C. Frankfurt - Nachmias

D. Nachmias

„Metody badawcze w naukach społecznych.”

Część I - Podstawy badań empirycznych.

Rozdział 1

Podejście naukowe.

3 modele zdobywania wiedzy:

1. model oparty na autorytecie (np. religijnym, politycznym);

2. model oparty na wierze (np. wróżbici, media - wykorzystują rytuał)

3. model racjonalny dotyczy wiedzy zasadniczo prawdziwej, logicznie możliwej i dopuszczalnej (uniwersalne twierdzenia tzw. tautologiami, tj. twierdzenia, które są prawdziwe tylko na mocy ich formy logicznej).

U podstaw podejścia naukowego leży epistemologia, która bada podstawy wiedzy, zajmuje się naturą tych przesłanek i rolą, jaka one odgrywają.

6 podstawowe założenia w podejściu naukowym:

1. natura jest uporządkowana - zdarzenia nie pojawiają się losowo (po zimie jest wiosna);

2. natura jest poznawalna - umysł ludzki może poznawać nie tylko naturę, lecz również siebie i umysły innych;

3. wszystkie naturalne zjawiska mają naturalne przyczyny - odrzuca się wiarę, czy magię;

4. nic nie jest dowiedzione samo w sobie - wiedza naukowa nie jest prawdziwa sama w sobie, jej prawdziwość musi zostać dowiedziona obiektywnie ;nie można polegać na zdrowym rozsądku czy na subiektywnych wrażeniach, lecz trzeba być krytycznym i sceptycznym;

5. wiedza jest wyprowadzana z nabywanego doświadczenia - jeśli nauka ma nam pomóc w zrozumieniu świata rzeczywistego, to musi być empiryczna (musi opierać się na spostrzeżeniach, doświadczeniu i obserwacji);

6. wiedza przewyższa ignorancję - wiedza ma charakter względny i się zmienia, podlega modyfikacji - czego nie poznaliśmy w przeszłości znamy teraz, a wiedza aktualna może zostać zmodyfikowana w przyszłości.

Celem nauki jest poprawa życia ludzi.

Od kiedy D. Hume przedstawił swoją teorię myślenia naukowego, termin wyjaśnienie opisuje sytuację, w której jedno zjawisko jest wyjaśniane za pomocą innego zjawiska poprzez odwołanie się do praw ogólnych (prawa szczegółowe to konsekwencja praw ogólnych).

Składniki wiedzy naukowej:

1.Wyjaśnianie dedukcyjne. Wyjaśnianie to wymaga: uniwersalnych generalizacji; ustalenia warunków, w jakich te generalizacje są prawdziwe; zdarzenia, które ma być wyjaśnione; reguł logiki formalnej. W wyjaśnianiu dedukcyjnym dane zjawisko wyjaśniamy, pokazując, że może zostać ono wyprowadzone z prawa ogólnego(warunkiem tego prawa jest to, że musi dotyczyć wszystkich możliwych przypadków).

2.Wyjaśnienie probabilistyczne (indukcyjne). Nie każde wyjaśnienie jest oparte na prawdzie ogólnej (uniwersalnej). Głównym ograniczeniem generalizacji jest w porównaniu z prawami ogólnymi, to, że wnioski dotyczące konkretnych wypadków nie mogą zostać wyprowadzone z całkowitą pewnością.

3.Przewidywanie. Jest podstawową cechą myślenia naukowego. Jeżeli wiedza jest niedostateczna, to przewidywanie nie jest możliwe. Jeśli odwołamy się do dedukcyjnego modelu to możemy wykazać, że proces przewidywania jest odwrotnością procesu wyjaśniania.

4.Rozumienie.

Metodologia nauk to system jasno określonych reguł i procedur, do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy. System ten jest ciągle ulepszany (system samokorygujący).

Podstawową funkcją metodologii ( 3 podstawowe cele) jest ułatwianie komunikowania się badaczy, których łączy wspólne doświadczenie. Pozwala na replikację badań - powtarzanie badań dokładnie w taki sposób, w jaki już były przeprowadzone przez badaczy. Dostarcz reguł wnioskowania - głównym narzędziem jest logika, jest to system reguł wnioskowania pozwalających na wyprowadzenie rzetelnych wniosków z zaobserwowanych faktów oraz analizy tych faktów. Dostarcza reguł intersubiektywności. Intersubiektywność jest wymianą informacji wśród naukowców, które dotyczą wyników obserwacji i faktów, jest niezbędna, ponieważ samo myślenie logiczne nie gwarantuje empirycznej obiektywności.

Nauka normalna to rutynowa weryfikacja teorii czy paradygmatu dominującego w danym momencie historycznym.

Nauka rewolucyjna - nagły rozwój konkurującego paradygmatu, który jest stopniowo przyjmowany przez naukowców.

Paradygmat Kuhna to - zwarta tradycja badań naukowych obejmująca akceptowane prawa, teorie, zastosowania i narzędzia (nauka instytucjonalna (normalna) wyrasta z jednego lub wielu osiągnięć naukowych przeszłości, które są aktualnie akceptowane przez uczonych i traktuje jako dalszy fundament swej dalszej praktyki).

Nauka rewolucyjna.

Proces badawczy - to całościowy schemat badań, które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy; to paradygmat naukowych dociekań. Na proces badawczy składa się 7 składników: problem, hipotezy, plan badawczy, pomiar, zbieranie danych, analiza danych, uogólnianie (generalizowania). Każdy etap wpływa na teorię , a teoria z kolei na wszystkie etapy. Najistotniejszą cecha procesu badawczego jest cykliczna natura - zaczyna się od postawienia problemu, a kończy wstępnymi wnioskami (uogólnieniami). Kończący się cykl jest początkiem następnego. Jest procesem samokorygującym (badacze testują wnioski dotyczące problemu procesu badawczego, jeżeli wnioski zostaną odrzucone to na ich miejsce formułuje się nowe).

Rozdział 2

Badania - podstawowe pojęcia.

Pojęcie jest abstrakcją - symbolem - reprezentacja obiektu, jednej z jego właściwości lub zjawiska behawioralnego. Są istotnym elementem nauki. Nie są empiryczne.

Funkcje pojęć: 1. są podstawą komunikowania się; 2. wprowadzają perspektywę-sposób patrzenia na zjawiska empiryczne; 3. umożliwiają klasyfikowanie i generalizowanie (porządkowanie doświadczeń i obserwacji w terminach pojęć); 4 są składnikami teorii - definiują treści i własności teorii.

Definicje:

Definicje pojęciowe to definicje, które opisują pojęcia poprzez odwołanie się do innych pojęć.

W pewnym momencie naukowiec dociera do pojęć, których już nie można dalej zdefiniować wykorzystując inne pojęcia. Pojęcia te nazywamy terminami pierwotnymi (dźwięk, kolor zapach, smak). Definicja ostensywna to pewne, rzeczywiste zachowanie (zademonstrowanie) np. jak gniew - reprezentuje zbiór łatwo obserwowalnych zachowań. Terminy pochodne to takie terminy, które można zdefiniować za pomocą terminów pierwotnych (jednostka, interakcja, systematycznie - terminy pierwotne, za pomocą których możemy zdefiniować termin grupa).

