument zgłoszenia celnego- 1987r. Konwencja w tej sprawie, jednolity dla całej UE, produkty oznakowane kodami ->

System INTRASTAT (oparty na deklaracjach INTRASTAT)- wewnątrz UE, deklaracje INTRASTAT wspólne dla całej UE, spływają do Ministra Finansów->

System Obsługi Deklaracji CELINA (Min. Fin.)->

Główny Urząd Statystyczny- opracowywanie i udostępnianie danych.

Uwarunkowania handlu zagranicznego:

• koniunktura na świecie- zwłaszcza w Europie i w Niemczech ze względu na strukturę polskiego importu i eksportu- ¼ HZ Polski nakierowana na Niemcy, dekoniunktura w Niemczech oznacza spadek obrotów handlowych w Polsce, w czasie dobrej koniunktury- państwa rozwijają się, zwiększa się konsumpcja i eksport, w czasach dekoniunktury, recesji0 ogranicza się konsumpcję, niższy zbyt na produkty, niższy eksport

• popyt wewnętrzny- zapotrzebowanie na produkty, które zgłasza społeczęństwo, jeśli jest niski- maleje import, ale ma działanie proeksportowe, zwiększa się eksport, gdy popyt wyższy- import wzrasta, a eksport różnie;

• kurs złotego- głównie w stosunku do €- gdyż 70% obrotów wyraża się w tej walucie oraz w stosunku do $, nawet ta sama liczba wolumen towaru ma inną cenę w $,€,zł, wykres!, granica opłacalności eksportu- by nie dopłacać do eksportu;

• zmiany cen światowych- dotyczy głównie surowców energetycznych importowanych z zagranicy po cenach światowych, brak wpływu na ich kształtowanie, pozytywny wpływ wzrostu cen węgla, miedzi, siarki, które Polska eksportuje, wzrost cen- wzrost eksportu

• poziom inflacji- im wyższa, tym zjadanie pozytywnego wpływu kursów wyższe, wzrost kosztów produkcji- wysoka inflacja- wzrost cen- ograniczanie importu i eksportu

• jednostkowe koszty pracy- przypadające na konkretną sztukę danego dobra, im niższa tym większy import, rosnące koszty niekorzystne dla eksportu;

• inwestycje zagraniczne- obecność ?IZ w kraju zwiększa produkcję na rynek wewnętrzny, duża część będzie sprzedana za granicę, modernizacja gospodarki- produkcja tańsza, lepsza, nowocześniejsza, bardziej konkurencyjna, nie tylko z lokalnych produktów, eksport wzrasta bardziej niż import- korzystna sytuacja dla handlu

• porozumienia handlowe- zniesione, ograniczenia stawek celnych, 27 państw UE+ EOG+ ugrupowania z Ameryki, Azji, państwa AKP, rosną możliwości kupna i sprzedaży, większość bez ceł lub z cłami minimalnymi

Aktywność handlowa Polski 2010

• rok odbicia po kryzysie w polskim HZ z 2009 roku

• Eksport: 481,1 mld zł (159,8 mld $; 120,4 mld €) wzrost o 13,7% ( 16,9%; 22,6%).

• Import: 536,2 mld zł (178,1 mld $; 134,2 mld € )wzrost o 15,7% ( 19,1%; 24,8%).

• Saldo: -55,2 mld zł (-18,3 mld $; -13,8 mld € ).

Polska:

Eksport 1,0%- światowego - m. 28

Import- 1,1% światowego - m. 24

Tendencje w HZ Polski:

• poza 1999r.( kryzys, zapaść Rosji i kryzys finansowy w Azji) i 2009r.( kryzys na świecie) stały wzrost

• 2010r.

• im. +19,1%

• ex. +16,9%

• saldo ujemne +41,6%

Partnerzy handlowi:

• eksport- głównie państwa rozwinięte- głównie z UE- 79,1%wśród 15 największych partnerów aż 13 pochodzi z UE- eksport do tych państw

• import- 10 państw na 15 z UE- 59,5%

• udział Chin- importujemy 10 razy więcej niż eksportujemy- główny winowajca naszego deficytu

• zmiana kierunku geograficznego handlu- z Europy Środkowo- Wschodniej do Europy Zachodniej

• państwa rozwijające się- mały eksport

• kontakty handlowe tylko z około 80 państwami

Główni partnerzy:

• Eksport: Niemcy, Francja, wlk. Brytania, Czechy, Włochy

• Import: Niemcy, Rosja, Chiny, Włochy, Francja

Struktura geograficzna:

• ujemne saldo z Chinami i Rosją- eksport surowców energetycznych

• dodatnie saldo z Niemcami

Struktura towarowa eksportu:

• wyroby przemysłu elektromaszynowego- RTV, AGD, maszyny i urządzenia, środki transportu, urządzenia optyczne

• chemicznego- tworzywa sztuczne, nawozy, środki piorące, myjące, leki, gumowe

• spożywczego- żywe, surowe i przetworzone

• Różne- meble- do Niemiec, IKEA,

• udział towarów wysoko przetworzonych rośnie, stanowi ponad 60%, przetworzone,

Struktura towarowa importu:

• wyroby przemysłu elektromaszynowego- komputery, telefony komórkowe,

• chemicznego- głównie leki,

• produkty mineralne- oleje, paliwa, niektóre metale

• metalurgiczne

• rolno- spożywcze- mniej niż 10 pkt. %

Struktura towarowa salda:

• dodatnie- żywność w tym tytoń, rózne i pozostałe- meble, elekromaszynowy, drzewno- papierniczy, ceramiczny

• ujemny- produkty mineralne, produkty chemicznego

Struktura rozdysponowania importu:

• trzy kategorie:

• towary konsumpcyjne

• zużycie pośrednie- do dalszego przerobu- dominują, 63%

• dobra inwestycyjne- do prowadzenia działalności gospodarczej

• kategoria 2 i 3 razem tworzy warunki importu prorozwojowego- im wyższy tym państwo ma większe możliwości rozwoju

Tradycyjnie handel rozumiany jako obroty towarami, dobrami materialnymi, WTO włącza również usługi

Handel zagraniczny - usługi

• Eksport- 32,4 mld $, udział w światowym 0,9%; miejsce 30.

• Import- 28,8 mld $; udział w światowym 0,8%; miejsce 31.

• niższa wartość niż po stronie towarów, ale nadal dodatnie saldo

• dominuje turystyka- eksport- 29,2 %, import- 28,3% i transport- eksport- 27,1%, import- 21,2%

WYKLAD VI- KONTROLA EKSPORTU TOWARÓW STRATEGIZNYCH.

Towary strategiczne:

• towary i technologie, które mogą być użyte zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych, a obrót nimi może stanowić zagrożenie dla pokoju, bezpieczęńsytwa, przestrzegania praw człowieka i podstawowych swobód obywatelskich.

• Dzielą się na: towary podwójnego zastosowania i uzbrojenie.

Międzynarodowe reżimy nieproliferacji- umowy państw, że będą ograniczać handel, eksport, gdy odbiorca jest wątpliwy.

CoCom- The Coordinating Committee for Multilateral Export Controls

• związany z istnieniem dwubiegunowego systemu, instytucjia świata zachodniego, reżim nieproliferacji do krajów bloku socjalistycznego, eksport towarów do państw socjalistycvznych mocno ograniczony

• 25 listopada 1949r.- 31 marca 1994r.

• 17 państw zachodnich ( NATO bez Islandii, ale z Australia i Japonią)

• zamknięty i tajny charakter, brak oficjalnej umowy i kontroli parlamentarnej, mechanizm konsultacji na poziomie rządów

• Paryż siedzibą- dyplomaci akredytowani we Francji byli reprezentantami państw w CoCom, nieformalna siedziba

• poziomy: I- ambasadorowie w Paryżu, II- eksperci cywilni i wojskowi ds. nauki i techniki, technologii

• mechanizm działania- raz na 3- 4 lata w Paryżu uzgadniano listy produktów i technologii, których eksport do państw socjalistycznych będzie kontrolowany albo zakazany, modyfikacje

• wyjątkowe traktowanie Jugosławii

• kryteria modyfikacji, polityczne, rozwoju, codziennie udzielano zgody

Listy CoCom:

• uzbrojenia- bez kontrowersji, nie było oficjalnego zakazu sprzedaży broni

• energii atomowej- maszyny, urządzenia rozszczepialne; do prac badawczych, leczenia, energetyki- ograniczone możliwości udostępniania

• przemysłowa:

• ścisłego embarga( strict embargo list)- towary, które na zasadzie wyjątku mągą być sprzedawane, potrzeba udokumentowanego wniosku, różna liczba produktów, ale zazwyczaj podzielona na 10 kategorii

• kontroli jakościowej( quantitative control list)- można sprzedawać do pewnej wielkości, ilości sztuk, limity

• wymiany informacji i nadzoru( exchange of information and surveillance list)- importer wystawiał zaświadczenie do czego wykorzystano produkt, zgoda na weryfikację tego oświadczenia- nadzór

Etapy działalności CoCom:

1. 25 XI 1949- 1964- ekonomiczne narzędzie polityki powstrzymywania, embargo dla Wschodu obejmowało ponad 460 pozycji w pierwszej kategorii, miało to spowolnić rozwój tych państw i osłabienie ich gospodarki

2. 1965- 1979- embargo ruchome- odprężenie w CoComie, trzykrotnie zmniejsza się lista przemysłowa- do 160 pozycji, celem jest nadal opóźnienie rozwoju Wschodu, embargo ruchome- rolling embargo- jeśli pojawi się nowszy produkt, jest wpisywany na miejsce starszej wersji, zaś stery trafia do obiegu; więcej uwagi poświęcano na technologię, a nie na produkty

3. 1980- 19991- zasada zróżnicowania- więcej produktów na liście przemysłowej, zasada zróżnicowania- państwa socjalistyczne traktowane różnie w zalezności od polityki wewnętrznej i zewnętrznej, zakaz reexportu do reszty państw socjalistycznych, ZSRR i PRL największe ograniczenia, zaś Rumunia i Węgry- uważane za najbardziej autonomiczne, rozszerzenie CoCom o Hiszpanię w 1985 roku- warunek USA w zamian za zainwestowanie ATT w Hiszpanii;

4. 1992- 31 III 1994- od 19992 roku przygotowania do zamknięcia CoCom, Węgry weszły pierwsze do normalnego obiegu, 1993r- Czechosłowacja, Polska w lutym 1994r.; 16 XI 1993r. Decyzja o rozwiązaniu CoComu.

Rozpad CoCom na co najmniej 5 reżimów- WA, MTCR, AG, ZC, NSG.

Porozumienie Waassenaar- Waassenaar Arrangement on Export Controls for Conventional Arms and Dual-Use Goods and Technologies (WA)

• następca CoCom

• dotyczy broni konwencjonalnej, zaś pozostałe broni masowego rażenia,

• 19 XII 1995 r. podpisane

• 16 XI 1993- spotkanie CoCom w Hadze- nowe porozumienie, forum wielostronne, dało początek WA

• III 1994 r.- Waassenaar- szersze grono państw, zaproszono państwa zachodnie neutralne- Austria, Finlandia, Szwecja, Szwajcaria, Nowa Zelandia, itp.

• IX 1995r. Państwa z Waassenaar i byłe państwa socjalistyczne- PL, Czechy, Słowacja, Rosja - porozumienie podpisane przez 28 państw w XII 1995r.

• Obecny skład to 40 państw, porozumienie nie jest zamknięte

• kontrola eksportu i nierozprzestrzenianie BMR

• formalna organizacja międzynarodowa- posiada satus, siedzibę- wiedeń

• Listy WA:

• uzbrojenia- 22 pozycje, w tym bomby, pociski, torpedy, rakiety, pojazdy opancerzone, okręty wojenne, samoloty, itp.

