Szczepienia

ochronne u dzieci

Odporno

Odporno

ść

ść

człowieka opiera si

człowieka opiera si

ę

ę

na dwóch

na dwóch

g

g

ł

ł

ównych systemach obrony:

ównych systemach obrony:

     

     

Odporno

Odporno

ś

ś

ci nieswoistej

ci nieswoistej

Odporno

Odporno

ś

ś

ci swoistej

ci swoistej

Podczas odpowiedzi immunologicznej jako

Podczas odpowiedzi immunologicznej jako

pierwsza dochodzi do głosu odpowiedź

pierwsza dochodzi do głosu odpowiedź

nieswoista. Spełnia rolę pierwszej linii

nieswoista. Spełnia rolę pierwszej linii

obrony. Dopiero po przełamaniu

obrony. Dopiero po przełamaniu

mechanizmów obrony nieswoistej do głosu

mechanizmów obrony nieswoistej do głosu

dochodzi odporność swoista.

dochodzi odporność swoista.

Odporno

Odporno

ść

ść

nieswoista opiera si

nieswoista opiera si

ę

ę

:

:

 

 

Na naturalnych barierach ochronnych:

Na naturalnych barierach ochronnych:

skóra,

błony

skóra,

błony

ś

ś

luzowe,

tre

luzowe,

tre

ść

ść

żołą

żołą

dkowa.......

dkowa.......

Na fagocytozie, w przebiegu której

Na fagocytozie, w przebiegu której

neutrofile op

neutrofile op

ł

ł

aszcza

aszcza

ją

ją

i niszc

i niszc

zą

zą

czynniki

czynniki

obce

obce

.

.

Na reakcji zapalnej

Na reakcji zapalnej

W

W

odporno

odporno

ś

ś

ci

ci

swoistej bierze udzia

swoistej bierze udzia

ł

ł

uk

uk

ł

ł

ad

limfatyczny

i

komórki

ad

limfatyczny

i

komórki

prezentuj

prezentuj

ą

ą

ce

antygen.

Sk

ce

antygen.

Sk

ł

ł

adowe

adowe

odporno

odporno

ś

ś

ci swoistej:

ci swoistej:



Odporno

Odporno

ść

ść

humoralna

humoralna

, polegaj

, polegaj

ą

ą

ca na

ca na

produkcji przeciwcia

produkcji przeciwcia

ł

ł

przez limfocyty B i

przez limfocyty B i

plazmocyty

plazmocyty


Odporność komórkowa

Odporność komórkowa

, w której

, w której

nakierowana na antygen limfocyty T

nakierowana na antygen limfocyty T

produkują mediatory reakcji zapalnej

produkują mediatory reakcji zapalnej

i/lub

wybiórczo

niszczą

komórki

i/lub

wybiórczo

niszczą

komórki

docelowe

docelowe

Swoista odpowiedź immunologiczna

Swoista odpowiedź immunologiczna

wspomagana jest przez tzw. pamięć

wspomagana jest przez tzw. pamięć

immunologiczną. Po pierwszorazowym

immunologiczną. Po pierwszorazowym

kontakcie z antygenem powstają tzw.

kontakcie z antygenem powstają tzw.

komórki pamięci immunologicznej

komórki pamięci immunologicznej

(limfocyty B i T), które reagują

(limfocyty B i T), które reagują

natychmiast po ponownym kontakcie z

natychmiast po ponownym kontakcie z

zapamiętanym antygenem.

zapamiętanym antygenem.

Noworodek posiada dość dobrze rozwiniętą

Noworodek posiada dość dobrze rozwiniętą

odporność komórkową, lecz niesprawną

odporność komórkową, lecz niesprawną

odporność humoralną oraz niedostatecznie

odporność humoralną oraz niedostatecznie

funkcjonujące nieswoiste mechanizmy

funkcjonujące nieswoiste mechanizmy

obrony. Przez pierwsze miesiące życia

obrony. Przez pierwsze miesiące życia

przeciwciała IgG przekazane przez matkę

przeciwciała IgG przekazane przez matkę

chronią noworodka przed częścią zakażeń.

chronią noworodka przed częścią zakażeń.

Dodatkową porcję substancji ochronnych

Dodatkową porcję substancji ochronnych

niemowlęta otrzymują z pokarmem matki

niemowlęta otrzymują z pokarmem matki

(lizozym, laktoferyna, wydzielnicze IgA).

(lizozym, laktoferyna, wydzielnicze IgA).

Matczyne IgG znikają około 4-6 miesiąca

Matczyne IgG znikają około 4-6 miesiąca

życia. Pełna odporność na zakażenia powstaje

życia. Pełna odporność na zakażenia powstaje

w wyniku stymulacji złożonych mechanizmów

w wyniku stymulacji złożonych mechanizmów

immunologicznych, jako odpowiedź na

immunologicznych, jako odpowiedź na

kontakt z antygenem bakteryjnym,

kontakt z antygenem bakteryjnym,

wirusowym, czy grzybiczym.

wirusowym, czy grzybiczym.

Tę zdolność organizmu wykorzystuje się

Tę zdolność organizmu wykorzystuje się

prowadząc

prowadząc

uodparnianie czynne

uodparnianie czynne

szczepionkami zawierającymi bakterie lub

szczepionkami zawierającymi bakterie lub

wirusy żywe o osłabionej zjadliwości lub

wirusy żywe o osłabionej zjadliwości lub

zabite (inaktywowane chemicznie lub

zabite (inaktywowane chemicznie lub

termicznie) oraz toksyny bakteryjne o

termicznie) oraz toksyny bakteryjne o

osłabionej sile działania.

osłabionej sile działania.

Krótkotrwałe zwiększenie odporności

Krótkotrwałe zwiększenie odporności

można również uzyskać podając pacjentowi

można również uzyskać podając pacjentowi

gotowe przeciwciała (surowice,

gotowe przeciwciała (surowice,

immunoglobuliny). Jest to tzw.

immunoglobuliny). Jest to tzw.

uodparnianie

uodparnianie

bierne

bierne

.

.

W niektórych sytuacjach (na ogół po

W niektórych sytuacjach (na ogół po

narażeniu na kontakt z czynnikiem zakaźnym)

narażeniu na kontakt z czynnikiem zakaźnym)

korzystne jest przeprowadzenie

korzystne jest przeprowadzenie

uodpornienia

uodpornienia

czynno-biernego

czynno-biernego

przez

przez

podanie immunoglobuliny równocześnie ze

podanie immunoglobuliny równocześnie ze

szczepionką.

szczepionką.

W zależności od postaci czynnego antygenu

W zależności od postaci czynnego antygenu

zawartego w szczepionce wyróżniamy:

zawartego w szczepionce wyróżniamy:

Szczepionki żywe

Szczepionki żywe

–

–

zawierające

zawierające

drobnoustroje o właściwościach

drobnoustroje o właściwościach

antygenowych, pozbawione natomiast

antygenowych, pozbawione natomiast

właściwości chorobotwórczych

właściwości chorobotwórczych

(atenuowane). W tej grupie znajdują się

(atenuowane). W tej grupie znajdują się

szczepionki przeciwko

szczepionki przeciwko

:

:

odrze

odrze

,

,

śwince, różyczce, gruźlicy, ospie

śwince, różyczce, gruźlicy, ospie

wietrznej

wietrznej

,

,

doustna szczepionka

doustna szczepionka

przeciwko

przeciwko

poliomyelitis

poliomyelitis

(wg Sabina i

(wg Sabina i

Koprowskiego)

Koprowskiego)

,

,

a także przeciw

a także przeciw

biegunce

biegunce

rotawirusowej

rotawirusowej

(wprowadzona w 2006

(wprowadzona w 2006

roku na polski rynek – Rotarix).

roku na polski rynek – Rotarix).

Szczepionki inaktywowane

Szczepionki inaktywowane

(

(

zabite) – mogą

zabite) – mogą

zawierać całe drobnoustroje lub ich

zawierać całe drobnoustroje lub ich

fragmenty. Do grupy tej należą szczepionki

fragmenty. Do grupy tej należą szczepionki

:

:

przeciw

przeciw

krztuścowi, cholerze, durowi

krztuścowi, cholerze, durowi

brzusznemu, przeciw

brzusznemu, przeciw

poliomyelitis

poliomyelitis

(postać pareneteralna)

(postać pareneteralna)

,

,

przeciw zakażeniom

przeciw zakażeniom

pneumokokami

pneumokokami

,

,

meningokokami

meningokokami

,

,

H.

