09-11-06

1

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, CE UW

dr Leszek Wincenciak

Wykład 5

Międzynarodowe przepływy czynników

produkcji

Wykład 5

Mi

ę

dzynarodowa mobilno

ść

czynników produkcji:

Mi

ę

dzynarodowa mobilno

ść

pracy

migracje

Zagraniczne inwestycje bezpo

ś

rednie i firmy

wielonarodowe

09-11-06

2

Mobilność pracy: podstawowy model

Przyczyny i skutki migracji poka

ż

emy w ramach

modelu, gdzie wytwarzane jest jakie

ś

jedno dobro

Załó

ż

my jednak,

ż

e do jego produkcji potrzebne s

ą

dwa czynniki produkcji: kapitał i praca

Zało

ż

enie dot. funkcji produkcji: kra

ń

cowy produkt

pracy jest malej

ą

cy:

Przy stałym zasobie kapitału, ka

ż

dy kolejny pracownik

w coraz mniejszym stopniu zwi

ę

ksza wytwarzany produkt

prawo malej

ą

cych przychodów kra

ń

cowych

Interpretacja graficzna krzywej MPL

Z powodu malej

ą

cej kra

ń

cowej produktywno

ś

ci,

produktywno

ść

pracowników zale

ż

y od wielko

ś

ci zatrudnienia:

im wi

ę

cej jest ich zatrudnionych, tym ni

ż

szy jest kra

ń

cowy

produkt pracy

Je

ś

li przyjmiemy,

ż

e zarówno na rynku dóbr, jak i na rynku

czynników produkcji panuje doskonała konkurencja, realne
wynagrodzenie pracowników musi by

ć

równe ich kra

ń

cowej

produktywno

ś

ci:

Pole pod krzyw

ą

kra

ń

cowego produktu pracy mo

ż

na

interpretowa

ć

jako warto

ść

produkcji, a ta z kolei jest równa

warto

ś

ci dochodu narodowego, czyli sumie dochodów

pracowników i wła

ś

cicieli kapitału

MPL

P

w

=

09-11-06

3

Zatrudnienie, produkcja, dochody

C

B

A

L

0

L

MPL

MPL

w

0

Fundusz
płac

Dochody
właścicieli
kapitału

ABw

0

: przychody właścicieli kapitału

Cw

0

BL

0

: Przychody siły roboczej

ABL

0

C: cały dochód narodowy

Redystrybucja dochodu

Spadek zatrudnienia zm niejsza dochody
w łaścicieli kapitału a płaca realna w zrasta

L

1

w

0

M P L

M PL

w

1

płace

L

0

Spad ek d ochod u
W łaścicieli kap itału

09-11-06

4

Wyposażenie w czynniki produkcji a
mobilność pracy

Je

ś

li Kraj jest wzgl

ę

dnie obficie wyposa

ż

ony

w prac

ę

, za

ś

Zagranica jest wzgl

ę

dnie obficie

wyposa

ż

ona w kapitał, za

ś

oba kraje dysponuj

ą

tak

ą

sam

ą

technologi

ą

:

Kra

ń

cowy produkt pracy w kraju jest ni

ż

szy ni

ż

zagranic

ą

,

a zatem wynagrodzenie robotników krajowych jest ni

ż

sze

ni

ż

zagranic

ą

O ile dopu

ś

cimy mo

ż

liwo

ść

zmiany miejsca pracy,

krajowi robotnicy b

ę

d

ą

chcieli wyje

ż

d

ż

a

ć

za granic

ę

(rola kosztów adaptacji)

Motywacja dla migracji

Krajowi robotnicy b

ę

d

ą

chcieli wyje

ż

d

ż

a

ć

, gdy

wyst

ę

puje ró

ż

nica mi

ę

dzy płac

ą

w kraju, a płac

ą

za

granic

ą

Emigracja z kraju podnosi płace realne robotników, którzy
zostaj

ą

w kraju (bo spada poda

ż

pracy)

Z kolei napływ pracowników zagranic

ę

obni

ż

a tamtejsze

wynagrodzenia (bo ro

ś

nie poda

ż

pracy)

