Zaburzenia nastroju

Depresja jednobiegunowa

Zaburzenie depresyjne

dwubiegunowe

Depresja jednobiegunowa

Kryteria diagnostyczne

• A. Przynajmniej pięć z następujących objawów wystąpiło w ciągu

dwóch tygodni i przynajmniej jeden dotyczy nastroju depresyjnego

lub utraty zainteresowań albo braku przyjemności z ich realizacji:

• (1) nastrój depresyjny utrzymuje się codziennie przez większość

dnia (subiektywne odczucie smutku lub pustki, płacz).

• (2) Osłabienie zainteresowania lub nie odczuwanie przyjemności z

czynności czerpanych z wykonywania czynności w ciągu dnia;

• (3) Utrata lub przyrost wagi; spadek lub wzrost apetytu.

• (4) Bezsenność lub potrzeba snu więcej niż normalnie.

• (5) Pobudzenie lub zahamowanie motoryczne;

• (6) Zmęczenie i utrata energii;

• (7) Poczucie bezwartościowości lub nadmierne nieuzasadnione

poczucie winy; obwinianie siebie o spowodowanie choroby;

• (8) Spadek zdolności myślenia lub koncentracji; lub brak

stanowczości;

• (9) Myśli na temat śmierci.

•

Depresja jednobiegunowa

Kryteria diagnostyczne

• C. Objawy powodują gorsze funkcjonowanie społeczne

• D. Objawy te nie są spowodowane stanem żałoby po

stracie bliskiej osoby, które są traktowane jako

normalne, gdy się utrzymują przez dwa miesiące po

stracie.

• E. Nie spełnia kryteriów epizodu mieszanego.

• F. Objawy nie są wynikiem zażycia substancji , jak

narkotyki lub leki; ani stanu zdrowia, jak nadczynność

tarczycy.

Depresja jednobiegunowa

Przebieg, współwystępowanie

• Większość depresji, chociaż nawraca, ma tendencję do

ustępowania w miarę upływu czasu.

• Nieleczony epizod depresji może trwać do trzech lub pięciu

miesięcy, rzadko - dłużej.

• Występuje ryzyko samobójstwa.

• Czasami depresja staje się chroniczna. W takim przypadku

osoba nie wraca w pełni do stanu funkcjonowania sprzed

zachorowania.

• Może współwystępować z atakami paniki , nadużywaniem

substancji uzależniających, dysfunkcjami seksualnymi i

zaburzeniami osobowości.

•

Depresja jednobiegunowa

Różnice płciowe w częstości wystpępowania

• Depresja występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u

mężczyzn (Nolen-Hoeksema 1988;Silberg i in. 1999).

• Hipotezy wyjaśniające różnice płciowe w częstości

występowania depresji

• ■Kultura wyznacza inne reakcje na stres: kobiety reagują

biernością i płaczem, mężczyźni gniewem i zobojetnieniem.

Kobiety są nagradzane za bezradność w obliczu straty;

mężczyźni za aktywne sposoby radzenia sobie ze stratą

(Nolen –Hoeksema i Girus 1994). Kobiety roztrząsają złe

wydarzenia, co pogłębia depresję a mężczyźni reagują

działaniem na złe wydarzenia (Nolen-Hoeksema 1990).

• ■ Brak odporności na depresję wiąże się ze zmianami

hormonalnymi i podatnością uwarunkowaną biologicznie.

• Inna reakcja na stres przy uwarunkowaniach biologicznych

Kobiety posiadające gen warunkujący depresje popadają w

depresję; a mężczyźni noszący ten sam gen popadają w

alkoholizm. (Robinson i in. 1971; Winokur 1972).

Depresja jednobiegunowa

Etiologia - wyjaśnienie psychoanalityczne

• ■Podstawą do rozwoju depresji jest fiksacja na fazie oralnej.

• Podczas fazy oralnej potrzeby dziecka są albo niedostatecznie albo nadmiernie zaspokajane.

• Zablokowanie w ten sposób rozwoju psychoseksualnego powoduje nadmierną zależność

osoby od innych ludzi w utrzymaniu oceny własnej osoby.

• ■Osobowość oralna (zależna) popada w depresję po stracie bliskiej osoby. (Strata oznacza

faktyczną śmierć lub separację lub wycofanie uczuć).

• W procesie introjekcji uwewnętrznia osobę utraconą.

