KONCEPCJE

KONCEPCJE

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

W PSYCHOLOGII

W PSYCHOLOGII

Koncepcja psychologiczna człowieka

Koncepcja psychologiczna człowieka

jest jawną

jest jawną

(

(

explicite

explicite

)

lub

ukrytą

(

)

lub

ukrytą

(

implicite

implicite

)

ideą

)

ideą

proponowaną

przez

dany

(na

przykład

proponowaną

przez

dany

(na

przykład

dominujący w danym okresie) nurt teoretyczny w

dominujący w danym okresie) nurt teoretyczny w

psychologii. Dotyczy kilku kwestii:

psychologii. Dotyczy kilku kwestii:



kim jest człowiek?

kim jest człowiek?



jaki jest człowiek ?

jaki jest człowiek ?



jakie są podstawowe mechanizmy jego

jakie są podstawowe mechanizmy jego

zachowania?

zachowania?

Założenia koncepcji psychologicznych

Założenia koncepcji psychologicznych

człowieka:

człowieka:

1. Założenie, że każdy człowiek ma pewne właściwości wspólne
dla swojego gatunku,
2. Założenie, że jednostka dysponuje pewnym zbiorem stałych
właściwości,
3. Założenie, że można wyodrębnić zbiór takich czynników
zewnętrznych, które w sposób stały i powszechny wpływają na
kształt ludzkich zachowań.
4. Założenie, że jednostka ludzka jest podmiotem
wyodrębnionym z otoczenia, oraz towarzyszące mu założenie
kolejne – że człowiek jest elementem większej całości

Kryterium wartości koncepcji stanowi jej wewnętrzna spójność,
a nade wszystko zdolność do wyjaśniania przez nią możliwie
szerokiego zakresu faktów, do przewidywania nowych faktów,
do asymilowania nowej informacji i akomodowania pod
wpływem nowych danych.

Przedmiotem analizy będą cztery

Przedmiotem analizy będą cztery

koncepcje naukowe:

koncepcje naukowe:

1.psychoanalityczna koncepcja człowieka,

2. behawiorystyczna koncepcja człowieka,

3. humanistyczna koncepcja człowieka,

4. poznawcza koncepcja człowieka.

Podstawą porównań poszczególnych

Podstawą porównań poszczególnych

koncepcji

będą

odpowiedzi

na

koncepcji

będą

odpowiedzi

na

następujące pytania:

następujące pytania:

1.

1.

Kim jest człowiek?

Kim jest człowiek?

2.

2.

Czy z psychologicznego punktu widzenia jest on

Czy z psychologicznego punktu widzenia jest on

układem prostym czy raczej złożonym?

układem prostym czy raczej złożonym?

3.

3.

Jakie są, mechanizmy napędzające ludzkie

Jakie są, mechanizmy napędzające ludzkie

działanie, jakie interesy realizuje człowiek?

działanie, jakie interesy realizuje człowiek?

4.

4.

Jakimi strategiami posługują się ludzie podczas

Jakimi strategiami posługują się ludzie podczas

realizacji ważnych interesów?

realizacji ważnych interesów?

5.

5.

Czy natura ludzka determinowana jest przede

Czy natura ludzka determinowana jest przede

wszystkim przez czynniki biologiczne, czy przez

wszystkim przez czynniki biologiczne, czy przez

doświadczenie?

doświadczenie?

6.

6.

Czy domeną natury ludzkiej jest wolny wybór,

Czy domeną natury ludzkiej jest wolny wybór,

czy raczej podleganie konieczności?

czy raczej podleganie konieczności?

7.

7.

Jaką

rolę

przypisuje

się

przeszłości,

Jaką

rolę

przypisuje

się

przeszłości,

teraźniejszości i przyszłości?

teraźniejszości i przyszłości?

8.

8.

Czy natura ludzka jest stabilna, czy raczej

Czy natura ludzka jest stabilna, czy raczej

zmienna?

zmienna?

9.

9.

Do jakich metafor odwołują się poszczególne

Do jakich metafor odwołują się poszczególne

koncepcje psychologiczne człowieka?

koncepcje psychologiczne człowieka?

