Metodologia nauk
społecznych

NAPIĘCIA I KONFLIKTY W
NAUKACH SPOŁECZNYCH

Kluczowe pytania metodologiczne

socjologii (i związane z nimi
kontrowersje):

a) czym jest rzeczywistość społeczna

(czyli właściwy przedmiot socjologii)

b) jaka jest istota metod badawczych

socjologii

c) jaka jest struktura rezultatów

badawczych socjologii.

NAPIĘCIA I KONFLIKTY W
NAUKACH SPOŁECZNYCH



W obrębie tych trzech pytań rysuje się grupa dylematów i problemów, z

którymi borykają się badacze w naukach społecznych:



ad. a) WŁAŚCIWY PRZEDMIOT SOCJOLOGII:

spór między zwolennikami stanowiska indywidualistycznego i

holistycznego, wyrażony w pytaniu: czy społeczeństwa to tylko suma

jednostek czy też rzeczywistość swoista (Durkheim - sui generis),

ponadjednostkowa, nieredukowalna do sumy jednostek.



ad. b) METODY SOCJOLOGII:
pytanie, czy badając społeczeństwo należy posługiwać się taką metodą

jak w przyrodoznawstwie, czy też jakąś metodą swoistą dla socjologii.

Jest to zatem spór między stanowiskiem naturalistycznym oraz

antynaturalistycznym;



ad. c) REZULTATY BADAWCZE SOCJOLOGII:
spór rysuje się między zwolennikami stanowiska obiektywistycznego

oraz wartościującego, który wyraża się pytaniem: czy wyniki badań

socjologicznych są wolne od ocen wartosciujących czy też nie.

Odmienność stanowisk wielkich
socjologów



Comte – pozytywizm, holizm, realizm,
organicyzm, naturalizm, obiektywizm



Durkheim – pozytywizm, holizm,
realizm, fakty społeczne, naturalizm,
obiektywizm



Weber –humanizm, atomizm i
nominalizm (działania społeczne tworzą
społeczeństwo), antynaturalizm,
rozumienie, subiektywizm

SPÓR MIĘDZY
ZWOLENNIKAMI tzw. WIELKIEJ
TEORII i TEORII ŚREDNIEGO
ZASIĘGU



1) pytanie o sens wszelakiej refleksji
teoretycznej



2) pytanie o sens teorii ogólnej,
przeciwstawianej teoriom średniego zasięgu



Mocniejsze i słabsze zarzuty w odniesieniu do tych
pytań



Dwa kryzysy w socjologii:



lata 60-te XX w – zwrot ku refleksji teoretycznej
(odrzucenie pozytywizmu)



Lata 70 - te XX w - kryzys wielkiej teorii (zwrot ku
teoriom średniego zasęgu)

SPÓR MIĘDZY STANOWISKIEM
EMPIRYCYSTYCZNYM i
TEORETYCZNYM



zwolennicy podejścia

empirycystycznego oraz teoretycznego

i związane z tym problemy

metodologiczne



Czy najpierw wychodzimy od teorii, czy od

badań?



rozwiązanie - idea teorii ugruntowanej

(Glaser i Strauss) (postępowanie

abdukcyjne)

SPÓR MIĘDZY
ZWOLENNIKAMI METOD
ILOŚCIOWYCH I
JAKOŚCIOWYCH



zwolennicy tzw. metod twardych
(ilościowych) oraz jakościowych (miękkich)



Wzajemne zarzuty zwolenników obydwu
rodzajów metod



Spór o jakościową analizę dyskursu



Krytyka związana z badaniami
sondażowymi (jako ilościową metodą
dominującą w polskiej socjologii)