Definicje pojęciowe zwiększające komunikację maja następujące podstawowe własności:

1. definicja musi wskazywać na unikatowe własności lub jakości dotyczącego tego, co jest definiowane. Musi włączać wszystkie przypadki, których dotyczy, i wyłączać wszystkie przypadki, których nie dotyczy.

2. nie powinna mieć kołowego charakteru, tzn. nie powinna mieć żadnego elementu definiowanego zjawiska lub elementu.

3. powinna być formułowana w sposób twierdzący.

4. powinna zawierać wyraźne terminy, co do znaczenia których się zgadzamy.

Definicje operacyjne łączą poziom pojęciowo - teoretyczny z poziomem empiryczno - obserwacyjnym. Definiują one co robić i co obserwować, aby badane zjawisko stało się częścią doświadczenia badacza i mogło zostać przez niego zrozumiane. Pojęcie jest tożsame z odpowiadającym mu zbiorem informacji np. długość (operacyjna procedura będzie określała procedurę polegającą na zastosowaniu linijki). Naukowcy korzystają z tych definicji, gdy zjawiska nie można zaobserwować np. alienacja - rozerwanie na kawałki całości wg Seemana. Pięć cech pojęcia alienacji, a co za tym idzie 5 definicji pojęciowych: bezsilność, bezsensowność, brak norm, izolacja, samoodrzucenie.

Teoria.

Wąsko rozumiana: jako system logiczno-dedukcyjny składający się ze zbioru powiązanych ze sobą, z których dedukcyjnie można wyprowadzać dające się sprawdzić twierdzenia.

Rodzaje teorii można poklasyfikować wg Eastona ze względu na : zakres - na makro- i mikroteorie; funkcję - na teorie dotyczące zjawisk dynamicznych i statycznych, struktur i procesów; strukturę - na teorie będące logicznymi systemami myśli silnie ze sobą powiązanych i teorie będące luźniej zdefiniowanymi zbiorami twierdzeń; poziom - które można przedstawić w skali hierarchicznej.

Klasyfikacja oparta na rozróżnieniu czterech poziomów wg teorii Parsona i Shilsa. Są to: klasyfikacje ad hoc - składa się z arbitralnych kategorii skonstruowanych po to, aby uporządkować i zebrać obserwacje empiryczne; taksonomie - składa się z systemu kategorii skonstruowanych odpowiednio do obserwacji empirycznych w taki sposób, że można opisać związki pomiędzy kategoriami; struktury pojęciowe - kategorie deskryptywne racjonalnie wbudowane w strukturę formułowanych explicite twierdzeń. Twierdzenia włączone do struktury pojęciowej opisują zachowania oraz pozwalają wyjaśnić i przewidywać obserwacje empiryczne. Nie są ustalone dedukcyjnie; systemy teoretyczne - łączą taksonomie oraz struktury pojęciowe, dostarczając w sposób systematyczny opisów, wyjaśnień i predykcji. Są ze sobą powiązane w taki sposób, że jedne twierdzenia mogą być wyprowadzone z innych.

System teoretyczny Durkheima dostarcza struktur wyjaśniających zjawiska empiryczne. Składa się ze zbioru pojęć abstrakcyjnych, opisujących to, czego teoria dotyczy oraz pojęć mających empirycznie mierzalne właściwości. Te właściwości nazywamy zmiennymi. System ten składa się również z twierdzeń.

Teorie aksjomatyczne (formalna) aksjomaty to nietestowalne twierdzenia, założenia dotyczące badanego zjawiska , o których zakłada się, że ą prawdziwe. Opisują one bezpośrednie zależności między dwoma pojęciami. Zależności te mają podstawowy charakter i nie wymagają dalszych dowodów empirycznych. Teoria aksjomatyczna składa się z: 1. zbioru pojęć i definicji pojęciowych i operacyjnych; 2. zbioru stwierdzeń opisujących sytuację, do których odnosi się dana teoria; 3. zbiór powiązanych ze sobą, twierdzeń, podzielonych na: a) aksjomaty, b) twierdzenia; 4. system reguł stosowanych do: a)powiązanie wszystkich pojęć w tamach systemu, b) wyprowadzenia dedukcyjnego twierdzeń z aksjomatów, zbiór aksjomatów i twierdzeń.

Modele jest miniaturowym odtworzeniem rzeczywistego programu (świata). Są one abstrakcyjnymi pozwalającymi porządkować i upraszczać obraz rzeczywistości tak, by zachować wszystkie jej podstawowe cechy. Naukowcy posługują się modelami po to, aby lepiej poznawać zjawisko, którego nie można bezpośrednio zaobserwować. To narzędzie przewidywania i wyjaśniania.

Teoria przed badaniami (K. Popper) najpierw powinna być formułowana teoria, a potem badania empiryczne. Strategia teorii przed badaniami składa się z: 1. skonstruowania explicite teorię lub model; 2. z teorii lub modelu wybiera twierdzenie, które zostanie poddane empirycznej weryfikacji; 3. opracowanie planu badawczego pozwalającego zweryfikować twierdzenie; 4. jeżeli na podstawie danych empirycznych twierdzenie wyprowadzone z teorii zostanie odrzucone , to wprowadź zmiany do teorii lub planu badawczego; 5. jeżeli twierdzenie nie zostanie odrzucone, to wybierz inne twierdzenie w celu weryfikacji lub staraj się poprawić teorię.

Badania przed teorią (R. Merton) badania stanowią nowe wyzwanie dla teorii. Wymagają one kontynuowania prac teoretycznych prowadzących do zmian istniejących teorii, a także pełnią funkcję narzędzia weryfikacji. Strategia t składa się z czterech etapów: 1. analiza zjawisk i określenie jego podstawowych cech; 2. zmierzenie tych cech w różnych sytuacjach ; 3. analiza otrzymanych danych w celu określenia , czy są one systematycznym źródłem wariacji; 4. jeżeli zostanie ustalone systematyczne źródło wariacji, to należy opracować teorię. Różnica między strategiami jest raczej pozorna niż rzeczywista.

Rozdział 3

Podstawowe elementy procesu badawczego.

Problemy badawcze to bodźce intelektualne wymagające reakcji w postaci badań naukowych. Problemy, które można zbadać, są empirycznie dostępne, jasne i konkretne. Formułując problem, naukowcy poświęcają wiele uwagi jednostkom analizy. Wyprowadzanie wniosków dotyczących jednostki analizy innej niż ta, której dotyczyło badanie, może prowadzić do dwóch błędów: błędów ekologizmu i błędów indywidualizmu.

Błąd ekologizmu. Przenoszenie wniosków z bardziej złożonej na prostszą jednostkę analizy, z wyższego na niższy poziom jest niewłaściwe. Ten rodzaj zniekształceń nazywamy błędem ekologizmu.

Błąd indywidualizmu. Powstaje wtedy gdy wnioski dotyczące grup, społeczeństw czy narodów są bezpośrednio wprowadzane z danych otrzymanych dla jednostek.