• dóbr i technologii- 1. materiały zaawansowane, 2. przetwarzanie materiałów, 3. elektronika, 4. komputery, 5. telekomunikacja i bezpieczeństwo informacji, 6. sensory i lasery, 7. sprzęt lotniczy, 8. sprzęt morski, 9. napędy + lista produktów wrażliwych i lista produktów bardzo wrażliwych,

• istotą nie jest zakaz sprzedaży, tylko informowanie o zachowaniu ostrożności

• nie jest formalnie skierowane przeciwko komuś konkretnemu, tylko ogranicza ryzyko zagrożenia, w praktyce

• wściekłe słonie

• przynajmniej raz w roku spotkanie w Wiedniu

Grupa Australijska GA- The Australia Group

• 1985r. Czerwiec w Brukseli, wnioskodawcą utworzenia Australia, początkowo 15 państw, dziś 40 + Unia Europejska jako całość

• odnosi się do broni masowego rażenia,

• 1 1984 roku inspektorzy ONZ zauważyli, że w wojnie iracko- irańskiej użyto broni chemicznej; postęp naukowo- techniczny, broń bardzo tania, a efektywna, broń ludzi biednych.

• Paryż- ambasada Australii

• nie jest organizacją, jest forum wymiany informacji, nieformalna grupa

• Lista ostrzegawcza GA- zawiera 6 punktów:

• związki chemiczne

• czynniki biologiczne

• czynniki roślinne

• czynniki zwierzęce

• urządzenia i technologie stosowane w pracach badawczych i produkcji czynników biologicznych

• urzadzenia i technologie stosowane w pracach badawczych i produkcji czynników chemicznych

• członkowie są stronami konwencji o zakazie broni chemicznej i biologicznej.

MTCR- Reżim Kontrolny Technologii Rakietowych- The Missile Technology Control Regime

• 1987 r.

• ówczesne G7 założycielami- Kanada, USA, Japonia, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy

• istotne środki przenoszenia

• obecnie 34 państwa

• nieformalna grupa

• siedzibą Paryż- mogą również spotykać się w innych miastach

• funkcjonuje prezydencja

• o wrażliwości decyduje zasięg i ładunek, można sprzedawać tylko informacje

• Lista kontrolna MTCR- 2 kategorie:

• kategoria I- sprzęt i technologie wrażliwe, kompletne systemy rakietowe i bezzałogowe statki powietrzne o osiągach przekraczających próg 300 km zasięgu/ 500 kg ładunku, główne podsystemy oraz urządzenia do produkcji takich systemów;

• kategoria II- wyposażenie systemów rakietowych i bezzałogowych statków powietrznych oraz materiały i technologie służące do ich produkcji.

Międzynarodowy kodeks postępowania przeciwko proliferacji rakiet- przynależność do niego pociąga za soba konieczność przyjęcia rozwiązań wewnętrznych.

W Polsce jest to :

• Ustawa z XII 1993 r.- możliwość zdjęcia ograniczeń przez CoCom

• Ustawa z 29.11.2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (1.01.2001 z późniejszymi zmianami)

• Rozporządzenie Rady (WE) nr 428/2009 z 5.05.2009 r. ustanawiające wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania (27.08.2009)

Wspólnotowy system obrotu towarami podwójnego zastosowania podobny do WA- produkty umieszczone w 10 kategoriach, które są podzielone na 5 grup.

Kategorie:

1. materiały, instalacje i urządzenia jądrowe

2. materiały specjalne i związane z nimi urządzenia

3. przetwarzanie materiałów

4. elektronika

5. komputery

6. telekomunikacja i ochrona informacji

7. czujniki i lasery

8. nawigacja i awionika

9. urządzenia okrętowe

10. kosmonautyka, aeronautyka, napęd

Grupy:

1. systemy, urządzenia i części składowe

2. urządzenia testujące, kontrolne i produkcyjne

3. materiały

4. oprogramowanie technologia

Obowiązujące akty wykonawcze:

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 1 lutego 2011r. W sprawie wykazu uzbrojenia, na obrót którym wymagane jest zezwolenie (19.03.2011r.)

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23. 11. 2004r. W sprawie wprowadzenia zakazu i ograniczenia obrotu towarami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa( 16.12.2004r.) + rozporządzenie zmieniające z 10.10.2009r. ( 17.11.2009r.)

broń konwencjonalna nie podlega swobodnej cyrkulacji- Minister Gospodarki

Listy:

• eksportowo- tranzytowa

• importowa

Rozporządzenie RM dotyczy państw, a nie produktów.

Lista państw, z którymi handel podlega reżimowi, dwie grupy państw: państwa z embargiemi i państwa objęte kontrolą-> nie dotyczy to dostaw uzbrojenia, które dotyczą rezolucji ONZ- dla wojsk stacjonujących na interwencjach

Państwa objęte szczególną kontrolą:

• zakaz: Iran, Irak, Demokratyczna Republika Konga, Liban, Liberia, Korea Północna, Myanmar, Sierra Leone, Wybrzeże kości Słoniowej, Somalia, Sudan, Uzbekistan, Zimbabwe

• + wszystkie państwa świata - miny przeciwpiechotne i dostawy dla Usamy bin Ladena, członków organizacji Al- Qaida, Talibów oraz innych osób fizycznych, grup, wspólnot i przedsięwzięć z nimi związanych.

• Ograniczenia- konieczność uzyskania zgody- Chiny, w tym Tajwan, Kuba, Syria.

WYKLAD VII- ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

Elementy systemu Narodow Zjednoczonych odpowiedzialne za sprawy gospodarczo- społeczne- 3 kręgi/ warstwy:

1. Organy ONZ: Zgromadzenie Ogólne, Rada Gospodarczo- Społeczna- uprawnione do regulowania spraw gospodarczych

2. Organy specjalne: np. ITC, UNDP, UNCTAD, WFP- nie są wymienione w statucie, są powoływane do pomocy, programy, fundusze, komisje

3. Organizacje wyspecjalizowane/ agendy: m.in. ILO, IMF, UNIDO, grupa Banku Światowego (IBRD, IFC, IDA, MIGA, ICSID)

Zapisy KNZ dotyczące spraw gospodarczych:

Karta Narodów Zjednoczonych - preambuła:

„My, Ludy Narodow Zjednoczonych, zdecydowane […] popierać postęp społeczny i poprawę warunkow Ŝycia w większej wolności, i w tym celu […] korzystać z organizacji międzynarodowych w celu popierania gospodarczego i społecznego postępu wszystkich narodów, [...]”

Karta Narodów Zjednoczonych - art. 1 (cele ONZ)

3. rozwiązywać w drodze wspołpracy międzynarodowej problemy międzynarodowe o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, [...]

Karta NZ - rozdz. IX (Międzynarodowa współpraca gospodarcza i społeczna)

Art. 55: W celu stworzenia warunków stabilizacji i dobrobytu [...] ONZ popiera:

a) podniesienie stopy życiowej, pełne zatrudnienie oraz warunki dla postępu i rozwoju gospodarczego i społecznego;

b) rozwiązywanie międzynarodowych problemów gospodarczych, społecznych, ochrony zdrowia i podobnych problemów [...]

• pełne zatrudnienie nie jest korzystne dla gospodarki, gdyż musi istnieć konkurencja

• w latach 40-tych sprawy gospodarcze nie miały wielkiego znaczenia, nabrały go dopiero w latach 60-70-tych, jednak nie zmieniono zapisów KNZ

• obecnie około 80% pieniędzy przeznaczanych na cele gospodarczo- społeczne

Sesje specjalne ZO- tematyczne, wybrane zagadnienie, ważne w danym momencie, pierwsze 29 lat bez sesji dotyczących gospodarki, dopiero:

S VI: 9 kwietnia - 2 maja 1974 r., „Surowce i rozwój”- na wniosek Algierii, początkowo miała dotyczyć problemów surowców energetycznych, poszerzono temat; przyjęto Deklarację o Nowym Międzynarodowym Ładzie Ekonomicznym; koniecznośc ustanowienia takiego ładu wraz ze wzrostem znaczenia państw rozwijających się, przeżycie się ładu z Breton Woods, większość w głosowaniach państw rozwijających się, wprowadzono Program Działań, określono ich kalendarz; sesja zwyczajna w 1974 roku- Karta Praw i Obowiązków Ekonomicznych Państw- uwzględniono interesy nowych państw.

S VII: 1-16 września 1975 r., „Rozwój i międzynarodowa współpraca ekonomiczna”- 6 tematów: handel międzynarodowy i preferencje, międzynarodowy system walutowy, pomoc gospodarcza, nauka i technika, rozwój przemysłowy, wyżywienie i rolnictwo, współpraca z krajami rozwijającymi się; głównie przyjęto rezolucje niewiążące

S XI: 25 sierpnia - 15 września 1980 r., Nowy międzynarodowy ład ekonomiczny”

S XVIII: 23-27 kwietnia 1990 r., „Międzynarodowa współpraca ekonomiczna”- kilkudniowe konferencje, współpraca ekonomiczna

S XIX: 23-27 czerwca 1997 r., „Szczyt Ziemi+5”- podsumowanie szczytu

S XXIV: 26-30 czerwca 2000 r., „Rozwój społeczny”- nachylenie społeczne,

koniec lat 90- tych sesje bardzo wąskie pod kątem kwestii lub państw,

S XXI- .- rozwijające się państwa małe wyspiarskie

S XXII 1999r.- równość płci

Zgromadzenie i Szczyt Milenijny

Raport Sekretarza Generalnego

(Kofi A. Annan): My, ludy - Rola Narodów Zjednoczonych w XXI wieku, A/54/2000

55 sesja zwyczajna ZO NZ: 5(6)-8 września 2000 r., Nowy Jork

Deklaracja Milenijna NZ, A/RES/55/2- zawierała 8 części, 32 punkty, dyskutowana w czterech stołach/ sekcjach- przewodniczącym reprezentant państwa rozwijającego się i przechodzącego transformację; Wałęsa, premier Singapuru, prezydent Wenezueli i Algierii,

Milenijne cele rozwoju- 8 do 2015 roku:

1. Wyeliminować skrajne ubóstwo i głód.- do 2015 roku liczba osób żyjących za mniej niż 1 $ dziennie powinna się zmniejszyć o 50 %, oraz o 50 % liczba osób bez dostępu do wody pitnej.

2. Zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym.- dzieci do końca pierwszego etapu nauczania, równość między chłopcami i dziewczętami

3. Promować równość płci i awans społeczny kobiet.

4. Ograniczyć umieralność dzieci.- o 2/3 w wieku do lat 5

5. Poprawić opiekę zdrowotną nad matkami.- o ¾ bieżącego wskaźnika umieralności poporodowej kobiet

6. Ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/AIDS, malarii i innych chorób.

7. Stosować zrównoważone metody gospodarowania zasobami naturalnymi.

8. Stworzyć globalne partnerskie porozumienie na rzecz rozwoju.

„Szczyty Ziemi”

I. Szczyt Ziemi „Środowisko i Rozwoj” (UNCED), Rio de Janeiro (1992)- głównie wpływ rozwoju na środowisko naturalne i w drugą stronę, efektem agenda 21- 40 częśći- plan działania na XX wiek, kierunki działania społeczności międzynarodowej na rzecz środowiska

II. „Światowy Szczyt na temat Zrównoważonego Rozwoju” (WSSD), Johannesburg (VIII-IX 2002)

4-6 czerwca 2012, Rio de Janeiro + 20

Zrównoważony rozwój:

powiązanie trzech sfer: rozwój ekonomiczny- wzrost PKB- zgodny nieszkodliwy dla środowiska naturalnego, nie niszczący, zostawia środowisko w takim samym lub lepszym stanie potomnym, zaś od Johanesburga włączono kwestie społeczne- rozwój ekonomiczny musi się przekładać na bezpieczeństwo ekonomiczne, polepszanie sytuacji, ale nie kosztem społeczeństwa

EEE- Economy, Environment, Employment

Rada Gospodarczo-Społeczna (ECOSOC)

54 członkow wybieranych przez ZO większością 2/3; pierwotnie było ich 18, potem 27, aż do 54;

kadencja 3 lata; co roku wymieniana 1/3 składu

klucz: 14 Afryka, 11 Azja, 10 Ameryka Łacińska, 6 Europa Wschodnia, 13 Europa Zachodnia i reszta świata- klucz z lat 40- tych XX w.