Ruch pracowników b

ę

dzie trwał do momentu wyrównania

si

ę

wynagrodze

ń

09-11-06

5

Równowaga autarkiczna

Zasób pracy

zagranic

ą

MPL*

w*

H

B

G

O*

Zasób pracy w kraju

MPL

A

J

w

O

H

Równowaga autarkiczna

Zasób pracy w kraju

Zasób pracy

zagranic

ą

Całkowity zasób pracy

MPL

MPL*

w*

A

H

B

J

G

w

O

O*

09-11-06

6

Równowaga autarkiczna

W kraju:

Dochody robotników = pole OwJH

Dochody wła

ś

cicieli kapitału = pole AJw

Ł

ą

czny produkt (i dochód) = pole AJHO

Zagranic

ą

:

Dochody robotników = pole O*w*GH

Dochody wła

ś

cicieli kapitału = pole BGw*

Ł

ą

czny produkt (i dochód) = pole BGHO*

Równowaga w warunkach migracji

Zasób pracy w kraju

Zasób pracy zagranic

ą

Całkowity zasób pracy

MPL

MPL*

w*

A

H

B

J

G

w

O

O*

C

D

w

cm

w

cm

E

migracja

09-11-06

7

Skutki migracji

Skala migracji = odcinek DH

Wyrównanie płac – w

cm

W kraju:

Dochody robotników = pole Ow

cm

CD

Dochody migrantów = pole CDHE

Dochody wła

ś

cicieli kapitału = pole Acw

cm

Zagranic

ą

:

Dochody robotników = pole O*w*HE

Dochody wła

ś

cicieli kapitału = pole BCw

cm

Skutki migracji między krajami

Przepływ pracowników z kraju zagranic

ę

spowoduje

zmian

ę

wielko

ś

ci produkcji wytwarzanej w obu

krajach:

W kraju PKB = ACDO, ale PNB = ACEHO

Zagranic

ą

PKB = BCDO*, ale PNB = BCEHO*

Uwaga na płatno

ś

ci z tytułu czynników produkcji

09-11-06

8

Kto zyskuje, kto traci?

Zyskuj

ą

pracownicy krajowi – ich płace w kraju rosn

ą

Zyskuj

ą

tak

ż

e migranci – ich płace równie

ż

rosn

ą

dzi

ę

ki zatrudnieniu zagranic

ą

Zyskuj

ą

wła

ś

ciciele kapitału Zagranic

ą

– ro

ś

nie

produkcja, rosn

ą

ich wynagrodzenia

Trac

ą

wła

ś

ciciele kapitału w Kraju – wskutek spadku

zatrudnienia spada produkcja i zmniejszaj

ą

si

ę

ich

wynagrodzenia

Trac

ą

pracownicy Zagranic

ą

– ich wynagrodzenia

wskutek napływu migrantów si

ę

obni

ż

aj

ą

Ogólne korzyści i straty

Okazuje si

ę

,

ż

e ogółem Kraj zyskuje na migracji.

Przyrost wynagrodze

ń

pracowników jest wi

ę

kszy ni

ż

strata wła

ś

cicieli kapitału – netto przyrost o pole CEJ

Zagranica ogółem równie

ż

zyskuje na migracji, gdy

ż

korzy

ś

ci wła

ś

cicieli kapitału przewy

ż

szaj

ą

utrat

ę

dochodów pracowników – netto przyrost o CGE

Zatem ł

ą

czny dobrobyt Kraju i Zagranicy wzrasta

o pole CGJ

09-11-06

9

Motywy dla migracji

W rzeczywisto

ś

ci płace nie wyrównuj

ą

si

ę

mi

ę

dzy

krajami

Bariery dla migracji (instytucjonalne, polityczne)

Koszty adaptacji – nie opłaca si

ę

migrowa

ć

je

ś

li ró

ż

nica

w wynagrodzeniach jest mniejsza ni

ż

koszty migracji

Ró

ż

nice w technologii

Rola innych czynników migracyjnych

Stopa bezrobocia i poziom

ż

ycia

Poziom opieki socjalnej

Motywy polityczne

Motywy dla migracji

09-11-06

10

Motywy dla migracji

Migracje na świecie

Obecnie szacuje si

ę

,

ż

e liczba imigrantów na

ś

wiecie

przekroczyła 200 milionów osób

Imigranci stanowi

ą

około 3% ludno

ś

ci

ś

wiata

W 2007 r. transfery zwi

ą

zane z migracjami szacowano na

337 miliardów dolarów, z czego 251 miliardów napłyn

ę

ło

do krajów rozwijaj

ą

cych si

ę

Szanuje si

ę

, i

ż

na

ś

wiecie mamy 20-30 milionów tzw.