Zmienne

Pojęcia są przekształcone w zmienne poprzez ich zamianę lub przekształcenie w zbiór wartości. Zmienna to właściwość empiryczna mająca dwie lub więcej wartości. Jeżeli badana przez nas właściwość może przebierać różne wartości to możemy ja potraktować jako zmienną. Zmienna dychotomiczna , jest to zmienna która ma tylko dwie wartości.

Zmienna zależna to zmienna którą badacz chce wyjaśnić.

Zmienna niezależna to zmienna , za pomocą której badacz chciałby wyjaśnić zmiany wartości zmiennej zależnej.

Zmienne kontrolne są wykorzystywane do sprawdzania czy obserwowany empirycznie związek pomiędzy zmienną zależną i niezależną nie jest związkiem pozornym. Związek pozorny to taki związek który można wyjaśnić za pomocą zmiennych innych niż uwzględnione w hipotezie badawczej. Jeżeli wpływ innych zmiennych zostanie wyeliminowany lub będzie kontrolowany, a związek pomiędzy zmienną zależna i zmienną niezależna będzie nadal obserwowany, to związek ten nie jest związkiem pozornym.

Zmienne ciągłe i zmienne dyskretne

Ważną cechą zmiennych jest to, czy mają one charakter ciągły czy też dyskretny.

Zmienna ciągła nie ma a priori określonej swojej najmniejszej jednostki.

Zmienne dyskretne maja swoją minimalna jednostkę. Jeżeli jakaś ilość zmiennej nie może zostać dalej podzielona, to mamy do czynienia ze zmienną dyskretną.

Rodzaje zmiennych:

Zmienna zależna to zmienna, która badacz stara się wyjaśnić. Zmienna niezależna to zmienna, która powoduje zmiany wartości zmiennej zależnej. Zmienna kontrolna jest używana przez badaczy do sprawdzania możliwości, że związek pomiędzy zmienną zależną i zmienną niezależna jest związkiem pozornym (może zostać wyjaśniony jedynie przy obecności innej zmiennej). Zmienna ciągła jest zmienną która nie ma określonej swojej minimalnej jednostki (długość). Zmienna dyskretna to zmienna, która ma swoją minimalną jednostkę (liczba dzieci w rodzinie)

Związki

Związek w badaniach naukowych to zawsze związek pomiędzy dwoma zjawiskami. Jeżeli powiemy że zmienna X i Y są ze sobą powiązane, to mamy na myśli że istnieje coś wspólnego dla tych obu zmiennych.

Współzmienność (inaczej kowariancja) jest tym co wiąże wykształcenie i dochody: osoby o wyższy wykształceniu mają wyższe dochody.

Rodzaje związków

Kierunek Gdy mówimy o kierunku związku, mamy na myśli to, czy jest on dodatni (pozytywny) czy ujemny (negatywny).

Związek dodatni oznacza, że wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej rosną także wartości drugiej. Np. związek pomiędzy wykształceniem a dochodami jest dodatni.

Związek ujemny (negatywny) oznacza, że wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej wartości drugiej maleją. Wysokie wartości jednej zmiennej są powiązane z niskimi z niskimi wartościami drugiej. Np. stopień zainteresowania zastawami hipotetycznymi jest ujemnie powiązany z kredytami na zakup nowego domu. Związek ujemny istnieje również pomiędzy wykształceniem i uprzedzeniami rasowymi: im bardziej udzie są wykształceni, tym mniej są uprzedzeni rasowo.

Siła związku to zakres w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub ujemnie. Największą możliwą siłę nazywamy związkiem doskonałym.

Hipotezy jest to proponowane przez nas odpowiedź, jakiej można udzielić na pytanie badawcze. Jest ona wyrażana w postaci jasno określonego związku pomiędzy zmienna zależną i zmienną niezależną. Hipotezy to proponowane odpowiedzi, ponieważ zostaną one zweryfikowane dopiero po przeprowadzeniu badan empirycznych. Można je wyprowadzać dedukcyjnie - teorii, indukcyjnie - na podstawie obserwacji, czy intuicyjnie, albo łącząc elementy tych sposobów.

Hipotezy badawcze są do siebie podobne pod czterema względami (cechy charakterystyczne):

1. Hipotezy muszą być jasno sformułowane. Badacz musi zdefiniować pojęciowo i operacyjnie wszystkie zmienne.

2. Hipotezy są konkretne. Badacz określa jakie są oczekiwane związki pomiędzy zmiennymi w terminach kierunku i warunków, w jakich dany związek będzie zachodził.

3. Hipotezy są sprawdzalne za pomocą dostępnych metod. Ocena hipotezy zależy od tego, czy istnieją odpowiednie metody pozwalające na jej przetestowanie.

4. Hipotezy naukowe są pozbawione elementów wartościujących. Ponieważ badania w naukach społecznych dzieją się w społecznym otoczeniu, badacz musi być świadomy własnej stronniczości i stara się uczynić ja jawną.

Źródła informacji o badaniach i hipotezach naukowych

Najlepszym źródłem inspiracji w procesie formułowania problemów i hipotez jest jednak literatura fachowa. Krytyczny przegląd literatury fachowej pozwala badaczowi poznać aktualny stan wiedzy, podstawowe pojęcia, teorie, główne zmienne oraz definicje pojęciowe i operacyjne, problemy i hipotezy analizowane przez innych jak też stosowane przez nich metody badawcze. Wyprowadzanie nowych badań z wiedzy opisanej w literaturze fachowej sprawia, że przyczyniamy się do kumulowania wiedzy naukowej.

Rozdział 4

Problemy etyczne w badań w naukach społecznych.

Problemy etyczne w badaniach społecznych

1. Mówimy o etyce bo badania mogą łamać prawa, naruszać dobra osobiste. Nie zawsze możemy ich uniknąć ale znając prawo możemy ograniczyć.

2. Koszty i korzyści zależą od wykształcenia, przekonań i doświadczeń badacza. Dlatego trzeba je analizować i brać na siebie odpowiedzialność, na przykład badając wpływ patologii rodziny na oceny ucznia trzeba zastanowić się nad kosztami ingerencji w taką rodzinę.

3. Osoby badane muszą wyrazić zgodę, my szanujemy prywatność, im większe ryzyko badania tym konieczniejsze uzyskanie zgody. Badacz musi zbadać kompetencję, dobrowolność badanego i przekazać mu pełne informacje dotyczące badań.

4. Zapewniamy anonimowość i prywatność. Musimy ocenić istotność informacji. Unikać wskazywania na konkretną osobę.

5. Anonimowość np. ankieta pocztowa, kodowanie danych osobowych, nie wprowadzanie danych do obiegu (poufność danych).

Część II

Rozdział 5

Plany badawcze: eksperymenty.

Plan badawczy (eksperymentalny) to rodzaj projektu kierujący badaczem na różnych etapach badania i pomagający mu rozwiązać problemy, kogo, co, kiedy badać.

Klasyczny plan eksperymentalny składa się z dwóch, porównywanych ze sobą grup: grupy eksperymentalnej - (poddawana jest działaniu zmiennej zależnej ) i grupy kontrolnej (nie jest poddawana tej zmiennej). Badacze dokonują pomiaru zmiennej zależnej dwukrotnie. Pierwszy pomiar - pomiar początkowy przeprowadzany jest dla wszystkich badanych przed wprowadzeniem zmiennej zależnej w grupie eksperymentalnej. Drugi pomiar - końcowy przeprowadzany jest dla wszystkich osób badanych po działaniu zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej. Dokonuje się różnic między pomiarami jeżeli różnica jest wyższa w grupie eksperymentalnej w porównaniu z grupą kontrolna to można wyciągnąć wniosek że zmienna niezależna jest przyczynowo powiązana ze zmienną niezależną.

