Wirus brodawczaka

Wirus brodawczaka

ludzkiego

ludzkiego

( HPV )

( HPV )

Prof. dr hab. Andrzej Steciwko

Prof. dr hab. Andrzej Steciwko



Na świecie jest około 630 milionów

Na świecie jest około 630 milionów

ludzi zakażonych wirusem HPV

ludzi zakażonych wirusem HPV



Niemal połowa aktywnych seksualnie

Niemal połowa aktywnych seksualnie

kobiet i mężczyzn w pewnym

kobiet i mężczyzn w pewnym

momencie życia zostaje zakażona

momencie życia zostaje zakażona

wirusem HPV

wirusem HPV



Przed ukończeniem 50 roku życia 80%

Przed ukończeniem 50 roku życia 80%

kobiet zostaje zakażona

kobiet zostaje zakażona



Zakażenia pojawiają się najczęściej u

Zakażenia pojawiają się najczęściej u

ludzi młodych w wieku 18 – 28 lat

ludzi młodych w wieku 18 – 28 lat



W przypadku większości zakażeń

W przypadku większości zakażeń

proces przebiega bezobjawowo, przy

proces przebiega bezobjawowo, przy

czym nawet w takim przypadku może

czym nawet w takim przypadku może

dojść do transmisji wirusa

dojść do transmisji wirusa



W większości zakażenia wirusem HPV

W większości zakażenia wirusem HPV

ustępują samoistnie w ciągu roku lub

ustępują samoistnie w ciągu roku lub

dwóch lat dzięki naturalnej

dwóch lat dzięki naturalnej

odpowiedzi immunologicznej

odpowiedzi immunologicznej

organizmu

organizmu



Wirusy HPV typu 6 i 11

Wirusy HPV typu 6 i 11

odpowiedzialne są za około 90%

odpowiedzialne są za około 90%

występujących przypadków brodawek

występujących przypadków brodawek

narządów moczowo-płciowych.

narządów moczowo-płciowych.



Pewną rolę jako ko-kancerogeny w

Pewną rolę jako ko-kancerogeny w

przypadku zmian okolic narządów płciowych

przypadku zmian okolic narządów płciowych

odgrywają zakażenia Chlamydia

odgrywają zakażenia Chlamydia

trachomatis, wirusem opryszczki (HSV2)

trachomatis, wirusem opryszczki (HSV2)

oraz palenie tytoniu

oraz palenie tytoniu



Taką rolę w przypadku niektórych

Taką rolę w przypadku niektórych

onokogennych „skórnych” typów HPV (np.

onokogennych „skórnych” typów HPV (np.

HPV5 i HPV8) odgrywają promienie

HPV5 i HPV8) odgrywają promienie

ultrafioletowe (UV)

ultrafioletowe (UV)



W przypadku 95% raków szyjki macicy i

W przypadku 95% raków szyjki macicy i

złośliwych nowotworów okolic narządów

złośliwych nowotworów okolic narządów

płciowych stwierdza się obecność HPV16,

płciowych stwierdza się obecność HPV16,

HPV18 lub pokrewnych typów genitalnych

HPV18 lub pokrewnych typów genitalnych



Dużej odpowiedzi imunologicznej nie

Dużej odpowiedzi imunologicznej nie

wywołują wczesne etapy zakażenia HPV,

wywołują wczesne etapy zakażenia HPV,

co związane jest z brakiem „fazy

co związane jest z brakiem „fazy

proliferacyjnej” cyklu wirusowego

proliferacyjnej” cyklu wirusowego



HPV przez wiele lat może pozostawać w

HPV przez wiele lat może pozostawać w

fazie uśpienia (letalnej)

fazie uśpienia (letalnej)



