09-10-10

1

Wykład 2

Produktywność pracy a handel

międzynarodowy – model Ricardo

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, CE UW

dr Leszek Wincenciak

Informacja techniczna

UWAGA: dost

ę

p do materiałów na stronie www jest

mo

ż

liwy jedynie dla studentów zapisanych na wykład

z MSG w USOS

Po klikni

ę

ciu w link pojawi si

ę

okno do wpisania

danych u

ż

ytkownika i hasła

W polu „U

ż

ytkownik” nale

ż

y wpisa

ć

swój numer

indeksu, za

ś

w polu „Hasło” swój numer PESEL. Dla

osób nie posiadaj

ą

cych numeru PESEL hasło jest

identyczne z loginem

09-10-10

2

Wykład 2

Koszt alternatywny i przewaga komparatywna

Gospodarka w uj

ę

ciu modelu Ricardo

Krzywa mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjnych i równowaga

autarkiczna

Wymiana w modelu Ricardo i korzy

ś

ci z handlu

Płace a handel

Koszty transportu i dobra nie podlegaj

ą

ce wymianie

Empiryczna weryfikacja modelu Ricardo

Koszt alternatywny

Centralne poj

ę

cia w modelu Ricardo – koszt alternatywny i

przewaga komparatywna

Koszt alternatywny jest kluczowym poj

ę

ciem ekonomii w ogóle

Koszt alternatywny wi

ąż

e si

ę

ś

ci

ś

le z tym,

ż

e stajemy wobec

problemu rzadko

ś

ci dóbr i zasobów, które mo

ż

emy

wykorzysta

ć

na bardzo wiele konkurencyjnych sposobów

Kosztem alternatywnym zwi

ą

zanym z podj

ę

ciem okre

ś

lonej

decyzji jest warto

ść

najlepszego z dost

ę

pnych rozwi

ą

za

ń

alternatywnych:

Koszt alternatywny podj

ę

cia pracy zawodowej – w tym czasie

mo

ż

na zaj

ąć

si

ę

domem, leniuchowa

ć

etc. – aktywizuj

ą

c si

ę

na

rynku pracy traci si

ę

te mo

ż

liwo

ś

ci

Koszt alternatywny zało

ż

enia własnej firmy – utrata dochodu z

pracy najemnej

Koszt alternatywny trzymania 5000 zł w skarpecie – utrata odsetek
z lokaty bankowej

09-10-10

3

Koszt alternatywny na poziomie gospodarki

Jednym z obszarów, gdzie pojawia si

ę

problem kosztu

alternatywnego jest wybór struktury produkcji w
gospodarce: w jak

ą

produkcj

ę

zaanga

ż

owa

ć

dost

ę

pne

zasoby rzadkie (sił

ę

robocz

ą

i kapitał)

Na przykład: załó

ż

my, i

ż

gospodarka dysponuje pewnym

zasobem siły roboczej; pracownicy mog

ą

pracowa

ć

albo

przy produkcji ubra

ń

albo przy produkcji komputerów

Kosztem alternatywnym produkcji komputera jest liczba ubra

ń

,

które nie zostały wyprodukowane, w zwi

ą

zku z tym,

ż

e

wyprodukowany został komputer

Kosztem alternatywnym produkcji ubra

ń

jest liczba

komputerów, która nie została wyprodukowana, w zwi

ą

zku z

tym,

ż

e wyprodukowane zostały ubrania

Nie da si

ę

dowolnie zwi

ę

ksza

ć

produkcji obu dóbr jednocze

ś

nie

Model Ricardo - założenia

1.

Ś

wiat składa si

ę

z dwóch krajów: Kraju i Zagranicy

2.

Jedynym czynnikiem produkcji w obu krajach jest praca

3.

Produktywno

ść

pracy ró

ż

ni si

ę

mi

ę

dzy krajami (na skutek

ró

ż

nic w posiadanej technologii), stałe przychody skali

4.

Poda

ż

pracy w ka

ż

dym kraju jest stała (oznaczamy j

ą

jako L)

5.

Istniej

ą

dwa dobra: ser (c) i wino (w)

6.

Konsumenci chc

ą

jednocze

ś

nie konsumowa

ć

oba dobra

7.