Klasyczny plan eksperymentalny jest najczęściej wykorzystywany w badaniach prowadzonych w zakresie biologii i fizyki.

Wyprowadzenie wniosków o charakterze przyczynowo - skutkowym wymaga przeprowadzenia trzech niezależnych operacji: wykazania kowariancji, wyeliminowania relacji pozornych oraz określenia czasowego porządku występowania zjawisk.

Logiczny model wnioskowania: trzy niezbędne elementy

Kowariancja oznacza że dwa zjawiska się współzmieniają (osoby o wyższym wykształceniu maja wyższe dochody niż osoby o mniejszym wykształceniu i odwrotnie). Jest ono wyrażane w postaci miar związku między zmiennymi, czyli korelacji (siły powiązania).

Brak związków pozornych. Jest to druga operacja, którą należy przeprowadzić, jest to wykazanie, że stwierdzona kowariancja nie jest związkiem pozornym. Kontrolujemy efekty oddziaływania wszystkich istotnych zmiennych i oryginalny związek między dwiema zmiennymi zostaje utrzymany.

Porządek czasowy, zakładana przyczyna pojawia się lub zmienia pierwsza przed zakładanym skutkiem.

Podstawowe cechy planu badawczego. Możliwość porównywania - jest operacja wymagana wtedy, kiedy chcemy wykazać, że dwie zmienne ze sobą korelują.

Manipulowanie - jedna zmienna jest siłą wywołującą, a druga zmienna jest wywołana reakcją. Manipulowanie pomaga ustalić porządek czasowy badanych zjawisk.

Kontrolowanie - wymaga wyeliminowania innych czynników, które mogłyby dostarczyć konkurencyjnych wyjaśnień stwierdzonego związku pomiędzy badanymi zmiennymi. Czynniki te mogłyby zmniejszyć trafność wnioskowania, że zmienne te są ze sobą przyczynowo powiązane. Pozwala określić czy badany związek nie jest związkiem pozornym.

Uogólnienia Pierwsze trzy cechy są niezbędne kiedy chcemy ustalić zależności przyczynowo - skutkowe pomiędzy zmienną zależną i zmienną niezależną.

Czynniki poza planem - powstanie różnic między grupą eksperymentalną i grupa kontrolną, zanim wystąpi operacja badawcza.

Czynniki związane z planem badawczym - obejmują te zmienne, które pojawiły się w trakcie prowadzenia badania i mogły spowodować zmiany w badanych osobach, obiektach oraz zmiany w narzędziu pomiarowym. Do czynników tych zaliczamy również efekt oddziaływania samego badania. Podstawowe czynniki związane z planem eksperymentalnym, które mogły wpłynąć zakłócająco na trafność interpretowania zależności przyczynowych na podstawie zebranych danych: historia - to zmienna dotycząca wszelkich zdarzeń zewnętrznych pojawiająca się w trakcie badania, które mogą wpłynąć na osoby badane; dojrzewanie - obejmuje procesy biologiczne, psychologiczne lub społeczne które mogły przyczynić się do powstawania zmian w osobach badanych, mogą wpłynąć na zmienną zależną i prowadzić do błędnych wniosków; utrata osób badanych - to czynnik opisujący problemy związane ze zmniejszeniem próby który powoduje, iż badacz nie jest w stanie zebrać kompletu danych dla wszystkich badanych przypadków; instrumentacja - opisuje zmiany w narzędziu pomiarowym w okresie między pomiarem początkowym a pomiarem końcowym. Testowanie - możliwość uwrażliwienia przez pomiar jest podstawowym problemem (sam proces testowania może zmienić się w badane zjawisko).Zjawisko artefaktu regresji - pojawia się kiedy osoby badane zostały przyporządkowane do grupy eksperymentalnej na podstawie skrajnie wysokich wyników zmiennej zależnej uzyskanych przez nie w wymiarze początkowym. Interakcje z selekcją - wiele czynników związanych z planem badawczym wpływa zakłócająco na trafność wewnętrzną badań i może wchodzić w interakcje czynnikiem selekcji i dodatkowo zmniejszyć trafność badań.

Rozdział 7

Pomiar.

Natura pomiaru

Pomiar to procedura, w której przyporządkowuje się, zgodnie z określonymi zasadami, wartości liczbowe - cyfry lub inne symbole właściwościom empirycznym (zmiennym).

Definicja pomiaru - trzy pojęcia, które są wykorzystywane do definiowania pomiaru - są to: cyfry, przyporządkowania (przydzielenie - cyfry lub liczby są przydzielane obiektom lub zdarzeniom) i reguły- określa procedurę jakom posłużono się w trakcie przypisywania cyfr lub licz, obiektom czy zdarzeniom.

Izomorfizm - oznacza podobieństwo lub identyczność struktury ( czy wykorzystany system liczbowy ma podobną strukturę do mierzonych pojęć)

Pomiar wskaźników pojęć (np. demokracja, motywacja - wyprowadzanych na podstawie obserwowanych wskaźników).

Cztery poziomy pomiaru:

1. Poziom nominalny - na poziomie nominalnym cyfry lub symbole są wykorzystywane do klasyfikowania obiektów lub wyników obserwacji. Zjawiska znajdujące się w jednej kategorii są sobie równe, lecz nie są równe zjawiskom znajdującym się w innej kategorii (zachodzi relacja równoważności).

2. Poziom porządkowy - jeżeli między zmiennymi zachodzi relacja porządku, to można je mierzyć na poziomie porządkowym. Relację tego rodzaju oznacza się symbolem >. Na poziomie porządkowym również zachodzi relacja równoważności.

3. Poziom interwałowy - jeżeli znana jest dokładna odległość między wynikami dwóch obserwacji jest ona stała, to możemy dokonać pomiaru na poziomie interwałowym. Również zachodzi relacja równoważności, a także jeden wynik może być większy - mniejszy od drugiego.

4. Poziom stosunkowy - jeżeli zmienne mają naturalny punkt zerowy to można je mierzyć na poziomie stosunkowym również zachodzi relacja równoważności, także relacja porządku (jeden obiekt jest większy niż inny) oraz istnieje stały interwał.

Błąd pomiaru - wszelkie zróżnicowanie nie wynikające z rzeczywistych różnic między mierzonymi właściwościami. Są dwa rodzaje błędów: systematyczne i losowe.

Systematyczne - pojawiają się wraz z zastosowaniem narzędzia pomiarowego i występują w odniesieniu do wszystkich osób badanych i wszystkich badań. Przyczyniają się do zmniejszenia trafności otrzymanych wyników.

Losowe - pojawiają się wraz z zastosowaniem czynnika pomiarowego, maja charakter przypadkowy.

Źródła błędu pomiaru: poziom inteligencji, złe samopoczucie, różnice otoczenia, róznice narzędzia pomiaru.