Prezydent: Lazarous Kapambwe, Zambia [2011]

spotkania na sesjach zwyczajnych i specjalnych

spotkania wysokiej rangi- minister lub wysoki urzędnicy

Komisje regionalne ECOSOC- charakterystyczne dla danego regionu międzynarodowego:

1. Europejska Komisja Gospodarcza (ECE, 1947, Genewa);

2. Komisja Gospodarczo-Społeczna dla Azji i Pacyfiku (ESCAP, 1947, Bangkok)- wcześniej jako komisja dla Azji i Dalekiego Wschodu;

3. Komisja Gospodarcza dla Ameryki Łacińskiej i Karaibow( dodane w 1984r.) (ECLAC, 1948, Santiago);

4. Komisja Gospodarcza dla Afryki (ECA, 1958, Addis Abeba);

5. Komisja Gospodarczo-Społeczna dla Azji Zachodniej (ESCWA, 1973, Bejrut).

Członkostwo w komisji nie jest powiązane z członkostwem w ECOSOC, członkami komisji są wszystkie państwa regionu oraz państwa zainteresowane żywotnie w regionie- terytoria zależne, interesy

Komisje funkcjonalne ECOSOC- problemowe:

1. Statystyczna

2. Ludności i Rozwoju

3. Rozwoju Społecznego

4. Statusu Kobiet

5. Narkotykow

6. Zapobiegania Przestępczości

7. Nauki i Technologii dla Rozwoju

8. Zrownoważonego Rozwoju

9. Forum na rzecz Lasow

ECOSOC poprzez sesje i komisje jest forum dyskusji, których wynikiem może być udzielenie zaleceń innym organom ONZ, ale i państwom członkowskim, prowadzenie lub inicjowanie badań nad problemami gospodarczo- społecznymi, przygotowuje projekty konwencji, spraw gospodarczo- społecznych, utrzymywanie kontaktów z agendami, organizacjami pozarządowymi, opracowywanie sprawozdań z badań.

ECE - Europejska Komisjia Gospodarcza

28 marca 1947 r. - rezolucja 26(IV) ECOSOC

56 członkow, w tym USA, Kanada, Izrael i azjatyckie państwa postradzieckie

6 komitetow sektorowych oraz grupy robocze i eksperckie

Przewodniczący: Ugi Zvekic (Serbia);

Sekretarz Wykonawczy: Jan Kubiš (Słowacja)

siedzibą Genewa- Pałac Narodów

Głowne dziedziny działalności: środowisko, osiedla ludzkie, statystyka, integracja gospodarcza, energia odnawialna, handel, drewno, transport.

Narzędzia: dialog polityczny, analizy polityki, opracowywanie konwencji, norm i standardow, pomoc techniczna, wymiana dobrych praktyk.

Rezultaty formalne: ponad 30 konwencji i protokołow oraz ponad 250 norm i standardow.

30 konwencji i protokołów, np. k. o ruchu drogowym, o liniach kolejowych, dot. przewozu materiałów niebezpiecznych, harmonizacji kontroli towarów na granicy

250 norm i standardów

WYKŁAD VIII- GLOBALNE PROBLEMY DEMOGRAFICZNE

Istota problemów globalnych:

Zasięg: ogólnoświatowy (globalny), obejmują wszystkich;

Skutki: kryzysy, upadek cywilizacji- są zagrożeniem, negatywny charakter, szkody ekonomiczne, społeczne, powodują co najmniej kryzys, a w najgorszym przypadku wieszczą kryzys cywilizacji.

Rozwiązanie: międzynarodowa wielostronna współpraca- koordynacja działań państw; działanie wielotorowe;

• Przyczyny: obiektywne następstwo rozwoju gospodarczego, nie sią naturalną koleją rzeczy, nie mają charaktery naturalnego, zostały stworzone przez człowieka, są konsekwencją jego działania;

• Złożoność: równoczesne występowanie, powiązanie z innymi, są spowodowane różnymi czynnikami, wewnętrznie powiązane.

Brak oficjalnej listy problemów, jako pierwszy zwrócił na nie uwagę U Thant- wyróżniając 4 problemy globalne: wyścig zbrojeń, problemy ekologiczne, demograficzne i lukę rozwojową.

Raport Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta zatytułowany Człowiek i jego środowisko przedstawiony na XXIV sesji ZO NZ w 1969 r. zgodnie z rezolucją ZO nr 2398/XXIII z 3 grudnia 1968 r.

„Członkom ONZ pozostało może jeszcze 10 lat na uregulowanie zastarzałych waśni i podjęcie wspólnej ogólnoświatowej inicjatywy w celu zahamowania wyścigu zbrojeń, poprawy warunków środowiskowych człowieka, zlikwidowania groźby eksplozji demograficznej oraz nadanie należytego rozmachu wysiłkom w dziedzinie rozwoju. Jeżeli w ciągu 10-lecia nie zorganizuje się takiego współdziałania w skali światowej, to obawiam się, że wspomniane przeze mnie problemy osiągną tak zatrważające rozmiary, że ich opanowanie nie będzie już w naszej mocy”.

Klub Rzymski

• 1968- powstanie Klubu jako nieformalnej grupy z 3 grup zawodowych/1973- przekształcenie o organizację pozarządową

• Naukowcy, przemysłowcy, dziennikarze + ex-politycy (ok. 100 osob)

• Dwóch współprezydentów: Ashok Khosla (Indie) i Eberhard von Koerber (Niemcy)- przedstawiciele dwóch części świata

zwrócenie uwagi na niebezpieczeństwa, raporty autorskie z prognoza na przyszłość

problemy czysto polityczne, jak i ekonomiczne, społeczne, surowcowe, demograficzne i zadłużeniowe

• biuro koordynacyjne w Wiedniu

• http://www.clubofrome.org

• 33 raporty nt. przyszłości ludzkości

Istota problemów demograficznych

• Eksplozja demograficzna - gwałtowny choć nierównomierny przyrost ludności w skali globu w drugiej połowie XX w. Centralny problem globalny, bo wiąże się (jest jedną z przyczyn) z problemem żywnościowym, surowcowym, ekologicznym, migracjami, konfliktami politycznymi.

• Niewłaściwa struktura wiekowa ludności określana jako starzenie się społeczeństw - wiek XXI (w najmniejszym stopniu dotyczy Ameryki Łacińskiej i Afryki).

Początkowa eksplozja, zaś potem walka z tym problemem stworzyła nowy- starzenie się społeczeństw, niewłaściwa struktura wiekowa ludności, głównie w Europie i Ameryce Północnej, część państw azjatyckich; najmniej problem dotyka Amerykę Łacińską, Afrykę.

Eksplozja demograficzna i jej przyczyny:

przez pierwsze XVI wieków- 200 mln ludności, ok. 1804 r. - 1mld, 1927- 2 mld; 1974- 4 mld; 1987- 5 mld; 1999- 6 mld; 2011- 7 mld.

Przyczyny:

• postęp w medycynie- spadek umieralności dzieci, dłuższa długość życia;

• postęp w dziedzinie infrastruktury społecznej i ekonomicznej- upowszechnienie opieki zdrowotnej, zmniejszenie liczby chorób;

• niedostatki oświaty seksualnej

• bieda i ograniczony dostęp do środków antykoncepcyjnych

• względy kulturowe i religijne

Konsekwencje eksplozji demograficznej:

• konflikty gospodarcze i polityczne- będą to konflikty przyziemne- o wodę, zywność, ziemię, miejsce do mieszkania, prawo do życia

• wyczerpywanie się zasobów naturalnych- rosnąca konsumpcja

• degradacja środowiska

• trudności w zaspokojeniu potrzeb w zakresie oświaty, służby zdrowia i miejsc pracy

• migracje- głównie nielegalne

Sposoby rozwiązania:

• walka z biedą- bieda generuje dzieci, agendy ONZ, plany rozwoju miejsc pracy;

• oświata w zakresie kontroli urodzeń

• podwyższenie statusu kobiet (edukacja)

• administracyjne ograniczanie rozrodczości (ChRL, Indie)

1978r. - chińska polityka jednego dziecka- w mieście jedno dziecko, na wsi jedno lub dwójka, jeśli pierwsza urodziła się dziewczynka;

lata 70- Indie- polityka przymusowej sterylizacji kobiet- do lat 80-tych, obecnie promowanie sterylizacji

Spadek stopy urodzeń- średnia ilość dzieci przypadająca na kobietę w wieku rozrodczym

• z 5 do 2,6( 5), przy 2,1 - prosta zastępowalność pokoleń

Czynniki obniżania stopy urodzeń:

• procesy urbanizacji- wzrost liczby ludności miejskiej

• zmiana modelu rodziny

Udział populacji:wykresy!!!- obecnie nierównomierny rozwój

Europa- UE( 25 państw)- do 2014 roku zmiany w grupach wiekowych, dłuższa długość życia

Konsekwencje niewłaściwej struktury wiekowej

• Brak rąk do pracy►zmniejszenie wpływów do budżetu

• Wzrost wydatków na służbę zdrowia (opieka ludzi starszych)

• Załamanie się systemu emerytalnego

Sposoby rozwiązania:

• polityka prorodzinna - poprawa kondycji finansowej rodzin, poprawa warunkow mieszkaniowych, wsparcie dla opieki nad dziećmi, zmiana prawa pracy

• reforma systemów emerytalnych - wydłużenie czasu pracy dla wszystkich, zrównanie czasu pracy kobiet i mężczyzn

• zgoda na masową imigrację

WYKŁAD IX- PROCESY REGIONALIZACJI

Integracja gospodarcza:

• proces zacieśniania więzi pomiędzy pierwotnie autonomicznymi gospodarkami narodowymi;

• prowadzi do powstania trwałych powiązań ekonomicznych i wewnętrznych zmian strukturalnych (scalanie gospodarek);

• gospodarki uzależniają się od siebie i stopniowo tworzą dopełniającą się całość.

• zachodzi w skali globalnej, ale szczególnie zaawansowana jest na ograniczonych obszarach kuli ziemskiej - w regionach międzynarodowych.

Trwały aspekt- odróżnia integrację od współpracy gospodarczej, uzależnienie konsekwencją integracji, proces jednokierunkowy.

Pierwsze ugrupowania integracyjne:

• 1834 - Niemiecki Związek Celny- wcześniej Północnoniemiecki i Południowoniemiecki związek celny, 1834r.- początek jednoczenia państwa niemieckiego, 1 stycznia 1834r.- Hesia, Bawaria, Wirtenbergia, Prusy- powiązanie waluty, dokument o unii celnej, przystępowały kolejne księstwa

• 1865 - Francja, Monako (unia celna w rozumieniu obecnej strefy wolnego handlu) do dziś

• 1865 - Unia Łacińska (Belgia, Francja, Włochy, Szwajcaria)- walutowa, wzajemna wymiana walut, wymienialność i uznawalność w obrocie

• 1873 - Skandynawska Unia Walutowa- Dania, Szwecja, Norwegia

• 1919 - Polska, Wolne Miasto Gdańsk (unia celna)

• 1921 - Belgia, Luksemburg (unia gospodarcza)- ugrupowanie o szerszym zasięgu

• 1923 - Szwajcaria, Lichtenstein (unia celna)

po II WŚ- EWWIS, EWG, EFTA

przyspieszenie procesu w l.80-90

Cechy pierwszych ugrupowań:

1. położenie w Europie

2. brak rozwiniętej struktury organizacyjnej- luźne instytucjonalnie

3. brak osobowości prawnomiędzynarodowej

4. nastawienie na stosunki wzajemne między stronami, bez wypracowania wspólnego stanowiska wobec świata zewnętrznego

5. ograniczony zakres materialny integracji

6. niewielki zasięg terytorialny (subregionalne)

wykres- łączna liczba porozumień dwustronnych i wielostronnych

1955- kilkanaście; połowa l.60- niski poziom; zastój w latach 80, wzrost w latach 90-tych- są to głównie strefy wolnego handlu,

Szwajcaria- odrębne porozumienie z UE, mimo że istnieje powiązanie z UE w postaci EFTA, integrują się głównie regiony, ale APEC- podmioty po dwóch stronach Pacyfiku

Przesłanki integracji:

I rzędu- Gospodarczo- społeczne:

• Wzrost efektywności gospodarowania i konkurencyjności poprzez obniżenie kosztów wymiany i specjalizację produkcji- obniżanie kosztów transakcji i innych, tańsza wymiana- wzrost ilości- spadek kosztów;

• Państwa mogą dokonywać specjalizacji- łączenie i oszczędzanie czynników produkcji oraz środków- np. wspólne badania naukowe;

• Unowocześnienie gospodarki

II rzędu- Polityczne:

• Wzrost znaczenia politycznego- Luksemburg;

• Wyższy poziom bezpieczeństwa

• Sposób na uniezależnienie się od dawnej metropolii dla postkolonialnych.