W gospodarce panuje doskonała konkurencja: zarówno na

rynku dóbr (cena jest równa kosztom kra

ń

cowym produkcji),

jak i na rynku pracy (płaca jest równa produktywno

ś

ci

pracownika)

8.

Siła robocza jest w pełni mobilna (pracownicy mog

ą

wybiera

ć

,

gdzie chc

ą

pracowa

ć

, co znaczy,

ż

e pójd

ą

pracowa

ć

tam,

gdzie oferowana jest im wy

ż

sza płaca)

9.

Pracownicy nie mog

ą

przenosi

ć

si

ę

mi

ę

dzy krajami (nie

wyst

ę

puj

ą

migracje)

09-10-10

4

Model Ricardo: technologia

Poniewa

ż

produktywno

ść

pracy jest stała, technologi

ę

produkcji w ka

ż

dym z krajów mo

ż

emy opisa

ć

za pomoc

ą

jednostkowego nakładu pracy, czyli liczby
roboczogodzin potrzebnych do wytworzenia jednostki
produktu

a

LW

to jednostkowy nakład pracy w produkcji wina w Kraju. Na

przykład: je

ś

li a

LW

= 2, to znaczy,

ż

e wyprodukowanie litra wina w

Kraju zabiera 2 roboczogodziny pracy

a

LC

to jednostkowy nakład pracy w produkcji sera w Kraju. Na

przykład: je

ś

li a

LC

= 1, to znaczy,

ż

e wyprodukowanie kg sera w

Kraju zabiera 1 roboczogodzin

ę

pracy

Wysoki jednostkowy nakład pracy oznacza nisk

ą

produktywno

ść

pracy

Możliwości produkcyjne

Granica mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjnych gospodarki (PPF) pokazuje

maksymaln

ą

wielko

ść

produkcji, która mo

ż

e zosta

ć

wytworzona przy

danym zasobie czynników produkcji

Przyjmijmy,

ż

e Q

C

oznacza wielko

ść

produkcji sera, za

ś

Q

W

oznacza

wielko

ść

produkcji wina. Granica mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjnych tej

gospodarki mo

ż

e zosta

ć

opisana równaniem:

a

LC

Q

C

+ a

LW

Q

W

= L

Wielko

ść

produkcji
wina

Jednostkowy
nakład pracy w
produkcji sera

Wielko

ść

produkcji
sera

Jednostkowy
nakład pracy w
produkcji wina

Całkowity zasób
pracy

09-10-10

5

PPF w ujęciu graficznym

Możliwości produkcyjne

a

LC

Q

C

+ a

LW

Q

W

= L

Q

C

= L/a

LC

kiedy Q

W

= 0

Q

W

= L/a

LW

kiedy Q

C

= 0

Równanie PPF: Q

W

= L/a

LW

– (a

LC

/a

LW

)Q

C

:

nachylenie tej linii jest równe: – (a

LC

/a

LW

)

09-10-10

6

Możliwości produkcyjne

Wyprodukowanie dodatkowego kilograma sera
wymaga a

LC

godzin pracy

Ka

ż

da godzina po

ś

wi

ę

cona produkcji sera, mogłaby

zosta

ć

przeznaczona na produkcj

ę

wina. W ci

ą

gu

tej godziny mo

ż

na wyprodukowa

ć

1/a

LW

litrów wina

Koszt alternatywny produkcji kilograma sera to
liczba litrów wina, które nie zostały
wyprodukowane, czyli: a

LC

/a

LW

Przy pełnym wykorzystaniu czynnika produkcji, koszt
alternatywny jest równy bezwzgl

ę

dnej warto

ś

ci

nachylenia PPF i jest stały (poniewa

ż

PPF jest lini

ą

prost

ą

)

Przewaga komparatywna

Kraj ma przewag

ę

komparatywn

ą

w

wytwarzaniu tego dobra, przy produkcji
którego ma ni

ż

szy koszt alternatywny ni

ż

drugi kraj

Kraj wykorzystuje posiadane zasoby w sposób
najbardziej wydajny, kiedy wytwarza dobro, w
którym ma przewag