Trafność - dzielimy na trzy rodzaje: 1.trafność treściowa- przekonanie badacze że narzędzie pomiarowe mierzy określoną charakterystykę, jest odzwierciedlone w postaci trafności fasadowej - subiektywnej oceny trafności narzędzia pomiarowego. Z kolei trafność doboru próby pozwala określić zakres, w jakim pytania, twierdzenia i inne wskaźniki wbudowane narzędzie pomiarowe odzwierciedlają mierzoną właściwość. 2.Trafność empiryczna - jeżeli narzędzie pomiarowe jest trafne to powinien zachodzić związek pomiędzy wynikami jakie można prognozować na jego podstawie i wynikami otrzymanymi za jego pomocą. Trafność empiryczna można oszacować, porównując wyniki danego narzędzia z wynikami otrzymanymi za pomocą innych narzędzi pomiarowych. 3.Trafność teoretyczna - ten rodzaj trafności można oszacować badając narzędzia pomiarowe w świetle szerszego kontekstu teoretycznego.

Rzetelność - wskazuje na wielkość błędu popełnianego w trakcie pomiaru. Każdy pomiar składa się z wartości prawdziwej i komponenty błędu. Miarą rzetelności jest stosunek wariancji prawdziwej do całkowitej wariancji wyników. Badacze oceniają rzetelność, stosując jedna z trzech następujących metod: metodę powtórnego testowania, technikę form równoległych lub metodę połówkową.

Metody oceniania rzetelności:

1 Powtórnego testowania

2. Technika form równoległych

3. Metoda połówkowa

Rozdział 8

Dobór próby i schemat doboru próby.

Dobór próby i schematy doboru próby

Populacja - całkowity zbiór obiektów poddany analizie.

Próba - to zbiór danych pochodzących z populacji i będących podstawą uogólnień na całą populację.

Parametry określają wartość określonej zmiennej charakteryzującej populację. Jego odpowiednik w próbie nosi nazwę statystyki.

Jednostka doboru próby - jest to pojedynczy obiekt z populacji, z której będzie pobierana próba.

Jednostki są zazwyczaj charakteryzowane przez cechu ilościowe.

Populacja może być skończona czyli wyliczalna i nie skończona nie przeliczalna.

Podstawa doboru próby - są wszystkie jednostki populacji.

Problemy podstawy doboru próby:

Nie pełna podstawa doboru próby - pojawia się wtedy, kiedy nie wszystkie jednostki doboru próby, z których składa się populacja, nie wszystkie są na liście.

Grupowanie elementów - problem ten pojawia się, kiedy jednostki doboru próby tworzą raczej grupy, niż mają charakter indywidualny.

Puste elementy spoza populacji - pojawia się wtedy, gdy niektóre z jednostek doboru próby które znalazły się na liście tworzącej podstawę doboru próby nie należą do populacji będącej przedmiotem badań.

Schematy doboru próby.

W teorii doboru próby wprowadza się rozróżnienie na dobór losowy i dobór nielosowy. Istota doboru losowego jest to że dla każdej jednostki doboru próby wchodzącej w skład populacji możemy określić prawdopodobieństwo w jakim jednostka ta może znaleźć się w próbie. W przypadku doboru nie losowego nie ma możliwości określenia prawdopodobieństwa włączenia określonego elementu do próby i nie ma gwarancji że każdy element może zostać włączony do próby z równym prawdopodobieństwem.

Nielosowe schematy doboru próby - wykorzystuje się zazwyczaj trzy rodzaje prób, które zostały pobrane w sposób nie losowy. Są to: próba okolicznościowa - to próba którą tworzą osoby łatwo dostępne, celowa (ekspercka) - dobieranie osoby w sposób subiektywny, starając się otrzymać próbę, która wydaje się reprezentować populację (szansa zakwalifikowania określonej osoby do próby zależy od subiektywnej oceny badacza), kwotowa - celem jest uzyskanie maksymalnego podobieństwa do populacji wyjściowej.

Losowe schematy doboru próby - to jest - pozwala na określenie prawdopodobieństwa, z jakim każdy element populacji może zostać włączony do próby.

Cztery podstawowe metody doboru losowego:

1. Losowanie indywidualne nieograniczone - każdy element składający się na całą populację ma takie same, niezerowe prawdopodobieństwo dostania się do próby.

2. Losowanie systematyczne - losowo wybieramy jedna osobę z populacji począwszy od pierwszego elementu, a później np. co sto osób.

3. Losowanie warstwowe - podzielenie populacji na różne grupy aby właściwie były reprezentowane w próbie. Zwiększa to poziom dokładności przy szacowaniu wartości parametrów. Może być ona proporcjonalna lub nieproporcjonalna do wielkości warstw.

4. Losowanie grupowe - stosuje w badaniach prowadzonych na dużą skalę. Polega na określeniu dużych zbiorowości zwanych grupami i następnie losowaniu określonej liczby grup za pomocą losowania indywidualnego nieograniczonego lub losowania warstwowego.

Losowy dobór prób - charakterystyka czterech grup losowych:

1. Prosta próba losowa - w każdej jednostce losowania przyporządkowuje się kolejne liczby;

2. Próba systematyczna - ustalenie odstępu losowania, losowo wybranie początku losowania, wylosowanie kolejnych elementów posługując się odstępem losowania.

3. Próba warstwowa - schemat proporcjonalny: zdefiniowanie warstwy, pobranie losowo próby z każdej warstwy proporcjonalnie do wielkości każdej warstwy w populacji. Schemat nieproporcjonalny: zdefiniowanie warstwy, pobranie losowo próby z każdej warstwy, ustalenie wartości na podstawie analitycznych analiz.

4. Próba oparta na losowaniu grup - określenie liczby poziomów losowania grupowego, pobranie próby losowej z każdego poziomu jednostkami analizy są grupy należące do populacji z której dokonano losowania.

Błąd standardowy - jest to jedna z miar statystycznych wskazująca na ile dokładnie wyniki otrzymane na podstawie badania próby odzwierciedlają rzeczywiste wartości parametrów w populacji.

Część III

Rozdział 9

Metody obserwacyjne.

Triangulacja - metoda, w której stosuje się więcej niż jeden sposób zbierania danych w celu przetestowania tej samej hipotezy.

Obserwacja (rola) pozwala zrozumieć, wyjaśnić, przewidzieć. Podstawową zaletą jest jej bezpośredniość.

Rodzaje zachowań:

1. Zachowania niewerbalne: ruchy ciała takie jak wyrazy twarzy.

2. Zachowania przestrzenne: zabiegi podejmowane przez ludzi zmierzające do strukturyzacji przestrzeni która ja otacza, tak jak kontrolowanie wielkości przestrzeni osobistej.

3. Zachowania parajęzyjowe - formalne aspekty mowy takie jak szybkość mówienia czy tendencja do przerywania

4. Zachowania językowe - treść mowy i strukturalne charakterystyki mówienia

Czas obserwacji, rejestrowanie danych - przestrzegania czasowego terminarza - polega on na wybieraniu jednostek obserwacji w różnym czasie. Technika ta zapewnia reprezentatywność działań, które mają ciągły charakter.