H.

influenzae

influenzae

(w skład trzech ostatnich

(w skład trzech ostatnich

szczepionek wchodzą polisacharydowe

szczepionek wchodzą polisacharydowe

antygeny otoczkowe skoniugowane z

antygeny otoczkowe skoniugowane z

białkiem), przeciw

białkiem), przeciw

kleszczowemu

kleszczowemu

zapaleniu mózgu

zapaleniu mózgu

oraz

oraz

wirusowemu

wirusowemu

zapaleniu wątroby typu A i B

zapaleniu wątroby typu A i B

(starsza

(starsza

szczepionka)

szczepionka)

      

      

Szczepionki rekombinowane

Szczepionki rekombinowane

–

–

zawierają

otrzymywane

na

drodze

zawierają

otrzymywane

na

drodze

inżynierii

genetycznej

najbardziej

inżynierii

genetycznej

najbardziej

immunogenne antygeny patogennych

immunogenne antygeny patogennych

drobnoustrojów

(rekombinowana

drobnoustrojów

(rekombinowana

szczepionka II generacji przeciw

szczepionka II generacji przeciw

wzw B

wzw B

oraz szczepionka

oraz szczepionka

przeciwgrypowa

przeciwgrypowa

)

)

Toksoidy

Toksoidy

inaczej

inaczej

anatoksyny

anatoksyny

-

-

substancje mające właściwości

substancje mające właściwości

antygenowe toksyny, pozbawione jednak

antygenowe toksyny, pozbawione jednak

szkodliwości dla organizmu. Do grupy tej

szkodliwości dla organizmu. Do grupy tej

należą szczepionki przeciw

należą szczepionki przeciw

tężcowi,

tężcowi,

błonicy, jadowi kiełbasianemu.

błonicy, jadowi kiełbasianemu.

Przyjmując za kryterium podziału swoistość

Przyjmując za kryterium podziału swoistość

szczepionek dzielimy je na

szczepionek dzielimy je na

monowalentne

monowalentne

(uodparniające przeciw jednej chorobie

(uodparniające przeciw jednej chorobie

zakaźnej) oraz

zakaźnej) oraz

poliwalentne

poliwalentne

(szczepionki

(szczepionki

skojarzone, uodparniające przeciwko kilku

skojarzone, uodparniające przeciwko kilku

chorobom zakaźnym). Szczepionki skojarzone

chorobom zakaźnym). Szczepionki skojarzone

pozwalają uniknąć wielokrotnych iniekcji i

pozwalają uniknąć wielokrotnych iniekcji i

wydłużania kalendarza szczepień.

wydłużania kalendarza szczepień.

Programy szczepień ochronnych są w

Programy szczepień ochronnych są w

większości krajów regulowane ustawowo. W

większości krajów regulowane ustawowo. W

Polsce Kalendarz Szczepień obowiązkowych i

Polsce Kalendarz Szczepień obowiązkowych i

zalecanych jest modyfikowany w zależności

zalecanych jest modyfikowany w zależności

od sytuacji epidemiologicznej kraju i co roku

od sytuacji epidemiologicznej kraju i co roku

ogłaszany w Dzienniku Ustaw.

ogłaszany w Dzienniku Ustaw.

Szczepienia obowiązkowe wykonywane są

Szczepienia obowiązkowe wykonywane są

bezpłatnie u wszystkich dzieci, młodzieży, a

bezpłatnie u wszystkich dzieci, młodzieży, a

także u osób dorosłych z określonych grup

także u osób dorosłych z określonych grup

ryzyka. Aktualnie obowiązkowe są

ryzyka. Aktualnie obowiązkowe są

szczepienia dzieci i młodzieży przeciw

szczepienia dzieci i młodzieży przeciw

gruźlicy, błonicy, tężcowi, krztuścowi,

gruźlicy, błonicy, tężcowi, krztuścowi,

wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,

wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,

poliomyelitis

poliomyelitis

, zakażeniom bakterią

, zakażeniom bakterią

Haemophilus influenzae, odrze

Haemophilus influenzae, odrze

, śwince

, śwince

oraz

oraz

różyczce

różyczce

.

.

Do szczepień zalecanych, realizowanych na

Do szczepień zalecanych, realizowanych na

koszt pacjenta (badanie kwalifikacyjne,

koszt pacjenta (badanie kwalifikacyjne,

zabieg i wpis do dokumentacji są bezpłatne)

zabieg i wpis do dokumentacji są bezpłatne)

należą szczepienia przeciw:

należą szczepienia przeciw:

wzw B

wzw B

osób nie podlegających szczepieniom

osób nie podlegających szczepieniom

obowiązkowym,

obowiązkowym,

wzw A

wzw A

,

,

grypie,

grypie,

kleszczowemu zapaleniu mózgu

kleszczowemu zapaleniu mózgu

,

,

ospie

ospie

wietrznej, przeciw zakażeniom

wietrznej, przeciw zakażeniom

pneumokokami i meningokokami

pneumokokami i meningokokami

Odporność nabyta po jednorazowym podaniu

Odporność nabyta po jednorazowym podaniu

szczepionki nie jest na ogół tak wysoka i

szczepionki nie jest na ogół tak wysoka i

trwała, jak odporność po przebytej chorobie.

trwała, jak odporność po przebytej chorobie.

Aby uzyskać wymagane stężenie ochronne

Aby uzyskać wymagane stężenie ochronne

przeciwciał najczęściej należy podać więcej niż

przeciwciał najczęściej należy podać więcej niż

jedną dawkę szczepionki. Cykl szczepienia

jedną dawkę szczepionki. Cykl szczepienia

obejmuje więc

obejmuje więc

szczepienie podstawowe

szczepienie podstawowe

(

(

szczepienie pierwotne + dawka

szczepienie pierwotne + dawka

uzupełniająca

uzupełniająca

),

),

które zapewnia odporność

które zapewnia odporność

przeważnie na kilka lat oraz

przeważnie na kilka lat oraz

dawki

dawki

przypominające

przypominające

,

,

zapewniające ponowny

zapewniające ponowny

wzrost miana przeciwciał do pożądanych

wzrost miana przeciwciał do pożądanych

stężeń.

stężeń.

Szczepienie pierwotne

Szczepienie pierwotne

obejmuje dwie

obejmuje dwie

lub trzy dawki szczepionki podawane w

lub trzy dawki szczepionki podawane w

odstępach 4 lub 6 tygodni ( w zależności

odstępach 4 lub 6 tygodni ( w zależności

od rodzaju szczepionki).

od rodzaju szczepionki).

Dawkę uzupełniającą

Dawkę uzupełniającą

podaje się w

podaje się w

okresie 6-12 miesięcy po pierwszej

okresie 6-12 miesięcy po pierwszej

dawce szczepionki

dawce szczepionki

Dawka przypominająca

Dawka przypominająca

podawana co

podawana co

kilka

lat

osobom

szczepionym

kilka

lat

osobom

szczepionym

podstawowo, odgrywa taką samą rolę

podstawowo, odgrywa taką samą rolę

jak cały cykl szczepienia podstawowego.

jak cały cykl szczepienia podstawowego.

Korzystny wpływ na wytwarzaną odporność ma

Korzystny wpływ na wytwarzaną odporność ma

jednoczasowe

jednoczasowe

podanie szczepionek przeciw

podanie szczepionek przeciw

różnym chorobom. Za jednoczasowe szczepienie

różnym chorobom. Za jednoczasowe szczepienie

uważa się podanie różnych szczepionek

uważa się podanie różnych szczepionek

w

w

odstępie nie dłuższym niż 24 godziny

odstępie nie dłuższym niż 24 godziny

. Należy

. Należy

przy tym zaznaczyć, że

przy tym zaznaczyć, że

nie należy mieszać

nie należy mieszać

szczepionek

szczepionek

w jednej strzykawce (chyba, że

w jednej strzykawce (chyba, że

producent przewiduje taką możliwość np.

producent przewiduje taką możliwość np.

