2009-10-30

Wykład 4

Nowa teoria handlu

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, CE UW

dr Leszek Wincenciak

Problemy z teorią H-O

Paradoks Leontieffa

Próby rozwi

zania paradoksu

Rozszerzenia modelu H-O

Podstawowe zało

enia modelu nie s

rzeczywisto

ci spełnione (identyczne

technologie, doskonała konkurencja, wyrównywanie
si

cen czynników produkcji)

W rezultacie powstaje zjawisko brakuj

cego handlu

(D. Trefler) – strumienie handlu przewidywane przez
model H-O s

mniejsze ni

obserwowane

w rzeczywisto

2009-10-30

Wykład 4

Handel mi

dzy- a wewn

trzgał

ziowy

Pomiar handlu wewn

trzgał

ziowego

Wyja

niania powstawania handlu

wewn

trzgał

ziowego

Zewn

trzne i wewn

trzne korzy

ci skali produkcji

Niedoskonała konkurencja

Model handlu z korzy

ciami skali produkcji

i niedoskonał

konkurencja

Wprowadzenie

Modele tradycyjne zakładaj

e technologie

produkcji charakteryzuj

stałymi przychodami

skali produkcji

Tymczasem w praktyce cz

sto mamy do czynienia

z rosn

cymi przychodami skali produkcji

(korzy

ciami skali produkcji):

Podwojenie nakładów skutkuje wi

kszym ni

dwukrotnym

wzrostem produkcji

Zwi

kszanie produkcji powoduje spadek kosztu

jednostkowego (kosztu przeci

tnego) produkcji

2009-10-30

Wprowadzenie

Modele tradycyjne przewiduj

przede wszystkim

powstawanie wymiany mi

dzygał

ziowej miedzy

krajami ró

cymi si

dzy sob

(posiadan

technologi

czy wyposa

eniem w czynniki produkcji)

Tymczasem w praktyce wi

kszo

ść

handlu odbywa

dzy krajami do

ść

podobnymi do siebie

(

≈

kraje OECD) i co wi

cej polega na wymienianiu

podobnymi dobrami

handel

wewn

trzgał

ziowy

Wprowadzenie

Nowa teoria handlu

Próba wyja

nienia powstawania handlu

wewn

trzgał

ziowego

Uwzgl

dniaj

istnienie IRS oraz niedoskonałej

konkurencji

Bior

tak

e pod uwag

w wi

kszym stopniu stron

popytow

(w zasadzie ignorowan

w modelach

tradycyjnych)

2009-10-30

Handel międzygałęziowy

li Kraj jest wzgl

dnie obficie wyposa

ony

w kapitał, specjalizuje si

w produkcji dobra

kapitałointensywnego (ubra

) i eksportuje je do Zagranicy

li Zagranica jest wzgl

dnie obficie wyposa

ona

w prac

, specjalizuje si

w produkcji dobra

pracointensywnego (

ywno

ci) i eksportuje je do Kraju

Kraj
obficie wyposa

ony w

kapitał

Zagranica
obficie wyposa

ona w

prac

wiecie bez

korzy

ci skali

produkcji
wyst

puje

prosta
wymiana
ubra

ywno

ść

Handel wewnątrzgałęziowy

Załó

my,

e w produkcji ubra

mamy konkurencj

monopolistyczn

(ró

odmiany) + IRS

Poniewa

e rynki s

teraz po

Ŝą

dane: Kraj eksportuje ubrania i Zagranica

eksportuje ubrania: powstaje handel wewn

trzgał

ziowy

li Kraj jest obficie wyposa

ony w kapitał, ma przewag

komparatywn

w produkcji ubra

. B

dzie zatem eksportował ubra

cej ni

wyniesie jego

import

Kraj
obficie wyposa

ony w

kapitał

Zagranica
obficie wyposa

ona w

prac

li ubrania wytwarzane s

w warunkach konkurencji

monopolistycznej, oba kraje b

wytwarza

zró

nicowane dobro: Kraj b

dzie eksporterem netto

ubra

, a Zagranica importerem netto

2009-10-30

Handel wewnątrzgałęziowy

Handel wewn

trzgał

ziowy to jednoczesny eksport i

import produktów nale

Ŝą

cych do tej samej gał

zi, np.

Niemcy eksportuj

do Francji Volkswageny a

importuj

z Francji Renaulty

Jak mierzy

handel wewn

trzgał

ziowy?