Warunki integracji:

• Komplementarność struktur gospodarczych- wzajemnie uzupełnianie się, brak konkurencji między tymi strukturami, różnice na tyle, by się wymienić, najbardziej niesprzyająca sytuacja, gdy państwa są monokulturowe, brak wtedy towaru na wymianę, są one takie same

• Niezbędna infrastruktura techniczna- by istniały kanały przekazu dóbr, usług, pieniędzy, kanały transferowe

• Odpowiednia polityka gospodarcza- konkretne kroki, starania, uzgodnienia dotyczące likwidacji barier, ograniczeń, polityka otwierania się, ujednolicania.

Integracja

• Negatywna: znoszenie barier ograniczających swobodę międzynarodowej wymiany gospodarczej

• Pozytywna: tworzenie wspólnego prawa i realizacja jednolitej (lub wspólnej) polityki gospodarczej

Poziomy procesu integracji[wg Bela Balassy'ego]

1. Strefa wolnego handlu- państwa znoszą między sobą bariery celne, tylko handel wewnętrzny, utrzymują autonomię w polityce zewnętrznej handlowej, pełne lub ograniczone- tylko niektóre towary zwolnione, np. przemysłowe, a rolne wyłączone

2. Unia celna- wspólna polityka handlowa na zewnątrz, taka sama taryfa celna na granicach, tylko w handlu, wyłączenie przepływu usług, ludzi

3. Wspólny rynek- regulacje dotyczące innych dziedzin, trzy nowe swobody- przepływu ludzi, usług, kapitału na granicach- razem 4 swobody, równe traktowanie podmiotów.

4. Unia gospodarcza- wspólna polityka gospodarcza, instytucje, czasem wspólna waluta, najpierw w obiegu rozliczeniowym, rozrachunkowym, następnie w realnym obiegu

Efekty strefy wolnego handlu:

• Przesunięcie handlu - preferencyjne warunki handlu wewnątrz strefy w stosunku do tych, które obowiązują w handlu z państwami do niej nienależącymi powodują wzrost udziału tych pierwszych w obrotach handlowych, zmiana kierunku geograficznego handlu.

• Kreacja handlu - obniżenie barier i ograniczeń w handlu i wynikające stąd zwiększenie jego opłacalności skutkuje generalnym zwiększeniem obrotów handlowych z za granicą, zwiększenie obrotów, wolumenu, handel rośnie.

Metody i modele integracji:

regulator - metody:

• funkcjonalna - liberalna, międzynarodowa, nieregulowana [integracja rynków]- działa prawo popytu i podaży, regulatorem rynek.

• instytucjonalna - autorytatywna, ponadnarodowa, regulowana [integracja polityk]- powołanie instytucji sterujących procesem.

• Zależy od relacji w potencjale gospodarczym, na względnie równym poziomie- metoda funkcjonalna- niekorzystna dla słabszych, jeżeli różnice rozwojowe- metoda instytucjonalna, wyrównuje szanse

głębokość i zakres integracji- modele:

• europejski, np. UE, AFTA- integracja głęboka i wszechstronna od początku, państwa muszą ograniczyć suwerenność, wspólne działania, wszystkie sfery życia

• amerykański, np. NAFTA, CEFTA, APEC- integracja płytka, wąska, dotyczy głównie wyłącznie wymiany handlowej, przy zachowaniu suwerenności, niski poziom instytucjonalizacji

WYKŁAD X- ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE

Zagraniczne inwestycje należą do dziedziny międzynarodowego przepływu kapitału, wszelkie odnotowane w bilansie płatniczym ruchy pieniądza między granicami, może mieć on różnych właścicieli.

Kapitał prywatny- przedsiębiorstwa, banki lub osoby fizyczne

Formy inwestycji- kupno, sprzedaż waluty, kredyty, pożyczki, lokaty na rynku walutowym.

Zagraniczne inwestycje dzielą się na inwestycje bezpośrednie i portfelowe.

Zagraniczna inwestycja portfelowa polega na nabywaniu zagranicznych papierów wartościowych (udziałowych i/lub dłużnych tj. akcje, obligacje i inne) i uzyskiwaniu z tego tytułu uprawnień inwestora pasywnego- nie ma możliwości wpływania na działalność instytucji, która wydała te papiery.

Akcje- Daje to możliwość w obu przypadkach- jest to rodzaj lokaty kapitału oraz otrzymuje się dokument potwierdzający udział, oprocentowanie lub zyski dzielone- dywidenda, występuje ryzyko.

Obligacje- zysk bardziej pewny, zobowiązanie emitenta, że określona kwota na określony procent i czas została pożyczona, albo procent stały, albo zmienny

Uwaga! W przypadku papierów udziałowych nie może to być więcej niż 10%.

FDI -Foreign Direct Investment lub w PL BIZ:

Zagraniczna inwestycja bezpośrednia to nabycie prawa własności zagranicznych aktywów o charakterze udziałowym w celu uzyskania nad nimi kontroli i możliwości efektywnego zarządzania firmą (inwestor aktywny).

Podejmowanie bezpośredniej działalności gospodarczej zagranicą.

Tylko charakter udziałowy- przedsiębiorstwo lub jego część, lub tworzenie nowego zyskując uprawnienia inwestora aktywnego- bezpośrednie zaangażowanie w funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

Typy FDI

Greenfield - podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą- budowanie przedsiębiorstwa od podstaw, powstaje nowy podmiot gospodarczy, jedyny właściciel.

Przejęcie - przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa (wykup udziałów lub akcji, minimum 10%)- albo szuka się wspólnika, albo akcje są wystawiane na sprzedaż, wykup akcji, nawet 100%

Joint venture - tworzenie nowej spółki mieszanej z partnerem krajowym- nowy podmiot gospodarczy, ale tworzony we współpracy z przedsiębiorstwem z tego kraju, zazwyczaj 50-50%, krajowo- zagraniczna, różne wartości udziału.

Komponenty FDI:

kapitał założycielski- najważniejszy, pieniądze wnoszone przez inwestora.

Reinwestowane zyski- nowe przedsiębiorstwo, jeśli prowadzi działalność osiąga zyski- zagraniczny udziałowiec ma prawo do tych zysków, które może zainwestować ponownie w tę firmę- modernizacja, jest to doliczane do FDI, mimo że pieniądze fizycznie nie przyszły zza granicy, Bielsko- Biała i Fiat

pożyczki wewnątrzkorporacyjne- przedsiębiorstwo macierzyste udziela przedsiębiorstwu powstałemu lub inna firma danej korporacji, może być liczone in + i in -.

Statystyki UNCTAD- kwota inwestycji po stronie eksportu i importu nie jest równa!

Motywy podejmowania FDI

• nasycone rynki macierzyste i krajowa konkurencja

• ominięcie barier celnych i innych ograniczeń- bezpośrednie wejście na rynki, przedsiębiorstwo przestaje być obce na rynku

• dążenie do nabycia po dobrej cenie wartościowych zasobów (np. marki, technologii, produktu, sieci sprzedaży)- tylko w przypadku przejęcia lub joint- venture, zasoby, by rozszerzyć działalność albo by wzmocnić pozycje na rynku

• wyeliminowanie konkurencji lub wyprzedzenie i zablokowanie ruchu głównego konkurenta- przejęcie przedsiębiorstwa konkurencyjnego i jego likwidacja, wyprzedzenie konkurencji- wykup firmy, by nie kupił jej konkurent.

• atrakcyjne warunki działania za granicą

Zmiany prawne od 2000 do 2010r.

• Zmiany na korzyść inwestycji zagranicznych, liberalizacja

• zmiany ograniczające, konkurencja

• początkowo wszystkie zmiany na korzyść, by przyciągnąć FDI, obecnie nadal liberalizacja, ale już nie tak daleko idąca, ze względu na kryzys, kiedy broni się swoich obywateli;

• Ameryka Łacińska silnie antyamerykańska, niekorzystne dla FDI warunki, oparcie o własne zasoby

Efekt internalizacji gospodarowania:

Internalizacja- gdy przedsiębiorstwo krajowe dokona FDI przekształca się automatycznie w przedsiębiorstwo międzynarodowe, gdy dokona wielu- korporację.

Wiele przedsiębiorstw w wielu obszarach prawno-gospodarczych, szczególne możliwości w stosowaniu do przedsiębiorstw w jednym państwie.

Uwewnętrznienie, przepływy w ramach jednej firmy

Możliwości:

• możliwość zmniejszenia obciążeń podatkowych (np. filie w rajach podatkowych)- obniżanie podatków firmy jako całości poprzez tworzenie filii w raju podatkowym;

• możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a przedsiębiorstwem macierzystym- de facto jest to dumping, straty innych przedsiębiorstw, by zdobyć nowe rynki;

• zmniejszenie kosztów prawnej ochrony własności- licencje, patenty, znaki towarowe kupowane jako tanszy patent o wielokrotnym użytku

• wykorzystywanie cyklu życia produktu.- innowacyjny- dojrzały- przestarzały- unowocześnienie w państwie macierzystym powoduje odesłanie produktu do państwa, w którym jest on dopiero w fazie dojrzałości lub innowacyjności.

Czynniki lokalizacji FDI

1. prawno-polityczne: legalność i zakres FDI, częstotliwość i kierunek zmian prawa, vacatio legis, jasność przepisów- czy wymagają interpretacji, gdyż może pojawić się ryzyko korupcji, biurokracja, praca sądów, uprawnienia związków zawodowych; stabilność polityczna, upolitycznienie gospodarki, członkostwo w organizacjach międzynarodowych

2. ekonomiczne: wzrost gospodarczy, koszty prowadzenia działalności gospodarczej (np. podatki, płace), kwalifikacje i wydajność siły roboczej, wielkość i chłonność rynku, miejscowa konkurencja, infrastruktura, koszty inwestycyjne i zyski, oprocentowanie kredytów, , liczba potencjalnych klientów- chłonność i głębokość- ile kupuje

3. społeczne: stosunek społeczeństwa do kapitału zagranicznego, atrakcyjność turystyczno-poznawcza

Napływ FDI w latach 1980-2010 [mld $]

• państwa rozwinięte, rozwijające się i gospodarki w okresie transformacji ustrojowej

• brak stałej tendencji, wzrost falami,

• początkowo niskie FDI- max. 200 mld $ w skali globu

• lata 90 i ich druga połowa aż po rok 2000- sięga 1,4 bln $

• załamanie przez niestabilność walutową, polityczną, nieudane negocjacje WTO, epidemia sars

• od 2003 roku wzrost do szczytu w 1,9 bln $ w 2007 roku

• kolejny spadek związany z kryzysem finansowo- ekonomicznym

• 2010r.- lekkie odbicie- po raz pierwszy udział państw transformacji i rozwijających się był wyższy od rozwiniętych

• przedsiębiorstwa z państw rozwiniętych inwestowały w 2007 głównie u siebie, w 2010r. Tylko 51 % w rozwiniętych

• przedsiębiorstwa z państw rozwijających się inwestują głównie w innych rozwijających się

Efekt FDI - powstanie TNCs

• w 1992 roku- 92 % pochodziło z państw rozwiniętych, zaś tylko 8 z rozwijających się i przechodzących transformację

• do 2000 roku wzrost liczby korporacji pochodzących z rozwijających się

Napływ FDI według regionów [mld $]

głównie Azja Południowa, Wschodnia i Południowo- Wschodnia: Indie, Chiny, Malezja, Indonezja,jak również Ameryka Łacińska i Karaiby

Najwięksi odbiorcy i eksporterzy FDI [mld $]

• odbiorcy- lokowany kapitał- USA, Rosja, Arabia Saudyjska, Indie, Ciny, Meksyk, Indonezja

• eksporterzy- lokują kapitał- głównie państwa rozwinięte

Najbardziej atrakcyjne inwestycyjnie gospodarki świata [2011-2013]

wykres!!