• Normalnie po okresie introjekcji osoby utraconej następuje okres przepracowania uczuć

żałoby polegający na wspominaniu osoby utraconej i oddzielaniu się od niej i rozluźnianiu

więzi stworzonych z nią w procesie introjekcji.

• Osoby nadmiernie zależne nie rozluźniają więzi z osobą utraconą. Pozostaje ona

uwewnętrzniona.

• Złość do osoby utraconej jest kierowana do siebie. Złość skierowana do siebie jest podstawą

depresji.

• Ponadto sobie przypisują winę za utracenie tej osoby i czują winne z powodu realnych lub

wyobrażonych przewinień wobec osoby utraconej.

•

Depresja jednobiegunowa

Badania a psychoanalityczna teoria depresji

• ■

Poparcie - Wśród osób z depresją są osoby z duża potrzebą

zależności, które reagują na odrzucenie depresją (Nietzel i Harris

1990).

• ■ Poparcie - Ludzie z depresją często uznają przekonanie:”Muszę

być kochany przez wszystkich”.

• ■ Poparcie - Depresja powstaje po wydarzeniu stresującym

dotyczącym straty, jak rozwód , strata pracy (Brown i Harris 1978).

• ■ Brak poparcia - Badanie treści snów i testów projekcyjnych u

osób depresyjnych pokazało tematy straty i porażki, ale nie jak

teoria zakłada złości i wrogości (Beck i Ward 1961).

• ■ Brak poparcia - Osoby z depresją wyrażają złość i wrogość do

bliskich osób ( Weissman i in 1971). Jeśli depresja ma podstawy w

skierowanej do siebie złości, to nie powinna być wyrażana wobec

innych.

•

Depresja jednobiegunowa

Etiologia – wyjaśnienie behawioralne

• Model behawioralny wyjaśniający genezę depresji zakłada, że

osoby cierpiące na depresję otrzymują za mało pozytywnych

wzmocnień. Negatywne myśli są uważane za konsekwencję

nastroju depresyjnego, co implikuje, że ustąpią w efekcie zmiany

zachowania (Lewisohn 1975).

• Model behawioralno - poznawczy zakłada, że brak wzmocnień

pozytywnych w połączeniu z negatywną oceną własnej osoby oraz

karaniem siebie stanowią podstawę wystąpienia depresji.

Przyjmuje, że wzmocnienia nie muszą pochodzić od innych ludzi,

że pacjent może je sam tworzyć i udzielać ich sobie (Rehm 1977;

Fuchs i Rehm 1977).

Depresja jednobiegunowa

Etiologia depresji –wyjaśnienie poznawcze

• ■Koncepcja „triady poznawczej”, która oznacza uznawanie przekonania, że się jest

bezwartościowym, że świat jest niesprawiedliwy, a przyszłość beznadziejna. Myśli

depresyjne wpływają na pojawienie się uczuć depresyjnych, te z kolei wywierają wpływ

na myśli i tak powstaje błędne koło. Ten schemat myślenia powstaje w dzieciństwie,

działa poza obszarem świadomości, pełni rolę czynnika predysponującego do depresji,

która uaktywnia się w późniejszym okresie życia (Beck i in. 1979).

•
• ■Koncepcja „depresyjnego stylu myślenia o przyczynach i konsekwencjach wydarzeń

życiowych”, który oznacza postrzeganie wydarzenia negatywnego jako

• spowodowanego przez siebie,
• mającego wpływ na wiele dziedzin życia,

• którego skutki są długotrwałe.

• Ten sposób myślenia wpływa negatywnie na ocenę własnych możliwości poradzenia

sobie z wydarzeniem, co wywołuje poczucie bezradności, a to prowadzi do depresji

(Abramson, Seligman i Teasdale 1978).

•

• ■ Uszegółowienie koncepcji triady poznawczej - Osoby cierpiące na depresję o sobie

myślą, że są bezwartościowe, niegodne miłości i nie w pełni sprawne psychicznie; o

innych, że wywierają na nie presję, z którą nie poradzą sobie, czują się nią

przytłoczone, a przyszłość widzą w czarnych barwach. Oceniają wydarzenia w

perspektywie tych założeń. Zniekształcając proces myślenia, i potwierdzają te

założenia. Zniekształcenie polega na wyciąganiu wniosków bez uzasadnienia,

wyolbrzymianiu i uogólnianiu oraz selektywnym doborze informacji (Beck i Young,

1985).