„nielegalnych” imigrantów (10-15%

ś

wiatowej liczby

imigrantów)

Szacuje si

ę

, i

ż

na

ś

wiecie około 26 milionów osób

musiało zmieni

ć

miejsce zamieszkania z powodu

konfliktów zbrojnych i wojen

W 2007 roku liczba uchod

ź

ców przekroczyła 11 milionów

osób

09-11-06

11

Skala migracji z Polski

Trudno jest realistycznie oceni

ć

skal

ę

migracji

Oficjalne informacje odnosz

ą

si

ę

wył

ą

cznie do rejestru PESEL.

Ujmuj

ą

one dane o tych osobach, które wyjechały z Polski na

stałe i wymeldowały si

ę

ze stałego miejsca zamieszkania lub

w oficjalny sposób napłyn

ę

ły do naszego kraju.

Według danych tych w latach osiemdziesi

ą

tych wyjechało

z Polski około 271 tys. osób.

Po rozpocz

ę

ciu transformacji systemowej, skala migracji

ustabilizowała si

ę

na poziomie 20 - 25 tys. osób rocznie

Dane o rzeczywistej skali przepływów mo

ż

emy uzyska

ć

ze

spisów ludno

ś

ci (NSP 1988, NSP 2002 i mikrospis 1995).

Według NSP 2002, na dłu

ż

ej ni

ż

2 miesi

ą

ce poza granicami

kraju przebywało 786,1 tys. osób, to jest 1,8% populacji.

Skala migracji z Polski

Trudno tak

ż

e wiarygodnie oceni

ć

skal

ę

migracji po rozszerzeniu Unii

Europejskiej w maju 2004 r.

BAEL (dot. osób przebywaj

ą

cych zagranic

ą

przez okres ponad 2

miesi

ę

cy): w IV kwartale 2003 r. w zwi

ą

zku z prac

ą

przebywało poza

granicami kraju około 200 tys. osób, w IV kwartale 2004 – 287 tys.,
za

ś

w IV kwartale 2005 - 420 tys. Zauwa

ż

alny jest wi

ę

c wyra

ź

ny

wzrost.

Według danych Ministerstwa Spraw Społecznych i Rodziny w
Irlandii, mo

ż

emy szacowa

ć

,

ż

e w okresie od maja do ko

ń

ca 2004 r.

przybyło tam z Polski około 25,2 tys. osób, w całym 2005 r. około
65,3 tys., za

ś

w ubiegłym roku do listopada było to 89,9 tys. osób

Według danych Ministerstwa Spraw Wewn

ę

trznych w Wielkiej

Brytanii (rejestr Worker Registration Scheme) liczba osób przybyłych
z Polski, które otrzymały numer ubezpieczenia społecznego w
Wielkiej Brytanii (NINo) w okresie od czerwca 2005 do czerwca 2006
wyniosła 171 tys. (wobec 62 tys. w poprzednim roku).

Obecnie w wyniku kryzysu gospodarczego skala emigracji
zarobkowej z Polski wyra

ź

nie osłabła

09-11-06

12

Przepływy kapitału

Przepływy kapitału na poziomie makro s

ą

odzwierciedleniem relacji mi

ę

dzy krajowymi

oszcz

ę

dno

ś

ciami i inwestycjami

Znaczenie tzw. wymiany mi

ę

dzyokresowej

Je

ś

li przy pewnym poziomie stopy procentowej

krajowe oszcz

ę

dno

ś

ci przewy

ż

szaj

ą

krajowe

inwestycje, wówczas kraj staje si

ę

eksporterem

oszcz

ę

dno

ś

ci (kapitału), który lokowany jest

zagranic

ą

w postaci inwestycji portfelowych (zakupu

papierów udziałowych b

ą

d

ź

dłu

ż

nych) lub inwestycji

bezpo

ś

rednich

Nachylenie linii ograniczenia

bud

ż

etowego jest równe:

– (1 + r)