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Istotne czynniki regulujące zachowanie

Istotne czynniki regulujące zachowanie

mają charakter popędowy, afektywny,

mają charakter popędowy, afektywny,

instynktowny, są więc biologicznie

instynktowny, są więc biologicznie

ukształtowanymi,

gotowymi

ukształtowanymi,

gotowymi

strukturami

uruchamiającymi

strukturami

uruchamiającymi

określone działania

określone działania

.

.

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Sposób realizacji popędów zmienia się

Sposób realizacji popędów zmienia się

w rozwoju jednostki w sposób fazowy:

w rozwoju jednostki w sposób fazowy:

Faza oralna

Faza oralna

(0-2lata) – wiąże się z

(0-2lata) – wiąże się z

aktywnością ust

aktywnością ust

Faza analna

Faza analna

(2-3 lata) – z koncentracją na

(2-3 lata) – z koncentracją na

narządach wydalania

narządach wydalania

Faza falliczna

Faza falliczna

(3-5 lat) – z koncentracją na

(3-5 lat) – z koncentracją na

narządach płciowych

narządach płciowych

Faza genitalna

Faza genitalna

(12-18 lat)

(12-18 lat)

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Osobowość ludzka jest konstrukcją złożoną. Freud

Osobowość ludzka jest konstrukcją złożoną. Freud

wymienia trzy odrębne instancje osobowościowe

wymienia trzy odrębne instancje osobowościowe

pełniące funkcje regulacyjne. Każda z tych

pełniące funkcje regulacyjne. Każda z tych

instancji działa według odmiennej zasady:

instancji działa według odmiennej zasady:

id

id

–

najbardziej

podstawowa,

nieświadoma

–

najbardziej

podstawowa,

nieświadoma

struktura, stanowiąca źródło energii. Wzrost

struktura, stanowiąca źródło energii. Wzrost

przykrego napięcia energetycznego - zdaniem

przykrego napięcia energetycznego - zdaniem

Freuda

–

wymaga

natychmiastowego

Freuda

–

wymaga

natychmiastowego

rozładowania i przywrócenia stanu korzystnego.

rozładowania i przywrócenia stanu korzystnego.

Struktura

ta

funkcjonuje

według

Struktura

ta

funkcjonuje

według

zasady

zasady

przyjemności

przyjemności

.

.

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

ego

ego

– pełni funkcję koordynatora kontaktów z

– pełni funkcję koordynatora kontaktów z

rzeczywistością. Gratyfikowanie popędów dokonuje

rzeczywistością. Gratyfikowanie popędów dokonuje

się

zazwyczaj

w

rzeczywistym

otoczeniu,

się

zazwyczaj

w

rzeczywistym

otoczeniu,

niezbędne

jest

zatem

uwzględnienie

jego

niezbędne

jest

zatem

uwzględnienie

jego

właściwości. Trzeba wiedzieć na co otoczenie

właściwości. Trzeba wiedzieć na co otoczenie

pozwala. Ego funkcjonuje, opierając się na

pozwala. Ego funkcjonuje, opierając się na

zasadzie realności

zasadzie realności

(funkcjonalności).

(funkcjonalności).

superego

superego

– to reguły postępowania i normy moralne.

– to reguły postępowania i normy moralne.

Kieruje się ona

Kieruje się ona

zasadą moralności

zasadą moralności

. Superego,

. Superego,

wywodzące się głównie z wymagań rodziców, z

wywodzące się głównie z wymagań rodziców, z

nagród i kar zewnętrznych, przekształca się powoli

nagród i kar zewnętrznych, przekształca się powoli

z sumienie, pełniące funkcje samokontroli.

z sumienie, pełniące funkcje samokontroli.

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Rodzaje konfliktów:

Rodzaje konfliktów:



Wewnętrzne (motywacyjne) – powstają, gdy w

Wewnętrzne (motywacyjne) – powstają, gdy w

człowieku działają sprzeczne, rozbieżne siły

człowieku działają sprzeczne, rozbieżne siły

dynamiczne, gdy dąży jednocześnie do

dynamiczne, gdy dąży jednocześnie do

osiągnięcia sprzecznych celów; są to konflikty

osiągnięcia sprzecznych celów; są to konflikty

między popędami

między popędami



Zewnętrzne – mają z reguły charakter

Zewnętrzne – mają z reguły charakter

interpersonalny, powstają gdy istnieje

interpersonalny, powstają gdy istnieje

sprzeczność między dążeniami jednostki a celami

sprzeczność między dążeniami jednostki a celami

innych ludzi.

innych ludzi.