Depresja jednobiegunowa

Etiologia depresji – wyjaśnienie poznawcze

• Charakterystyczne dla osób depresją są następujące przekonania (Beck 1996):

Aby być szczęśliwym, muszę odnieść sukces we wszystkim, co robię; „Aby być

szczęśliwym, muszę być akceptowanym, lubianym i podziwianym przez

wszystkich i stale”; „Jeśli nie jestem najlepszy, jestem do niczego”; „Cudownie jest

być podziwianym, sławnym, bogatym”; „Okropne jest być niepopularnym,

przeciętnym”; „Jeśli popełnię błąd, to znaczy, że jestem głupi”; „Moja wartość jako

osoby zależy od tego, co inni myślą o mnie”; „Nie mogę żyć bez miłości”. „Jeśli

mój partner, rodzic, dziecko nie kocha mnie, jestem bezwartościowy”; „Jeśli ktoś

nie zgadza się ze mną, oznacza to, że nie lubi mnie”; „Jeśli nie wykorzystam

każdej szansy, aby się rozwijać, będę tego później żałował”; „Powinienem być w

największym stopniu szczodry, troszczyć się o innych, zachować godność, być

odważnym i nie być egoistą”; „Powinienem być idealnym kochankiem,

przyjacielem, rodzicem, nauczycielem, uczniem, współmałżonkiem”; „Powinienem

być w stanie znieść trudne sytuacje ze spokojem”; „Powinienem być w stanie

znaleźć szybkie rozwiązanie każdego problemu”; „Nigdy nie powinienem czuć się

zraniony”; „Powinienem zawsze być szczęśliwy i pogodny”; „Powinienem wiedzieć,

rozumieć i przewidzieć wszystko”; „Powinienem zawsze być spontaniczny”;

„Powinienem zawsze kontrolować uczucia”; „Powinienem zawsze być pewny

siebie”; „Nigdy nie powinienem sprawić nikomu przykrości”; „Nigdy nie

powinienem być zmęczony, ani chorować”; „Zawsze powinienem być sprawny”.

• Depresja u osób, które opierają swoją samoocenę na własnych dokonaniach,

wiąże się z przekonaniem: „Jeśli nie jestem najlepszy, jestem nikim”. Z kolei u

osób, które potrzebują uznania innych ludzi, wynika z przekonania: „Jestem nikim,

jeśli nie jestem zawsze przez wszystkich akceptowany” (Beck i in. 1983).

Depresja jednobiegunowa

Etiologia - wyjaśnienie interpersonalne

• Trudności w relacjach interpersonalnych osób z depresją mogą być przyczyną

depresji, jak i konsekwencją depresji.

• Badania wskazują na to, że osoby z depresją wykazują słabe umiejętności

interpersonalne.

• ■ Dzieci rodziców z depresją ze szkoły podstawowej negatywnie ocenieni przez

rówieśnikow i nauczycieli pod względem umiejętności społecznych (Weintraub i in

1975).

• ■ Słabe umiejętności rozwiązywania problemów interpersonalnych w próbie

adolecentów pozwalają przewidywać depresję (Cole i in 1990).

• ■ Badanie na studentach uczelni wojskowej łagodnie depresyjnych pokazuje

wysokie wyniki w zakresie poszukiwania upewnienia, że innym na nich zależy i

depresji (niskie wyniki pomiarów lęku) (Joiner i Smidth 1998).

• ■ Poszukiwanie upewnienia, że innym na osobach z depresją zależy rezultatem

wychowania w zimnym emocjonalnie i odrzucającym otoczeniu społecznym

(Carnelly i in. 1994).

• ■Niespójny schemat poszukiwania upewnienia, że innym na osobach z depresją

zależy prowadzi do odrzucenia. Osoby z depresją stale szukają upewnienia, że

partnerowi relacji na nich zależy. Ale upewnienie jest chwilowe. Negatywna ocena

własnej osoby każe im wątpić w prawdziwość informacji zwrotnych. Szukają

negatywnego potwierdzenia, ponieważ potwierdza ich negatywną koncepcję

siebie. A stałe domaganie upewnienia irytuje partnerów relacji. Odrzucenie

następuje z powodu niespójnego zachowania osoby depresyjnej (Joiner 1995; Joine

i Metalsky 1995).