Infanrix i Hiberix firmy SmithKline Beecham).

Infanrix i Hiberix firmy SmithKline Beecham).

Szczepienie jednoczasowe wiąże się więc z

Szczepienie jednoczasowe wiąże się więc z

zastosowaniem szczepionek wieloważnych lub

zastosowaniem szczepionek wieloważnych lub

szczepionek monowalentnych podanych w

szczepionek monowalentnych podanych w

różne miejsca ciała.

różne miejsca ciała.

Organizując szczepienia należy

Organizując szczepienia należy

przestrzegać następujących zasad:

przestrzegać następujących zasad:

Nie podawać innych szczepionek

Nie podawać innych szczepionek

pomiędzy

kolejnym

szczepieniami

pomiędzy

kolejnym

szczepieniami

pierwotnymi

pierwotnymi

.

.

Wymagany odstęp czasu pomiędzy

Wymagany odstęp czasu pomiędzy

podaniem

podaniem

dwóch szczepionek żywych

dwóch szczepionek żywych

wynosi 6 tygodni

wynosi 6 tygodni

.

.

Odstęp pomiędzy podaniem

Odstęp pomiędzy podaniem

dwóch

dwóch

szczepionek zabitych

szczepionek zabitych

lub

lub

anatoksyn

anatoksyn

oraz

oraz

pomiędzy

pomiędzy

szczepionką żywą a zabitą

szczepionką żywą a zabitą

(lub

(lub

anatoksyną) nie powinien być krótszy niż 4

anatoksyną) nie powinien być krótszy niż 4

tygodnie.

tygodnie.

·       

·       

  

  

Nie wolno

Nie wolno

skracać odstępów pomiędzy

skracać odstępów pomiędzy

szczepieniami. W sytuacji przypadkowego

szczepieniami. W sytuacji przypadkowego

zaszczepienia dawką szczepionki w okresie

zaszczepienia dawką szczepionki w okresie

krótszym niż zalecany, należy dawkę

krótszym niż zalecany, należy dawkę

traktować jako niepodaną

traktować jako niepodaną

      

      

Osoba, która ma zostać zaszczepiona,

Osoba, która ma zostać zaszczepiona,

powinna być zbadana przez lekarza

powinna być zbadana przez lekarza

bezpośrednio przed wykonaniem zabiegu

bezpośrednio przed wykonaniem zabiegu

szczepienia. Celem badania jest ustalenie,

szczepienia. Celem badania jest ustalenie,

czy u pacjenta nie zaistniały

czy u pacjenta nie zaistniały

przeciwwskazania do szczepień.

przeciwwskazania do szczepień.

      

      

Dopuszczalne jest, w ramach cyklu

Dopuszczalne jest, w ramach cyklu

szczepień,

wydłużanie

odstępów

szczepień,

wydłużanie

odstępów

pomiędzy

szczepieniami

wg

pomiędzy

szczepieniami

wg

indywidualnego kalendarza szczepień

indywidualnego kalendarza szczepień

(np.

przy

zaistnieniu

czasowych

(np.

przy

zaistnieniu

czasowych

przeciwwskazań do szczepienia).

przeciwwskazań do szczepienia).

Kalendarz szczepień konstruowany jest w

Kalendarz szczepień konstruowany jest w

ten sposób, aby uwzględnić minimalne

ten sposób, aby uwzględnić minimalne

konieczne odstępy pomiędzy kolejnymi

konieczne odstępy pomiędzy kolejnymi

dawkami tej samej i innych szczepionek.

dawkami tej samej i innych szczepionek.

w ciągu 24 godziny po urodzeniu

w ciągu 24 godziny po urodzeniu

Przeciw

Przeciw

WZW typu

WZW typu

B

B

– domięśniowo

– domięśniowo

Przeciw

Przeciw

GRUŹLICY

GRUŹLICY

-

-

śródskórnie

śródskórnie

szczepionką BCG

szczepionką BCG

Szczepienie noworodków

Szczepienie noworodków

przeciw gruźlicy powinno

przeciw gruźlicy powinno

być wykonane

być wykonane

jednocześnie lub nie

jednocześnie lub nie

później niż w 24 godz. od

później niż w 24 godz. od

szczenienia przeciw

szczenienia przeciw

WZW typu B.

WZW typu B.

2 miesiąc życia

2 miesiąc życia

(po 6 tygodniach od szczepienia

(po 6 tygodniach od szczepienia

przeciw gruźlicy i WZW typu B)

przeciw gruźlicy i WZW typu B)

WZW typu B

WZW typu B

-

-

domięśniowo

domięśniowo

BŁONICY, TĘŻCOWI,

BŁONICY, TĘŻCOWI,

KRZTUŚCOWI

KRZTUŚCOWI

-

-

podskórnie szczepionką

podskórnie szczepionką

DTP

DTP

Przeciw zakażeniom

Przeciw zakażeniom

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae

Dwie kolejne dawki szczepienia

Dwie kolejne dawki szczepienia

pierwotnego przeciw WZW

pierwotnego przeciw WZW

typu B podawane są w

typu B podawane są w

odstępach

odstępach

sześciotygodniowych, trzecia

sześciotygodniowych, trzecia

dawka uzupełniająca

dawka uzupełniająca

szczepienie podstawowe po 6

szczepienie podstawowe po 6

miesiącach od pierwszej dawki

miesiącach od pierwszej dawki

(cykl: 0; 1; 6).

(cykl: 0; 1; 6).

przełom 3 i 4 miesiąca życia

przełom 3 i 4 miesiąca życia

(po 6 tygodniach od

(po 6 tygodniach od

poprzedniego szczepienia)

poprzedniego szczepienia)

BŁONIC

BŁONIC

A

A

, TĘŻ

, TĘŻ

EC

EC

, KRZTU

, KRZTU

SIEC

SIEC

- podskórnie

- podskórnie

szczepionką DTP

szczepionką DTP

II dawka

II dawka

POLIOMYELITIS

POLIOMYELITIS

-

-

podskórnie lub

podskórnie lub

domięśniowo szczepionką zabitą –

domięśniowo szczepionką zabitą –

IPV

IPV

(1,2 i 3 typ wirusa)

(1,2 i 3 typ wirusa)

pierwsza dawka

pierwsza dawka

Przeciw zakażeniom

Przeciw zakażeniom

Haemophilus

Haemophilus

influenzae

influenzae

II dawka

II dawka

5 miesiąc życia

5 miesiąc życia

(po 6 tygodniach od poprzedniego szczepienia)

(po 6 tygodniach od poprzedniego szczepienia)

BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI

BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI

-

-

podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP

podskórnie lub domięśniowo szczepionką DTP

III dawka

III dawka

POLIOMYELITIS

POLIOMYELITIS

- podskórnie lub domięśniowo

- podskórnie lub domięśniowo

szczepionką inaktywowaną IPV (1,2,3 typ

szczepionką inaktywowaną IPV (1,2,3 typ

wirusa)

wirusa)

II

II

dawka

dawka

Przeciw zakażeniom

Przeciw zakażeniom

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae

III dawka

III dawka

przełom 6 i 7 miesiąca życia

przełom 6 i 7 miesiąca życia

(po 6 tygodniach od poprzedniego

(po 6 tygodniach od poprzedniego

szczepienia)

szczepienia)

WZW typu B

WZW typu B

- domięśniowo

- domięśniowo

13-14 miesiąc życia

13-14 miesiąc życia

Przeciw

Przeciw

odrze

odrze

,

,

śwince i różyczce.

śwince i różyczce.

Szczepionka potrójna

Szczepionka potrójna

zawierająca żywe

zawierająca żywe

atenuowane wirusy

atenuowane wirusy

odry, świnki i

odry, świnki i

różyczki.

różyczki.

Wywiad wskazujący na

Wywiad wskazujący na

przebycie odry nie

przebycie odry nie

stanowi

stanowi

przeciwwskazania do

przeciwwskazania do

szczepienia; szczepionkę

szczepienia; szczepionkę

należy podać po upływie

należy podać po upływie

2 miesięcy od

2 miesięcy od

wyzdrowienia.

wyzdrowienia.