ę

komparatywn

ą

w stosunku

do innych krajów

09-10-10

7

Możliwości produkcyjne

Ograniczenie krajowej produkcji jest dane:
a

LC

Q

C

+ a

LW

Q

W

≤

L

Nierówno

ść

ta opisuje, co gospodarka MO

ś

E

wytwarza

ć

, ale aby stwierdzi

ć

, co faktycznie

wytwarza konieczne jest okre

ś

lenie cen dóbr –

rola preferencji konsumentów

Produkcja, ceny i płace

Niech P

C

b

ę

dzie cen

ą

sera, za

ś

P

W

cen

ą

wina

Poniewa

ż

zało

ż

yli

ś

my wyst

ę

powanie doskonałej

konkurencji:

Godzinowa stawka płacy przy produkcji sera równa jest rynkowej
warto

ś

ci sera wytwarzanego w ci

ą

gu godziny: P

c

/a

LC

Godzinowa stawka płacy przy produkcji wina równa jest rynkowej
warto

ś

ci wina wytwarzanego w ci

ą

gu godziny: P

W

/a

LW

Poniewa

ż

pracownicy s

ą

mobilni, zatrudni

ą

si

ę

w tym

sektorze, który oferuje wy

ż

sze wynagrodzenia

09-10-10

8

Produkcja, ceny i płace

Kiedy P

C

/a

LC

> P

W

/a

LW

pracownicy chc

ą

pracowa

ć

tylko

przy produkcji sera

Kiedy P

C

/P

W

> a

LC

/a

LW

produkowany b

ę

dzie tylko ser

Gospodarka specjalizuje si

ę

w produkcji sera, je

ś

li relacja ceny

sera do ceny wina (wzgl

ę

dna cena sera) jest wy

ż

sza od kosztu

alternatywnego produkcji sera

Kiedy P

C

/a

LC

< P

W

/a

LW

pracownicy chc

ą

pracowa

ć

tylko

przy produkcji wina

Kiedy P

C

/P

W

< a

LC

/a

LW

produkowane b

ę

dzie tylko wino.

Kiedy P

W

/P

C

> a

LW

/a

LC

produkowane b

ę

dzie tylko wino.

Gospodarka specjalizuje si

ę

w produkcji wina, je

ś

li relacja ceny

wina do ceny sera (wzgl

ę

dna cena wina) jest wy

ż

sza od kosztu

alternatywnego produkcji wina

Relacja cen rynkowych w autarkii

Kiedy w gospodarce zamkni

ę

tej konsumenci chc

ą

konsumowa

ć

oba dobra, cena wzgl

ę

dna musi si

ę

tak

dostosowa

ć

, aby płace były identyczne w obu sektorach

(wytwarzaj

ą

cy ser i wino):

Kiedy P

C

/a

LC

= P

W

/a

LW

pracownikom jest wszystko jedno, gdzie

pracuj

ą

, a zatem wytwarzane s

ą

oba dobra

P

C

/P

W

= a

LC

/a

LW

W autarkii ma miejsce produkcja (i konsumpcja) obu dóbr
tylko wtedy, gdy cena wzgl

ę

dna ka

ż

dego dobra jest równa

kosztowi alternatywnemu jego produkcji

Ile konkretnie b

ę

dzie produkowane którego dobra zale

ż

y od

preferencji konsumentów

09-10-10

9

Równowaga autarkiczna

A

L /a

LW

L /a

LC

Q

C

Q

W

U

0

LC

LW

Nachylenie = – a

LC

/a

LW

C

0

W

0

Handel w modelu Ricardo

Załó

ż

my,

ż

e Kraj ma przewag

ę

komparatywn

ą

w

produkcji sera: musi to oznacza

ć

,

ż

e jego koszt

alternatywny produkcji sera jest ni

ż

szy ni

ż

zagranic

ą

:

a

LC

/a

LW

< a

*

LC

/a

*

LW

Kiedy Kraj zwi

ę

ksza produkcj

ę

sera, zmniejsza produkcj

ę

wina o mniej ni

ż

Zagranic

ą

, gdy

ż

krajowy jednostkowy

nakład pracy w produkcji sera jest niski w porównaniu z
nakładem w produkcji wina

09-10-10

10

Handel w modelu Ricardo

Załó

ż

my,

ż

e Kraj jest bardziej wydajny od Zagranicy

zarówno w produkcji wina, jak i sera

Mówimy wówczas,

ż

e ma absolutn

ą

przewag

ę

w

produkcji obu dóbr: jednostkowe nakłady pracy
zarówno w produkcji wina, jak i sera s