Depresja jednobiegunowa

etiologia - wyjaśnienie biologiczne

• Dziedziczny komponent

• ■10-20% krewnych pierwszego stopnia osób z

depresją jednobiegunową doświadczyło epizodu

zaburzenia nastroju (Gershon 1990). (Więcej

krewnych z depresją występuje wśród osób, u

których wcześnie wystąpiły objawy).

• ■ U 48% bliźniaków jednojajowych wysteuje

depresja jednobiegunowa i u 42 % u bliżniąt

dwujajowych ( Kendler i in 1992).

• ■ Ośmiokrotnie częściej występuje depresja

wśród naturalnych krewnych adoptowanych

dzieci, które rozwinęły depresje jednobiegunową

niż u krewnych w rodzinie adopcyjnej (Wendler i

in. 1986).

Depresja jednobiegunowa

etiologia - wyjaśnienie biologiczne

• ■ Hipoteza sugerująca związek między objawami

depresji a dostępnością hormonów.

• Objawy depresji występują u osób z

niedoczynnoscią tarczycy. Po zażyciu hormonu

tyroksyny, ustępują. Tyroksyna działa łagodząco na

objawy depresji u osób bez niedoczynności tarczycy.

• Niedobór hormonów estrogenu u kobiet i

testosteronu u meżczyzn powoduje objawy depresji.

• (Te hormony regulują dostępność serotoniny w

mózgu i łagodzą depresję)

Depresja jednobiegunowa

etiologia - wyjaśnienie biologiczne

• U osób z depresją obserwuje się podwyższony poziom hormonu CRH i

zwiększoną liczbę receptorów tego hormonu w różnych obszarach mózgu.

• Hipoteza – Podwyższony poziom hormonu CRH decyduje o tym, czy pojawi

się depresja.

• (Hormon CRH powoduje uwolnienie przez podwzgórze hormonu ACTH a

hormon ACTH uwalnia hormon - kortyzol. Kortyzol zwiększa dopływ glukozy

do krwi i umożliwia podjęcie działań obronnych).

• Badania potwierdzające hipotezę:

• ■Wstrzyknięcie hormonu CRH do mózgu zwierząt wywołuje objawy

depresji, jak jadłowstręt, bezsenność, zanik zachowań płciowych.

• ■U ludzi z depresją podwyższony poziom CRH można obniżyć środkami

antydepresyjnymi lub elektrowstrząsami. I zarazem obniża się objawy

depresji. (Arborelius i in 1999; Heim i in 1997; Mitchel 1998).

• ■ Nowonarodzone szczury pozbawiono opieki matek w ciągu 21 dni życia

a następnie wprowadzono do koloni szczurów. Cechowały się one w

porównaniu z nieodzielonymi od matek podwyższonym poziomem CRH i

zwiększoną liczbą receptorów tego hormonu w różnych obszarach mózgu,

podobnie jak się to obserwuje w stanach depresji. Zmiany te miały

charakter trwały (Liu i in 1997).

Depresja jednobiegunowa

etiologia - wyjaśnienie biologiczne

• Badano zmiany hormonalne w układzie mózgu odpowiedzialnym

za reakcje na stres u osób z depresją. (Reakcja na stres ma

miejsce w układzie podwzgórze w mózgu - przysadka u podstawy

czaszki - i gruczoły nadnerczy - oś podwzgórzowo-przysadkowa –

nadnerczowa).

• U osób z depresją stwierdzono:

• ■Wzrost poziomu kortyzolu we krwi i płynie mózgowo-

rdzeniowym.

• (Kortyzol zwiększa dopływ glukozy do krwiobiegu i umożliwia

podjęcie działań obronnych. Przedłużające się działanie kortyzolu

jest szkodliwe dla systemu imunologicznego i dla komórek

hipokampa –elementu układu limbicznego odpowiedzialnego za

pamięć długotrwałą (Sapolsky i in 2000; Sheline i in. 1999).

• ■ Wzrost poziomu hormonu adrenokortykotropowego ACTH,

(powodującego wydzielanie kortyzolu).

• ■ Wzrost hormonu uwalniającego kortykotropinę przez

podwzgórze CRH, (które uwalnia ACTH).

•

Terapia behawioralna depresji jednobiegunowej

• Behawioralny program terapeutyczny obejmuje dwie strategie:

• (1) zwiększenie pozytywnych wzmocnień przez podejmowanie działań

sprawiających przyjemność.