Konsekwencje napływu FDI

• Finansowe- zyski dla państw- podatki, ale i internalizacja- ucieczka do rajów podatkowych

• Konkurencja- korzystna lepiej funkcjonuje rynek, ale może być zabójcza

• Miejsca pracy- greenfield, ale jeśli przejęcie to może się to wiązać ze zwolnieniem części personelu

• Unowocześnienie gospodarki- zależy od poziomu państw

• Handel zagraniczny- zwiększają eksport, ale pociąga to za sobą konieczność zwiększenia importu- nie zawsze bilans jest dodatni

WYKŁAD XI- MIĘDZYNARODOWE SYSTEMY PODATKOWE

Podatek jest to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne nakładane z mocy prawa (w Polsce ustawa Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997 r. z późniejszymi zmianami) przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. gmina) na osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

Podatek = świadczenie

• Publicznoprawne - nałożone przez władzę publiczną według ogólnie obowiązujących zasad prawnych, mają charakter prawny, ale i powszechny

• Nieodpłatne - bez ekwiwalentu ze strony państwa, państwo nie jest z tego tytułu zobowiązane do niczego

• Przymusowe - obowiązek egzekwowany za pomocą przymusu

• Bezzwrotne - nie podlega zwrotowi nawet jeżeli władza nie realizuje swoich zadań, na które były przeznaczone

Funkcje podatków:

1) fiskalna - źródło dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych( np. nakłady na wojsko, politykę, służbę socjalną), pierwsze podatki miały charakter rzeczowy- daniny, pierwszy podatek dochodowy wprowadzony w Anglii w czasie wojny z Napoleonem.

2) redystrybucyjna - instrument przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi, wyrównywanie różnic, poziomu życia.

3) stymulacyjna - instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa- ograniczające lub wspierające działalność przedsiębiorstw, zgranie interesu państwa z działalnością przedsiębiorstw

Klasyfikacje podatków (1)

Kryterium jedności podmiotu opodatkowania( osoba fizyczna lub prawna, która jest zobowiązana do wyliczenia i podania kwoty podatku do wpłacenia i ponosi ciężar tej wpłaty, koszt z tego tytułu, albo jedna osoba albo rozłączność- jedna osoba wylicza, inna płaci) :

• bezpośrednie- jedność podmiotu opodatkowania (np. CIT, PIT, dochodowe)

• pośrednie - rozłączność podmiotu, pojawia się pośrednik (np. VAT- zobowiązany do płacenia podatku jest sprzedawca, zaś faktycznie płaci klient)

Kryterium przedmiotu opodatkowania:

• dochodowe (np. PIT - może być progresywny[ przedziały dochodowe, w których stawki podatkowe są różne, głównie socjaldemokracja opowiada się za nim] lub liniowy[ niezależnie od wysokości dochodów obowiązuje ta sama stawka podatkowa])

• od obrotu i konsumpcji (np. akcyza, VAT)

• majątkowe (np. katastralny)

Podatki majątkowe

1) od posiadania majątku (rolny, katastralny[ typ podatku od nieruchomości, który wysokość stawki podatkowej uzależnia od wartości nieruchomości, nie zaś od metrażu])- od całości albo od części

2) od przyrostu majątku (od spadków i darowizn)- zwiększenie w sytuacji niedochodowej

3) od wzrostu wartości posiadanego majątku (nieruchomości), gdy wzrost ten nastąpił z przyczyn niezależnych od właściciela (opłata planistyczna- zmiana zagospodarowania przestrzennego działki, opłata adiacencka- zwrot na rzecz gminy z tytułu doprowadzenia kanalizacji, wodociągów, elektryczności, itp.)- zmiana warunków niezależnie

4) od transformacji substancji majątkowej (opłata skarbowa)- kupno lub sprzedaż majątku, opłata kupującego i sprzedającego w Polsce

Kryterium organu pobierającego podatki:

• centralne - skarb państwa- ustalane na poziomie rządu za pomocą ustaw, trafiają do budżetu państwa;

• lokalne - jednostka samorządu terytorialnego- państwo ustala tylko maksymalne wartości, zaś samorządy konkretne wysokości podatków, zasilają ich budżety;

Kryterium sposobu opodatkowania dochodów pochodzących z rożnych źródeł:

• globalne- wszystkie dochody dodawane i wyliczane łącznie, system skomplikowany, ale istnieje możliwość odpisania pewnych rzeczy od podatku, ulgi, większa możliwość zastosowania podatku progresywnego, wpłacanie zaliczki na dany rok, a nie opłata z góry;

• cedularne (np. dochodowy od wygranych i nagród, zryczałtowany podatek dochodowy w formie ryczałtu od dochodów ewidencjonowanych)- brak ulg, podatek płacony każdorazowo, zróżnicowane stopy podatkowe w zależności od decyzji państwa- wspieranie lub ograniczanie;

Zasady obowiązku podatkowego

• terytorialności - zasada ograniczonego obowiązku podatkowego (źródła); stosowana zazwyczaj wobec obywateli(rezydentów) zagranicznych- państwo nakłada podatki na dochody uzyskiwane na jego terytorium, nic poza państwem;

• kraju- siedziby lub miejsca zamieszkania - zasada nieograniczonego obowiązku podatkowego (rezydencji); stosowana zazwyczaj wobec własnych obywateli(rezydentów)- państwo obciąża cały dochód wypracowany na miejscu i za granicą, jeżeli firma jest zarejestrowana lub osoba fizyczna posiada obywatelstwo lub jako rezydent zamieszkuje w danym państwie.

Międzynarodowe podwójne opodatkowanie wynika z nakładania się na siebie obu tych zasad.

Charakter międzynarodowego podwójnego opodatkowania:

• ekonomiczny: opodatkowanie dwa razy tego samego dochodu na poziomie dwóch rożnych podatników (np. opodatkowanie tych samych zysków najpierw na poziomie spółki podatkiem dochodowym od osób prawnych, a następnie na poziomie akcjonariusza podatkiem dochodowym)- ten sam dochód/ majątek należący do dwóch różnych osób, np. na poziomie spółki i akcjonariuszy

• •prawny: opodatkowanie tego samego dochodu dwa razy na poziomie tego samego podatnika (np. akcjonariusz podlega najpierw podatkowi pobieranemu u źródła dochodu, a następnie podatkowi dochodowemu pobieranemu przez różne kraje od tych samych zysków)

Sposoby zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu:

• jednostronne - częściowe lub pełne - zrzeczenie się praw do ściągania podatku

• podpisanie umowy dwustronnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania

• zawarcie umowy wielostronnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania

Dwustronne porozumienia z udziałem Polski (przykłady)

• Austria - Umowa [...] w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku, 13.01.2004/1.04.2005

• Belgia - Konwencja [...] w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania oszustwom podatkowym i uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, 20.08.2001/29.04.2004

• Zjednoczone Królestwo - Konwencja [...] w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych, 20.07.2006/27.12.2006

• Norwegia - Konwencja […] w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, 9.09.2009/31.03.2010

Polska podpisała ponad 80 umów z państwami, umowy te oparte o konwencje modelową OECD - pierwsza taka w 1963 roku.

Istnieją cztery metody unikania podwójnego opodatkowania:

• wyłączenia,

• ryczałtu,

• potrącenia,

• kredytu podatkowego.

Metoda odliczenia/zaliczenia proporcjonalnego (tzw. kredyt podatkowy)

• Obliczając dochód do opodatkowania w państwie X gdzie firma ma siedzibę/osoba fizyczna ośrodek interesów życiowych, bierze się pod uwagę łączne dochody osiągnięte w państwie X i Y, ale od podatku płaconego w państwie X odejmuje się podatek zapłacony w państwie Y od osiągniętych tam dochodów.

• Rozliczenie łączne- odliczenie podatku zapłaconego za granicą

Ważne:

• gdy stopa podatkowa w państwie X (np. 19%) jest wyższa niż w państwie Y (np. 10%) odliczamy całość zapłaconego podatku: (1000 zł + 500 zł) x 19% - 500 zł x 10% = 285 - 50 = 235 zł

• gdy stopa podatkowa w państwie X (np. 10%) jest niższa niż w państwie Y (np. 20%) możemy odliczyć jedynie kwotę podatku wyliczoną według stawki państwa X: (1000 zł + 500 zł) x 10% - 500 zł x 10% = 150 - 50 = 100 zł- nie można odliczyć wszystkiego

Metoda wyłączenia (z progresją):

• Dochody osiągnięte w innych państwach nie są opodatkowywane w państwie rezydencji podatkowej,

• ale uwzględnia się je dla ustalenia przedziału podatkowego wtedy, gdy w państwie rezydencji skala podatkowa jest progresywna- tylko od dochodu osiągniętego w kraju są płacone podatki

Cechy oaz (rajów) podatkowych:

• opodatkowanie jest wyjątkowo łagodne lub w ogóle nie istnieje- albo są one niskie, albo są tylko w jakiejś dziedzinie, albo w ogóle ich nie ma- podstawowa cecha

• gwarancje ścisłej tajemnicy finansowej i bankowej- w niewspółpracujących ze społecznością międzynarodową jedynie nakaz sądowy może być skutecznym środkiem zdobycia jakichkolwiek informacji

• brak restrykcji dewizowych- możliwość wwozu i wywozu dowolnej ilości i w dowolnej walucie

• nowoczesne środki łączności oraz dobre połączenia komunikacyjne

• stabilność polityczna i ekonomiczna

Spółka papierowa (offshore) firma zarejestrowana w obcym dla zakładającej ją osoby systemie prawnym.

Metody korzystania z przywilejów spółki papierowej:

• czasowe przeniesienie do niej dochodów- przelewy

• zakup usług- przedsiębiorstwo kupuje drogą usługę, za którą płaci, a tym samym zmniejsza swój zysk w innym państwie

• pośrednictwo w sprzedaży towarów za granicę- firma produkująca nie szuka nabywcy tylko sprzedaje spółce offshore i wykazuje minimalne dochody

Instytucje walki z procederem unikania podatków i praniem „brudnych pieniędzy”:

• Financial Action Task Force

• The Select Committee of Experts on the Evaluation of Anti-Money Laundering Measures - MONEYVAL (Rada Europy, 1997, 30 członków)

• Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes (OECD, 2000, 105 członków)

FATF:

• 1989, mandat do 2012 r. z możliwością przedłużenia / G7, obecnie 36 członkow - 34 państwa + GCC + EC

• Publikuje 3 razy w roku raport nt. jurysdykcji wysokiego ryzyka i nie współpracujących w zakresie stosowania standardów walki z praniem brudnych pieniędzy i finansowaniem terroryzmu (AML/CFT).