ą

ni

ż

sze w Kraju

ni

ż

Zagranic

ą

:

a

LC

< a

*

LC

oraz a

LW

< a

*

LW

Kraj mo

ż

e by

ć

bardziej wydajny w produkcji obu dóbr,

ale ma przewag

ę

komparatywna tylko w produkcji

jednego z dóbr – tego, gdzie wydajno

ść

produkcji jest

wi

ę

ksza w porównaniu z drugim dobrem

Handel w modelu Ricardo

Nawet je

ś

li kraj jest bardziej (lub mniej) wydajny w

produkcji wszystkich dóbr, mo

ż

e skorzysta

ć

na handlu

Aby zobaczy

ć

, na czym polega korzy

ść

z handlu musimy

najpierw znale

źć

wzgl

ę

dn

ą

cen

ę

dóbr w warunkach

handlu

W gospodarce zamkni

ę

tej, wzgl

ę

dna cena dobra równa si

ę

kosztowi alternatywnemu jego produkcji

Aby policzy

ć

cen

ę

wzgl

ę

dn

ą

w warunkach handlu,

musimy odwoła

ć

si

ę

do równowagi

ś

wiatowej na rynku

obu dóbr

09-10-10

11

Cena względna

Cena dóbr w równowadze (P) wyznaczona jest
przez przeci

ę

cie linii popytu i poda

ż

y

Cena wzgl

ę

dna (Pc /Pw) w równowadze

ś

wiatowej,

zwana

terms of trade

wyznaczona jest przez

przeci

ę

cie wzgl

ę

dnego popytu i wzgl

ę

dnej poda

ż

y

Wzgl

ę

dna poda

ż

sera: ilo

ść

sera dostarczana

ł

ą

cznie przez producentów we wszystkich krajach

odniesiona do ilo

ś

ci wina produkowanego we

wszystkich krajach

ś

wiata, przy ka

ż

dym poziomie

wzgl

ę

dnej ceny sera, Pc /Pw

?

Względna podaż sera

Wzgl

ę

dna

cena sera, P

C

/P

W

Wzgl

ę

dna ilo

ść

sera,

Q

C

+ Q

*

C

Q

W

+ Q

*

W

Jak b

ę

dzie wygl

ą

da

ć

krzywa wzgl

ę

dnej poda

ż

y sera?

Zale

ż

y to od struktury specjalizacji produkcji na

ś

wiecie

przy ka

ż

dym poziomie wzgl

ę

dnej ceny sera

Jak b

ę

dzie wygl

ą

da

ć

krzywa wzgl

ę

dnej poda

ż

y sera?

Zale

ż

y to od struktury specjalizacji produkcji na

ś

wiecie

przy ka

ż

dym poziomie wzgl

ę

dnej ceny sera

09-10-10

12

Względna podaż sera

Kiedy wzgl

ę

dna cena sera jest ni

ż

sza ni

ż

a

LC

/a

LW

,

ś

wiatowa produkcja sera wynosi 0.

Dlaczego? Poniewa

ż

w sytuacji, gdy P

C

/P

W

< a

LC

/a

LW

krajowi

pracownicy chc

ą

pracowa

ć

tylko w sektorze wytwarzaj

ą

cym wino,

a zatem kraj w pełni specjalizuje si

ę

w produkcji wina

Poniewa

ż

zało

ż

yli

ś

my,

ż

e: a

LC

/a

LW

< a

*

LC

/a

*

LW

zagraniczni

pracownicy tym bardziej nie b

ę

d

ą

chcieli pracowa

ć

w sektorze

wytwarzaj

ą

cym ser

Kiedy P

C

/P

W

= a

LC

/a

LW

, krajowym pracownikom jest

wszystko jedno, gdzie pracuj

ą

, natomiast robotnicy za

granic

ą

b

ę

d

ą

wytwarza

ć

tylko wino

Kiedy a

*

LC

/a

*

LW

> P

c

/P

W

> a

LC

/a

LW

, krajowi

pracownicy chc

ą

produkowa

ć

tylko ser (tu zarobi

ą

wi

ę

cej), ale zagraniczni – tylko wino (wy

ż

sze płace)