• Zwiększenie aktywności sprawiających przyjemność odbywa się przez

zalecenie pacjentom jako pracy domowej podjęcie czynności

związanych z doznawaniem przyjemności, których nie podejmowali

przez ostatnie kilka tygodni. Przy czym zadania są stopniowane, od

łatwych do trudnych.

• Odmiana tej strategii nastawiona na samodzielne nagradzanie się

osoby z depresją Pacjent wyznacza sobie sam konkretne i osiągalne

cele, planuje ich realizację, wyznacza sobie nagrodę za realizację celu

i udziela sobie jej po wykonaniu zaplanowanej czynności. Każdego

dnia zapisuje, jakie pozytywne - w jego ocenie - czynności wykonał.

• (2) trening umiejętności społecznych – który ma na celu zmianę

zachowania pacjenta, tak aby w rezultacie tej zmiany otrzymał więcej

pozytywnych wzmocnień.

Terapia behawioralno-poznawcza depresji

jednobiegunowej

• Celem terapii jest zmiana depresyjnego myślenia,

które wpływa na emocje i zachowanie.

• Techniką jest zmiana przekonań, która polega na:
• ■ Identyfikowanie związanych z depresją treści

„myśli automatycznych” i założeń u ich podstaw

• ■ modyfikowanie myśli automatycznych i

dysfunkcyjnych przekonań na własny temat ,

przyszłości i innych ludzi.

• Podejście poznawcze wykorzystuje techniki typowo

behawioralne, jak ćwiczenie radzenia sobie w

trudnych sytuacjach przez odgrywanie ról oraz

wykonywanie czynności sprawiających przyjemność.

Depresja jednobiegunowa

Terapia farmakologiczna

• Lek antydepresyjny - Prozac

• Równe skutki - leki antydepresyjne i psychoterapia

• Leki działają szybciej (w przypadku ryzyka

samobójstwem- leki).

• Psychoterapia zapobiega nawrotom

• Nie stwierdzono negatywnych konsekwencji w

przypadku stałego przyjmowania leków.

• Kuracja lekami jest tańsza.

• W przypadku depresji chronicznej – skuteczne jest

łączenie leku i psychoterapii.

•

Epizod maniakalny

Kryteria diagnostyczne

• A. Podwyższony nastrój i drażliwość trwające przynajmniej tydzień.

• B. Towarzyszą mu trzy z następujących objawów:

• (1) wzrost samooceny aż do poczucia wielkości

• (2) zmniejszona potrzeba snu;

• (3) zwiększona rozmowność;

• (4) poczucie gonitwy myśli;

• (5) trudności w koncentracji uwagi;

• (6) wzrost aktywności ukierunkowanej na cel albo pobudzenie

psychoruchowe;

• (7) nadmierne zaangażowanie w aktywności dające przyjemność,

które mają negatywne konsekwencje.

• C. Upośledzenie funkcjonowania społecznego.

• D. Objawy nie spełniają kryterium zaburzenia mieszanego

• E. Objawy nie są wynikiem zażywania środków farmakologicznych lub

stanu zdrowia np. naczynności tarczycy.

Depresja dwubiegunowa –epizod depresji i manii

występujący naprzemian

• ■ 95% zaburzeń depresyjnych stanowi depresja jednobiegunowa.

• ■Możliwe jest wystąpienie tylko epizodu maniakalnego.

• ■ Zaburzenie depresyjne dwubiegunowe polega na występowaniu na

przemian epizodów depresji i epizodów manii.

• ■ Każdy z dwóch epizodów: depresji i manii trwa od kilku dni do kilku

miesięcy.

• ■ Pierwszy epizod zaburzenie depresyjnego dwubiegunowego występuje w

wieku 20 -30 lat.

• ■ 0,6%-1,1% osób doświadcza zaburzenia dwubiegunowego (Keller, Baker

1991).

• ■ Wskaźnik samobójstw (15%) wyższy w zaburzeniu dwubiegunowym niż

w depresji jednobiegunowej (Brodie, Leff 1971; Sharma Markar 1994).

• ■ Zaburzenie depresyjne dwubiegunowe dotyczy w równym stopniu

mężczyzn i kobiet.

• ■ Zaburzenie depresyjne dwubiegunowe współwystępuje z alkoholizmem.

(Maier i in 1995).

•

•

Depresja dwubiegunowa –

Etiologia - wyjaśnienie psychologiczne

• Faza manii w depresji dwubiegunowej jest

wyjaśniana jako obrona wobec stanu depresji.