Indeks Grubela-Lloyda (GL)

Indeks Grubela-Lloyda

– eksport towarów wytwarzanych w gał

zi i

– import towarów wytwarzanych w gał

zi i

Przyjmuje warto

ci z przedziału [0, 1]

GL = 0, gdy w danej gał

zi wyst

puje tylko eksport albo

tylko import

GL = 1, gdy w danej gał

zi warto

ść

eksportu równa si

warto

ci importu

Pokazuje jaki procent handlu ma charakter
wewn

trzgał

ziowy

2009-10-30

Indeks GL: problem agregacji danych

Gał

ąź

produkcji

import

eksport

|eksport-import| (import+eksport)

pomidory

550

500

600

ogórki

100

250

150

350

jabłka

300

350

650

liwki

200

150

350

pszenica

500

800

300

1300

Mercedesy

100

Fiaty

250

SUMA

1400

3600

0.61

Gał

ąź

produkcji

import

eksport

|eksport-import| (import+eksport)

warzywa

650

300

350

950

owoce

500

1000

zbo

500

800

300

1300

samochody

250

100

150

350

SUMA

800

3600

0.78

Indeks GL

Table 10.2 Intra-industry trade, GL-index manufacturing sector 1995 (3-digit level, %)

Country

World

OECD 22

NAFTA

East Asia Dev.

Latin America

Australia

36.6

17.5

16.0

39.2

41.6

Bangladesh

10.0

3.5

1.7

3.4

8.0

Chile

25.7

10.1

11.5

3.6

47.8

France

83.5

86.7

62.7

38.7

22.9

Germany

75.3

80.1

61.2

36.2

22.8

Japan

42.3

47.6

45.7

36.1

7.0

Malaysia

60.4

48.5

57.9

75.0

10.4

Hong Kong

28.4

20.2

25.2

19.9

13.6

85.4

84.0

72.5

46.6

38.6

USA

71.7

74.0

73.5

41.4

66.0

Source: NAPES website, http://napes.anu.edu.au/

ZróŜnicowanie wskaźnika GL

2009-10-30

Handel wewnątrzgałęziowy Polski

0.300

0.350

0.400

0.450

0.500

0.550

0.600

0.650

0.700

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Indeks Grubela-Lloyda

handlu wewn

trzgał

ziowego Polski

CEEC

OECD
UE15

GER
WORLD

Uwaga: Indeks Grubela-Lloyda policzono dla 173 grup produktowych w klasyfikacji HS na poziomie 3 cyfrowym

Przyczyny powstawania handlu
wewnątrzgałęziowego: wnioski z modeli

Konkurencja monopolistyczna (wiele odmian tego
samego dobra)

Korzy

ci skali produkcji (wi

kszy rynek zbytu

sze koszty przeci

tne)

Najnowsze badania (Melitz, 2003) akcentuj

rol

produktywno

Upodobania konsumentów (liczba odmian ma
znaczenie):

Zamiłowanie do ró

norodno

ci (koncepcja Dixita-Stiglitza)

Idealny produkt (koncepcja Lancastera)

2009-10-30

Korzyści skali produkcji

Korzy

ci skali oznaczaj

e wi

ksze firmy lub

ksze gał

zie przemysłu (grupuj

ce wi

ksz

liczb

firm) s

bardziej wydajne

Zewn

trzne efekty skali produkcji: koszt na

jednostk

produktu zale

y od wielko

ci gał

Wewn

trzne efekty skali produkcji: koszt na

jednostk

produktu zale

y od wielko

ci firmy

rola

kosztów stałych

Zewnętrzne korzyści skali produkcji

Korzy

ci skali oznaczaj

e kraj, który dysponuje

kszym przemysłem wytwarzaj

cym dane

dobro, b

dzie wytwarzał to dobro (czy usług

) przy

szym koszcie

Zewn

trzne korzy

ci skali powstaj

z kilu powodów:

Wyspecjalizowany sprz

t czy usługi, który jest potrzebny

w danej gał

zi dostarczany jest tylko, je

li przemysł jest

y i skoncentrowany

Przykład: Dolina Krzemowa w Kalifornii: firmy wytwarzaj

chipy komputerowe s

obsługiwane przez inne firmy, które

produkuj

maszyny do produkcji chipów komputerowych

Maszyny s

sze i bardziej dost

pne w Dolnie Krzemowej ni

w innych miejscach

2009-10-30

Zewnętrzne korzyści skali produkcji

Koncentracja siły roboczej: du

y i skoncentrowany

przemysł mo

e przyci

okre

lone grupy

pracowników, obni

c koszty ich rekrutacji

i zatrudnienia

Dyfuzja technologii: pracownicy ró

nych firm mog

łatwiej dzieli

pomysłami i generowa

korzy

dla wszystkich firm w danym sektorze (pozytywne
efekty zewn

trzne)