Rejestrowanie próbek zachowani (losowanie jednostek) -wybiera jedna jednostkę i rejestruje wszystkie zachowania i zdarzenia dotyczące jednostki.

Wnioskowanie - badacz obserwujący określone zachowanie czy działanie musi przetworzyć zebrane informacje i wyciągnąć z nich wnioski, czy zachowanie to jest wskaźnikiem określonej zmiennej.

Rodzaje obserwacji: kontrolowana i niekontrolowana

Obserwacja kontrolowana - wyraźnie zdefiniowany teren i czas, systematycznie rejestrowana może być wykorzystywana metoda triangulacji.

Obserwacja niekontrolowana - charakterystyczna jest znacznie mniejsza systematyczność i większa płynność.

Eksperyment laboratoryjny - najbardziej kontrolowana, polega na tworzeniu takich warunków sytuacji które mogą być regulowane przez badacza (stworzenie kontrolowanej sytuacji badawczej). Warunki laboratoryjne pozwalają na symulowanie określonych cech środowiska naturalnego oraz na manipulowanie jednym lub więcej elementami (zmiennymi niezależnymi) po to aby zaobserwować efekt.

Realizm eksperymentalny - jeżeli sytuacja eksperymentalna jest traktowana przez uczestników eksperymentów jako rzeczywista, tzn. jeżeli ich angażuje i na nich oddziałuje.

Realizm życiowy - związane z zakresem w jakim zdarzenia zachodzące w sytuacji laboratoryjnej zachodzą w rzeczywistym życiu.

Trzy źródła stronniczości w badaniach eksperymentalnych:

1. Wskazówki sugerujące - wtedy kiedy osoba badana wie, że uczestniczy w eksperymencie i stara się zareagować w sposób jakiego, jej zdaniem, eksperymentator oczekuje.

2. Stronniczość eksperymentatora - wtedy kiedy eksperymentator nie zamierzenie przekazuje swoje oczekiwania osobom badanym

3. Artefakty pomiarowe - są to stosowane procedury pomiarowe, które mogą być dla osób badanych źródłem wskazówek dotyczących tego o co właściwie chodzi w eksperymencie (instrumenty pomiarowe np. kamera, arkusze tekstowe- mogą spowodować efekt stronniczości).

Eksperyment terenowy - badanie odbywa się w środowisku naturalnym, badacz manipuluje jedną lub więcej zmiennymi niezależnymi w warunkach, które są na tyle kontrolowane na ile pozwala sytuacja.

Rozdział 10

Badania sondażowe.

Ankiety pocztowe

Ankieta pocztowa jest metodą zbierania danych bez pośrednictwa ankietera. W pewnych warunkach i dla określonych celów badawczych może się ona okazać użyteczna.

Zalety ankiety pocztowej

1. Niski koszt. Nie wymaga wyszkolonego zespołu ankieterów. Koszty ograniczają się do kosztów planowania, doboru próby, powielania, wysyłania i dostarczania kopert zwrotnych opatrzonych znaczkiem pocztowym. Przetwarzanie i analizowanie danych jest łatwiejsze i tańsze. Niższe koszty badań za pomocą ankiety pocztowej są szczególnie wyraźne wtedy, gdy badana populacja jest rozproszona na dużym obszarze geograficznym.

2. Obniżanie błędu stronniczości. Posługiwanie się ankietą pocztową obniża błąd stronniczości, którego źródłem mogą być indywidualne cechy ankieterów i zróżnicowanie ich umiejętności.

3. Większa anonimowość. Nieobecność ankietera również przyczynia się do zwiększenia poczucia przez respondenta anonimowości. Gwarancja anonimowości jest szczególnie ważna, gdy pytania sondażowe dotyczą kwestii drażliwych, takich jak na przykład zachowania seksualne czy molestowanie.

4. Udzielanie przemyślanych odpowiedzi i możliwości konsultacji

5. Dostępność. Umożliwia przeprowadzenie badań na szerokim obszarze geograficznym po minimalnych kosztach

Wady ankiety pocztowej

1. Wymaga prostych pytań. Badacze mogą stosować ankietę pocztową jako narzędzie zbierania danych jedynie wtedy, gdy pytania są na tle prosto formułowane, że mogą być zrozumiane jedynie na podstawie wydrukowanej instrukcji i objaśnień.

2. Brak możliwości sondowania. Odpowiedzi muszą być traktowane jako ostateczne.

3. Utrata kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi. Badacz nie ma możliwości kontrolowania środowiska respondenta. Nie może być pewny, że ankietę wypełnia osoba właściwa.

4. Niski odsetek odpowiedzi. Jest trudność w uzyskaniu odpowiednio wysokiego odsetka odpowiedzi. Odsetek odpowiedzi to procent respondentów w próbie, który zwrócili wypełnione ankiety.

Czynniki wpływające na odsetek odpowiedzi w badaniach pocztowych:

Sponsoring. Sponsorowanie badań ankietowych wywiera istotny wpływ na respondentów, często motywując ich do wypełniania ankiety. Badacze powinni umieszczać informacje o sponsorze, najlepiej w postaci listu dołączonego do ankiety. Ankieter przekonuje respondentów o legalności badań i ich wartości oraz wpływa na spostrzeganie przez nich sankcje z powodu nie udzielania odpowiedzi

Zachęcanie do odpowiadania. Badacze, którzy wykorzystują ankietę pocztową, muszą przekonywać respondentów że powinni oni uczestniczyć w badaniach przez wypełnienie ankiety i jej zwrot. Można tu zastosować kilka metod. Odwoływanie się do dobrej woli respondentów i informowanie, że badacz potrzebuje ich pomocy. Oferowanie respondentom nagrody w postaci upominku. Dołączanie do ankiety listu od profesjonalnych instytucji, w którym popierają one prowadzenie badania, a także zamieszczanie ogłoszeń o publikacji wyników badan w profesjonalnych wydawnictwach.

Wygląd ankiety i sposoby jej wysyłania. Projektowanie ankiety pocztowej wymaga podjęcia wielu decyzji dotyczących rodzaju druku, koloru, długości oraz rodzaju listu towarzyszącego.

List towarzyszący. Musi odnieść pożądany skutek w przekonaniu respondentów, że powinni wypełnić ankietę i ją odesłać.

Sposób wysyłania. Ankiety, do których nie dołączono kopert zwrotnych, wracają bardzo rzadko. Dołącza się do ankiety własnoręcznie zaadresowaną kopertę z naklejonym znaczkiem.

Czas wysyłania. Latem a zwłaszcza w okresie wakacyjnym odsetek odpowiedzi jest mniejszy i nie zaleca się wysyłania ankiet w tym czasie.

Metoda kompletnego planu. Jest to zbiór wystandaryzowanych, kolejno realizowanych procedur, które można podzielić na dwie grupy: konstruowanie kwestionariusza i wdrażanie badania.

Konstruowanie kwestionariuszy metoda TDM dotyczy zwracania szczególnej uwagi na takie szczegóły jak: wygląd zewnętrzny koperty zawierającej ankietę, wygląd pierwszej strony ankiety, porządek pytań. Procedura TDM polega przede wszystkim na przypominaniu. Metoda przypominania jest ważnym mechanizmem zwiększenia odsetka odpowiedzi. Jest ważnym mechanizmem zwiększania odsetka odpowiedzi.

