Depresja i inne zaburzenia

psychiczne u osób w starszym

wieku.

Depresja – definicja,
przyczyny

Termin depresja w języku potocznym używany jest do

nazwania wielu doświadczeń - od zauważalnego i

przejściowego obniżenia nastroju do zaburzeń głębokich, a

nawet zagrażających życiu. Do opisywania nastroju, termin ten

oznacza przejściowy stan dysforii, który może trwać kilka

chwil, godzin, a nawet kilka dni. W tym znaczeniu słowa

depresja (i wyrazów pochodnych) używa się do nazywania

normalnej reakcji na trudne wydarzenia, a nawet do

ubarwienia opisem zwykłych zdarzeń np. „Ta pogoda jest

depresyjna” lub „Chyba wpadnę w depresję” . Termin

„depresja” rozumiany jako zespół doświadczeń, obejmujący

nie tylko nastrój, ale także doświadczenia fizyczne, psychiczne

i behawioralne, które określają bardziej długotrwały,

szkodliwy i poważny stan, który może zostać klinicznie

rozpoznany jako zespół depresyjny. Cierpiący na depresję

mogą doświadczać objawów o odmiennym charakterze i

różnym nasileniu, a liczba tych objawów również może być

zróżnicowana. Cztery ogólne dziedziny, do których można

zaliczyć cechy zespołu depresyjnego, to afekt, poznanie,

zachowanie oraz funkcjonowanie fizyczne.

Objawy afektywne.

Depresja jest jednym z poważnych zaburzeń ogólnie

zwanych zaburzeniami nastroju. Termin ten odnosi się
do przejawów nie typowanych uczuć czy nastrojów,
które stanowią podstawowe cechy tego stanu takie jak:
przygnębienie, smutek, obniżony nastrój, poczucie
pustki i bezradności. Jednak nie wszyscy ludzie, którzy
są przygnębieni, odczuwają smutek. Często w zamian
mówią o utracie zainteresowań tego, co ich dotychczas
ciekawiło, o zaniku odczuwania przyjemności, o
zniechęceniu, poczuciu beznadziejności, apatii. Nie
cieszy ich czas wolny, kontakty z rodziną, przyjaciółmi.
Osoba w depresji może mieć trudności z myśleniem o
czymś co powinna zrobić, a w sytuacji, kiedy uda się jej
wykonać jakieś zadanie odczuwa niewielką satysfakcję.

Objawy poznawcze

Chorzy w depresji negatywnie myślą o sobie samym, o

swoim otoczeniu i o przyszłości. Uważają się za
niekompetentnych i miernych, przejawiają bezlitosny
krytycyzm wobec własnych czynów i cech. Często czują się
winni, dlatego niska samoocena jest powszechnym
atrybutem depresji. Człowiek może czuć się niezdolny do
kierowania swoim życiem i do rozwiązywania problemów.
Spostrzega swoje życie i swoją przyszłość jako szarą
pozbawioną przyjemności sytuację, której zmiana jest
bezcelowa i nieosiągalna. U ludzi dotkniętych depresją
powszechne są przekonania odzwierciedlające brak nadziei
dotyczącej własnej zdolności osiągania upragnionych celów.
Obok negatywnego myślenia depresję cechują: zaburzenia
koncentracji uwagi (czytanie, oglądanie
telewizji),podejmowania decyzji i funkcjonowania pamięci.

Objawy behawioralne

Z powodu apatii, obniżonej aktywności osoby w depresji

często wycofują się z aktywności społecznej i ograniczają
swoje typowe zachowania. Doświadczając ciężkiej depresji
chorzy przez długi okres mogą pozostawać w łóżku.
Niejednokrotnie unikają interakcji społecznych, głównie z
powodu utraty motywacji i zainteresowania światem.
Charakterystyczne są zmiany w poruszaniu się, zwane
zmianami psychoruchowymi, które przyjmują formę
spowolnienia lub też pobudzenia i niepokoju. Chorzy mówią
i poruszają się wolniej niż zazwyczaj a na ich twarzy nie
widać ożywienia. Mówią monotonnym głosem, nie
utrzymują kontaktu wzrokowego. Z kolei inni, wykazują
pobudzenie są niespokojni, nie przestają się poruszać,
ruszają rękami, kręcą się, dotykają własnego ciała,
gestykulują.

Objawy somatyczne

Obok zmian zachowań ruchowych zauważa się także

zmiany dotyczące apetytu, snu i energii. Chorzy często

skarżą się na obniżony poziom energii narzekają na

zniechęcenie, apatię, czują się ociężali i mało ruchliwi.

