Pierwotne sposoby
nabycia własności

Gdy swoich praw NIE
WYWODZIMY z praw
poprzednika

Sposoby



Zawłaszczenie (occupatio)



Połączenie (accessio)



Przetworzenie (specificatio)



Znalezienie skarbu (thesaurus)



Nabycie owoców (fructus)



Zasiedzenie (usucapio)

Zawłaszczenie



Objęcie w posiadanie (corpus + animus)



Rzecz niczyja:



Dzikie zwierzęta + zwierzęta udomowione, które

utraciły zdolność powrotu



Nabycie własności – w chwili objęcia w posiadanie



Utrata własności – w chwili utraty posiadania (=utraty

kontroli nad zwierzęciem)



Rzeczy porzucone (z zamiarem wyzbycia się

własności)

NIE podlegają zawłaszczeniu:



rzeczy zgubione



Porzucone z konieczności (np. wyrzucone w

czasie burzy morskiej, napadu piratów, zbójców

na drodze)



Zbiegli niewolnicy



Kiedy gaśnie własność rzeczy porzuconych?:



Sabinianie: w chwili porzucenia.



Prokulianie: w chwili objęcia posiadania.

Zawłaszczenie - cd



Inne oczywiste przykłady



Rzecz zabrana wrogom



Wyspa powstała na morzu

Połączenie



Problem: trwałe połączenie



Rzecz staje się częścią innej rzeczy.



Połączone rzeczy są współrzędne –
powstaje współwłasność



Połączone rzeczy nie są współrzędne



Rzecz główna (decyduje o istocie nowej
rzeczy) i rzecz uboczna



Np. obrączka + perła = pierścionek z perłą



Rzecz uboczna staje się własnością
właściciela rzeczy głównej.



(Accessio cedit principali)

Połączenie ruchomości
nierównorzędnych

Accessio cedit principali

Co stanowi o istocie nowej całości?



Bez znaczenia wartość rzeczy



Klejnoty wprawione w zastawę.



takie połączenie z rzeczą główną, że odłączenie

jest możliwe i jest to widoczne (perła i pierścień).

Własność przypada właścicielowi rzeczy głównej,

ale po odłączeniu utracona własność odżywa



Napis na pergaminie (za pergaminem) a

obraz na desce. (za malowidłem)



Stopa lub ręka posągu, deska w statku.



trwałe połączenie tego rodzaju, że powstaje

jednolita rzecz. Własność rzeczy przyłączanej nie

wraca do poprzedniego właściciela nawet po jej

odłączeniu

Połączenie ruchomości
równorzędnych



Zlanie płynów należących do różnych
właścicieli lub zmieszanie rzeczy stałych



Jeśli połączono tak, że nie da się rozdzielić
– powstaje współwłasność. (np. zlanie wina
i wody)

Uwaga:
Pieniądze po zmieszaniu stają się własnością

posiadacza!!!

Połączenie ruchomości z
nieruchomością



Nieruchomość zawsze jest rzeczą główną.



(Superficies solo cedit) – to co trwale złączone z
gruntem staje się własnością właściciela gruntu



Dom wybudowany na naszym gruncie (inaedificatio)



Posadzenie rośliny (implantatio) i zasianie roślin
(satio)

[własność przechodzi w momencie zapuszczenia korzeni]



Ale trzeba oddać poniesione nakłady.



[po odłączeniu materiału od budynku odżywa własność
materiału]

Połączenie nieruchomości z
nieruchomością



Przymulisko – powolny przyrost ziemi do

brzegu



Oderwisko – część ziemi została rzucona przez

wodę z miejsca wyżej położonego na miejsce

położone niżej i tam się połączyła z gruntem



Opuszczone koryto rzeki – rzeka wyschła lub

zmieniła bieg – koryto dzielone po połowie

między właścicieli gruntów nadbrzeżnych



Wyspa powstała na rzece – jeśli była w

środku – dzielono na pół między właścicieli

gruntów po obu brzegach, jeśli bliżej jednego z

brzegów – współwłasność właścicieli gruntów

nadbrzeżnych z danego brzegu.

Przetworzenie



Utworzenie NOWEJ rzeczy z cudzego materiału



Sabinianie – własność nowo powstałej rzeczy

należy do właściciela materiału

(bo bez materialnej

substancji nie może powstać żadna rzecz)



Proculianie - własność nowo powstałej rzeczy

należy do przetwórcy

(bo powstała nowa rzecz, która dotąd

nie miała właściciela)



Sententia media – jeśli rzecz można przywrócić

do stanu materiału, nowa rzecz należy do

właściciela materiału

(bo jego własność nie wygasła)

;

jeśli nie można przywrócić – do przetwórcy.