Konsumpcja
przyszła
C

2

Konsumpcja bie

żą

ca, C

1

U

0

E

Y

2

=C

2

Y

1

=C

1

Wymiana międzyokresowa

09-11-06

13

Konsumpcja
przyszła
C

2

U

1

E

Y

2

=C

2

Y

1

=C

1

F

C

2

<Y

2

C

1

>Y

1

Spadek stopy procentowej – przypadek
kraju, który staje się pożyczkobiorcą

Konsumpcja bie

żą

ca, C

1

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne

Bezpo

ś

rednie Inwestycje Zagraniczne odnosz

ą

si

ę

do

inwestycji dokonywanych w sposób, który pozwala
obywatelom jednego kraju sprawowa

ć

bezpo

ś

redni

ą

kontrol

ę

nad przedsi

ę

biorstwem zagranicznym lub

posi

ąść

je na własno

ść

Umowna granica: 10% kapitału akcyjnego spółki

09-11-06

14

Korporacje wielonarodowe
(Multinational Corporations)

Dlaczego powstaj

ą

korporacje wielonarodowe

i z jakich powodów podejmuj

ą

zagraniczne

inwestycje bezpo

ś

rednie?

1. Lokalizacja: dlaczego dobra s

ą

produkowane w dwóch

ró

ż

nych krajach zamiast tylko w jednym (a nast

ę

pnie

eksportowane do drugiego kraju)?

2. Internalizacja: je

ś

li juz chcemy produkowa

ć

jakie

ś

dobro w ró

ż

nych miejscach, czemu robi

ć

to w ramach

jednej firmy, a nie niezale

ż

nie przez ró

ż

ne firmy?

Korporacje wielonarodowe

Przyczyny lokalizacji produkcji w wielu miejscach:

Lokalizacja koniecznych czynników produkcji i zasobów (np.
górnictwo)

Ró

ż

nice w kosztach czynników produkcji: dobra

pracointensywne zwykle b

ę

d

ą

produkowane w krajach o du

ż

ej

obfito

ś

ci pracy, czyli tam, gdzie praca jest tania (Chiny?)

Koszty transportu – bardziej opłaca si

ę

dokona

ć

inwestycji

bezpo

ś

redniej w kraju docelowym ni

ż

eksportowa

ć

tam

produkty

Outsourcing – wydzielanie poszczególnych funkcji
przedsi

ę

biorstwa i zlecanie ich na zewn

ą

trz

09-11-06

15

Korporacje wielonarodowe

Internalizacja produkcji ma z kolei miejsce, kiedy
bardziej korzystne dla producenta jest prowadzenie
transakcji i produkcji w ramach jednej organizacji
(a nie osobnych organizacji). Dlaczego tak mo

ż

e si

ę

zdarzy

ć

?

1. Transfery technologii: transfer technologii czy
wiedzy mo

ż

e by

ć

łatwiejszy w ramach jednej

organizacji

Słabe (lub czasem nieistniej

ą

ce) prawo patentowe

i ochrony własno

ś

ci intelektualnej

Wiedz

ę

trudno spakowa

ć

i sprzeda

ć

Korporacje wielonarodowe

2. Integracja pionowa polega na konsolidacji
ró

ż

nych faz procesu produkcji:

Integracja pionowa polega na poł

ą

czeniu firm, które

produkuj

ą

dobra, z których jedne s

ą

nakładem produkcji

w wytwarzaniu innych

Takie rozwi

ą

zanie mo

ż

e by

ć

bardziej korzystne ni

ż

korzystanie z osobnych firm

09-11-06

16

Wzrost znaczenia BIZ na świecie

BIZ i firmy wielonarodowe

09-11-06

17

Napływ BIZ do Polski, 1994-2007

0

5

10

15

20

25

0

20

40

60

80

100

120

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Zagraniczne inwestycje bezpo

ś

rednie netto w Polsce, mld EUR

Skumulowana
warto

ść

bezpo

ś

rednich

inwestycji
zagranicznych
w uj

ę

ciu netto

Napływ
bezpo

ś

rednich

inwestycji
zagranicznych
netto (prawa
o

ś

)

Struktura BIZ w Polsce

18%

16%

11%

8%

7%

4%

4%

4%

4%

24%

Struktura zobowi

ą

za

ń

z tytułu BIZ, 2007

Holandia

Niemcy

Francja

Luksemburg

USA

Włochy

Szwecja

Wielka Brytania

Austria

Inne kraje