Dopiero po pojawieniu się pewnych

Dopiero po pojawieniu się pewnych

bodźców (zakażenia innymi patogenami,

bodźców (zakażenia innymi patogenami,

mikrourazy), powodujących pobudzenie

mikrourazy), powodujących pobudzenie

proliferacji keratynocytów, następuje

proliferacji keratynocytów, następuje

aktywacja replikacji HPV

aktywacja replikacji HPV



U części osób zakażonych w chwili

U części osób zakażonych w chwili

powstania pierwszych białek

powstania pierwszych białek

wirusowych pojawiają się

wirusowych pojawiają się

przeciwciała przeciw białkom późnym

przeciwciała przeciw białkom późnym

(L1 i L2) otoczki wirusa

(L1 i L2) otoczki wirusa



Przeciwciała te, zwłaszcza w klasie

Przeciwciała te, zwłaszcza w klasie

IgG i IgA, mają zdolność neutralizacji

IgG i IgA, mają zdolność neutralizacji

wirusa i w różnych modelach in vitro i

wirusa i w różnych modelach in vitro i

in vivo zapobiegają zakażeniu

in vivo zapobiegają zakażeniu

komórek nabłonka przez HPV

komórek nabłonka przez HPV

(działanie profilaktyczne )

(działanie profilaktyczne )



W przypadku tarnsformacji komórki, a w

W przypadku tarnsformacji komórki, a w

szczególności integracji DNA wirusa z

szczególności integracji DNA wirusa z

DNA komórki, nie dochodzi do ekspresji

DNA komórki, nie dochodzi do ekspresji

późnych białek L1 i L2, a jedynie do

późnych białek L1 i L2, a jedynie do

ekspresji wczesnych białek – onkoprotein

ekspresji wczesnych białek – onkoprotein

E6 i E7

E6 i E7



Ponieważ białka E6 i E7 powstają de novo

Ponieważ białka E6 i E7 powstają de novo

w komórce, są one przetwarzane i

w komórce, są one przetwarzane i

prezentowane na powierzchni komórki

prezentowane na powierzchni komórki

nabłonka w kontekście antygenów

nabłonka w kontekście antygenów

zgodności tkankowej klasy I (MHC I)

zgodności tkankowej klasy I (MHC I)



Sprzyja to powstawaniu swoistych

Sprzyja to powstawaniu swoistych

limfocytów cytotoksycznych (CTL),

limfocytów cytotoksycznych (CTL),

które są w stanie wyeliminować

które są w stanie wyeliminować

komórkę stransformowaną przez

komórkę stransformowaną przez

onkogenne typy HPV (działanie

onkogenne typy HPV (działanie

terapeutyczne)

terapeutyczne)



W rakach związanych z HPV dodatkowo

W rakach związanych z HPV dodatkowo

w obronie przeciwnowotworowej

w obronie przeciwnowotworowej

ogromną rolę odgrywa aktywność

ogromną rolę odgrywa aktywność

komórek naturalnie zabijających NK

komórek naturalnie zabijających NK

(natural killers)

(natural killers)



Zakażenie genitalnymi typami HPV

Zakażenie genitalnymi typami HPV

jest bardzo rozpowszechnione na

jest bardzo rozpowszechnione na

świecie i należy do najczęstszych

świecie i należy do najczęstszych

zakażeń wirusowych

zakażeń wirusowych

przenoszonych drogą płciową

przenoszonych drogą płciową



Przyjmuje się, że występuje u

Przyjmuje się, że występuje u

około 50% aktywnych seksualnie

około 50% aktywnych seksualnie

osób, chociaż u większości może

osób, chociaż u większości może

pozostawać w fazie latentnej i nie

pozostawać w fazie latentnej i nie

wywoływać zmian klinicznych

wywoływać zmian klinicznych



Do większości zakażeń genitalnymi

Do większości zakażeń genitalnymi

typami HPV dochodzi w czasie

typami HPV dochodzi w czasie

pierwszych kontaktów

pierwszych kontaktów

seksualnych, ale także nierzadko w

seksualnych, ale także nierzadko w

wyniku transmisji wertykalnej (do

wyniku transmisji wertykalnej (do

matki do płodu) lub pielęgnacji

matki do płodu) lub pielęgnacji

dziecka przez osobę zakażoną

dziecka przez osobę zakażoną



Obecność DNA genitalnych typów

Obecność DNA genitalnych typów

HPV (np. HPV16) najczęściej

HPV (np. HPV16) najczęściej

stwierdza się u młodych kobiet w

stwierdza się u młodych kobiet w

obrębie narządów płciowych (w

obrębie narządów płciowych (w

zależności od od populacji 15-30%)

zależności od od populacji 15-30%)