Zewnętrzne korzyści skali produkcji

Zewn

trzne korzy

ci skali produkcji mog

zale

tak

e od skumulowanej wielko

ci produkcji w czasie

Dynamiczne zewn

trzne korzy

ci skali produkcji

istniej

wtedy, gdy koszt przeci

tny spada wraz

z zwi

kszaniem si

produktu skumulowanego

w czasie

Dynamiczne przychody skali produkcji mog

pojawi

wtedy, gdy koszty produkcji zale

Ŝą

akumulacji wiedzy i do

wiadczenia, które z kolei

zale

Ŝą

od rozwoju procesu produkcji (learning by

doing)

2009-10-30

Konkurencja monopolistyczna

Konkurencja monopolistyczna to model konkurencji
niedoskonałej, gdzie:

Firma wytwarza swój produkt, odró

nialny od produktów

innych producentów

Firm jest na tyle du

o, i

da mo

e ignorowa

wpływ, jaki wywrze zmiana ceny jej produktu na ceny
produktów konkurentów; w obr

bie rynku swojej odmiany

firma mo

e zachowywa

jak monopolista

na si

zatem spodziewa

e w konkurencji

monopolistycznej:

Firma sprzedaje tym wi

cej, im wi

ksza jest całkowita sprzeda

danej gał

zi rynku i im wy

szej ceny za

Ŝą

daj

konkurenci,

Firma sprzedaje mniej, im wi

cej firm działa na rynku i im

sza jest cena jej odmiany produktu

Model konkurencji monopolistycznej

Zało

enia:

Obserwujemy pewn

gał

ąź

przemysłu, gdzie istnieje

konkurencja monopolistyczna

Wyst

puje n firm: ka

da produkuje swoj

odmian

dobra

Firmy konkuruj

ze sob

cenowo, ka

da ustala swoj

cen

, bior

c ceny konkurentów za dane

Wszystkie firmy s

identyczne pod wzgl

dem kosztów

Wyst

puj

korzy

ci skali produkcji

Mamy do czynienia z funkcj

yteczno

charakteryzuj

zamiłowaniem do ró

norodno

2009-10-30

Strona popytowa modelu: popyt na odmianę
konkretnej firmy

Q = S[1/n – b(P – P’ )]

Q to wielko

ść

sprzeda

y danej firmy (czyli to informacja, ile

konsumenci chc

kupi

odmiany dobra danej firmy)

S to pojemno

ść

rynku (informacja, jak

ilo

ść

dóbr w ogóle

chc

kupi

konsumenci, zakładamy,

e jest stała)

n to liczba firm działaj

cych na danym rynku

b to jest parametr, pokazuj

cy wra

liwo

ść

popytu na dan

odmian

wzgl

dem ceny ustalonej przez dan

firm

P to cena jakiej

Ŝą

da badana firma

P’ to

rednia cena

Ŝą

dna przez konkurencj

Kiedy wszystkie firmy s

identyczne, to P = P’, a zatem

Q = S/n

Strona podaŜowa: koszty produkcji

Zakładamy,

e funkcja kosztu całkowitego ma

posta

: TC = F + cQ

A zatem koszt przeci

tny wygl

da tak:

Zwi

zek mi

dzy n a AC:

Im wi

cej firm, tym wy

sze AC, poniewa

udziały ka

dej z

firm w rynku s

mniejsze

Zwi

zek mi

dzy S a AC:

Im wi

kszy rynek (S), tym ni

sze AC z powodu wzrostu

sprzeda

y ka

dej z firm

Krzywa CC

2009-10-30

Równowaga w modelu

Co wiemy?

Jaki jest koszt stały (F) i zmienny (c)

Jaka jest pojemno

ść

rynku (S)

Jaka jest wra

liwo

ść

popytu na dan

odmian

na jej cen

(b)

Czego nie wiemy?