Kiedy a

*

LC

/a

*

LW

= P

C

/ P

W

, zagranicznym pracownikom

jest wszystko jedno, gdzie pracuj

ą

, a krajowi cały czas

chc

ą

si

ę

specjalizowa

ć

tylko w produkcji sera

Je

ś

li cena sera przekroczy a

*

LC

/a

*

LW

w obu krajach

produkowany jest tylko ser, a produkcja wina spada do
zera

Względna podaż sera

09-10-10

13

Względna podaż sera

a

LC

/a

LW

a

*

LC

/a

*

LW

RS

Wzgl

ę

dna

cena sera, P

C

/P

W

Wzgl

ę

dna ilo

ść

sera,

Q

C

+ Q

*

C

Q

W

+ Q

*

W

L/a

LC

L

*

/a

*

LW

Względny popyt na ser

Wzgl

ę

dny popyt konsumentów na ser to ilo

ść

sera,

któr

ą

konsumenci chc

ą

kupi

ć

w relacji do po

żą

danej

przez nich ilo

ś

ci wina, przy ka

ż

dym poziomie ceny

wzgl

ę

dnej sera

(Pc /Pw)

Wraz ze wzrostem wzgl

ę

dem ceny sera, konsumenci

w obu krajach b

ę

d

ą

kupowa

ć

mniej sera (w relacji do

wina), a zatem wzgl

ę

dna wielko

ść

popytu na ser

spada – krzywa wzgl

ę

dnego popytu na ser jest

zatem ujemnie nachylona

09-10-10

14

Równowaga światowa

RD

1

a

LC

/a

LW

a

*

LC

/a

*

LW

RS

Wzgl

ę

dna

cena sera, P

C

/P

W

Wzgl

ę

dna ilo

ść

sera,

Q

C

+ Q

*

C

Q

W

+ Q

*

W

L/a

LC

L

*

/a

*

LW

Terms of trade

RD’

2

Korzyści z handlu: wzrost produkcji

Korzy

ś

ci z handlu (w uj

ę

ciu Ricardo) wynikaj

ą

z faktu

specjalizacji produkcji, gdy posiadane zasoby u

ż

ywane

s

ą

w sposób najbardziej wydajny oraz mo

ż

liwo

ś

ci u

ż

ycia

dochodu powstaj

ą

cego przy produkcji do zakupu dóbr i

usług, które chc

ą

konsumowa

ć

konsumenci w tym kraju

Najbardziej wydajne u

ż

ycie zasobów oznacza produkcj

ę

dobra, w

którym kraj ma przewag

ę

komparatywn

ą

09-10-10

15

Korzyści z handlu: zmiany dochodów

Krajowi pracownicy uzyskuj

ą

wy

ż

szy dochód z produkcji

sera (ni

ż

w autarkii) poniewa

ż

wzgl

ę

dna cena sera ro

ś

nie

na skutek otwarcia si

ę

kraju na handel mi

ę

dzynarodowy

Zagraniczni pracownicy uzyskuj

ą

wy

ż

szy dochód z

produkcji wina (ni

ż

w autarkii) poniewa

ż

dla nich

wzgl

ę

dna cena sera spada na skutek otwarcia si

ę

zagranicy na handel mi

ę

dzynarodowy (ser staje si

ę

ta

ń

szy, a wino wzgl

ę

dnie dro

ż

sze)