16

16

-18

-18

miesiąc

miesiąc

ż

ż

ycia

ycia

błonicy, tężcowi, krztuścowi

błonicy, tężcowi, krztuścowi

(szczepionką DTP

(szczepionką DTP

s.c.

s.c.

lub

lub

i.m.

i.m.

)

)

IV dawka

IV dawka

poliomyelitis

poliomyelitis

(szczepionką atenuowaną poliwalentną

(szczepionką atenuowaną poliwalentną

IPV

IPV

[1, 2 i 3 typ wirusa]

[1, 2 i 3 typ wirusa]

i.m

i.m

.

.

,

,

III dawka

III dawka

Przeciw zakażeniom

Przeciw zakażeniom

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae

IV dawka

IV dawka

6. rok życia

6. rok życia

przeciw

przeciw

błonicy, tężcowi

błonicy, tężcowi

i krztuścowi

i krztuścowi

(szczepionką

(szczepionką

DT

DT

aP

aP

s.c.

s.c.

lub

lub

i.m.

i.m.

)

)

przeciw

przeciw

poliomyelitis

poliomyelitis

(szczepionką

(szczepionką

atenuowaną

atenuowaną

poliwalentną

poliwalentną

OPV

OPV

[1, 2 i

[1, 2 i

3 typ wirusa] p.o.)

3 typ wirusa] p.o.)

Pierwsza dawka

Pierwsza dawka

przypominająca

przypominająca

szczepionki przeciwko

szczepionki przeciwko

błonicy

błonicy

,

,

tężcowi

tężcowi

i

i

krzuścowi.

krzuścowi.

Komponent krztuścowy

Komponent krztuścowy

acelularny

acelularny

(bezkomórkowa).

(bezkomórkowa).

10. rok życia

10. rok życia

Przeciw

Przeciw

odrze

odrze

, śwince i różyczce.

, śwince i różyczce.

Szczepionka potrójna zawierająca żywe

Szczepionka potrójna zawierająca żywe

atenuowane wirusy odry, świnki i

atenuowane wirusy odry, świnki i

różyczki.

różyczki.

12. rok życia

12. rok życia

szczepienie przeciwko

szczepienie przeciwko

odrze, śwince i różyczce

odrze, śwince i różyczce

podskórnie, żywą

podskórnie, żywą

szczepionką skojarzoną.

szczepionką skojarzoną.

Szczepieniu podlegają

Szczepieniu podlegają

wyłącznie

wyłącznie

dziewczęta

dziewczęta

nie szczepione w 10 lub

nie szczepione w 10 lub

11 roku życia.

11 roku życia.

Podawane w wywiadzie

Podawane w wywiadzie

przebycie zachorowania

przebycie zachorowania

na odrę, świnkę lub

na odrę, świnkę lub

różyczkę nie jest

różyczkę nie jest

przeciwwskazaniem do

przeciwwskazaniem do

szczepienia, należy ją

szczepienia, należy ją

podać nie wcześniej niż

podać nie wcześniej niż

po 4 tygodniach od

po 4 tygodniach od

wyzdrowienia.

wyzdrowienia.

14. rok życia

14. rok życia

WZW typu B

WZW typu B

i.m.

i.m.

,

,

(

(

3-krotnie w

3-krotnie w

schemacie 0, 1 i 6

schemacie 0, 1 i 6

mies.)

mies.)

błonicy, tężcowi

błonicy, tężcowi

(szczepionką Td

(szczepionką Td

s.c.

s.c.

lub

lub

i.m.

i.m.

)

)

Nie należy szczepić osób

Nie należy szczepić osób

szczepionych

szczepionych

podstawowo w ramach

podstawowo w ramach

szczepień zalecanych.

szczepień zalecanych.

Nie przewiduje się dawek

Nie przewiduje się dawek

przypominających.

przypominających.

Druga dawka

Druga dawka

przypominająca. Szczepienie

przypominająca. Szczepienie

można podać jednocześnie

można podać jednocześnie

(tzn. w tym samym dniu) ze

(tzn. w tym samym dniu) ze

szczepieniem przeciwko

szczepieniem przeciwko

WZW typu B.

WZW typu B.

19. rok życia lub ostatni rok nauki w szkole

błonicy, tężcowi

błonicy, tężcowi

(szczepionką Td

(szczepionką Td

s.c.

s.c.

lub

lub

i.m.

i.m.

)

)

Trzecia dawka

Trzecia dawka

przypominająca.

przypominająca.

Nie powinna być podana

Nie powinna być podana

wcześniej niż po upływie

wcześniej niż po upływie

3 lat od ostatniej dawki

3 lat od ostatniej dawki

szczepionki Td.

szczepionki Td.

Szczepienia zalecane

Szczepienia zalecane

Szczepienie przeciw WZW A

Szczepienie przeciw WZW A

3. lub 6. rok życia

3. lub 6. rok życia

- d

- d

wukrotnie w schemacie 0, 6-

wukrotnie w schemacie 0, 6-

12

12

Szczepienie przeciw zakażeniom

Szczepienie przeciw zakażeniom

pneumokokami

pneumokokami

Od 2. miesiąca życia do 5. roku życia

Od 2. miesiąca życia do 5. roku życia

Szczepienie przeciw zakażeniom

Szczepienie przeciw zakażeniom

meningokokami

meningokokami

Od 2. miesiąca życia

Od 2. miesiąca życia

Szczepienia zalecane

Szczepienia zalecane

Szczepienie przeciw grypie

Szczepienie przeciw grypie

Szczególnie zalecane u dzieci w wieku od 6

Szczególnie zalecane u dzieci w wieku od 6

miesięcy do 2 lat,

miesięcy do 2 lat,

u dzieci chorujących na przewlekłe schorzenia

u dzieci chorujących na przewlekłe schorzenia

wątroby, nerek (zespół nerczycowy), układu krążenia

wątroby, nerek (zespół nerczycowy), układu krążenia

i układu oddechowego,

i układu oddechowego,

z mukowiscydozą,

z mukowiscydozą,

pacjenci leczeni przewlwkle kwasem

pacjenci leczeni przewlwkle kwasem

acetylosalicylowym,

acetylosalicylowym,

dzieci przebywające w otoczeniu osób z ciężkim

dzieci przebywające w otoczeniu osób z ciężkim

upośledzeniem odporności,

upośledzeniem odporności,

kandydatów do przeszczepu oraz po przeszczepie,

kandydatów do przeszczepu oraz po przeszczepie,

osoby na leczeniu immunosupresyjnym,

osoby na leczeniu immunosupresyjnym,

Szczepienia zalecane

Szczepienia zalecane

Szczepionki poliwalentne

Szczepionki poliwalentne

Błonica + tężec + krztusiec + poliomyelitis:

Błonica + tężec + krztusiec + poliomyelitis:



TETRACOQ

TETRACOQ



DTaP IPV

DTaP IPV

Błonica + tężec + krztusiec + HB:

Błonica + tężec + krztusiec + HB:



Infanrix HepB

Infanrix HepB



Tritanrix HB

Tritanrix HB

Błonica + tężec + krztusiec + poliomyelitis +

Błonica + tężec + krztusiec + poliomyelitis +

HB:

HB:



Infanrix penta

Infanrix penta

Szczepienia zalecane

Szczepienia zalecane

Szczepionki poliwalentne

Szczepionki poliwalentne

Błonica + tężec + krztusiec +

Błonica + tężec + krztusiec +

poliomyelitis + Hib:

poliomyelitis + Hib:



Pentaxim

Pentaxim

Błonica + tężec + krztusiec +

Błonica + tężec + krztusiec +

poliomyelitis + HB + Hib:

poliomyelitis + HB + Hib:



Infanrix hexa

Infanrix hexa



HEXAVAC

HEXAVAC

K

K

rótkoterminowe

rótkoterminowe

:

:

ostre choroby gorączkowe

ostre choroby gorączkowe

zaostrzenia przewlekłych schorzeń

zaostrzenia przewlekłych schorzeń

nasilona skaza krwotoczna (z wyjątkiem

nasilona skaza krwotoczna (z wyjątkiem

szczepionek doustnych)

szczepionek doustnych)

okres 3-11 miesięcy po podaniu dużych

okres 3-11 miesięcy po podaniu dużych

dawek preparatów immunoglobulin oraz

dawek preparatów immunoglobulin oraz

preparatów krwiopochodnych (oprócz

preparatów krwiopochodnych (oprócz

krwinek płukanych) - dla szczepionek

krwinek płukanych) - dla szczepionek

żywych

żywych

Przeciwwskazania do szczepień

Przeciwwskazania do szczepień

ochronnych.

ochronnych.