• Badanie potwierdzające tę tezę:
• ■ Ocena własnej osoby jest niska u osób z

depresją jednobiegunowa i dwubiegunową a

wyższa u osób z przeciętnej populacji

(Winters i Neale 1985; Lyon i in. 1999).

•

Depresja dwubiegunowa –

Etiologia - wyjaśnienie biologiczne

• ■ Pięciokrotnie więcej przypadków depresji lub manii występuje

wśród krewnych osób z zaburzeniem dwubiegunowym w

porównaniu z występowaniem tego zaburzenia w przeciętnej

populacji -1% (Rice i in 1987).

• ■ Bliźnięta jednojajowe pięć razy częściej niż dwujajowe

przejawiają zaburzenie dwubiegunowe (Allen 1976).

• ■ U 72% bliźniaków jednojajowych występuje i u 14%

jednojajowych (Allen 1976).

• ■ W jednym badaniu stwierdzono, że depresja dwubiegunowa ma

związek z występowaniem dominującego genu w chromosomie 11

(Egeland i in. 1987). Jednak badania będące replikacją dały

niespójne wyniki (Berrettini i in 1990) Smyth i in 1996).

Zaburzenia dwubiegunowe

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

• Czy depresja dwubiegunowa ma silniejsze

uwarunkowania genetyczne? - Niespójne wyniki badań.

• ■ W przypadku depresji jednobiegunowej

• 40% bliźniaków jednojajowych przejawia zaburzenie

• W przypadku zaburzenia depresyjnego

dwubiegunowego 72% bliźniaków jednojajowych

przejawia zaburzenie (Kendler 1997; Torgensen 1986).

• ■ w przypadku depresji jednobiegunowej 13,2%

krewnych przejawia zaburzenie. W przypadku osób z

depresją dwubiegunowa 6,4% przejawia zaburzenie

(James i Chapman 1975).

Terapia zaburzenia depresyjnego dwubiegunowego

• ■Podawanie węglanu litowego.
• 80% osób reaguje osłabieniem napadów manii i depresji

(Schou 1997).

• Lit działa niszcząco na serce i nerki.

• ■Lek przeciwdrgawkowy lamotrygina (Calebrese i in 1999).

Terapie psychologiczne depresji, które uzyskały

potwierdzenie empiryczne skuteczności

• Określona forma psychoterapii jest uznawana za skuteczną, jeśli

w badaniu opartym na planie porównania grupy

eksperymentalnej poddanej psychoterapii z grupą kontrolną (w

której nie zastosowano żadnego oddziaływania lub

oddziaływanie relacji terapeutycznej, bądź alternatywnej formy

psychoterapii) zostanie wykazana jej znacząca przewaga i jeśli

badanie zostanie powtórzone przez niezależnych badaczy, z

użyciem tego samego podręcznika, na innej próbie badanych.

Model badania z wykorzystaniem grupy kontrolnej pozwala na

orzekanie, że istnieje zależność przyczynowo-skutkowa między

oddziaływaniem psychoterapii a osiągnięciem korzystnych

zmian przez osoby poddane jej oddziaływaniu. Rozróżnia się

interwencje potwierdzone empirycznie w pełni (gdy istnieje

powtórzone badanie) i potwierdzone częściowo (gdy brak

replikacji), określając pierwsze jako skuteczne, a drugie jako

prawdopodobnie skuteczne (American Psychological Association

Task Force on Psychological Intervention Guidelines, 1995; Roth i

Fonagy, 1996; Chambless i Hollon, 1998; Rakowska, 2005).

Terapie psychologiczne depresji, które uzyskały

potwierdzenie empiryczne skuteczności

• W leczeniu depresji metodą skuteczną jest terapia

poznawczo-behawioralna nastawiona na zmianę

związanych z depresją przekonań,

• terapia behawioralna nastawiona na zwiększenie

dostarczających przyjemności aktywności,

• terapia interpersonalna nastawiona na rozwiązywanie

konfliktów interpersonalnych.

• Metodą prawdopodobnie skuteczną jest trening

rozwiązywania problemów.

• Metodą prawdopodobnie skuteczną w leczeniu depresji u

kobiet, u których problemy małżeńskie poprzedzają

wystąpienie depresji jest małżeńska terapia behawioralna.

• W zapobieganiu nawrotom depresji metodami

prawdopodobnie skutecznymi są behawioralna terapia

rodzinna i grupowa i psychoedukacja (Rakowska, 2005).