Ile firm (odmian) działa na rynku

Po jakiej cenie b

sprzedawa

swoje odmiany

Dwa warunki równowagi:

Warunek równowagi firmy:
maksymalizacja zysku (MR = MC)

Warunek swobody wej

cia i wyj

cia z gał

zi:

warunek zerowego zysku: AC = P

Równowaga firmy

Maksymalizacja zysku:

Zapiszmy funkcj

zysku:

−

)

(

)]

(

[

)]

(

[

)

(

−

)

(

)

(

)

(

)

(

cSbP

cSb

bSP

−

2009-10-30

Własności paraboli – przypomnienie

)

max

dla

max

−

max

dla

−

Równowaga firmy

Zysk firmy jest zatem najwi

kszy, gdy firma ustali

cen

W równowadze wszystkie firmy ustalaj

takie same

ceny, zatem P = P’

)

(

cSb

bSP

2009-10-30

Równowaga firmy

Im wi

cej firm działa w gał

zi, tym ni

sza jest

cena, której

Ŝą

da ka

da z firm, poniewa

silniejsza jest konkurencja mi

dzy nimi

Krzywa PP

Równowaga w gałęzi

Równowaga w gał

zi w długim okresie osi

gana jest

wtedy, gdy nadzwyczajne zyski spadaj

do zera –

gdyby zyski były dodatnie, zach

całoby to nowe

firmy do wchodzenia na rynek, gdyby wyst

powały

straty, wówczas firmy wychodziłyby z rynku

W równowadze zatem zyski s

zerowe, co

oznacza,

e cena (P) jest na poziomie kosztu

przeci

tnego (AC)

Graficznie: punkt równowagi to przeci

cie linii CC z

lini

2009-10-30

Równowaga

p*=AC*

Handel w modelu konkurencji
monopolistycznej

Wyobra

my sobie,

e istniej

obok siebie dwa

kraje, w których konsumenci kupuj

ró

ne odmiany

pewnego dobra

W obu krajach działaj

opisane w modelu

mechanizmy

Pocz

tkowo rynki s

rozdzielone

Dopuszczamy mo

liwo

ść

wymiany

W j

zyku tego modelu oznacza to zwi

kszenie si

pojemno

ci rynku: zamiast dwóch rynków, gdzie

pojemno

ść

rynku wynosiła odpowiednio S

i S

, mamy jeden wspólny rynek, gdzie S = S

+ S

2009-10-30

Skutki handlu

Handel zwi

ksza rozmiary rynku, a zatem powoduje

spadek kosztów przeci

tnych

Sprzeda

w gał

zi ro

nie, co zmniejsza koszty przeci

tne:

AC = F(n/

) + c

Zmniejszenie si

kosztów przeci

tnych powoduje,

równie

cena konsumowanych dóbr maleje

Handel jednocze

nie zwi

ksza ró

norodno

ść

dóbr

dost

pnych dla konsumentów

efekt zamiłowania do

ró

norodno

ci (love for variety)

Skutki otwarcia na handel dla równowagi

2009-10-30

Analityczne rozwiązanie modelu

Krzywa CC: AC = (nF/S) + c

Krzywa PP: P = c + (1/nb)

A zatem równanie, którego rozwi

zanie pozwala

ustali

n oraz P:

Model konkurencji monopolistycznej:
przykład

Hipotetyczny przykład korzy

ci z handlu w gał

zi, gdzie

mamy do czynienia z konkurencj

monopolistyczn

Rynek krajowy
przed
otwarciem na
handel

Rynek
krajowy po
otwarciu na
handel

Rynek
zintegrowany
po otwarciu na
handel

Pojemno

ść

rynku

900 000

1 600 000

2 500 000

Liczba firm

Sprzeda

firmy

150 000

200 000

250 000

Przeci

tny koszt

10 000

8 750

8 000

Cena

10 000

8 750

8 000

2009-10-30

Podsumowanie

Korzy

ci skali produkcji, to sytuacji, w której

wzrostowi produkcji towarzyszy spadek kosztu
przeci

tnego produkcji

Zewn

trzne korzy

ci skali odnosz

do wielko

produkcji całego przemysłu, za

wewn

trzne korzy

skali do wielko

ci produkcji pojedynczej firmy

W sytuacji konkurencji monopolistycznej, ka

firma ma pewn

sił

monopolistyczn

(z uwagi na

zró

nicowanie produktu), ale musi konkurowa

z innymi firmami, których ceny postrzega jako nie
ulegaj

ce zmianom na skutej jej działa

Podsumowanie

Konkurencja monopolistyczna pozwala na
odniesienie korzy

ci z handlu na skutek ni

szych

cen i kosztów, a tak

e na skutek wi

kszego wyboru

konsumenta

W modelu konkurencji monopolistycznej mo

emy

wyja

powstawanie handlu wewn

trzgał

ziowego

Lokalizacja firm w warunkach handlu jest trudna do
okre

lenia, ale kraje z podobnym wyposa

eniem

w czynniki produkcji podejm

wymian

wewn

trzgał

ziow