Październik 2011 r.:

1. Iran, Korea Północna (całkowity brak standardów);

2. Boliwia, Etiopia, Kenia, Kuba, Myanmar, Nigeria, Sri Lanka, Syria, Turcja, Wyspy św. Tomasza i Książęca (braki w standardach i brak woli współdziałania w ich usuwaniu);

3. Algieria, Angola, Antigua i Barbuda, Argentyna, Bangladesz, Brunei, Ekwador, Filipiny, Ghana, Honduras, Indonezja, Jemen, Kambodża, Kirgistan, Maroko, Mongolia, Namibia, Nepal, Nikaragua, Pakistan, Paragwaj, Sudan, Tadżykistan, Tajlandia, Tanzania, Trinidad i Tobago, Turkmenistan, Wenezuela, Wietnam, Zimbabwe (braki w standardach usuwane we współpracy z FATF)

Przeciwdziałanie nadużyciom finansowym w Unii Europejskiej:

• Dyrektywa Rady 2003/48/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności w formie wypłacanych odsetek stosowana od 1 lipca 2005 r. + równoważne umowy z: Andorą, Monako, Liechtensteinem, San Marino i Szwajcarią

• oznacza automatyczny obowiązek dostarczania właściwym władzom tych państw informacji o dochodach z oszczędności ich obywateli (raz w roku)

• brak wspólnego systemu podatkowego w UE

WYKŁAD XII- GOSPODARCZA POZYCJA PAŃSTWA.

POZYCJA- Ppołożenie czegoś w stosunku do czegoś, co najmniej dwa obiekty

Pozycja międzynarodowa- inne państwa, gospodarki narodowe są podstawą do ustalenia tej pozycji, ranga polityczna, wojskowa, itp.

Silna korelacja pomiędzy pozycją a rolą, im wyższa pozycja, tym większe możliiwości ma państwo.

Badanie potęgi państw:

• Oparte na miarach obiektywnych: bazuje na „twardych”, wymiernych (policzalnych) danych statystycznych [potęga realna];

• Subiektywne: badanie socjologiczne (ankietowe) wśród naukowców, polityków czy grup eksperckich [potęga postrzegana].

Podstawową miarą PKB lub PNB- różnica zależy od podstawy przyjętej do obliczenia:

Produkt Krajowy Brutto (Gross Domestic Product, GDP)- zagregowana wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego państwa niezależnie od własności przedsiębiorstw.

Produkt Narodowy Brutto (Gross National Product, GNP)- zagregowana wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa i należące do nich przedsiębiorstwa

Produkt Krajowy Brutto jest miarą aktywności rynkowej;

-globalne - mierzy potęgę (wielkość)

-per capita - mierzy bogactwo (dobrobyt)

-zmiana - mierzy wzrost gospodarczy (tempo rozwoju)- rok w rok lub dłuższy okres, ujemny lub dodatni wzrost gospodarczy

PKB- zalety i wady:

• jest miarą aktywności rynkowej, ale tylko oficjalnego rynku, wyłącza działąlność na własny użytek

• działa na korzyść państw rozwiniętych- wszystko traktowane jako usługa, za którą płaci się podatki; w państwach mniej rozwiniętych działalność na własny użytek nie działa na wzrost PKB

• różnie liczony- globalnie, per capita, zmiana w czasie

Dochód Narodowy Brutto (Gross National Income, GNI) = produkt narodowy brutto + dochody uzyskane z innych państw (w szczególności odsetki i dywidendy) ― podobne płatności na rzecz innych państw

Metody określania pozycji [wg Ziemowita J. Pietrasia]:

1. behawioralno-syntetyczna- tylko liczbowe wskaźniki, maksymalnie kilka, mniej niż 10

2. behawioralno-analityczna- tylko liczbowe, rozkłada na wiele czynników, kilkanaście lub nawet kilkaset

3. teoretyczno-empiryczna- mieszane wskaźniki, wiele danych uzytych

4. tradycyjna- wyłącznie jakościowe, ocenne

Pozycja wg GNI [2007]- > tabela z wykładów.

PPP= parytet siły nabywczej- urealnienie dochodów do kosztów życia w państwie

Behawioralno- syntetyczne:

W. Jones, S. Rosen (1982)- dwa wskaźniki, pozycje sumuje się, róny wkład danych, po 50% każdy wskaźnik.

Suma rang:

• demograficznej (liczba ludności)

• ekonomicznej (GDP)

H. Kahn, A. Wiener (1967)- suma trzech rang:

Suma rang:

• liczba ludności

• GNI

• GNI per capita

Human Development Index (1990)- stworzony przez UNDP- wskażnik rozwoju ludzkiego:

4 wskaźniki w 3 płaszczyznach:

• przewidywana długość życia- płaszczyzna zdrowia

• przewidywana liczba lat nauki dla obecnego 6-7latka- płaszczyzna edukacji

• liczba lat w szkole dla osób mających aktualnie 25 lat-p. Edukacji

• dochód narodowy brutto na jednego mieszkańca- p. jakości życia

maksymalnie jeden punkt w każdej kategorii

very high- 76-100 %

high- 51- 75 %

medium- 26- 50%

low- 0- 25%

Polska- obecnie 39, najlepsza pozycja 35.

K. Polarczyk (1997)- Wskaźnik znaczenia gospodarczego- jaki procent zajmuje dana gospodarka w danym regionie

Udział procentowy pod względem:

powierzchni

liczby ludności

GDP

GDP PPP

obrotów handlu zagranicznego

Obszar euroatlantycki: Europa i Ameryka Północna:

1. USA: 29,06%

2. Rosja: 11,38%

3. RFN: 9,42%

4. Kanada: 7,24%

5. Francja: 6,14%

Behawioralno- analityczne:

Indeksy globalizacji

• ”Foreign Policy” i A. T. Kearney's Global Business Policy Council - 4 wymiary, 12 wskaźników [2007: Singapur, Hongkong, Niderlandy]

• Centre for the Study of Globalisation and Regionalisation - 3 wymiary, 4 kategorie, 16 wskaźników [2004: Singapur, Belgia, Kanada]

• Eidgenössische Technische Hochschule Zürich (ETHZ) - 3 wymiary, 6 kategorii, 24 wskaźniki [2010: Belgia, Austria, Niderlandy]

1968r- Rammel- 236 wskaźników

Teoretyczno- empiryczne:

Indeks Konkurencyjności (1989) World Competitiveness Yearbook

• Institute for Management and Development (IMD), Lozanna, Szwajcaria

• 59 gospodarek narodowych

• 331 czynników w 4 dziedzinach (20 kategoriach)

• 2/3 wyniku każdego czynnika to twarde dane statystyczne, 1/3 to opinie 4000 respondentów pochodzące z ankiety (113 pytań)

Dziedziny konkurencyjności wg IMD

Wydajność gospodarki (5 kategorii/78 wskaźników) - obroty handlu zagranicznego, FDI, poziom zatrudnienia, ceny i ich tendencje

Sprawność rządu (5/71)- administracja publiczna, ocena Banku Centralnego, MFW, ILO, podatki, stopy procentowe, liczba dni potrzebnych, by założyc firmę, dyskryminacja na rynku pracy

Sprawność przedsiębiorstw (5/68) - poziom rentownośći, liczba przedsiębiorstw, banków, koszty działań, poziom kwalifikacji, zarządzanie, relacje pracodawca- pracownik

Infrastruktura (5/114)- społeczna, ale i transportoa- drogi, kolej, wydatki na administrację zdrowotną, poziom alkoholizmu, przestępczości, skorumpowania, koszty rozmów telefonicznych, badania naukowe, liczba laureatów nagrody Nobla

Indeks konkurencyjności- Global Competitiveness Index (GCI)

• World Economic Forum (WEF), Davos, Szwajcaria

• 142 gospodarki

• 113 czynników w 12 grupach i 3 kategoriach, z czego 39 to dane statystyczne, a pozostałe to opinie ponad 13 000 respondentów (tzw. Executive Opinion Survey; oceny w skali od 1 do 7)

Składniki GCI:wykres

1. podstawowe- instytucje, infrastruktura, stabilność makroekonomiczna, zdrowie, edukacja podstawowa

2. podnoszące skuteczność- wyższa edukacja, sprawność rynku towarów, pracy, poziom technologii

3. podnoszące innowacyjność- innowacyjność, wykształcenie przedsiębiorców

Potęga państwa wg RAND Corporation- wykres

Wady i zalety:

behawioralne- bardziej jednostronne, gdyż biorą pod uwagę tylko dane liczbowe, bardziej precyzyjne

analityczna- szeroko ujmuje problem, wiele czynników

wszechstronna teoret.- empiryczna- zalezy od tego kim jest opinia publiczna

najlepiej gdy dane pobierane są z jednego źródła, mieszanie ich jest niemiarodajne

Wykład XIII- NAJPOTĘŻNIEJSZE GOSPODARKI ŚWIATA.

Lata 1970- 2050:

USA najpotężniejszą gospodarką, ale ich pootencjał będzie spadał.

Chiny staną się pierwszą gospodarką, średnio o 10 % rocznie wzrastają

Największy spadek zanotują Niemcy

Japonia spadek na 3 miejsce

Potencjał 5 najpotężniejszych gospodarek świata:

USA

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 76,9%, przemysł - 21,9%, rolnictwo - 1,2%- typowo postindustrialne pańśtwo, ponad 2/3 PKB wytwarzane przez usługi, intensywne rolnictwo choć na tle całej gospodarki stanowi jedynie 1,2 %

Przemysł: petrochemiczny, maszynowy, elektroniczny, energetyczny, samochodowy, lotniczy, kosmiczny, metalurgiczny, włókienniczy, chemiczny, farmaceutyczny, spożywczy, drzewny, celulozowo-papierniczy- wszechstronny, nowoczesny przemysł, działalność korporacji transnarodowych,

spore zasoby surowcowe- węgiel kamienny, gaz ziemny, ropa naftowa, miedź, siarka, uran

sprzyjające tereny pod uprawę roli- bawełna, tytoń, itp.

Handel zagraniczny:

eksport - Kanada 19,4%, Meksyk 12,2%, ChRL 6,6%, Japonia 4,8%, W.Brytania 4,3%, RFN 4,1%;- były liderem, ale na początku XXI wieku USA zostało wyprzedzone przez RFN w eksporcie, zaś obecnie przez Chiny

import - Chiny 19,3%, Kanada 14,2%, Meksyk 11,1%, Japonia 6,1%, RFN 4,5%- około 1/5 z Chin co powoduje deficyt w handlu zagranicznym, a tym samym jest przyczyna zadłużenia

Dług publiczny: 54,6% PKB

Bilans handlu zagranicznego USA- stały od 1980 roku deficyt, obecnie wynika głównie z importu z Chin około 1/5.

Problemem staje się rosnące bezrobocie.

Japonia

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 76,5%, przemysł - 21,9%, rolnictwo - 1,6%- postindustrialne

Przemysł: samochodowy, elektroniczny, maszynowy, metalurgiczny, stoczniowy, chemiczny, tekstylny, energetyczny, spożywczy

• nowoczesny, wydajny przemysł jest efektem wykorzystania okupacji amerykańskiej po II WŚ- ograniczono wydatki wojskowe, które zostały przerzucone na gospodarkę, nastąpił intensywny wzrost gospodarczy

• gorsze warunki geograficzne

• surowce sprowadzane z innych państw, miniaturyzacja w przemyśle,

• polityka protekcjonistyczna względem rolników

• samowystarczalność ryżu- ze względu na warunki klimatyczne- dwukrotne zbiory w ciągu roku

• brak produkcji mięsa- rozwinięty połów ryb

Handel zagraniczny:

eksport - Chiny 18,9%, USA 16,4%, Korea 8,1%, Tajwan 6,3%, Hongkong 5,5%;

import - Chiny 22,2%, USA 11,0%, Australia 6,3%, Arabia Saudyjska 5,3%, ZEA 4,1%

Dług publiczny: 192,9% PKB

Problemem jest deflacja- ceny nie rosną co jest korzystne dla konsumentów, ale dla przedsiębiorców rentowność maleje, zmniejszają się zarobki, ogranicza się produkcja, rośnie bezrobocie

RFN

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 72,6%, przemysł - 26,6%, rolnictwo - 0,8%

Przemysł: metalurgiczny, chemiczny, maszynowy, samochodowy, elektroniczny, energetyczny, stoczniowy, włókienniczy, spożywczy

Frankfurt nad Menem- giełda, siedziba EBC, po Londynie drugie miejsce życia walutowego Europy

Dobre warunki geograficzne, rolnictwo, chmiel, winorośl

duże zasoby surowców- mineralne, rudy metali, energetyczne, itp.