Brakuje im wigoru by podjąć się jakichkolwiek zadań i je

zakończyć. Zmiany wzorca snu należą do cech

charakterystycznych depresji i mogą przyjmować różne

formy: trudności z zasypianiem, niedosytu lub nadmiaru

snu. Osoby w depresji przeżywają to, co określa się

mianem wczesnego budzenia się. Problem polega na

budzeniu się ze snu na godzinę wcześniej, niż zwykle się

wstaje, zazwyczaj towarzyszą temu trudności z ponownym

zaśnięciem. Podobnie zmiany łaknienia mogą przyjmować

formę zwiększonego czy zmniejszonego apetytu z

towarzyszącym temu przybraniem na wadze lub utratą

masy ciała. Niektóre osoby jedzą więc więcej a inne mniej.

Termin depresja

Ma treść wieloznaczną: w języku potocznym stosowany

jest do określenia złego samopoczucia, obniżonego
nastroju, przygnębienia, niezależnie od przyczyn tego
stanu. W psychiatrii termin ten dotyczy szczególnego
rodzaju zaburzeń nastroju i emocji, mianowicie takich,
które można uznać za zjawisko chorobowe, a więc
wymagające pomocy lekarskiej a granica pomiędzy,,
normalnym ” przygnębieniem a depresją jako stanem
chorobowym nie jest wyraźna.

Etiologia

Depresja należy do najczęstszych obrazów

klinicznych zaburzeń psychicznych wieku
podeszłego. Jedną z głównych przyczyn
wzrostu

rozpowszechnienia

depresji

jest

starzenie się populacji. Depresja jest częstsza
wśród kobiet niż wśród mężczyzn, a częstość
jej występowania w ciągu całego życia wynosi
odpowiednio 20 % i 10 % .

Czynniki ryzyka rozwoju
depresji:



zwiększona zachorowalność na
choroby somatyczne



czynniki psychospołeczne



proces starzenia się mózgu.

Czynniki sprzyjające
występowaniu zaburzeń
depresyjnych:



brak aktywności, bezczynność i izolacja związane z

przejściem na emeryturę, przerwaniem pracy

zawodowej



zmiana warunków mieszkaniowych, miejsca

zamieszkania, pobyt w zakładach opiekuńczych itp.



pogorszenie sytuacji materialnej



osamotnienie, brak wsparcia (nie tylko

materialnego) osób bliskich

utrata osób najbliższych (zgon współmałżonka,

odejście dzieci)



przewlekłe choroby somatyczne



pojawienie się zaburzeń otępiennych.

Depresja u osób starszych, w porównaniu z

ludźmi

młodymi,

cechuje

się

bardziej

zróżnicowaną etiologią. W etiologii depresji
wieku podeszłego uwzględnia się trzy grupy
czynników:

Socjalne
-         ograniczone kontakty społeczne
-         osamotnienie
-         żałoba, ubóstwo
-         choroby somatyczne.
 
Psychologiczne
-         obniżona samoocena
-         ograniczenie intymności
-         choroby somatyczne.
 
Biologiczne
-         zmniejszenie liczby neuronów
-         obciążenia genetyczne
-         choroby somatyczne.

Obraz kliniczny depresji

wieku podeszłego



Obraz kliniczny depresji wieku podeszłego
(chociaż jest spotykany również u osób
młodszych)

wykazuje

jednak

pewne

odrębności. Charakterystyczna jest znacząco
większa

liczba

skarg

na

dolegliwości

somatyczne

(bóle),

spowolnienia

psychoruchowe

i

zaburzenia

procesów

poznawczych.

Klasyfikacja zaburzeń

depresyjnych



W klasyfikowaniu zaburzeń depresyjnych

wyróżniamy dwa podejścia:



,,nozologiczne’’ - reprezentowane przez

psychiatrów europejskich związane z dążeniem do

wyodrębnienia i opisania charakterystyki klinicznej

licznych stanów depresyjnych, w zależności od ich

znanej lub domniemanej przyczyny



„ unitarystyczne ”- mające swoich reprezentantów

głównie w Stanach Zjednoczonych, którzy

zaburzenia depresyjne traktują całościowo, kładąc

nacisk na określenie kryteriów diagnostycznych,

podkreślając jednocześnie wieloprzyczynowość

(wieloczynnikowość) depresji człowieka.

Klasyfikacja nozologiczna

przedstawia następujące przyczyny

depresji:

 

Przyczyny endogenne (hipotetyczne)

  Choroby afektywne
   Psychozy schizoafektywne.
 