Szczyt wykrywalności zakażeń

Szczyt wykrywalności zakażeń

przypada na wiek 18-25 lat

przypada na wiek 18-25 lat



Szczyt zapadalności na raka szyjki

Szczyt zapadalności na raka szyjki

macicy pojawia się około 50. roku

macicy pojawia się około 50. roku

życia

życia



Proces progresji nowotworowej jest

Proces progresji nowotworowej jest

bardzo powolny i wymaga wielu

bardzo powolny i wymaga wielu

czynników dodatkowych

czynników dodatkowych

(kokancerogenów)

(kokancerogenów)



Rak szyjki macicy to na świecie drugi

Rak szyjki macicy to na świecie drugi

co do częstości nowotwór złośliwy u

co do częstości nowotwór złośliwy u

kobiet

kobiet



Rocznie na świecie na raka szyjki

Rocznie na świecie na raka szyjki

macicy zapada około 470 tys. kobiet,

macicy zapada około 470 tys. kobiet,

a umiera 225 tys.

a umiera 225 tys.



Ponieważ związany jest przyczynowo

Ponieważ związany jest przyczynowo

z onkogennymi typami HPV,

z onkogennymi typami HPV,

przyjmuje się, że zastosowanie

przyjmuje się, że zastosowanie

szczepionki profilaktycznej przeciw

szczepionki profilaktycznej przeciw

genitalnym typom HPV mogłoby

genitalnym typom HPV mogłoby

skutecznie zapobiegać jego

skutecznie zapobiegać jego

powstaniu

powstaniu



W badaniach prowadzonych nad

W badaniach prowadzonych nad

wytworzeniem szczepionki wykazano, że

wytworzeniem szczepionki wykazano, że

powstające przeciwciała nie wykazują u

powstające przeciwciała nie wykazują u

człowieka reaktywności krzyżowej

człowieka reaktywności krzyżowej



Idealna szczepionka przeciw genitalnym

Idealna szczepionka przeciw genitalnym

HPV powinna być poliwalentna i skierowana

HPV powinna być poliwalentna i skierowana

przeciw blisko 30 typom tego wirusa

przeciw blisko 30 typom tego wirusa



W praktyce okazuje się jednak, że 80%

W praktyce okazuje się jednak, że 80%

raków szyjki macicy związane jest z

raków szyjki macicy związane jest z

zakażeniem HPV16, 18, 31 i 45, a ponad

zakażeniem HPV16, 18, 31 i 45, a ponad

90% z zakażeniami HPV16, 18, 31, 33, 45,

90% z zakażeniami HPV16, 18, 31, 33, 45,

52 i 58

52 i 58

REKOMENDACJE

REKOMENDACJE



Zaleca się rutynowe podawanie

Zaleca się rutynowe podawanie

czterowalentnej szczepionki przeciw

czterowalentnej szczepionki przeciw

HPV dziewczętom w wieku 11-12 lat

HPV dziewczętom w wieku 11-12 lat



Szczepienia mogą być wykonywane

Szczepienia mogą być wykonywane

także u młodszych dziewcząt

także u młodszych dziewcząt

począwszy od ukończenia przez nie 9

począwszy od ukończenia przez nie 9

roku życia oraz u chłopców w wieku

roku życia oraz u chłopców w wieku

9-15 lat

9-15 lat



Zalecane jest szczepienie tych dziewcząt i

Zalecane jest szczepienie tych dziewcząt i

kobiet w wieku 13-26 lat, które nie

kobiet w wieku 13-26 lat, które nie

zostały poddane szczepieniom przeciw

zostały poddane szczepieniom przeciw

HPV uprzednio oraz tych, które nie

HPV uprzednio oraz tych, które nie

zakończyły pełnego cyklu szczepień

zakończyły pełnego cyklu szczepień



Najkorzystniejsze jest szczepienie kobiet

Najkorzystniejsze jest szczepienie kobiet

przed potencjalną ekspozycją na

przed potencjalną ekspozycją na

zakażenie HPV, a więc przed inicjacją

zakażenie HPV, a więc przed inicjacją

seksualną

seksualną