Główni partnerzy handlowi to sąsiednie państwa europejskie- Francja, Włochy, Wielka Brytania oraz pozaeuropejskie mocarstwa- USA

Handel zagraniczny:

eksport - Francja 10,2%, USA 6,7%, Holandia 6,7%, W. Brytania 6,6%, Włochy 6,3%,

import - Holandia 12,7%, Francja 8,3%, Belgia 7,2%, ChRL 6,9%, Włochy 5,9%

Dług publiczny: 73,2% PKB

Problemem bezrobocie- około 7- 8,5 %

Potencjał BRICS [2010]- tabela- o ile to ważne ;)- Wschodzące Rynki:

Brazylia

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 68,5%, przemysł - 25,4%, rolnictwo - 6,1%- p. postindustrialne, ale niższy udział usług, większe za to rolnictwo

Przemysł: tekstylny, obuwniczy, chemiczny, cementowy, metalurgiczny, samochodowy, maszynowy, lotniczy!

Eksploatacja zasobów naturalnych- ropy, kamieni szlachetnych, rud metali

Rolnictwo: kawa, zboża, trzcina cukrowa, soja, GMO, biopaliwa- oparte na alkoholu

Handel zagraniczny: rozproszony!

eksport - Chiny 12,5%, USA 10,5%, Argentyna 8,4%, Holandia 5,4%, RFN 4,1%;

import - USA 16,1%, Chiny 12,6%, Argentyna 8,8%, RFN 7,7%, Japonia 4,3%

Dług publiczny: 59,5% PKB

Problemem Favelas czyli dzielnice biedy, wysoki wskaźnik urbanizacji, choć brak polityki miejskiej, tworzą się slumsy, rośnie niebezpieczeństwo, bieda, ubóstwo- 26 % poniżej granicy ubóstwa

ChRL

Struktura wytwarzania PKB: przemysł - 46,3%, usługi - 43,4%, rolnictwo - 10,3%- p. przemysłowe

Przemysł: metalurgiczny, maszynowy, chemiczny, wydobywczy, samochodowy, tekstylny, obuwniczy, spożywczy, elektroniczny, zabawkarski, stoczniowy, zbrojeniowy, lotniczy, kosmiczny( budowa sztucznego satelity)

Handel zagraniczny:- nadwyżka eksportu nad importem- powstają rezerwy walutowe!!

eksport - USA 20,0%, Hongkong 12,0%, Japonia 8,3%, Korea 4,6%, RFN 4,3%;

import - Japonia 12,3%, Hongkong 10,1%, Korea 9,0%, USA 7,7%, Tajwan 6,8%

Dług publiczny: 16,9% PKB

do 1978 roku słaby rozwój, wprowadzono „4 modernizacje”- reformy gospodarki-> od końca lat 80. geometryczny wzrost gospodarczy- > see wykresy

wiele FDI

Indie

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 54,6%, przemysł - 28,2%, rolnictwo - 17,1%- niejednoznaczna gospodarka, na pograniczu, struktura raczej przemysłowa

Przemysł: tekstylny, chemiczny, spożywczy, metalurgiczny, maszynowy, motoryzacyjny, farmaceutyczny- dobrze rozwinięty

Wzrost demograficzny

Handel zagraniczny:

eksport - ZEA 12,9%, USA 12,6%, Chiny 5,6%

import - Chiny 10,9%, USA 7,2%, Arabia Saudyjska 5,5%, ZEA 5,2%, Australia 5,0%

brak w handlu dawnej metropolii- W. Brytanii!!!

Dług publiczny: 57,3% PKB

Problemem wysoki wskaźnik urbanizacji, niekontrolowanej, ¼ poniżej granicy ubóstwa

Rosja

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 62,4%, przemysł - 32,9%, rolnictwo - 4,7%

• państwo postindustrialne, rozwinięty przemysł, potencjał militarny i polityczny ma znaczenie

Przemysł: petrochemiczny, metalurgiczny, maszynowy, tekstylny, spoŜywczy, stoczniowy, zbrojeniowy, lotniczy, kosmiczny- nie jest nowoczesny, ze względu na rozdzielanie produkcji na wojskowa i cywilna w czasach ZSRR

Handel zagraniczny:

eksport - Holandia 10,6%, Włochy 6,5%, RFN 6,2%, Chiny 5,7%, Turcja 4,3;

import - RFN 14,4%, Chiny 14,0%, Ukraina 5,5,%, Włochy 4,8%, USA 4,5%,

głównie ropa naftowa i gaz ziemny

Dług publiczny: 8,3% PKB

Problemem malejąca liczba osób w wieku produkcyjnym, ujemny przyrost naturalny

Afryka Południowa- RPA

Struktura wytwarzania PKB: usługi - 66,8%, przemysł - 30,8%, rolnictwo - 2,5%- państwo postindustrialne ze względu na małą wydajność rolnictwa( warunki naturalne)

Przemysł: wydobywczy (platyna, złoto, chrom), samochodowy, chemiczny, metalurgiczny, maszynowy, tekstylny, hutniczy, spożywczy, stoczniowy,

Handel zagraniczny: brak handlu wewnątrzafrykańskiego!!

eksport - Chiny 13,7%, USA 10,1%, Japonia 8,7%, RFN 7,3%, Wielka Brytania 7,1%;

import - Chiny 13,4%, RFN 11,2%, USA 7,0,%, Arabia Saudyjska 5,3%, Japonia 4,7%,

Dług publiczny: 33,4% PKB

Problemem protesty społeczne, problemy zdrowotne HIV, ujemny przyrost naturalny, niska długość życia, nierównomierny podział dochodów, sytuacja ekonomiczna ludności.

Światowy Szczyt Gospodarczy G7/G8

• Przyczyny: szok naftowy, recesja państw wysoko rozwiniętych, inicjatywa prezydenta Francji V. G. d' Estaing'a

• listopad 1975, Rambouillet (Francja) - 6 państw: USA, Japonia, RFN, Francja, Wielka Brytania i Włochy („najbardziej uprzemysłowione”)

• 1976, San Juan (Puerto Rico) + Kanada jako 7 państwo

• 1977, Londyn + Wspólnota Europejska- 7 państw + instytucja

• 1998, Birmingham + Rosja( w 1991 roku Gorbaczow reprezentując ZSRR uczestniczył jako gość)

• problemy finansowo- walutowe omawiane bez Rosji

• nieformalna grupa

• protesty antyglobalistów

• szczyty oraz spotkania MSZ, MF oraz szefów banków cenralnych

Prezydencja 2011 - Francja

37. Szczyt G8, Deauville 26-27 maja

Spotkanie min. spraw zagranicznych G8, Paryż 14-15.03 + Nowy Jork 20.09

Spotkanie min. finansow i szefow bankow centralnych G7, Paryż, 18-19 lutego

G20

• grudzień 1999, Berlin- bodźcem kryzys walutowy, potrzeba szerszej grupy niż G8, grupy skupiającej najbardziej rozwinięte wschodzące rynki

• 19 państw: G8 + Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Brazylia, Chiny, Indie, Indonezja, Korea, Meksyk, RPA, Turcja oraz

• UE i instytucje z Bretton Woods (IMF oraz Bank Światowy)

• Reprezentacja na szczeblu min. finansów i szefów banków centralnych (od 2008 r. także szczyty szefów państw i rządów)- nakierowanie na sprawy walutowe, finansowe

• B20 (organizacje przedsiębiorców), L20 (związki zawodowe)

• Prezydencja 2011 - Francja; szczyt: Cannes 3-4 listopada 2011 r.;

• 2012 - Meksyk

BRICS

2001 r. - raport Goldman Sachs: Building Better Global Economic BRICs

• 2006 r., Nowy Jork - pierwsze spotkanie 4 państw (na szczeblu ministrow spraw zagranicznych) podczas ZO ONZ

• 16.06.2009 r., Jekaterynburg (Rosja) - pierwszy szczyt (BRIC)

• 15.04.2010 r., Brasilia - drugi szczyt

• 14.04.2011 r., Sanya (ChRL) - trzeci szczyt (BRICS)

• Cele: stworzenie nowego systemu walutowego, zwiększenie roli państw rozwijających się w światowych instytucjach walutowych oraz zreformowanie ONZ,

Program reformy MFW- zmiana procentowego udziału państw, np. Chiny, Indie

WYKŁAD XIV- REGIONALNE BANKI ROZWOJU

Wielostronne banki rozwoju(zasięg)

• Globalny:

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - IBRD (1944)

• Ponadregionalny:

• Islamski Bank Rozwoju - IsDB (1973)

• Regionalny:

• Bank Rozwoju Rady Europy - CEB (1956)

• Międzyamerykański Bank Rozwoju - IDB (1959)

• Afrykański Bank Rozwoju - AfDB (1963)

• Azjatycki Bank Rozwoju - ADB (1965)

• Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBRD (1990)

• Subregionalny:

• Karaibski Bank Rozwoju - CDB (1969)

• Wschodnioafrykański Bank Rozwoju - EADB (1967)…

MIĘDZYAMERYKAŃSKI BANK ROZWOJU (IDB)

(Inter-American Development Bank)

• Utworzony w 1959 r.

30.12.1959 r. - wejście porozumienia, 1960 r.- data rozpoczęcia praktycznej (rzeczywistej) działalności.

- Inicjatorem powstania banku był ówczesny brazylijski prezydent. Oraz OPA

- Bank udziela pomocy finansowej w państwach Ameryki Łacińskiej i państwach karaibskich.

• pierwotnie należało 19 państw. Warunkiem członkowstwa jest członkowstwo w OPA. Pierwotnie była to organizacja czysto regionalna, a od 1976 r. przyjmowano tez państwa spoza regionu- głównie europejskie - warunkiem jest członkowstwo w Międzynarodowym Funduszu Walutowym.- np. Chorwacja, Słowenia

Obecnie należy 47 państw ale tylko 26 z nich to beneficjenci, którzy mogą korzystać z pomocy- tylko państwa Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Pozostałe - wnoszą wkład.

• Zasoby banku: tylko kapitał wniesiony przez państwa członkowskie.

Początkowo: 3,101 mld $

Teraz: 101 mld $

• Siedziba: Waszyngton

• www.iadb.org

Podział udziałów i długów w IDB:

Zasada głosowania ważonego (państwa mają różną siłę w zależności od wniesionego kapitału):

• Ameryka Łacińska - 50%

• USA - 30%

• Kanada - 4%

• Pozaregionalne - 16% (Japonia- 5%)

Bank wymaga wpłaty 4,3%, która należy wpłacić, a reszta to kapitał na żądanie, który państwo musi mieć do dyspozycji banku w razie potrzeby.

½ z 4,3% - w złocie lub dolarach

½ z 4,3% - w walucie krajowej

Poza kapitałem państwowym:

- fundusze operacyjne

- fundusze administrowane

Każde państwo dobrowolnie może przekazać fundusze.

Struktura organizacyjna: (we wszystkich kolejnych bankach to co nie podane tak samo)

• Rada Gubernatorów

- Spotkanie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Odbywa się raz w roku. Każde państwo członkowskie ma 1 przedstawiciela (może nim być minister finansów lub prezes Banku Centralnego). Każdy z nich ma inną liczbę głosów.

- Podejmuje m.in. decyzje o przyjęciu nowych członków i zmianie kapitału założycielskiego.

• Rada Dyrektorów

- Podejmuje decyzje wykonawcze, przydziela kredyty.

- Liczy 14 dyrektorów (każdy dyrektor reprezentuje interesy swojego państwa), 2 mianowanych (Kanada, USA), 12 wybieranych. Kadencja: 3 lata

• Prezes

- Stoi na czele banku, jest nim zwyczajowo przedstawiciel Ameryki Łacińskiej. Obecnie Kolumbijczyk: Luis Alberto Moreno (od 1.10.2005r.)

- Kadencja: 5 lat

- Jego zastępca jest zawsze przedstawiciel USA.

Bank udziela pomocy państwom z regionu.