Zakażenia o lżejszym przebiegu:

Zakażenia o lżejszym przebiegu:





          

          

zapalenie gardła

zapalenie gardła





          

          

zapalenie ucha

zapalenie ucha

Antybiotykoterapia

Antybiotykoterapia

 

 

7-9

7-9

dni

dni

Wznowienie szczepień po

Wznowienie szczepień po

zakończonym leczeniu

zakończonym leczeniu

 

 

7

7

dni

dni

Zakażenia o średnim nasileniu

Zakażenia o średnim nasileniu

np.:

np.:

 

 

 

 



angina

angina



za

za

palenie zatok

palenie zatok



zapalenie oskrzeli

zapalenie oskrzeli



z

z

akażenia układu moczowego

akażenia układu moczowego



zapalenie płuc o niewielkim

zapalenie płuc o niewielkim

nasileniu

nasileniu

Antybiotykoterapia

Antybiotykoterapia

10-14

10-14

dni

dni

Wznowienie szczepień po zakończonym

Wznowienie szczepień po zakończonym

leczeniu

leczeniu

14

14

dni

dni

Ciężkie zakażenia narządowe i

Ciężkie zakażenia narządowe i

uogólnione

uogólnione



z

z

apalenie

apalenie

opon mózgowo

opon mózgowo

-

-

rdzeniowych

rdzeniowych



za

za

palenie płuc o ciężkim przebiegu

palenie płuc o ciężkim przebiegu



zapalenie kości

zapalenie kości



p

p

osocznica

osocznica



Inne

Inne

zakażenia narządowe

zakażenia narządowe

Antybiotykoterapia

Antybiotykoterapia

 

 

p

p

owyżej 14

owyżej 14

dni

dni

Wznowienie szczepień po zakończonym

Wznowienie szczepień po zakończonym

leczeniu

leczeniu

30 dni

30 dni

Choroby zakaźne

Choroby zakaźne



Odra, świnka,

Odra, świnka,

różyczka,

różyczka,



Gorączka trzydniowa

Gorączka trzydniowa



Ospa wietrzna

Ospa wietrzna

60 dni

7 dni

2-3 miesiące

 

 

Przeciwwskazania trwałe

Przeciwwskazania trwałe

to

to

udowodniona

udowodniona

nadwrażliwość na składniki szczepionki oraz

nadwrażliwość na składniki szczepionki oraz

wystąpienie poważnego poszczepiennego działania

wystąpienie poważnego poszczepiennego działania

niepożądanego po podaniu poprzedniej dawki

niepożądanego po podaniu poprzedniej dawki

szczepionki

szczepionki

.

.

Ponadto przeciwwskazania trwałe lub

Ponadto przeciwwskazania trwałe lub

długoterminowe dotyczące podawania szczepionek

długoterminowe dotyczące podawania szczepionek

żywych

żywych

to:

to:

•

wrodzone niedobory odporności

wrodzone niedobory odporności

!

!

•

choroby nowotworowe wywodzące się z układu

choroby nowotworowe wywodzące się z układu

limforetikularnego

limforetikularnego

•

leczenie

dużymi

dawkami

leków

leczenie

dużymi

dawkami

leków

immunosupresyjnych

immunosupresyjnych

•

aktualnie prowadzona chemioterapia lub

aktualnie prowadzona chemioterapia lub

radioterapia oraz okres 6. miesięcy po jej

radioterapia oraz okres 6. miesięcy po jej

zakończeniu

zakończeniu

•

stan po przeszczepach narządów

stan po przeszczepach narządów

•

okres 6. miesięcy po przeszczepie szpiku.

okres 6. miesięcy po przeszczepie szpiku.

Nie jest przeciwwskazaniem do żadnych

Nie jest przeciwwskazaniem do żadnych

szczepień:

szczepień:

odczyn miejscowy po poprzednich szczepieniach

odczyn miejscowy po poprzednich szczepieniach

łagodna choroba z niską gorączką po poprzednim

łagodna choroba z niską gorączką po poprzednim

szczepieniu

szczepieniu

zakażenie górnych dróg oddechowych lub

zakażenie górnych dróg oddechowych lub

biegunka (z wyjątkiem OPV) z temperaturą poniżej

biegunka (z wyjątkiem OPV) z temperaturą poniżej

38,5

38,5

o

o

C

C

alergia, astma i inne objawy atopii, katar sienny

alergia, astma i inne objawy atopii, katar sienny

(z wyjątkiem uczulenia na składniki szczepionki),

(z wyjątkiem uczulenia na składniki szczepionki),

wcześniactwo,

niska

masa

urodzeniowa

wcześniactwo,

niska

masa

urodzeniowa

(wyjątkiem jest przesunięcie o miesiąc terminu

(wyjątkiem jest przesunięcie o miesiąc terminu

szczepienia BCG noworodków z masą urodzeniową

szczepienia BCG noworodków z masą urodzeniową

poniżej 2000 g)

poniżej 2000 g)

niedożywienie

niedożywienie

wywiad drgawkowy w najbliższej rodzinie

wywiad drgawkowy w najbliższej rodzinie

przewlekłe leczenie przeciwbakteryjne

przewlekłe leczenie przeciwbakteryjne

niskie dawki glikokortykosteroidów lub miejscowe

niskie dawki glikokortykosteroidów lub miejscowe

ich stosowanie (na skórę lub wziewnie)

ich stosowanie (na skórę lub wziewnie)

zapalenie skóry lub miejscowe zakażenie skóry

zapalenie skóry lub miejscowe zakażenie skóry

(poza miejscem podania szczepionki)

(poza miejscem podania szczepionki)

przewlekłe choroby serca, płuc, nerek i wątroby w

przewlekłe choroby serca, płuc, nerek i wątroby w

okresie wyrównania

okresie wyrównania

stabilny stan neurologiczny w chorobach OUN

stabilny stan neurologiczny w chorobach OUN

,

,

mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa

mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa

żółtaczka noworodkowa

żółtaczka noworodkowa

podawanie preparatów immunostymulujących (typu

podawanie preparatów immunostymulujących (typu

Polyvaccinum, Bronchovaxom i in.)

Polyvaccinum, Bronchovaxom i in.)

Stosunkowo często po przeprowadzeniu

Stosunkowo często po przeprowadzeniu

szczepienia mogą pojawić się tzw.

szczepienia mogą pojawić się tzw.

odczyny

odczyny

poszczepienne miejscowe i ogólne.

poszczepienne miejscowe i ogólne.

Są to

Są to

na ogół łagodne, przemijające reakcje

na ogół łagodne, przemijające reakcje

organizmu na wprowadzoną szczepionkę,

organizmu na wprowadzoną szczepionkę,

zależne od rodzaju drobnoustroju i innych

zależne od rodzaju drobnoustroju i innych

składników preparatu (białka, antybiotyki,

składników preparatu (białka, antybiotyki,

substancje

konserwujące,

składniki

substancje

konserwujące,

składniki

podłoża).

podłoża).

Odczyny miejscowe:

Odczyny miejscowe:

zaczerwienienie,

zaczerwienienie,

obrzęk, naciek i bolesność w miejscu

obrzęk, naciek i bolesność w miejscu

wkłucia oraz powiększenie okolicznych

wkłucia oraz powiększenie okolicznych

węzłów chłonnych.

węzłów chłonnych.

Odczyny ogólne:

Odczyny ogólne:

gorączka, osłabienie,

gorączka, osłabienie,

złe samopoczucie, bóle głowy, mięśni,

złe samopoczucie, bóle głowy, mięśni,

wysypki (najczęściej pokrzywkowe),

wysypki (najczęściej pokrzywkowe),

świąd.

świąd.