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Kliniczne manifestacje lęku

Kliniczne manifestacje lęku

neurotycznego:

neurotycznego:



Lęk nieokreślony (zw. bezprzedmiotowym)

Lęk nieokreślony (zw. bezprzedmiotowym)



Fobia

Fobia



Reakcja paniki

Reakcja paniki

PSYCHOANALITYCZNA

PSYCHOANALITYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Mechanizmy obronne:

Mechanizmy obronne:



Wyparcie

Wyparcie



Zaprzeczenie

Zaprzeczenie



Reakcja upozorowana

Reakcja upozorowana



Projekcja

Projekcja



Przemieszczenie

Przemieszczenie



Sublimacja

Sublimacja



Izolacja

Izolacja



Intelektualizacja

Intelektualizacja



Racjonalizacja

Racjonalizacja



Anulowanie

Anulowanie



Regresja

Regresja



Identyfikacja z

Identyfikacja z

agresorem

agresorem

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Behawiorystyczna

koncepcja

traktuje

Behawiorystyczna

koncepcja

traktuje

człowieka jako istotę podporządkowaną

człowieka jako istotę podporządkowaną

wyrokom losu, „pionka” popychanego

wyrokom losu, „pionka” popychanego

przez

cechy

sytuacji,

przez

przez

cechy

sytuacji,

przez

współwystępowanie bodźców, reakcji

współwystępowanie bodźców, reakcji

i wzmocnień.

i wzmocnień.

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Założenia behawioryzmu:

Założenia behawioryzmu:



Człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego

Człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego

zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez

zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez

środowisko zewnętrzne,

środowisko zewnętrzne,



Dzięki

odpowiednim

sposobom

manipulacji

Dzięki

odpowiednim

sposobom

manipulacji

środowiskiem

można

modyfikować

reakcje

środowiskiem

można

modyfikować

reakcje

ludzkie,

ludzkie,



System kar i nagród decyduje o tym czego

System kar i nagród decyduje o tym czego

człowiek unika i do czego dąży,

człowiek unika i do czego dąży,



Procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w

Procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w

nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden

nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden

sposób nie wpływająca człowieka.

sposób nie wpływająca człowieka.

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Iwan Pawłow (1849-1936)

Iwan Pawłow (1849-1936)

Badania Pawłowa nad odruchami warunkowymi

Badania Pawłowa nad odruchami warunkowymi

ujawniły możliwość eksperymentalnego badania i

ujawniły możliwość eksperymentalnego badania i

opisu w obiektywnych terminach zachowań

opisu w obiektywnych terminach zachowań

zwierząt i ludzi. Przykładem może być nabieranie

zwierząt i ludzi. Przykładem może być nabieranie

przez bodźce obojętne znaczenia sygnału,

przez bodźce obojętne znaczenia sygnału,

zapowiadającego bodziec warunkowy, oraz

zapowiadającego bodziec warunkowy, oraz

wywoływanie reakcji bardzo podobnej do reakcji

wywoływanie reakcji bardzo podobnej do reakcji

bezwarunkowej lub z nią identycznej.

bezwarunkowej lub z nią identycznej.

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

John Watson (1878-1958)

John Watson (1878-1958)

Watson postulował przyjęcie nowych standardów

Watson postulował przyjęcie nowych standardów

naukowej psychologii, określanych stopniem

naukowej psychologii, określanych stopniem

obiektywizmu badań. Obiektywizm wymaga,

obiektywizmu badań. Obiektywizm wymaga,

aby ich przedmiotem uczynić to, co

aby ich przedmiotem uczynić to, co

obserwowalne i mierzalne, na przykład:

obserwowalne i mierzalne, na przykład:



wielkość popędu

wielkość popędu

,

,



rodzaj reakcji

rodzaj reakcji

i liczbę powtórzeń

i liczbę powtórzeń



wielkość konsekwencji

wielkość konsekwencji

zachowania

zachowania

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Burrhus Skinner (1904-1990)

Burrhus Skinner (1904-1990)

W jego ujęciu zachowanie człowieka jest

W jego ujęciu zachowanie człowieka jest

odwzorowaniem struktury i dynamiki środowiska.

odwzorowaniem struktury i dynamiki środowiska.