2 kategorie pożyczek:

1) twarde- udzielane na warunkach rynkowych: to kredyty długoterminowe (15-20 lat) spłacane w walucie w której zostały zaciągnięte.

2) miękkie- udziela na warunkach ulgowych: dłuższy okres spłaty (25-40 lat), niższe oprocentowanie (1-4%), można go spłacić w walucie własnej

Kredyty udzielane są na cele inwestycyjne, na realizacje reform.

95% wszystkich kredytów trafia do sektora publicznego.

Struktura finansowania 1961-2010

• Infrastruktura i środowisko - 42% wszystkich pożyczek

- infrastruktura komunikacyjna

- energetyka

- przemysł

- rolnictwo

• Sektor społeczny - 22%

- edukacja

- ochrona zdrowia

- ochrona środowiska

- urbanizacja

• Konkurencyjność finansowa i instytucjonalna - 36%

- decentralizacja

- finanse publiczne

- społeczeństwo obywatelskie

Pierwotnie- najważniejszy był sektor socjalny. Teraz też ale po okresie zmian.

Bank współfinansuje projekty - max 50%

Najwięksi beneficjenci IDB

Lp.	Państwo	Łącznie w latach 1961-2006 (mld$)
1.	Brazylia	32,9
2.	Argentyna	25,2
3.	Meksyk	25,1
4.	Kolumbia	15,3
5.	Peru	8,7

GRUPA IDB :

• Między amerykańska Korporacja Inwestycyjna (IIC)

(Inter-American Investment Corporation), 1984

Finansuje przedsięwzięcia w sektorze prywatnym.

• Wielostronny Fundusz Inwestycyjny (MIF)

(Multilateral Investment Fund), 1992

Finansuje przedsięwzięcia zbiorowe, jest też funduszem gwarancyjnym.

Organizacje te uzupełniają działalność Banku

ponad 12 mld pożyczek na 162 projekty, współfinansowane

AFRYKAŃSKI BANK ROZWOJU (AfDB)

(African Development Bank)

• Umowa o utworzeniu: 4.08. 1963r.

Działalność rozpoczął: 1.07.1964r.

Inicjator utworzenia: OJA

• Pierwotni członkowie:23 załozyciele, 38 państw (tylko z regionu Afrykańskiego), później zaproszono państwa spoza regionu, które tylko wnoszą kapitał i podejmują decyzje

Obecnie 77 członków, w tym 53 państwa afrykańskie (czyli beneficjenci)

• Kapitał założycielski: początkowo 480 mln $, obecnie 100 mld $- 68 mld UA

Państwa wpłacają 6% wyliczonych udziałów (94%- kapitał na żądanie)

• Siedziba: Abidżan [Tunis]

• www.afdb.org

UA- jednostka rozrachunkowa- Unit of Accounts, początkowo parytet złota, obecnie 1 UA= 1 SDR

Członkowie AfDB:

- z Afryki- RMC- 60% udziałów, w tym: Nigeria 8,8%, Egipt 5,1%, RPA 4,4%, Algieria 3,8%

- pozostali- NRMC- 40% udziałów, w tym: USA 6,5%, Japonia 5,4%, RFN 4,1%, Francja i Kanada po 3,7%

Struktura organizacyjn

• Rada Gubernatorów

• Rada Dyrektorów

Jest ich 18. 12 z państw Afrykańskich, 6 z państw spoza regionu

• Prezes

Musi być z Afryki. Teraz Donald Kaberuka z Ruandy.

Grupa AfDB:

• Afrykański Fundusz Rozwoju (ADF)

(African Development Fund), 1972r.

Pożycza państwom najsłabszym. Okres spłaty do 40 lat.

• Nigeryjski Fundusz Powierniczy (NTF)

(Nigeria Trust Fund), 1976r.

Pieniądze z Nigerii przeznaczone na realizację konkretnych celów najbiedniejszych państw

Beneficjenci grupy AfDB:

A: państwa (38) z PKB per capita mniejszym niŜ 540 $ - korzystają wyłącznie z zasobow ADF.

B: państwa (2) z PKB per capita między 540 a 1050 $ - uprawnione do korzystania z zasobow AfDB i ADF (Nigeria i Zimbabwe).

C: państwa (13) z PKB per capita większym niŜ 1050 $ - korzystają wyłącznie z zasobow AfDB. Wszystkie państwa mogą korzystać z zasobow NTF.

Najwięksi beneficjenci AfDB:

UA- jednostka rozrachunkowa (pierwotnie miała parytet w złocie, później 1UA= 1SDR)

L.p.	Państwo	Łącznie w lat. 1967-2009[ mld UA]
1.	Maroko	5,1
2.	Tunezja	4,2
3.	Nigeria	2,9
4.	Egipt	3,1
5.	Algieria	1,9

Cele:

- czysto inwestycyjne i reformacyjne

- transport

- rolnictwo

- bankowość

- energetyka

- przemysł

Pożyczki- tylko dla sektora publicznego.

12-20 lat- okres spłaty.

AZJATYCKI BANK ROZWOJU (ADB)

(Asian Development Bank)

• Utworzony w 1965r.

Rozpoczął działalność w 1966r.

Od początku zakładano nie czysto regionalny charakter banku. Członkostwo było mieszane. Inicjatorem była Komisja Rady Gospodarczo- Społecznej ONZ

• Założyciele: 31 państw (21 z Azji i Oceanii)

Obecnie 67 państwa , 48 państw Azji i Oceanii, 44 państwa beneficjenci

• Kapitał założycielski: początkowo 1 mld $, obecnie 50 mld $

Najwięksi udziałowcy:

- Japonia, USA-

- ChRL-

- Indie-

- Australia-

Państwa Azji i Pacyfiku nie mogą mieć mniej niż 60% udziałów

• Siedziba: Manila

• www.adb.org

Grupa: ADB+ ADF- Azjatycki Fundusz Rozwoju- miękkie pozyczki

Podział głosów w ADB [2010]

Region - 71,4%

w tym:

Japonia - 14,5%

ChRL - 6,2%

Indie - 6,1%

Australia - 5,6%

Korea - 4,9%

Pozaregionalne - 28,6%

w tym:

Kanada - 5,1%

USA - 5,0%

RFN - 4,2%

Francja - 2,4%

W. Brytania - 2,2%

Państwa beneficjenci ADB (2000r.):

Nie wszystkie państwa Azji i Pacyfiku są uprawnione do korzystania z pomocy. Z 46 państw, 37 to beneficjenci a 9 nie.

• Grupa A

To państwa najbiedniejsze. Mogą korzystać z zasobów Azjatyckiego Funduszu Rozwoju, który udziela kredytów na warunkach preferencyjnych (Afganistan, Bhutan, Kambodża, Kiribati, Kirgizja, Laos, Maledywy, Mongolia, Myanmar, Nepal, Samoa, Wyspy Salomona, Tadżykistan, Tuvalu, Vanuatu). Państwa te mają najniższy PKB, Wkład własny 20%.

• Grupa B

To państwa średnie. Korzystają z pomocy Azjatyckiego Funduszu Rozwoju i ADB

- Grupa B1- korzystają głównie z Azjatyckiego Funduszu Rozwoju. To państwa średnio, mniej rozwinięte (Azerbejdżan, Bangladesz, Wyspy Cooka, Wyspy Marshalla, Mikronezja, Pakistan-0,7 mld $, Sri Lanka, Tonga, Wietnam- 0,3 mld $)

- Grupa B2- to państwa średnio, bardziej rozwinięte. Korzystają z funduszy banku (Chiny- 1,3 mld $, Indie- 1,3 mld $, Indonezja, Nauru, Papua Nowa Gwinea)

• Grupa C

To państwa najbogatsze. Korzystają tylko z funduszy ADB (Fidżi, Kazachstan, Malezja, Filipiny- 0,4 mld $, Tajlandia, Turkmenistan, Uzbekistan) Wkład własny 35%. Najwięcej funduszy trafiło do Indonezji

Kategorie beneficjentów

[40 developing members countries - DMCs]

• Grupa A (17): korzystają jedynie z zasobow ADF (np. Afganistan, Nepal, Timor)- udział własny 20%

• Grupa B (14): dostęp do zasobow ADF oraz zasobow zwykłych Banku - tzw. OCR (np. AzerbejdŜan, Mikronezja, Wietnam)- udział własny- 30 %

• Grupa C (9): korzystają jedynie z OCR (np. Chiny, Filipiny, Malezja, Tajlandia)- udział własny- 35%

Pozostałe 4 DMCs: Hongkong, Korea, Singapur i Tajwan należą do kategorii niepożyczających.

Struktura finansowania ADB ()

Struktura organizacyjna

• Rada Gubernatorów

• Rada Dyrektorów

12 dyrektorów, w tym 8 z Azji a 4 spoza regionu. 3 dyrektorów- mianowani z USA, ChRL i Kanady. 9 dyrektorów jest wybieranych w grupach. Kadencja- 2 lata

• Prezes Haruhiko Kuroda (od 1.02.2005r.) zwyczajowo jest nim Japończyk- 5 lat kadencji, obecnie druga kadencja

EUROPEJSKI BANK ODBUDOWY I ROZWOJU (EBRD)

(European Bank for Reconstruction and Development)

• Utworzony w 1990r.,

Działalność rozpoczął 1991r. (kwiecień)

Przeznaczony dla pomocy w Europie Środkowej i Wschodniej. Inicjator utworzenia: F. Mitterau. Francuski prezydent postulował żeby utworzyć bank powiązany z WE.

12 1989r.- decyzja o konferencji. Uczestniczyło w niej 40 państw. Konferencja zakończyła się 20.05.1990r. Wówczas 40 państw podpisało statut banku, który wtedy powstał. Członkowie instytucjonalni (2): WE i EBI

• Członkowie: 61 + 2 (29)

29 państw Europy Środkowej i Wschodniej (beneficjenci). Są też członkowie spoza Europy. Warunkiem członkostwa jest członkostwo w IMF

• Kapitał założycielski: początkowo 10 mld ecu, obecnie 30 mld euro

30 %- kwota, którą trzeba wpłacić, 70 %- udział na żądanie

To bank różniący się od poprzednich tym, że jego działania mają podwójny charakter:

- cel ekonomiczny- wspieranie transformacji

- cel polityczny- wzmacnianie demokracji- polega na pomocy technicznej (doradztwo) i stawianie warunków przy pomocy finansowej

• Siedziba: Londyn

• www.ebrd.org

Najwięksi udziałowcy w EBRD:

USA - 2101 mln €

• Francja, Japonia, RFN, Wielka Brytania, Włochy - po 1790 mln €

• Rosja - 840 mln €

• Hiszpania, Kanada - po 714 mln €

• UE, EBI - po 630 mln €

• ...

• Polska - 269 mln €

Struktura organizacyjna:

• Rada Gubernatorów

• Rada Dyrektorów

23 dyrektorów, w tym 8- dyrektorzy indywidualni (reprezentują interesy jednego państwa- USA, Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania, Japonia, UE, EBI), 15- wybieranych jest w grupach

Kadencja dyrektorów: 4 lata

• Prezes Thomas Mirow- zwyczajowo z UE, [ierwotnie Francuzi

Prezesem ma być Europejczyk

Beneficjenci EBRD:

Państwa w okresie transformacji. Podział ze względu na poziom zaawansowania transformacji:

• Europa Południowo- Wschodnia

• Rosja

• Europa Wschodnia i Kaukaz

• Turcja

• Azja Centralna

9 mld euro w 2010 roku

1991-2010: 62 mld €; 3119 projektów

EBRD w Polsce

• Podstawowa forma pomocy EBRD:

- kredyty- 3,1 mld $

- inwestowanie (wykupuje udziały w przedsiębiorstwie; jeśli przedsiębiorstwo się zmodernizuje i rozwinie to wykupuje swoje udziały)- 2,7 mld $

• Sfery zaangażowania:

- prywatny sektor przemysłowy

- finanse

- infrastruktura i ochrona środowiska naturalnego (modernizacja tras kolejowych, sieci ciepłowniczych, komunikacji)

EBRD skupia się głównie na sektorze prywatnym.

---