Korzyści z handlu

Handel mo

ż

na uzna

ć

za po

ś

redni

ą

metod

ę

produkcji, która pozwala na zamian

ę

sera na wino

lub odwrotnie

Bez wymiany, kraj musi tak dzieli

ć

(alokowa

ć

) swoje

zasoby pracy, aby wytwarza

ć

oba dobra, które

konsumenci chc

ą

konsumowa

ć

W warunkach handlu, kraj mo

ż

e specjalizowa

ć

si

ę

w

produkcji jednego dobra i wymienia

ć

to dobro na

inne, które jest po

żą

dane przez konsumentów

09-10-10

16

Korzyści z handlu

Handel rozszerza mo

ż

liwo

ś

ci konsumpcyjne poza

mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjne danego kraju

Bez handlu konsumpcja ograniczona jest wielko

ś

ci

ą

produkcji krajowej

W warunkach handlu, konsumpcja ka

ż

dego kraju

mo

ż

e si

ę

zwi

ę

kszy

ć

, poniewa

ż

ł

ą

czna

ś

wiatowa

produkcja ro

ś

nie, gdy ka

ż

dy kraj specjalizuje si

ę

w

produkcji tego dobra, w którym ma przewag

ę

komparatywn

ą

Korzyści z handlu w ujęciu graficznym

A

L/a

LW

L/a

LC

Q

C

Q

W

U

0

Terms of trade

C

0

W

0

A

*

L

*

/a

*

LW

L

*

/a

*

LC

Q

*

C

Q

*

W

U

*

0

C

*

0

W

*

0

U

1

U

*

1

C

*

1

W

1

D

D

*

P

*

P

EXP

IMP

E

X

P

IM

P

09-10-10

17

Przykład liczbowy

a

LC

/a

LW

= 1/2 < a

*

LC

/a

*

LW

= 2

Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera

Ser

Wino

Kraj

a

LC

= 1 godz./kg

a

LW

= 2 godz./litr

Zagranica

a

*

LC

= 6 godz./kg

a

*

LW

= 3 godz./litr

Przykład liczbowy: ustalenie przewagi

Kraj jest bardziej wydajny w produkcji obu
dóbr od Zagranicy, ale ma przewag

ę

komparatywn

ą

w produkcji sera

Zagranica jest mniej wydajna w produkcji obu
dóbr, ale ma przewag

ę

komparatywn

ą

w

produkcji wina

Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera

Ser

Wino

Kraj

a

LC

= 1 godz./kg

a

LW

= 2 godz./litr

Zagranica

a

*

LC

= 6 godz./kg

a

*

LW

= 3 godz./litr

09-10-10

18

Przykład liczbowy: cena w równowadze

W równowadze autarkicznej wzgl

ę

dna cena sera

wynosiła w kraju ½, za

ś

za granic

ą

2

W warunkach handlu, wzgl

ę

dna cena sera musi

mie

ś

ci

ć

si

ę

mi

ę

dzy a

LC

/a

LW

= ½ i a

*

LC

/a

*

LW

= 2

Załó

ż

my,

ż

e w równowadze w warunkach handlu

P

C

/P

W

= 1 (terms of trade)

Oznacza to,

ż

e kraje wymieniaj

ą

si

ę

dobrami według

relacji:
1 kg sera za 1 litr wina

Przykład liczbowy: korzyści z handlu

Bez handlu, kraj mo

ż

e u

ż

y

ć

jednej godziny pracy do

wyprodukowania 1/a

LW

= 1/2 litra wina

Je

ś

li dopu

ś

cimy mo

ż

liwo

ść

wymiany, kraj b

ę

dzie mógł u

ż

y

ć

tej samej

godziny pracy do wyprodukowania 1/a

LC

= 1 kg sera, b

ę

dzie mógł go

sprzeda

ć

zagranic

ę

po cenie mi

ę

dzynarodowej i otrzyma w zamian

1 litr wina

Bez handlu, zagranica mo

ż

e u

ż

y

ć

jednej godziny pracy do

wyprodukowania 1/a

*

LC

= 1/6 kg sera

Je

ś

li dopu

ś

cimy mo

ż

liwo

ść

wymiany, zagranica b

ę

dzie mogła u

ż

y

ć

tej samej godziny pracy do wyprodukowania 1/a

*

LW

= 1/3 litra wina,

b

ę

dzie mogła go sprzeda

ć

do kraju po cenie mi

ę

dzynarodowej i

otrzyma w zamian 1/3 kg sera

09-10-10

19

Płace względne

Wzgl

ę

dna płaca to relacja krajowego poziomu płac

do wynagrodze

ń

za granic

ą

(w/w*)

Cho

ć

z modelu Ricardo wynika,

ż

e wzgl

ę

dne ceny

dóbr wyrównaj

ą

si

ę

mi

ę

dzy krajami na skutek

podj

ę

cia wymiany mi

ę

dzynarodowej, nie mo

ż

na tego

powiedzie

ć

o wynagrodzeniach

Ró

ż

nice w poziomie płac wynikaj

ą

z ró

ż

nic w

produktywno

ś

ci (technologii)