Środowisko jest, według niego, aktywne,

Środowisko jest, według niego, aktywne,

organizm zaś jest reaktywny. Zachowanie

organizm zaś jest reaktywny. Zachowanie

uruchamiane jest przez popęd, ale utrwalane i

uruchamiane jest przez popęd, ale utrwalane i

podtrzymywane przez wzmocnienie, czyli jakiś

podtrzymywane przez wzmocnienie, czyli jakiś

obiekt lub stan rzeczy redukujący popęd.

obiekt lub stan rzeczy redukujący popęd.

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Podstawową rolę w kształtowaniu zachowania mają

Podstawową rolę w kształtowaniu zachowania mają

wzmocnienia

wzmocnienia

,

szczególnie

wzmocnienia

,

szczególnie

wzmocnienia

pozytywne. Z przypadkowo dobranych reakcji

pozytywne. Z przypadkowo dobranych reakcji

utrwalaniu

podlega

tylko

ta,

która

była

utrwalaniu

podlega

tylko

ta,

która

była

wzmacniana.

Jest

ona

odtąd

bardziej

wzmacniana.

Jest

ona

odtąd

bardziej

prawdopodobna

niż

inne.

Wielokrotne

prawdopodobna

niż

inne.

Wielokrotne

powtarzanie zachowań skutecznych prowadzi do

powtarzanie zachowań skutecznych prowadzi do

ukształtowania nawyku. . Człowiek jest taki, jakie

ukształtowania nawyku. . Człowiek jest taki, jakie

ma nawyki, a nawyki są takie, jakie są

ma nawyki, a nawyki są takie, jakie są

wymagania

wymagania

(lub ogólniej – cechy) sytuacji.

(lub ogólniej – cechy) sytuacji.

Moralność, wolność, ludzka godność – to cechy

Moralność, wolność, ludzka godność – to cechy

sytuacji, nie zaś człowieka.

sytuacji, nie zaś człowieka.

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Konsekwencje stosowania kar:

Konsekwencje stosowania kar:



kara nie eliminuje zachowań niepożądanych,

kara nie eliminuje zachowań niepożądanych,

jedynie tłumi je i wycofuje na pewien czas

jedynie tłumi je i wycofuje na pewien czas



kara generalizuje proces hamowania i uogólnia go

kara generalizuje proces hamowania i uogólnia go



unikanie źródła karania

unikanie źródła karania



kara zawsze wywołuje emocje negatywne, często

kara zawsze wywołuje emocje negatywne, często

zaburzenia emocjonalne, które zwrotnie

zaburzenia emocjonalne, które zwrotnie

zwiększają ilość zachowań niepożądanych

zwiększają ilość zachowań niepożądanych

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA



wielkość kary jest zwykle nieadekwatna do

wielkość kary jest zwykle nieadekwatna do

zachowania, natomiast jest adekwatna do stanu

zachowania, natomiast jest adekwatna do stanu

emocjonalnego osoby karzącej

emocjonalnego osoby karzącej



kara modeluje podobne zachowania

kara modeluje podobne zachowania



kara może okazać się nagrodą

kara może okazać się nagrodą



skutki kary najczęściej są krótkotrwałe

skutki kary najczęściej są krótkotrwałe



kara dostarcza informacji jak nie powinno się

kara dostarcza informacji jak nie powinno się

postępować, ale nie pokazuje jak powinno się

postępować, ale nie pokazuje jak powinno się

postępować.

postępować.

BEHAWIORYSTYCZNA

BEHAWIORYSTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Procedury nagradzania:

Procedury nagradzania:



procedura stałych odstępów czasowych

procedura stałych odstępów czasowych



procedura stałych proporcji

procedura stałych proporcji



procedura zmiennych odstępów czasowych

procedura zmiennych odstępów czasowych



procedura zmiennych proporcji

procedura zmiennych proporcji

HUMANISTYCZNA

HUMANISTYCZNA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

Postulat psychologii humanistycznej, nakazuje

Postulat psychologii humanistycznej, nakazuje

koncentrować uwagę na relacji

koncentrować uwagę na relacji

nadawca –

nadawca –

komunikat – odbiorca

komunikat – odbiorca

. Specjaliści analizując

. Specjaliści analizując

psychologię humanistyczną wskazują, że można

psychologię humanistyczną wskazują, że można

wyodrębnić jej sześć podstawowych postulatów:

wyodrębnić jej sześć podstawowych postulatów:

1.

