Praca zmianowa-

przeciwwskazania.

Klaudia

Ciesielska

Mateusz Bemka

(huba)

Praca zmianowa polega na
wykonywaniu pracy według z góry
ustalonego rozkładu czasu pracy
przewidującego zmianę pory
świadczenia pracy przez
poszczególne osoby po upływie
określonej liczby godzin, dni, tygodni.

Biologicznym skutkiem pracy zmianowej
jest desynchronizacja wewnętrznych rytmów
biologicznych. Polega ona głównie na zaburzeniu
sekwencji czasowej występowania maksimów
rytmów endogennych człowieka. Przyczyną takiego
stanu jest desynchronizacja zewnętrzna wymuszona
podjęciem pracy w porze nocy. 
W warunkach synchronizacji rytmów endogennych z
fazami dnia i nocy, człowiek śpi w porze nocy, a
aktywny jest w porze dnia. Odwrócenie tego
porządku poprzez pracę w porze nocy i sen w porze
dnia, jest przyczyną występowania objawów
określanych jako zespół długu czasowego. Objawy te
szybko przemijają, gdy zachodzi ostra
desynchronizacja zewnętrzna, mająca miejsce np. w
chwili rozpoczęcia pracy nocnej lub po przylocie do
nowej strefy czasowej. Mają one charakter
przewlekły przy wieloletniej pracy w systemie
zmianowym, na zmianie nocnej. 

Objawy subiektywne i obiektywne towarzyszące zespołowi długu czasowego: 

- rozdrażnienie, zmieszanie
- zaburzenia snu
- obniżenie siły mięśniowej
- zaburzenia perystaltyki jelitowej
- zaburzenia poczucia odległości i upływu czasu
- pogorszenie koordynacji wzrokowo-ruchowej  

Praca zmianowa, zwłaszcza nocna, jest
przyczyną występowania stanu przewlekłej
desynchronizacji zewnętrznej.
Przystosowywanie się faz rytmów endogennych
do faz synchronizatorów zewnętrznych, odbywa
się za każdym razem, gdy ma miejsce przejście
ze zmiany rannej lub popołudniowej na nocną i
odwrotnie. 
Zaburzenia przebiegu rytmów okołodobowych
człowieka polegają nie tylko na rozluźnieniu
spójności fazowej między kilkoma rytmami, ale
także na zmianie charakterystyk pojedynczych
rytmów.

Objawy braku tolerancji pracy zmianowej/nocnej 
Zespół mało charakterystycznych dolegliwości/objawów
wynikających z niemożności dostosowania się do
wykonywania pracy nocnej i zmianowej w dłuższej skali czasu
takich jak: 

-zaburzenia snu, funkcji układu pokarmowego i sercowo-
naczyniowego
-chroniczne zmęczenie, zaburzenia psychoneurotyczne
-zaburzenia funkcjonowania społecznego
-nasilenie palenia papierosów i spożywania używek, alkoholu,
leków
-niechęć do dalszego wykonywania pracy zmianowej

Skutki pracy zmianowej
najczęściej rozpatruje się
w trzech podgrupach, jako : 

-o skutki socjologiczne 
-o skutki biologiczne 
-o skutki zdrowotne.

Skutki socjologiczne pracy zmianowej 
Upośledzenie: 

-udziału w życiu społecznym i politycznym
-korzystania z form wypoczynku (relaksu) zinstytucjonalizowanego
-aktywności pozazawodowej i towarzyskiej
-życia rodzinnego

Skutki biologiczne pracy zmianowej 

-wykonywanie pracy umysłowej w niewykorzystanych fazach
rytmu okołodobowego
-niezgodność faz rytmów czynności fizjologicznych
(trawienia i rytmów przewodu pokarmowego, nietypowe pory
przyjmowania posiłków)
-zmiany charakterystyk rytmów okołodobowych (zwłaszcza w
pracy nocnej), tj. amplitudy, akrofazy, okresu
-"niepełnowartość" snu

Skutki zdrowotne pracy zmianowej

Schorzenia układu pokarmowego

Zaburzenia snu

Bóle nadbrzusza, zgaga, zaburzenia

perystaltyki jelitowej, choroba

wrzodowa

Zmiany w wydzielaniu hormonów, zmiany

w hipnogramach, różne postacie

bezsenności, deficyt snu

Zaburzenia neuropsychiatryczne

Schorzenia układu krążenia

nerwice, stany lękowe, depresje,

lekomanie

choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze

Czynniki negatywnie wpływające na tolerowanie i powodzenie pracy zmianowej 

-wiek powyżej 50. roku życia
-wykonywanie pracy zmianowej poza stałą pracą dzienną
-intensywne i pracochłonne zajęcia domowe (ważne u kobiet)
-chronotyp poranny (skowronek)
-skłonność do zaburzeń snu
-osobowość neurotyczna (introwersja)
-choroby psychiczne
-alkoholizm i narkomania
-przebyte i trwające schorzenia przewodu pokarmowego
-padaczka
-cukrzyca
-choroby układu krążenia
-alergie

Praca zmianowa - planowanie czasu pracy 

Nie istnieje pojęcie najlepszego rozkładu zmian 

Praca zmianowa zawsze wiąże się ze stresem i zakłóceniami w przebiegu

rytmów okołodobowych 

Poszukiwanie najlepszego rozkładu pracy zmianowej to dążenie do

kompromisu między mniejszym lub większym skutkiem wynikającym ze

stresu i niewłaściwych faz rytmów biologicznych

 

Dziękujemy za uwagę! 