Kraj maj

ą

cy przewag

ę

absolutn

ą

w produkcji jakiego

ś

dobra, w warunkach handlu b

ę

dzie charakteryzował si

ę

wy

ż

sz

ą

płac

ą

pracowników zatrudnionych przy jego

produkcji

Płace względne: przykład

Załó

ż

my,

ż

e P

C

= 12 zł/kg a P

W

= 12 zł/L

Poniewa

ż

w warunkach handlu w kraju wytwarzany jest tylko ser,

krajowa płaca jest równa płacy w sektorze produkuj

ą

cym ser, która

wynosi:

(1/a

LC

)P

C

= (1/1) x 12 zł = 12 zł

Poniewa

ż

w warunkach handlu za granic

ą

wytwarzane jest tylko wino,

zagraniczna płaca jest równa płacy w sektorze produkuj

ą

cym wino,

która wynosi

(1/a

*

LW

)P

W

= (1/3) x 12 zł = 4 zł

A zatem relacja płac krajowych pracowników do zagranicznych wynosi
12 zł/4 zł = 3 (pracownicy w kraju zarabiaj

ą

trzykrotnie wi

ę

cej)

Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera

Ser

Wino

Kraj

a

LC

= 1 godz./kg

a

LW

= 2 godz./litr

Zagranica

a

*

LC

= 6 godz./kg

a

*

LW

= 3 godz./litr

09-10-10

20

Płace względne

Relacja płac zawiera si

ę

w przedziale mi

ę

dzy relacjami

produktywno

ś

ci dla obu sektorów:

Kraj jest 6 razy bardziej wydajny w produkcji sera ni

ż

zagranica,

ale tylko 1,5 razy bardziej wydajny w produkcji wina

Stawka płac w kraju jest 3 razy wy

ż

sza ni

ż

zagranic

ą

Te relacje pokazuj

ą

,

ż

e oba kraje maj

ą

kosztow

ą

przewag

ę

w produkcji

st

ą

d powstaje handel

Wy

ż

sze płace w kraju (podnosz

ą

ce koszty) mog

ą

by

ć

zrekompensowane wy

ż

sz

ą

produktywno

ś

ci

ą

(obni

ż

aj

ą

c

ą

koszt

produkcji)

Ni

ż

sza produktywno

ść

zagranicy musi by

ć

zrekompensowana

ni

ż

szymi płacami

Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera

Ser

Wino

Kraj

a

LC

= 1 godz./kg

a

LW

= 2 godz./litr

Zagranica

a

*

LC

= 6 godz./kg

a

*

LW

= 3 godz./litr

Płace względne

Poniewa

ż

zagraniczni robotnicy maj

ą

3 razy

ni

ż

sze płace ni

ż

krajowi, maj

ą

przewag

ę

kosztow

ą

w produkcji wina, mimo ni

ż

szej

produktywno

ś

ci

Poniewa

ż

krajowi robotnicy s

ą

6 razy bardziej

wydajni ni

ż

zagraniczni w produkcji sera, maj

ą

przewag

ę

kosztow

ą

w jego wytwarzaniu, mimo

3-krotnie wy

ż

szych płac

09-10-10

21

Powszechne nieporozumienia dotyczące
koncepcji przewagi komparatywnej

1.

Wolny handel jest korzystny tylko dla kraju
charakteryzuj

ą

cego si

ę

wy

ż

sz

ą

produktywno

ś

ci

ą

ni

ż

inne kraje

Nawet kraje o niskiej produktywno

ś

ci korzystaj

ą

z wolnego

handlu, gdy

ż

maj

ą

mo

ż

liwo

ść

nabywania taniej dóbr, które

musiałyby dro

ż

ej produkowa

ć

w kraju same dla siebie

Korzy

ś

ci z handlu nie zale

żą

od przewagi absolutnej, ale od

przewagi wzgl

ę

dnej

Powszechne nieporozumienia dotyczące
koncepcji przewagi komparatywnej

2.

Wolny handel z krajami o niskich płacach szkodzi
krajom o wysokim poziomie wynagrodze

ń

Mimo

ż

e handel mo

ż

e obni

ż

y

ć

płace cz

ęś

ci pracowników

(wpłyn

ąć

na dystrybucj

ę

dochodu wewn

ą

trz kraju

model

HO), na handlu korzystaj

ą

konsumenci i inni pracownicy

Konsumenci mog

ą

naby

ć

dobra taniej ni

ż

gdyby były

produkowane w kraju

Producenci (pracownicy) korzystaj

ą

otrzymuj

ą

c wy

ż

szy dochód

– bardziej efektywnie wykorzystuj

ą

zasoby

09-10-10

22

Powszechne nieporozumienia dotyczące
koncepcji przewagi komparatywnej

3.