1.

Postulat

Postulat

upodmiotowienia sytuacji badawczej

upodmiotowienia sytuacji badawczej

2.

2.

Postulat

Postulat

dialogu

dialogu

3.

3.

Postulat

Postulat

komunikacji

komunikacji

4.

4.

Postulat

Postulat

łączenia

psychologii

jako

nauki

łączenia

psychologii

jako

nauki

z psychologią jako praktyką

z psychologią jako praktyką

5.

5.

Postulat

Postulat

uwzględnienia perspektywy badanego

uwzględnienia perspektywy badanego

6.

6.

Postulat

Postulat

odwołania się do empatii

odwołania się do empatii

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

Psychologia humanistyczna odrzuca przekonanie o

Psychologia humanistyczna odrzuca przekonanie o

zewnętrznej sterowności człowieka a postuluje

zewnętrznej sterowności człowieka a postuluje

założenie

o

wewnętrznym

mechanizmie

założenie

o

wewnętrznym

mechanizmie

sterowania

zachowaniem.

Specyficzne

dla

sterowania

zachowaniem.

Specyficzne

dla

psychologii humanistycznej jest przeświadczenie

psychologii humanistycznej jest przeświadczenie

o istniejącym w każdym człowieku potencjale

o istniejącym w każdym człowieku potencjale

wewnątrzsterowności, który realizuje się tylko

wewnątrzsterowności, który realizuje się tylko

wtedy, gdy nie ma blokad zewnętrznych

wtedy, gdy nie ma blokad zewnętrznych

wymuszających

określone

zachowania.

wymuszających

określone

zachowania.

Nadrzędnym interesem człowieka jest jego

Nadrzędnym interesem człowieka jest jego

rozwój, a siłą napędową rozwoju jest potrzeba

rozwój, a siłą napędową rozwoju jest potrzeba

samorealizacji.

samorealizacji.

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

Człowiek dysponuje także narzędziami

Człowiek dysponuje także narzędziami

rozwoju. Takim narzędziem jest przede

rozwoju. Takim narzędziem jest przede

wszystkim intuicja, a szczególnie dana

wszystkim intuicja, a szczególnie dana

człowiekowi zdolność intuicyjnego

człowiekowi zdolność intuicyjnego

rozpoznawania własnych wewnętrznych

rozpoznawania własnych wewnętrznych

impulsów. W toku rozwoju pojawiają się

impulsów. W toku rozwoju pojawiają się

rozmaite sprzeczności między

rozmaite sprzeczności między

wewnętrznymi i zewnętrznymi kryteriami

wewnętrznymi i zewnętrznymi kryteriami

oceny danego zachowania. Wewnętrznym

oceny danego zachowania. Wewnętrznym

kryterium jest

kryterium jest

samoaktualizacja.

samoaktualizacja.

Zewnętrznym kryterium jest natomiast

Zewnętrznym kryterium jest natomiast

akceptacja.

akceptacja.

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

Abraham Maslow

Abraham Maslow

(1908-1970)

(1908-1970)

teoria potrzeb

teoria potrzeb

teoria

teoria

samoaktualizacji

samoaktualizacji

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

HUMANISTYCZNA KONCEPCJA

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

Różnice między potrzebami wzrostu

Różnice między potrzebami wzrostu

a potrzebami niedoboru:

a potrzebami niedoboru:



Potrzeby wzrostu działają według zasady „im więcej tym lepiej”,

Potrzeby wzrostu działają według zasady „im więcej tym lepiej”,

a zaspokojenie potrzeb niedoboru powoduje – przynajmniej

a zaspokojenie potrzeb niedoboru powoduje – przynajmniej

czasowe – wygaszenie potrzeby

czasowe – wygaszenie potrzeby



Potrzeby wzrostu dostarczają zawsze emocji pozytywnych,

Potrzeby wzrostu dostarczają zawsze emocji pozytywnych,

a napięcie związane z niezaspokojoną potrzebą niedoboru są

a napięcie związane z niezaspokojoną potrzebą niedoboru są

często przykre

często przykre



Relacja potrzeb wzrostu jest niezależna od otoczenia, a realizacja

Relacja potrzeb wzrostu jest niezależna od otoczenia, a realizacja

potrzeb niedoboru zależy od innych ludzi

potrzeb niedoboru zależy od innych ludzi



Chociaż zaspokojenie potrzeb niedoboru zapobiega chorobie, to

Chociaż zaspokojenie potrzeb niedoboru zapobiega chorobie, to

jednak tylko realizacja potrzeb wzrostu zapewnia fizyczne

jednak tylko realizacja potrzeb wzrostu zapewnia fizyczne

i psychiczne zdrowie

i psychiczne zdrowie



Potrzeby wzrostu koncentrują się na świecie zewnętrznym,

Potrzeby wzrostu koncentrują się na świecie zewnętrznym,

a niedoboru na samej potrzebie i na własnej osobie.

a niedoboru na samej potrzebie i na własnej osobie.

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

W PSYCHOLOGII

W PSYCHOLOGII

POZNAWCZEJ

POZNAWCZEJ

Założenia koncepcji poznawczej:

Założenia koncepcji poznawczej:

1.

1.

Człowiek jest układem aktywnym, samodzielnie i

Człowiek jest układem aktywnym, samodzielnie i

czynnie

poszukującym

informacji,

gromadzącym

czynnie

poszukującym

informacji,

gromadzącym

doświadczenie

doświadczenie

i wbudowującym je w system poznawczy.

i wbudowującym je w system poznawczy.

2.

2.

Doświadczenie nie stanowi zbioru izolowanych danych,

Doświadczenie nie stanowi zbioru izolowanych danych,

ale podlega ciągłemu procesowi integrowania,

ale podlega ciągłemu procesowi integrowania,

uogólniania.

uogólniania.

3.

3.

Doświadczenie człowieka jest narzędziem poznawczej

Doświadczenie człowieka jest narzędziem poznawczej

kontroli nad otoczeniem i nad sobą samym.

kontroli nad otoczeniem i nad sobą samym.

4.

4.

System doświadczeń nie jest strukturą ściśle logiczną.

System doświadczeń nie jest strukturą ściśle logiczną.

Jest konstruowany na wiele sposobów, a doniosłość

Jest konstruowany na wiele sposobów, a doniosłość

opisywanych zdarzeń, ich powtarzalność, ich kolejność

opisywanych zdarzeń, ich powtarzalność, ich kolejność

itd. może decydować i o treści systemu poznawczego,

itd. może decydować i o treści systemu poznawczego,

i o sposobie jego zorganizowania.

i o sposobie jego zorganizowania.

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

W PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

W PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

5.

5.

System doświadczeń podlega stałym przekształceniom,

System doświadczeń podlega stałym przekształceniom,

których wynikiem są wyobrażenia innych niż znane

których wynikiem są wyobrażenia innych niż znane

stanów rzeczy: projekty, wizje, cele, ideały itp.

stanów rzeczy: projekty, wizje, cele, ideały itp.

6.

6.

Istnieje

immanentny

mechanizm

afektywno

–

Istnieje

immanentny

mechanizm

afektywno

–

motywacyjny uruchamiający zachowanie. Mechanizmem

motywacyjny uruchamiający zachowanie. Mechanizmem

tym jest dążenie do unikania rozbieżności i dążenie do

tym jest dążenie do unikania rozbieżności i dążenie do

zgodności w systemie poznawczym.

zgodności w systemie poznawczym.

7.

7.

Ludzkie działania mają charakter racjonalny.

Ludzkie działania mają charakter racjonalny.

8.

8.

Stanem normalnym u każdego człowieka jest dążenie do

Stanem normalnym u każdego człowieka jest dążenie do

stałego wzbogacania struktury doświadczenia oraz

stałego wzbogacania struktury doświadczenia oraz

dążenie do eliminowania zbędnej różnorodności. Dążenie

dążenie do eliminowania zbędnej różnorodności. Dążenie

do równowagi między tłumieniem różnorodności i

do równowagi między tłumieniem różnorodności i

powiększaniem

zasobów

informacyjnych

jest

powiększaniem

zasobów

informacyjnych

jest

podstawowym wyznacznikiem schematowej struktury

podstawowym wyznacznikiem schematowej struktury

ludzkiego doświadczenia.

ludzkiego doświadczenia.