Dobór respondentów. Badacz chcąc zwiększyć odsetek odpowiedzi, dobierając respondentów, nie może zrobić wiele więcej jak zdefiniować populację. Najbardziej istotnym parametrem jest homogeniczność lub heterogeniczność badanej grupy.. grupa heterogeniczna składa się z osób, które różnią się między sobą w określony sposób. Może się składać z osób o różnym pochodzeniu etnicznym, różnej rasie, dochodach czy mieszkających na obszarach miejskich czy wiejskich.

Grupy homogeniczne wykorzystywane są najczęściej w badaniach wyborczych, ankiety kieruje się do wybranych grup osób, na przykład lekarzy, prawników, profesorów

Ocena odsetki odpowiedzi

Osoby lepiej wykształcone szybciej odpowiadają na ankiety pocztowe.

Wywiad osobisty to sytuacja bezpośredniej relacji interpersonalnej, w której osoba prowadząca wywiad zadaje respondentowi, w której osoba prowadząca wywiad zadaje respondentowi pytania opracowane w taki sposób, aby udzielone odpowiedzi pozostały w związku z hipotezą badawczą.

Wywiad według ustrukturowanego planu. Osoba prowadząca wywiad nie powinna przeformułowywać pytań czy wyjaśniać, czego one dotyczą, gdy respondent prosi o wskazówki. Badacze posługują się wywiadem prowadzonym według ustrukturowanego planu wtedy, gdy chcą mieć pewność, że zróżnicowanie odpowiedzi można przypisać rzeczywistym różnicom pomiędzy respondentami a nie różnicom między ankieterami. Według prowadzony według ustrukturowanego planu oparty jest na trzech podstawowych założeniach: słownictwo, czytelna forma pytań, musi być identyczny ,kontekst dla wszystkich badanych.

Wywiad zogniskowany jest 2 rodzajem wywiadu osobistego. Wywiad ten jest prowadzony według planu. Ten rodzaj wywiadu ma cztery cechy charakterystyczne: odbywa się z udziałem tych, o których wiadomo, że mają określone doświadczenie; odwołuje się do sytuacji, które były analizowane przed rozpoczęciem wywiadu; przeprowadzany jest zgodnie z planem; skupia się na doświadczeniach, które dotyczą badanej sytuacji.

Wywiad nieukierunkowany. Jest najbardziej swobodną forma wywiadu osobistego.

Zalety wywiadu osobistego:

Elastyczność procedury zadawania pytań (im większa elastyczność to wywiad jest mniej ustrukturowany). W niektórych wywiadach można swobodnie formułować pytania - wywiad zogniskowany i nieukierunkowany. Kontrolowanie sytuacji w jakiej jest prowadzony wywiad (prowadzący określa kto, gdzie odpowiada na pytania. Wysoki odsetek odpowiedzi na pytania. Pełniejsze informacje (możliwość pytania o dodatkowe informacje, rejestrowanie spontanicznych reakcji).

Wady:

Wyższe koszty; stronniczość osoby prowadzącej wywiad (cechy charakterystyczne osób prowadzących wywiad i różnice w technikach); brak anonimowości.

Wywiad telefoniczny - paraosobista metoda zbierania danych. Jest alternatywą dla wywiadu osobistego. Często jest wspomagany komputerowo (losowanie).

Zalety:

Średnie koszty, krótki czas dotarcia do respondentów, kontrolowanie poprawności zadawanych pytań, szybki i wysoki odsetek odpowiedzi.

Wady:

Odmawianie odpowiedzi na drażliwe pytania, przerwanie wywiadu, brak możliwości zebrania dodatkowych informacji.

Porównanie 3 metod prowadzenia badań:

Kryterium	Wywiad osobisty	Poczta	Telefon
Koszty	Wysokie	Niskie	Przeciętne
Odsetek odpowiedzi	Wysoki	Niski	Wysoki
Kontrolowanie sytuacji, w której przeprowadzany jest wywiad	Wysokie	Niskie	Przeciętne
Możliwość zbadania populacji rozproszonych na szerokim obszarze geograficznym	Przeciętna	Wysoka	Przeciętna
Możliwość zbadania populacji heterogenicznych	Wysoka	Niska	Wysoka
Zbieranie szczegółowych informacji	Wysokie	Przeciętna	Przeciętne
Szybkość	Niska	Niska	Wysoka

Rozdział 11

Konstruowanie kwestionariusza.

Kwestionariusz.

Podstawą są cele badawcze przełożone na pytania.

Treść pytań.

Pytania dotyczące faktów (metryczkowe) - obiektywne informacje uwzględniające jego pochodzenie, środowisko, nawyki itd.

Pytania dotyczące subiektywnych doświadczeń (dotyczą wierzeń, postaw, uczuć i opinii).

Rodzaje pytań:

1. zamknięte - zbiór zamkniętych odpowiedzi;

2. otwarte - nie są wyposażone w żadną konkretna odpowiedź, to co mówi badany jest w całości zapisywane;

3. pytania alternatywne - to rodzaj pytań zamkniętych - dotyczą tylko wybranych grup badanych za pomocą pytania filtrującego.

Format pytań.

Skalowanie - tzw. skala szacunkowa, respondent wyraża swój sąd odwołując się do uporządkowanego zbioru odpowiedzi (np. niecałkowicie się zgadzam, zgadzam się, nie zgadzam się, całkowicie się nie zgadzam).

Pytania tabelaryczne (macierzowe) jest to metoda organizowania w całość dużego zbioru pytań szacunkowych i posiadających te same odpowiedzi ( to co wyżej tylko w tabeli).

Dyferencjał semantyczny to inny typ sakli szacunkowej. Umożliwia pomiar rekcji respondenta na pewien obiekt lub pojęcie i polega na wskazaniu swojego wyboru na dwubiegunowej skali, opisanej na każdym końcu kontrastowymi przymiotnikami (np. dobry---------zły).

Rangowanie występuje wtedy, kiedy chcemy otrzymać informację o stopniu wyższości czy pierwszeństwa (np. czy twoje życie jest bezpieczne? 1,2,3,4)

Porządek pytań

Dwa rodzaje schematów uporządkowanych pytań. Są to: strategia lejka - każde pytanie kolejne jest powiązane z pytaniem poprzednim, a jego zakres jest coraz mniejszy ( od ogółu do szczegółu); strategia odwróconego lejka - wąsko sformułowane pytanie wyprzedza pytanie o szerokim zakresie (od szczegółu do ogółu).

Problemy z kwestionariuszem (błędy):

Słownictwo (powinno być zrozumiałe dla wszystkich badanych); schematyzacja odpowiedzi (badany odpowiada tak lub nie); pytania sugerujące - respondent odczytuje je jako pytania wymagające określonej odpowiedzi (np. czy zgadzam się na eksport mleka, aby nakarmić głodujących w Afryce ); pytania zagrażające - pytania wywołujące lęk (np. o rzeczy nielegalne); pytania o podwójnej treści - łączą w sobie dwa lub więcej pytań (np. narkotyki i AIDS to największe zagrożenia świata).