Niepożądane odczyny poszczepienne

Niepożądane odczyny poszczepienne

(

(

powikłania

powikłania

) w przeciwieństwie do często

) w przeciwieństwie do często

występujących odczynów poszczepiennych,

występujących odczynów poszczepiennych,

występują wyjątkowo rzadko. Mogą być

występują wyjątkowo rzadko. Mogą być

związane z błędem popełnionym przy

związane z błędem popełnionym przy

szczepieniu lub patologiczną reakcją

szczepieniu lub patologiczną reakcją

organizmu na prawidłowo przeprowadzone

organizmu na prawidłowo przeprowadzone

szczepienie.

szczepienie.

Podstawowe błędy polegają na podaniu

Podstawowe błędy polegają na podaniu

szczepionki przeterminowanej lub

szczepionki przeterminowanej lub

przechowywanej w niewłaściwy sposób,

przechowywanej w niewłaściwy sposób,

przedawkowaniu, nieprawidłowym

przedawkowaniu, nieprawidłowym

wstrzyknięciu (zbyt płytkim lub głębokim)

wstrzyknięciu (zbyt płytkim lub głębokim)

oraz zaniechaniu zasad aseptyki przy

oraz zaniechaniu zasad aseptyki przy

zabiegu.

zabiegu.

Patologiczna reakcja organizmu może polegać

Patologiczna reakcja organizmu może polegać

na:

na:

wystąpieniu anafilaksji i/lub wstrząsu

wystąpieniu anafilaksji i/lub wstrząsu

anafilaktycznego,

anafilaktycznego,

pojawieniu się objawów neurologicznych

pojawieniu się objawów neurologicznych

pod postacią encefalopatii, zespołu

pod postacią encefalopatii, zespołu

nieustannego płaczu (krzyku mózgowego),

nieustannego płaczu (krzyku mózgowego),

drgawek, zespołu hipotoniczno-

drgawek, zespołu hipotoniczno-

hiporeaktywnego (objawy pojawiające się po

hiporeaktywnego (objawy pojawiające się po

szczepieniu przeciwko krztuścowi), wystąpieniu

szczepieniu przeciwko krztuścowi), wystąpieniu

zapalenia mózgu (po szczepieniu przeciw

zapalenia mózgu (po szczepieniu przeciw

krztuścowi i odrze), porażeń wiotkich (po

krztuścowi i odrze), porażeń wiotkich (po

doustnym szczepieniu przeciw

doustnym szczepieniu przeciw

poliomyelitis)

poliomyelitis)

.

.

wystąpieniu przewlekłego zapalenia stawów

wystąpieniu przewlekłego zapalenia stawów

(po szczepieniu przeciw różyczce),

(po szczepieniu przeciw różyczce),

plamicy małopłytkowej (po szczepieniu

plamicy małopłytkowej (po szczepieniu

przeciwodrowym),

przeciwodrowym),

Dla oceny stanu uodpornienia przeciw

Dla oceny stanu uodpornienia przeciw

gruźlicy wykonuje się

gruźlicy wykonuje się

próbą tuberkulinową

próbą tuberkulinową

.

.

W Polsce od 1966 roku do wykonania próby

W Polsce od 1966 roku do wykonania próby

tuberkulinowej używa się oczyszczonej

tuberkulinowej używa się oczyszczonej

tuberkuliny (oczyszczona pochodna białkowa)

tuberkuliny (oczyszczona pochodna białkowa)

–PPD Rt-23, którą wstrzykuje się specjalną

–PPD Rt-23, którą wstrzykuje się specjalną

strzykawką tuberkulinową. Wynik próby

strzykawką tuberkulinową. Wynik próby

odczytuje się po 72 godzinach od momentu

odczytuje się po 72 godzinach od momentu

śródskórnego wstrzyknięcia tuberkuliny.

śródskórnego wstrzyknięcia tuberkuliny.

Specjalną przeźroczystą linijką mierzy się

Specjalną przeźroczystą linijką mierzy się

naciek (stwardnienie) i zapisuje wynik

naciek (stwardnienie) i zapisuje wynik

pomiaru, podając jego średnicę w

pomiaru, podając jego średnicę w

milimetrach.

milimetrach.

Za

Za

ujemny odczyn tuberkulinowy

ujemny odczyn tuberkulinowy

uważa

uważa

się, zgodnie z obowiązującymi normami,

się, zgodnie z obowiązującymi normami,

naciek o średnicy mniejszej od 6 mm

naciek o średnicy mniejszej od 6 mm

lub

lub

brak nacieku.

brak nacieku.

Czynnikami hamującymi reakcję na

Czynnikami hamującymi reakcję na

tuberkulinę mogą być choroby

tuberkulinę mogą być choroby

wyniszczające, niektóre choroby zakaźne

wyniszczające, niektóre choroby zakaźne

(odra, ospa, różyczka, zakażenia

(odra, ospa, różyczka, zakażenia

Mycoplasma pneumoniae),

Mycoplasma pneumoniae),

leczenie

leczenie

immunosupresyjne, cukrzyca, niedoczynność

immunosupresyjne, cukrzyca, niedoczynność

tarczycy. Przy podejrzeniu ich istnienia w

tarczycy. Przy podejrzeniu ich istnienia w

dniu planowanej próby należy ją odroczyć, a

dniu planowanej próby należy ją odroczyć, a

jeżeli została wykonana – należy ją

jeżeli została wykonana – należy ją

powtórzyć po 4 do 12 tygodni w zależności

powtórzyć po 4 do 12 tygodni w zależności

od przyczyny.

od przyczyny.

Obowiązująca

Obowiązująca

lokalizacja kolejnych prób

lokalizacja kolejnych prób

tuberkulinowych

tuberkulinowych

jest następująca:

jest następująca:

I

I

-

-

środkowa część powierzchni pronacyjnej

środkowa część powierzchni pronacyjnej

przedramienia lewego

przedramienia lewego

II

II

-

-

środkowa część powierzchni

środkowa część powierzchni

pronacyjnej przedramienia prawego,

pronacyjnej przedramienia prawego,

III

III

-

-

1/3 bliższa część powierzchni

1/3 bliższa część powierzchni

pronacyjnej przedramienia lewego,

pronacyjnej przedramienia lewego,

IV

IV

-

-

1/3 bliższa część powierzchni

1/3 bliższa część powierzchni

pronacyjnej przedramienia prawego,

pronacyjnej przedramienia prawego,

V

V

-

-

1/3 dalsza część powierzchni

1/3 dalsza część powierzchni

pronacyjnej przedramienia lewego,

pronacyjnej przedramienia lewego,

VI

VI

-

-

1/3 dalsza część powierzchni

1/3 dalsza część powierzchni

pronacyjnej przedramienia prawego.

pronacyjnej przedramienia prawego.

Dodatni odczyn tuberkulinowy

Dodatni odczyn tuberkulinowy

to

to

naciek (nie rumień!) o średnicy 6 do 15

naciek (nie rumień!) o średnicy 6 do 15

mm. Świadczy on o uodpornieniu

mm. Świadczy on o uodpornieniu

poszczepiennym. Naciek o średnicy

poszczepiennym. Naciek o średnicy

przekraczającej 15 mm może być uważany

przekraczającej 15 mm może być uważany

za odczyn pozakaźny, podobnie jak każdy

za odczyn pozakaźny, podobnie jak każdy

odczyn wysiękowy i pęcherzowy. Osoby z

odczyn wysiękowy i pęcherzowy. Osoby z

takim odczynem należy skierować do

takim odczynem należy skierować do

Poradni Przeciwgruźliczej.

Poradni Przeciwgruźliczej.

Na uwagę zasługują dzieci, które z różnych

Na uwagę zasługują dzieci, które z różnych

powodów nie były szczepione przeciw

powodów nie były szczepione przeciw

gruźlicy, a wynik próby tuberkulinowej jest

gruźlicy, a wynik próby tuberkulinowej jest

u nich dodatni (dowód kontaktu ze

u nich dodatni (dowód kontaktu ze

zjadliwym prątkiem).

zjadliwym prątkiem).

Odczytanie próby

Odczytanie próby

Wynik próby należy odczytać po 72

Wynik próby należy odczytać po 72

godzinach od wstrzyknięcia tuberkuliny.

godzinach od wstrzyknięcia tuberkuliny.