Wolny handel prowadzi do eksploatacji krajów o niskim
poziomie produktywno

ś

ci

Cho

ć

standardy dot. warunków pracy s

ą

rzeczywi

ś

cie znacznie

ni

ż

sze w wielu krajach w porównaniu z krajami

wysokorozwini

ę

tymi, nie musi si

ę

to wi

ą

za

ć

z handlem

Konsumenci korzystaj

ą

z wolnego handlu maj

ą

c dost

ę

p do

ta

ń

szych produktów

Pracownicy w krajach biednych zarabiaj

ą

w warunkach handlu

wi

ę

cej (cho

ć

ci

ą

gle mniej, ni

ż

w krajach wysokorozwini

ę

tych),

ni

ż

gdyby tej wymiany nie było

Koszty transportu i dobra niehandlowe

Model Ricardo przewiduje,

ż

e kraje powinny si

ę

w

pełni specjalizowa

ć

w produkcji którego

ś

dobra

W praktyce zdarza si

ę

to bardzo rzadko:

Wi

ę

cej ni

ż

jeden czynnik produkcji (ogranicza to

mo

ż

liwo

ś

ci specjalizacji

model HO)

Protekcjonizm

Koszty transportu ograniczaj

ą

ce mo

ż

liwo

ś

ci handlu i

powoduj

ą

ce,

ż

e pewne dobra musz

ą

by

ć

produkowane

przez wszystkie kraje

dobra niehandlowe

09-10-10

23

Weryfikacja empiryczna modelu Ricardo

Czy kraje rzeczywi

ś

cie eksportuj

ą

te dobra, w

wytwarzaniu których produktywno

ść

jest wzgl

ę

dnie

wysoka?

Porównanie struktury handlu USA i UK oraz relacji
produktywno

ś

ci w 26 sektorach sugeruje,

ż

e tak

(McDougall 1951-1952, Balassa 1963)

Jednocze

ś

nie we wszystkich 26 sektorach USA

miały przewag

ę

absolutn

ą

wobec UK, a mimo to

handel miał miejsce (ró

ż

nice w płacach)

Weryfikacja empiryczna modelu Ricardo

09-10-10

24

Podsumowanie

Kraj ma przewag

ę

komparatywn

ą

w produkcji dobra,

dla którego koszt alternatywny jest ni

ż

szy ni

ż

zagranic

ą

Produkuj

ą

c dobro, w którym ma przewag

ę

komparatywn

ą

kraj u

ż

ywa w sposób najbardziej efektywny swoich

zasobów

Model Ricardo skupia si

ę

na ró

ż

nicach w

produktywno

ś

ci pracy mi

ę

dzy krajami i wyja

ś

nia

korzy

ś

ci z handlu posługuj

ą

c si

ę

koncepcj

ą

przewagi

komparatywnej

Podsumowanie

Kiedy kraj specjalizuje si

ę

w produkcji i handlu

zgodnie z modelem Ricardo, cena wzgl

ę

dna dobra

produkowanego ro

ś

ne, płaca pracowników ro

ś

nie, a

dobra staj

ą

si

ę

realnie ta

ń

sze dla konsumentów

Na handlu korzysta zarówno bardziej, jak i mniej
wydajna (produktywna) gospodarka, cho

ć

handel

mo

ż

e zmieni

ć

dystrybucj

ę

dochodu wewn

ą

trz krajów

Wysoka wydajno

ść

LUB niskie płace daj

ą

krajom

przewag

ę

kosztow

ą

09-10-10

25

Podsumowanie

Cho

ć

badania empiryczne cz

ęś

ciowo potwierdzaj

ą

wyst

ę

powanie handlu opartego o przewag

ę

komparatywn

ą

, istniej

ą

czynniki które nie pozwalaj

ą

krajom przej

ść

do pełnej specjalizacji; zwykle

kontynuuj

ą

one produkcj

ę

wielu dóbr