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

KONCEPCJA CZŁOWIEKA

W PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

W PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

Nurt poznawczy w psychologii traktuje ludzi jak

Nurt poznawczy w psychologii traktuje ludzi jak

badaczy,

a

życie

ludzkie

jako

ciągłe

badaczy,

a

życie

ludzkie

jako

ciągłe

eksperymentowanie. Kontakt z napływającymi

eksperymentowanie. Kontakt z napływającymi

informacjami jest warunkiem funkcjonowania

informacjami jest warunkiem funkcjonowania

układu poznawczego, ale żadna pojedyncza

układu poznawczego, ale żadna pojedyncza

informacja nie organizuje zachowania, ponieważ

informacja nie organizuje zachowania, ponieważ

konieczne jest do tego zestawienie z sobą co

konieczne jest do tego zestawienie z sobą co

najmniej dwóch informacji, dotyczących tego

najmniej dwóch informacji, dotyczących tego

samego stanu rzeczy. Źródłem zmian w człowieku

samego stanu rzeczy. Źródłem zmian w człowieku

jest gromadzenie i nieustanna restrukturyzacja

jest gromadzenie i nieustanna restrukturyzacja

doświadczenia, a więc uczenie się. Rzeczywistość

doświadczenia, a więc uczenie się. Rzeczywistość

nie jest postrzegana obiektywnie, lecz jest przez

nie jest postrzegana obiektywnie, lecz jest przez

człowieka konstruowana.

człowieka konstruowana.

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

Wyróżniające

Wyróżniające

kryteria

kryteria

Psychoanaliz

Psychoanaliz

a

a

Behawioryz

Behawioryz

m

m

Psychologi

Psychologi

a

a

humani

humani

styczna

styczna

Psychologia

Psychologia

poznawcza

poznawcza

Kim jest człowiek?

Kim jest człowiek?

Pionkiem

Pionkiem

sterowanym

sterowanym

przez

przez

biologię,

biologię,

ograniczany

ograniczany

m przez

m przez

kulturę

kulturę

Pionkiem

Pionkiem

sterowanym

sterowanym

przez cechy

przez cechy

sytuacji

sytuacji

(wzmocnieni

(wzmocnieni

a)

a)

Wszechwładn

Wszechwładn

ym

ym

podmiote

podmiote

m

m

Badaczem,

Badaczem,

decydentem

decydentem

Prosty czy złożony?

Prosty czy złożony?

Złożony

Złożony

Prosty

Prosty

Złożony

Złożony

Złożony

Złożony

Realizowane interesy

Realizowane interesy

Libido

Libido

Redukcja

Redukcja

popędów

popędów

Rozwój

Rozwój

osobisty

osobisty

Poznanie,

Poznanie,

równowaga

równowaga

poznawcza

poznawcza

Stosowane strategie

Stosowane strategie

Kateksja,

Kateksja,

mechanizmy

mechanizmy

obronne

obronne

Zachowanie

Zachowanie

skuteczne

skuteczne

Samorealizacj

Samorealizacj

a

a

Gromadzenie i

Gromadzenie i

przetwarzanie

przetwarzanie

informacji

informacji

Biologia czy

Biologia czy

doświadczenie

doświadczenie

Biologia

Biologia

Uczenie się

Uczenie się

Biologia

Biologia

(marginal

(marginal

nie

nie

uczenie

uczenie

się)

się)

Uczenie się

Uczenie się

Wolność czy

Wolność czy

konieczność

konieczność

Konieczność

Konieczność

Konieczność

Konieczność

Wolność

Wolność

Wolność

Wolność

Koncentracja w czasie

Koncentracja w czasie

Przeszłość

Przeszłość

Przeszłość,

Przeszłość,

Teraźniejszoś

Teraźniejszoś

ć

ć

Przeszłość,

Przeszłość,

teraźniejszość

teraźniejszość

, przyszłość

, przyszłość

Stabilność czy

Stabilność czy

zmienność natury

zmienność natury

ludzkiej?

ludzkiej?

Stabilność

Stabilność

Zmienność

Zmienność

Zmienność

Zmienność

Zmienność

Zmienność