Kwestionariusz powinien zawierać:

list wprowadzający, którego celem jest wyjaśnienie celu sondażu, identyfikować instytucję sponsorującą badanie, wyjaśnić powody, dla których powinno się odpowiedzieć na pytani, zapewnić o anonimowości.

Powinie również zawierać instrukcję jak go wypełniać (powinna ona być czytelna i jasna, dołączona do pytania lub zbioru pytań).

Kwantyfikator - kategorie odpowiedzi na pytania.

Rozdział 12

Badania jakościowe.

Badania ilościowe - np. eksperyment, wywiad, skategoryzowany, ankieta, sondaż diagnostyczny, test. Badania te są: chłodne, logiczne, matematyczne, statystyczne, obiektywne i etapowe, weryfikuje teorie i hipotezy.

Badania jakościowe - obserwacja uczestnicząca, wywiad otwarty, analiza dokumentów. Metody: biograficzna, dialogowa, studium indywidualnych przypadków. Badania te są: empatyczne, szukające sensu, kontekstu, intuicyjne, otwarte, subiektywne, nastawione na proces a nie rezultat, indukcyjne i dedukcyjne, czasochłonne, opisowe, mają lejkowaty kształt badań. Badamy: opinie, wartości, wierzenia, symbole. Wykorzystują analizę indukcyjną (budowa hipotez na podstawie związków zachodzących pomiędzy stworzonymi przez badacza kategoriami).

Badania terenowe określa się jako badanie zachowań ludzi w naturalnych warunkach ich życia codziennego. Strategia związana z metodologią jakościową (badanie jakościowe).

Dwa rodzaje badań terenowych:

1. Pełne uczestnictwo, badacz staje się członkiem grupy, którą chce badać, ale nie ujawnia grupie ani własnej tożsamości, ani celu badań

2. Obserwator jako uczestnik, informuje grupę o celu prowadzonych badaniach, ujawnia swoją tożsamość

Obserwacja uczestnicząca - badacz staje się członkiem grupy, którą chce badać:

1. niejawna ( uczestnictwo pełne) - nie ujawnia grupie ani własnej tożsamości, ani celu badań.

2. jawna - informuje grupę o celu prowadzonych badaniach, ujawnia swoją tożsamość.

Problemy badań terenowych:

1. Wybór problemu badawczego

2. wybór miejsca i uzyskanie do niego dostępu

3. nawiązywanie kontaktów z członkami grupy

4. dostarczanie rzetelnych informacji

5. opuszczenie terenu

6. rejestrowanie obserwacji

7. analizowanie danych (szukanie przypadków negatywnych, które przemawiają za odrzuceniem hipotezy).

Problemy etyczne - wprowadzanie w błąd, fałszywa tożsamość, postrzeganie badacza jako źródła dóbr materialnych, stronniczość eksperymentatora;

polityczne - konsekwencje polityczne, prestiż społeczny.

Celem badań terenowych jest tworzenie bazowych teorii za pomocą metody analizy indukcyjnej. Badacz, na podstawie danych, tworzy szersze kategorie, a następnie na podstawie relacji pomiędzy kategoriami - buduje hipotezy. Uwzględnianie przypadków pozytywnych i negatywnych sprawia, że kategorie i hipotezy są weryfikowane.

Rozdział 13

Wtórna analiza danych.

Wtórna analiza danych jest przeprowadzana po badaniach pierwotnych, już Durkheim badał samobójstwa w rocznikach statystycznych, a np. historycy polegają na danych wtórnych.

Dane wtórne - dane zebrane przez innych. Jest to zaleta analizy danych. Wadą jest to, że nie wiemy jak one zostały zebrane.

Dane wtórne to np. karty biblioteczne, roczniki statystyczne, spisy ludności, rejestry sądowe, dokumenty polityczne, rządowe, dokumenty osobiste.

Powody analizy wtórnej:

powód metodologiczny - stwarzają możliwość replikacji badań, dostępność danych zbieranych w różnym czasie, może poprawić jakość pomiaru przez rozszerzenie zakresu zmiennych niezależnych uwzględnionych w procesie operacjonalizacji, korzystanie z tych danych może zwiększyć wielkość próby i jej reprezentatywność, liczbę obserwacji prowadzących do szerszych wniosków.

powód ogólny - mogą one być jedynymi dostępnymi danymi dla określonych problemów badawczych, możemy wykorzystywać do celów porównawczych

powody ekonomiczne - jest tańsze od zbierania danych nowych.

Spis ludności - dane demograficzne opisujące populację dokładnie zdefiniowanego terytorium, przeprowadzone w określonym czasie, w regularnych odstępach, na zlecenie rządu. Odbywa się on co 10 lat. Błędy mogą występować np. policzenie kogoś dwa razy lub nie policzenie, brak stałego adresu. Spisy mogą dotyczyć wszystkiego.

Aktualny sondaż (spis) to sondaż przeprowadzany co miesiąc na wylosowanej próbie z populacji (bezrobocie).

Sondaż dotyczący amerykańskich gospodarstw domowych - przeprowadzany co 2 lata (warunki zamieszkania, ocena usług w sektorze publicznym itd.)

Miary nieinwazyjne wykorzystywane w analizie wtórnej danych:

1. wskaźniki fizyczne ( znaki zużycia obiektu lub materiału)

2. obserwacja prosta (brak ingerowania w sytuacje obserwowanych osób)

3. dokumenty archiwalne.

Analiza treści - to technika wyprowadzania wniosków na podstawie systematycznie i obiektywnie określanych cech przekazu. Analizować możemy wszystkie ludzkie wytwory (listy, dzienniki, artykuły). Stawiane są pytania - kto, co, do kogo i z jakim stukiem mówi.

Trzy zastosowania treści analizy:

1. opis cech przekazu

2. wyprowadzanie wniosków o nadawcy lub przyczynach sformułowania przekazu

3. wyprowadzanie wniosków o skutkach (jakie dane przekaz wywiera na odbiorcy)

Jednostka analizy - najmniejszy element przekazu (np. słowo)

Jednostka kontekstu - większy fragment tekstu.

Kategorie analizy: (muszą one być powiązane z celem badań)

1. co zostało powiedziane

2. jak zostało powiedziane

Analiza treści jest wykorzystywana przy badaniach ilościowych tylko wtedy, gdy liczymy występowanie cechy, jej częstotliwość, stopień nasilenia i stosujemy system czasowo - przestrzenny. Aby analiza ilościowa była możliwa trzeba zastosować jeden z poniższych systemów:

1. system czasowo- przestrzenny oparty na pomiarach przestrzeni (np. szerokość kolumn tekstu) lub wykorzystujący jednostki czasu ten system pozwala opisać względne znaczenie różnych kategorii w analizowanym materiale.

2. system oparty na występowaniu cech, w którym osoby kodujące poszukują materiału świadczącego o obecności pewnych cech. Wielkość jednostki kontekstowej wyznacza częstotliwość, z jaką powtarzające się jednostki analizy pozostające blisko siebie będą niezależnie liczone.

3. system częstościowy, w którym zalicza się każde pojawienie się określonej cechy.

4. system oparty na analizowaniu stopnia nasilenia, który jest generalnie stosowany w badaniach dotyczących postaw i wartości.

18

---