Dopuszcza się szczepienia kobiet powyżej

Dopuszcza się szczepienia kobiet powyżej

26 roku życia oraz szczepienia mężczyzn

26 roku życia oraz szczepienia mężczyzn

przewidując wystąpienie w tych grupach

przewidując wystąpienie w tych grupach

efektu profilaktycznego związanego z

efektu profilaktycznego związanego z

zastosowaniem szczepionki

zastosowaniem szczepionki

czterowalentnej

czterowalentnej



Pełny cykl szczepień obejmuje

Pełny cykl szczepień obejmuje

podanie domięśniowe trzech dawek

podanie domięśniowe trzech dawek

szczepionki czterowalentnej po 0,5

szczepionki czterowalentnej po 0,5

ml każda, przy czym druga i trzecia

ml każda, przy czym druga i trzecia

dawka powinny być podane

dawka powinny być podane

odpowiednio po 2 i po 6 miesiącach

odpowiednio po 2 i po 6 miesiącach

od dawki pierwszej

od dawki pierwszej



Szczepionka czterowalentna przeciw

Szczepionka czterowalentna przeciw

HPV może być podawana w czasie

HPV może być podawana w czasie

tej samej wizyty, podczas której

tej samej wizyty, podczas której

podawane są inne szczepionki

podawane są inne szczepionki

zgodne z kalendarzem szczepień

zgodne z kalendarzem szczepień



W przypadku jednoczasowego

W przypadku jednoczasowego

podawania więcej niż jednej

podawania więcej niż jednej

szczepionki pozajelitowo miejsca

szczepionki pozajelitowo miejsca

wstrzyknięć powinny być różne

wstrzyknięć powinny być różne



Zalecenia dotyczące cytologicznych

Zalecenia dotyczące cytologicznych

badań profilaktycznych w kierunku

badań profilaktycznych w kierunku

raka szyjki macicy dla kobiet

raka szyjki macicy dla kobiet

poddanych szczepieniom przeciw

poddanych szczepieniom przeciw

HPV nie ulegają zmianie i na

HPV nie ulegają zmianie i na

obecnym etapie nie różnią się od

obecnym etapie nie różnią się od

obowiązujących w populacji ogólnej

obowiązujących w populacji ogólnej

REKOMENDACJE

REKOMENDACJE

wskazówki dla lekarzy

wskazówki dla lekarzy



Nie zaleca się szczepień kobiet

Nie zaleca się szczepień kobiet

ciężarnych

ciężarnych



Zakończenie pełnego cyklu szczepień

Zakończenie pełnego cyklu szczepień

(podanie 2 i/lub 3 dawki) u kobiety,

(podanie 2 i/lub 3 dawki) u kobiety,

która zaszła w ciążę po pierwszej lub

która zaszła w ciążę po pierwszej lub

drugiej dawce szczepionki powinno

drugiej dawce szczepionki powinno

zostać odroczone do czasu

zostać odroczone do czasu

ukończenia ciąży

ukończenia ciąży



Podawanie czterowalentnej szczepionki

Podawanie czterowalentnej szczepionki

przeciw HPV jest przeciwwskazane u

przeciw HPV jest przeciwwskazane u

osób, u których stwierdzono w

osób, u których stwierdzono w

przeszłości reakcje alergiczne w

przeszłości reakcje alergiczne w

stosunku do drożdży lub jakiegokolwiek

stosunku do drożdży lub jakiegokolwiek

składnika formuły szczepionki

składnika formuły szczepionki



Szczepienia z użyciem czterowalentnej

Szczepienia z użyciem czterowalentnej

szczepionki przeciw HPV mogą być

szczepionki przeciw HPV mogą być

przeprowadzone u osób z łagodnymi

przeprowadzone u osób z łagodnymi

chorobami infekcyjnymi (np. biegunka

chorobami infekcyjnymi (np. biegunka

lub łagodne zakażenia górnych dróg

lub łagodne zakażenia górnych dróg

oddechowych, z gorączką lub bez)

oddechowych, z gorączką lub bez)