Wzajemny zwrot kosztów – pracy lub materiału, jeśli przetwórca

był w dobrej wierze. Jeśli nie – popełniał kradzież i odpowiadał za

nią (poza odpowiedzialnością za zniszczenie rzeczy)

Znalezienie skarbu



Co to jest skarb?



Ukryta rzecz wartościowa, której
właściciela nie da się ustalić z powodu
upływu czasu



Komu przypada własność skarbu?



Początkowo właścicielowi gruntu ze
skarbem



August: fiscus



Hadrian: połowa do znalazcy, połowa do
właściciela gruntu.



Uwaga: jeśli skarb znajdzie niewolnik, skarb
przypada jego niewolnikowi, nie użytkownikowi

Pożytki



Co to są pożytki?



Rzeczy uzyskane w drodze naturalnego
korzystania z rzeczy macierzystej



Rodzaje pożytków



Pożytki cywilne (fructus civiles) – dochody, które
przynosi rzecz w wyniku czynności prawnej (np.
czynsz z najmu)



Pożytki naturalne (fructus naturales) – korzyści,
które przynosi rzecz wskutek naturalnej
eksploatacji (głównie uprawy): np. plony z pola,
mleko i cielę z krowy.



UWAGA: dziecko niewolnicy nie jest
pożytkiem!

Pożytki - Kto i kiedy nabywa
własność?



Dwa momenty w życiu pożytku 



Oderwanie (separatio) - moment powstania
pożytku



Objęcie we władanie (perceptio) – dowolny
sposób (zerwanie, pozbieranie, złapanie na
płachtę etc)



Własność nabywa



Właściciel rzeczy macierzystej (oderwanie) -
zasada



„w zastępstwie właściciela” (ci, którzy pobierają
za jego zgodą):



Posiadacz w dobrej wierze, emfiteuta (oderwanie)



użytkownik, dzierżawca, najemca (objęcie)

Zasiedzenie

Co to jest?
Nabycie własności wskutek ciągłego

posiadania przez określony prawem czas

Rano, wieczór, we dnie, w nocy… będę

pamiętać te przesłanki:

Res habilis - Rzecz nadająca się do

zasiedzenia

Titulus – tytuł uzasadniający posiadanie
Bona fides – dobra wiara
Possessio – posiadanie
Tempus – czas

Zasiedzenie – poszczególne
przesłanki



Res habilis: rzecz nadająca się do zasiedzenia

NIE

NIE

rzeczy



wyjęte z obiegu



Skradzione



Zabrane gwałtem



Należące do skarbu państwa, do cesarza,



Należące do kościoła



Titulus: słuszny i prawdziwy tytuł nabycia

rzeczy (ogół przyczyn uzasadniających

nabycie własności



Kupno, ustanowienie posagu, dziedziczenie, zapis

etc



Titulus putativus – tytuł rzekomy – gdy posiadacz

jest przekonany, że ma słuszny tytuł, a go nie ma.



Tytuł ten wystarcza do zasiedzenia tylko wtedy,

gdy błąd da się usprawiedliwić.

Zasiedzenie – dalsze
przesłanki



Bona fides: dobra wiara – przekonanie, że

posiadanie rzeczy jest zgodne z prawem.



Zasadniczo wystarczy na początku (mala fides

superveniens non nocet).



Wyjątek – przy kupnie trzeba być w dobrej wierze nie tylko

przy zawieraniu kontraktu, ale również przy objęciu rzeczy w

posiadanie.



Possessio: nieprzerwane posiadanie



Tempus: czas, przez który trzeba władać rzeczą



rok dla ruchomości.



2 lata nieruchomości.



Accessio temporis – możność doliczenia sobie czasu

posiadania poprzednika. Ale: nabywca rzeczy musi

osobiście spełniać wszystkie przesłanki konieczne do

zasiedzenia (tytuł, dobra wiara), żeby móc doliczyć czas

posiadania poprzednika



Successio in usucapionem – zachodzi przy dziedziczeniu:

spadkobierca nie musi być w dobrej wierze; wystarczy, że

spadkodawca zaczął zasiadywać rzecz w dobrej wierze.