Specjalną

przezroczystą

linijką

z

Specjalną

przezroczystą

linijką

z

dokładną, milimetrową podziałką trzeba

dokładną, milimetrową podziałką trzeba

zmierzyć poprzeczną do długiej osi

zmierzyć poprzeczną do długiej osi

przedramienia

średnicę

nacieku

przedramienia

średnicę

nacieku

(stwardnienia),

delikatnie

zaznaczając

(stwardnienia),

delikatnie

zaznaczając

granicę nacieku opuszką palca. W ocenie

granicę nacieku opuszką palca. W ocenie

odczynu nie należy uwzględniać obrzęku

odczynu nie należy uwzględniać obrzęku

ani zaczerwienienia.

ani zaczerwienienia.

Odczyn tuberkulinowy pęcherzykowy

Odczyn tuberkulinowy pęcherzykowy

(wysiękowy) jest uważany za po

(wysiękowy) jest uważany za po

za

za

kaźny.

kaźny.

Na szczycie nacieku widoczny jest

Na szczycie nacieku widoczny jest

pęcherz, a wokół nacieku rozległe

pęcherz, a wokół nacieku rozległe

zaczerwienienie, którego nie bierzemy pod

zaczerwienienie, którego nie bierzemy pod

uwagę przy odczytywaniu wyniku próby

uwagę przy odczytywaniu wyniku próby

(odczyn nieswoisty).

(odczyn nieswoisty).

O skuteczności szczepienia decydują między

O skuteczności szczepienia decydują między

innymi prawidłowe warunki transportu

innymi prawidłowe warunki transportu

szczepionek i ich przechowywania w punkcie

szczepionek i ich przechowywania w punkcie

szczepień.

szczepień.

Niektóre szczepionki, zwłaszcza doustna

Niektóre szczepionki, zwłaszcza doustna

szczepionka przeciwko

szczepionka przeciwko

poliomyelitis

poliomyelitis

(OPV),

(OPV),

szczepionki przeciwko odrze, ospie wietrznej

szczepionki przeciwko odrze, ospie wietrznej

i żółtej gorączce, są wyjątkowo wrażliwe na

i żółtej gorączce, są wyjątkowo wrażliwe na

wzrost temperatury. Inne natomiast, na

wzrost temperatury. Inne natomiast, na

przykład przeciwko tężcowi, błonicy,

przykład przeciwko tężcowi, błonicy,

krztuścowi, wirusowym zapaleniom wątroby

krztuścowi, wirusowym zapaleniom wątroby

typu A i B, ulegają zniszczeniu w

typu A i B, ulegają zniszczeniu w

temperaturze <0°C.

temperaturze <0°C.

Zarówno w czasie

Zarówno w czasie

transportu, jak i przechowywania

transportu, jak i przechowywania

szczepionek należy zapewnić stałą

szczepionek należy zapewnić stałą

temperaturę w przedziale od +2°C do +8°C.

temperaturę w przedziale od +2°C do +8°C.

Bardzo ważne jest, aby przy odbiorze

Bardzo ważne jest, aby przy odbiorze

dostawy sprawdzić datę przydatności

dostawy sprawdzić datę przydatności

szczepionek do użycia podaną przez

szczepionek do użycia podaną przez

producenta na opakowaniu.

producenta na opakowaniu.

Szczepionki przeterminowane należy

Szczepionki przeterminowane należy

bezpiecznie utylizować, tak aby

bezpiecznie utylizować, tak aby

wyeliminować ryzyko ich przypadkowego

wyeliminować ryzyko ich przypadkowego

użycia.

użycia.

Trzeba również pamiętać o sprawdzeniu

Trzeba również pamiętać o sprawdzeniu

ewentualnych uszkodzeń opakowań

ewentualnych uszkodzeń opakowań

podczas transportu.

podczas transportu.

Punkty szczepień muszą być wyposażone w

Punkty szczepień muszą być wyposażone w

zestaw reanimacyjny

zestaw reanimacyjny

, w skład którego

, w skład którego

wchodzą leki umożliwiające natychmiastową i

wchodzą leki umożliwiające natychmiastową i

skuteczną pomoc. Ciężkie reakcje alergiczne

skuteczną pomoc. Ciężkie reakcje alergiczne

(wstrząs) występują dosyć rzadko, stosunkowo

(wstrząs) występują dosyć rzadko, stosunkowo

często obserwuje się natomiast omdlenia.

często obserwuje się natomiast omdlenia.

Około 40% omdleń po szczepieniu występuje u

Około 40% omdleń po szczepieniu występuje u

pacjentów w wieku 10-18 lat. Większość

pacjentów w wieku 10-18 lat. Większość

(63%) epizodów omdleń następuje w ciągu 5

(63%) epizodów omdleń następuje w ciągu 5

minut po podaniu szczepionki, a 89% w ciągu

minut po podaniu szczepionki, a 89% w ciągu

15 minut, dlatego zaleca się

15 minut, dlatego zaleca się

rutynową

rutynową

obserwację pacjenta przez około 20 minut po

obserwację pacjenta przez około 20 minut po

szczepieniu

szczepieniu

. Pozwoli to ocenić jego stan

. Pozwoli to ocenić jego stan

ogólny oraz zaobserwować ewentualną

ogólny oraz zaobserwować ewentualną

wczesną reakcję w miejscu podania

wczesną reakcję w miejscu podania

szczepionki.

szczepionki.

Podawanie szczepionek

Podawanie szczepionek

doustnych

doustnych

Szczepionki doustne należy

Szczepionki doustne należy

podawać, gdy dziecko jest

podawać, gdy dziecko jest

spokojne

spokojne

.

.

Jeżeli po szczepieniu

Jeżeli po szczepieniu

dziecko natychmiast zwraca lub

dziecko natychmiast zwraca lub

wypluwa szczepionkę, szczepienie

wypluwa szczepionkę, szczepienie

należy powtórzyć. Wystąpienie

należy powtórzyć. Wystąpienie

wymiotów w ciągu 10 minut po

wymiotów w ciągu 10 minut po

szczepieniu także stanowi

szczepieniu także stanowi

wskazanie do jego powtórzenia.

wskazanie do jego powtórzenia.

Podawanie szczepionek pozajelitowo

Podawanie szczepionek pozajelitowo

Zabezpieczenie

pacjenta

i

personelu

Zabezpieczenie

pacjenta

i

personelu

medycznego przed zakażeniem

medycznego przed zakażeniem

Większość szczepionek podaje się domięśniowo

Większość szczepionek podaje się domięśniowo

lub podskórnie, dlatego zarówno pacjent, jak i

lub podskórnie, dlatego zarówno pacjent, jak i

osoba podająca szczepionkę narażeni są na ryzyko

osoba podająca szczepionkę narażeni są na ryzyko

przypadkowego zakażenia przenoszonego przez

przypadkowego zakażenia przenoszonego przez

krew i skażone nią igły.

krew i skażone nią igły.

Personel medyczny powinien używać jednorazowych

Personel medyczny powinien używać jednorazowych

rękawiczek ochronnych. Do odkażenia miejsca

rękawiczek ochronnych. Do odkażenia miejsca

wstrzyknięcia

stosuje

się

roztwór

alkoholu

wstrzyknięcia

stosuje

się

roztwór

alkoholu

izopropylowego o stężeniu 70%. Szczepienie należy

izopropylowego o stężeniu 70%. Szczepienie należy

rozpocząć, gdy roztwór na skórze wyschnie.

rozpocząć, gdy roztwór na skórze wyschnie.

Szczepionki należy wstrzykiwać, stosując sprzęt

Szczepionki należy wstrzykiwać, stosując sprzęt

jednorazowego użytku. Większość dostępnych

jednorazowego użytku. Większość dostępnych

aktualnie szczepionek jest konfekcjonowana przez

aktualnie szczepionek jest konfekcjonowana przez

producentów w jednorazowe ampułkostrzykawki

producentów w jednorazowe ampułkostrzykawki

przeznaczone do bezpośredniego i jednorazowego

przeznaczone do bezpośredniego i jednorazowego

użycia.

użycia.