W przypadku chorób o przebiegu ciężkim

W przypadku chorób o przebiegu ciężkim

lub średnim szczepienie powinno zostać

lub średnim szczepienie powinno zostać

odroczone do czasu uzyskania poprawy

odroczone do czasu uzyskania poprawy

Badania poprzedzające

Badania poprzedzające

szczepienie

szczepienie



Nie są wymagane żadne specjalistyczne

Nie są wymagane żadne specjalistyczne

badania poprzedzające podanie

badania poprzedzające podanie

czterowalentnej szczepionki przeciw HPV, w

czterowalentnej szczepionki przeciw HPV, w

tym także badania cytologiczne, badanie

tym także badania cytologiczne, badanie

kolposkopowe lub molekularne badania DNA

kolposkopowe lub molekularne badania DNA

HPV

HPV



Wskazane jest, by wizyta związana z

Wskazane jest, by wizyta związana z

podaniem szczepionki w przypadku kobiety

podaniem szczepionki w przypadku kobiety

aktywnej seksualnie była powiązana z oceną

aktywnej seksualnie była powiązana z oceną

stanu ginekologicznego, zwłaszcza z

stanu ginekologicznego, zwłaszcza z

ustaleniem czy wykonuje ona regularnie

ustaleniem czy wykonuje ona regularnie

badania cytologiczne

badania cytologiczne

Czas trwania odporności

Czas trwania odporności



Najdłuższy okres obserwacji osób

Najdłuższy okres obserwacji osób

poddanych szczepieniom

poddanych szczepieniom

czterowalentną szczepionką przeciw

czterowalentną szczepionką przeciw

HPV wynosi obecnie 5 lat

HPV wynosi obecnie 5 lat



W tym okresie wykazano pełną

W tym okresie wykazano pełną

skuteczność ochronną szczepionki

skuteczność ochronną szczepionki



W celu uzyskania długotrwałego

W celu uzyskania długotrwałego

efektu ochronnego wskazane jest

efektu ochronnego wskazane jest

przyjęcie 3 dawek szczepionki

przyjęcie 3 dawek szczepionki

Rola środowiska

Rola środowiska

medycznego

medycznego



Ze względu na poważne następstwa

Ze względu na poważne następstwa

społeczne przewlekłych zakażeń HPV

społeczne przewlekłych zakażeń HPV

pod postacią raka szyjki macicy oraz

pod postacią raka szyjki macicy oraz

innych nowotworów okolicy

innych nowotworów okolicy

anogenitalnej, jak również wysokiej

anogenitalnej, jak również wysokiej

częstości występowania niezłośliwych,

częstości występowania niezłośliwych,

zależnych od HPV zmian rozrostowych

zależnych od HPV zmian rozrostowych

tych okoli (kłykcin kończystych)

tych okoli (kłykcin kończystych)

rekomenduje się wprowadzenie

rekomenduje się wprowadzenie

szczepień czterowalentną szczepionką

szczepień czterowalentną szczepionką

przeciw HPV do obowiązującego

przeciw HPV do obowiązującego

kalendarza szczepień

kalendarza szczepień



W szczepienia dziewcząt i chłopców

W szczepienia dziewcząt i chłopców

powinni być przede wszystkim

powinni być przede wszystkim

zaangażowani lekarze pediatrzy,

zaangażowani lekarze pediatrzy,

lekarze rodzinni oraz lekarze

lekarze rodzinni oraz lekarze

ginekolodzy

ginekolodzy



Szczepienia młodych kobiet powinny

Szczepienia młodych kobiet powinny

być dokonywane przede wszystkim

być dokonywane przede wszystkim

przez lekarzy ginekologów

przez lekarzy ginekologów



Ważną rolę w prowadzeniu

Ważną rolę w prowadzeniu

szczepień odgrywać powinni także

szczepień odgrywać powinni także

lekarze innych specjalności, w tym

lekarze innych specjalności, w tym

zwłaszcza lekarze dermatolodzy

zwłaszcza lekarze dermatolodzy