Przyczyny psychologiczne (zawody

emocjonalne, straty)

 Depresje reaktywne



   Depresje w reakcji żałoby



   Depresje w przebiegu zaburzeń nerwicowych



Depresje w przebiegu reakcji adaptacyjnych.

 

   

Przyczyny somatyczne, organiczne

    

Depresje w schorzeniach somatycznych 

Depresje związane ze stosowaniem leków i

innych

substancji, w przebiegu zatruć, uzależnień
    Depresje w chorobach organicznych mózgu.
 

Ogół stanów depresyjnych dzieli

się na trzy duże grupy:



grupę stanów depresyjnych występujących w

przebiegu chorób afektywnych (dawna nazwa:

„psychoza maniakalno-depresyjna”)



grupę depresji występujących w przebiegu

różnych schorzeń: nazywane „depresjami

objawowymi”, „depresjami somatycznymi”,

„depresjami organicznymi”



depresje psychogenne, będące dużą i

niejednorodną grupą stanów depresyjnych

związanych z różnorodnymi urazami

psychicznymi, zawodowymi, emocjonalnymi.

 

Jednym z kryteriów klasyfikacji
stanów depresyjnych jest ich
nasilenie. W depresji wyróżnia się ich
następujące stopnie:



Subdepresję



podstawowe objawy i cechy depresji o łagodnym

nasileniu



pojedyncze charakterystyczne cechy depresji

( zmęczenie, zniechęcenie, złe samopoczucie, brak

zadowolenia, pogorszenie snu, gorszy apetyt ).

 



Depresje maskowane



dominuje jeden z objawów, bez wyraźniejszych

psychopatologicznych objawów zespołu, zwłaszcza

smutku, zniechęcenia.

 

Depresje o średnim nasileniu, depresja

umiarkowana



objawy i cechy depresji wykazują średnie

nasilenie, zniechęcenie do życia,



wyraźne obniżenie funkcjonowania

społecznego, zawodowego.



Depresje o dużym nasileniu, depresje

ciężkie



Depresja ciężka bez objawów psychotycznych

dominuje smutek lub zobojętnienie,

spowolnienie psychoruchowe, niekiedy lęk,

niepokój, myśli i tendencje samobójcze, silne

zaburzenia funkcjonowania społecznego,

niezdolność do pracy zawodowej.



Depresja ciężka z objawami
psychotycznymi



urojenia winy, kary, hipochondryczne,



zahamowanie ruchowe, niekiedy osłupienie
depresyjne,



podniecenie ruchowe ( depresja „agitowana” ).

Depresja jest najczęściej nawracającym, a

czasami przewlekłym schorzeniem. Wraz z
każdym epizodem depresyjnym zwiększa się
ryzyko kolejnego epizodu. Długość okresu,,
zdrowia ” stopniowo się zmniejsza, a każdy
nowy epizod może powodować nasilenie
upośledzenia czynnościowego i pogorszenie
jakości życia.

Z powodu licznych przyczyn i zmienności

stanu

somatycznego

depresje

wieku

podeszłego

są

trudnym

problemem

terapeutycznym.

 

Wśród leków
przeciwdepresyjnych wyróżnia
się:

    

trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

      inhibitory oksydazy monoaminowej



selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego

serotoniny



selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego



noradrenaliny



reboksytynę oraz leki przeciwdepresyjne o



podwójnym mechanizmie działania –



wenlafaksynę i mitrazapinę.

Leczenie farmakologiczne zaburzeń
depresyjnych w wieku podeszłym wymaga
przestrzegania następujących zasad:



stosowanie leków przeciwdepresyjnych należy
rozpoczynać od dawek małych (1/3 - 1/2 dawki
stosowanej na początku kuracji u osób
młodych); dotyczy to również dawek
maksymalnych



u chorych z dużym lękiem i niepokojem
przydatne są neuroleptyki wykazujące wpływ
przeciwdepresyjny (chloroprotiksen, sulpiryd);
łączenie leków przeciwdepresyjnych i
neuroleptyków lub leków anksjolitycznych
wymaga dużej ostrożności.



Odstawienie leków powinno być stopniowe,
zbyt szybkie przerwanie leczenia może
spowodować

wystąpienie

objawów

somatycznych (zawroty głowy), z przewodu
pokarmowego (nudności, wymioty), objawów
grypopodobnych (zmęczenie, dreszcze) oraz
objawów neurologicznych (dyskinez, objawów
pozapiramidowych

)

i

psychiatrycznych

(pobudzenie, lęk, drażliwość, napady płaczu).



leczeniu farmakologicznemu powinny zawsze
towarzyszyć

oddziaływania

psychoterapeutyczne.

Dziękuję za uwagę