Wybór okolicy wstrzyknięcia

Wybór okolicy wstrzyknięcia

szczepionki

szczepionki

Szczepionki

przeznaczone

do

Szczepionki

przeznaczone

do

wstrzyknięć należy podawać w okolice

wstrzyknięć należy podawać w okolice

ciała, w których ryzyko uszkodzenia

ciała, w których ryzyko uszkodzenia

nerwów, naczyń lub tkanek jest

nerwów, naczyń lub tkanek jest

najmniejsze. Zaleca się podawanie

najmniejsze. Zaleca się podawanie

szczepionek w mięśnie przednio-

szczepionek w mięśnie przednio-

bocznej okolicy uda (u niemowląt i

bocznej okolicy uda (u niemowląt i

małych dzieci lub mięsień naramienny

małych dzieci lub mięsień naramienny

(u dzieci starszych i dorosłych,

(u dzieci starszych i dorosłych,

rzadziej u niemowląt).

rzadziej u niemowląt).

Preferowane miejsca wstrzyknięć szczepionki.

Preferowane miejsca wstrzyknięć szczepionki.

Wybór miejsca wstrzyknięcia uzależniony

Wybór miejsca wstrzyknięcia uzależniony

jest od objętości podawanego materiału i

jest od objętości podawanego materiału i

rozmiarów mięśnia. Optymalne miejsce

rozmiarów mięśnia. Optymalne miejsce

wstrzyknięcia niekiedy sugerowane jest w

wstrzyknięcia niekiedy sugerowane jest w

ulotce producenta szczepionki.

ulotce producenta szczepionki.

Nie należy

Nie należy

wstrzykiwać szczepionek w

wstrzykiwać szczepionek w

górnym zewnętrznym kwadrancie

górnym zewnętrznym kwadrancie

pośladka. W miejscu tym znajduje się

pośladka. W miejscu tym znajduje się

dobrze rozwinięta tkanka tłuszczowa, a

dobrze rozwinięta tkanka tłuszczowa, a

wstrzyknięcie związane jest ze

wstrzyknięcie związane jest ze

zwiększonym ryzykiem (zwłaszcza u

zwiększonym ryzykiem (zwłaszcza u

niemowląt) uszkodzenia nerwu

niemowląt) uszkodzenia nerwu

kulszowego.

kulszowego.

Szczepionki zawierające adiuwanty

Szczepionki zawierające adiuwanty

(np. przeciwko błonicy, tężcowi i

(np. przeciwko błonicy, tężcowi i

krztuścowi [DTPa; DTwP; DT i Td])

krztuścowi [DTPa; DTwP; DT i Td])

należy

wstrzykiwać

głęboko

należy

wstrzykiwać

głęboko

domięśniowo, ponieważ mogą wywołać

domięśniowo, ponieważ mogą wywołać

niepożądane reakcje miejscowe w

niepożądane reakcje miejscowe w

postaci podrażnień, stanów zapalnych,

postaci podrażnień, stanów zapalnych,

a nawet zmian martwiczych, jeżeli

a nawet zmian martwiczych, jeżeli

podano je za płytko.

podano je za płytko.

Technika i zasady szczepienia

Technika i zasady szczepienia

1.

1.

W celu zwiększenia komfortu dziecka i

W celu zwiększenia komfortu dziecka i

zminimalizowania uczucia bólu związanego

zminimalizowania uczucia bólu związanego

ze wstrzyknięciem przed szczepieniem (30-

ze wstrzyknięciem przed szczepieniem (30-

60 min) można zastosować na skórę w

60 min) można zastosować na skórę w

miejscu szczepienia środki znieczulające

miejscu szczepienia środki znieczulające

(krem EMLA) i

(krem EMLA) i

(lub) podać ibuprofen lub

(lub) podać ibuprofen lub

paracetamol.

paracetamol.

2.

2.

Przed szczepieniem należy określić

Przed szczepieniem należy określić

miejsce podania szczepionki i odpowiednio

miejsce podania szczepionki i odpowiednio

uchwycić skórę i ewentualnie mięśnie w

uchwycić skórę i ewentualnie mięśnie w

okolicy planowanego wstrzyknięcia.

okolicy planowanego wstrzyknięcia.

Podając szczepionkę w przednio-boczną okolicę

Podając szczepionkę w przednio-boczną okolicę

uda niemowlęcia, kciukiem i palcem

uda niemowlęcia, kciukiem i palcem

wskazującym lewej ręki ujmujemy mięsień, a

wskazującym lewej ręki ujmujemy mięsień, a

prawą ręką wkłuwamy igłę pod kątem 90°.

prawą ręką wkłuwamy igłę pod kątem 90°.

Podając szczepionkę w

Podając szczepionkę w

mięsień naramienny

mięsień naramienny

(dzieci i dorośli), ujmujemy

(dzieci i dorośli), ujmujemy

mięsień między kciukiem a

mięsień między kciukiem a

palcem wskazującym lewej

palcem wskazującym lewej

ręki, unieruchamiając

ręki, unieruchamiając

jednocześnie ramię,

jednocześnie ramię,

trzymając strzykawkę w

trzymając strzykawkę w

prawej ręce wkłuwamy

prawej ręce wkłuwamy

igłę.

igłę.

3.

3.

W przypadku szczepionek podawanych

W przypadku szczepionek podawanych

podskórnie kąt nachylenia igły do płaszczyzny

podskórnie kąt nachylenia igły do płaszczyzny

skóry powinien wynosić ok. 45°, natomiast

skóry powinien wynosić ok. 45°, natomiast

podczas szczepienia domięśniowego - ok. 90°.

podczas szczepienia domięśniowego - ok. 90°.

4.

4.

Podczas poda

Podczas poda

wa

wa

nia więcej niż jednej

nia więcej niż jednej

szczepionki

szczepionki

jednoczasowo,

jednoczasowo,

preparatów nie

preparatów nie

należy mieszać w strzykawce, z

należy mieszać w strzykawce, z

wyjątkiem tych, które mają oficjalnie

wyjątkiem tych, które mają oficjalnie

zarejestrowaną

taką

możliwość

zarejestrowaną

taką

możliwość

(informacja taka jest wymieniona w ulotce

(informacja taka jest wymieniona w ulotce

producenta).

producenta).

5.

5.

W

przypadku

równoczasowego

W

przypadku

równoczasowego

szczepienia kilkoma preparatami należy je

szczepienia kilkoma preparatami należy je

wstrzykiwać w różne okolice. U starszych

wstrzykiwać w różne okolice. U starszych

dzieci i osób dorosłych szczepionki można

dzieci i osób dorosłych szczepionki można

podać, jeśli to konieczne, w ten sam

podać, jeśli to konieczne, w ten sam

mięsień

naramienny

w

dwóch

mięsień

naramienny

w

dwóch

wstrzyknięciach (używając różnych igieł)

wstrzyknięciach (używając różnych igieł)

,

,

w odstępie 25-50 mm.

w odstępie 25-50 mm.

Jak dotąd nie uzyskano szczepionki

Jak dotąd nie uzyskano szczepionki

całkowicie pozbawionej działań

całkowicie pozbawionej działań

niepożądanych i w 100% skutecznej.

niepożądanych i w 100% skutecznej.

Prawidłowo wykonane szczepienie

Prawidłowo wykonane szczepienie

przyczynia się do zwiększenia jego

przyczynia się do zwiększenia jego

bezpieczeństwa oraz uzyskania

bezpieczeństwa oraz uzyskania

większej efektywności.

większej efektywności.

Jak

wykazały

długoletnie

badania

Jak

wykazały

długoletnie

badania

szczepienia

ochronne

to

najbardziej

szczepienia

ochronne

to

najbardziej

skuteczna broń w walce z chorobami

skuteczna broń w walce z chorobami

zakaźnymi,

dzięki

której

udało

się

zakaźnymi,

dzięki

której

udało

się

wyeliminować niektóre choroby, jak: ospa

wyeliminować niektóre choroby, jak: ospa

wietrzna,

wietrzna,

poliomyelitis

poliomyelitis

, błonica, a także

, błonica, a także

zmniejszyć liczbę zachorowań na odrę,

zmniejszyć liczbę zachorowań na odrę,

gruźlicę, tężec, krztusiec i oprócz

gruźlicę, tężec, krztusiec i oprócz

korzyści

korzyści

zdrowotnych

dla

pacjentów

przynosi

zdrowotnych

dla

pacjentów

przynosi

wymierne w złotówkach korzyści dla

wymierne w złotówkach korzyści dla

budżetu służby zdrowia

budżetu służby zdrowia

.

.