1 Soc zdrowia i medycyny zaoczni 3 g bez ilustracji

background image

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1.

A. Majchrowska (red.)

,

Wybrane elementy socjologii. Podręcznik dla

studentów i absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu
akademii medycznych
, Wyd. Czelej, Lublin 2003

2.

I. Taranowicz, A. Majchrowska, Z. Kawczyńska-Butrym

,

Elementy

socjologii dla pielęgniarek, Wyd. Czelej, Lublin 2000

Literatura uzupełniająca

1.

A. Ostrowska (red.), Socjologia medycyny. Podejmowane problemy,

kategorie, analizy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2009

2.

B. Tobiasz-Adamczyk, Relacje lekarz – pacjent w perspektywie

socjologii medycyny, Wyd. UJ, Kraków 2002.

3.

M. Sokołowska, Socjologia medycyny, PZWL, Warszawa 1986.

4.

W. Piątkowski, W. A. Brodniak (red.), Zdrowie i choroba.

Perspektywa socjologiczna, WSSG, Tyczyn 2005; w tej książce:

E. Korzeniowska

, Grupy odniesienia jako subiektywne determinanty

działań w sferze zdrowia;

B. Jacennik

, Stymulowanie zmiany zachowań a

polityka prozdrowotna administracji publicznej

5.

M. Florek (red.), Edukacja, praca, zdrowie. Szkice dedykowane

Stanisławowi Kosińskiemu na 70-lecie urodzin i 45-lecie pracy naukowo-
dydaktycznej
, WSPiA, Lublin 2007; w tej książce:

Z. Kostrzanowska, I. Wrońska

, Zdrowie jako prioryt. wartość w XXI w.

background image

2

Socjologia jako nauka:

historia, definicja,

przedmiot, funkcje,

nurty teoretyczne,

subdyscypliny.

Socjologia medycyny

background image

3

Narodziny

Narodziła się w XIX wieku, ale właściwy jej
rozwój przypada na przełom XIX i XX w.

Ojcowie

:

-

Francuzi

: Auguste Comte i Emil Durkheim,

-

Brytyjczyk

Herbert Spencer

-

Niemcy

Max Weber, Ferdynand Toennies, Georg

Simmel, także Karol Marks,

Z badaczy polskich m.in.:

Ludwik Gumplowicz

(teoria konfliktu ras),

Stefan Czarnowski

(socjologia kultury),

Florian Znaniecki

(socjologia humanistyczna)

background image

4

Narodziny społeczeństwa przemysłowego

(kapitalistyczne), które cechuje:

Rozwój fabrycznej produkcji maszynowej i techniki

Zmniejszająca się liczba ludności utrzymującej się

z rolnictwa (rosnące zatrudnienie w przemyśle)

Urbanizacja

Upowszechnianie oświaty

Wzrost znaczenia wiedzy naukowej

Poprzednie społeczeństwo,

przedprzemysłowe (feudalne):

Przewaga rolnictwa

Prymitywna technika

Niski poziom wykształcenia

Narodziny – czynniki zewnętrzne

background image

Narodziny – czynniki zewnętrzne

Narodziny demokracji

sprzyjającej

wolności słowa, a zatem publikacji i
konfrontacji myśli;

Narodziny państw narodowych

Narodziny kultury masowej

Narodziny właściwej gospodarki

wolnorynkowej

, konkurencyjnej,

zmuszającej do fachowego rozpoznawania
potrzeb i zachowań konsumentów

background image

6

Narodziny – czynniki wewnętrzne

Rzeczowe

: przedmiot, aparatura

pojęciowa, sposoby postępowania,
metody badań

Instytucjonalne

: katedry, instytuty,

towarzystwa, kongresy, kierunki
studiów, branżowe pisma, wydawnictwa
itp.

Mieczysław Szerer

: Esprit de corps

wśród socjologów

background image

7

Narodziny – czynniki
wewnętrzne

Twierdzenie/hipoteza:

Studenci zdrowia publicznego

prowadzą zdrowszy tryb życia niż

studenci dziennikarstwa

Jak je rozumieć? Czy sformułowano je poprawnie?

Co trzeba uzgodnić, zdefiniować, rozszyfrować?

Jakich miar użyć do sprawdzenia prawdziwości

lub stwierdzenia fałszywości tych twierdzeń?

Jakie metody badawcze zastosować (ile osób

trzeba przebadać, kto musi wziąć udział w

badaniach po stronie realizatorów)?

background image

8

Definicja socjologii:

Nauka o społeczeństwie (najkrócej)

Nauka, czyli

– w odróżnieniu od wiedzy

zdroworozsądkowej, często powierzchownej,
ograniczonej jednostkowym
doświadczeniem, a więc fragmentarycznej –

wiedza oparta na faktach stwierdzonych
empirycznie, zgodnie z regułami
metodologicznymi

.

Wiedza o zjawiskach społecznych w

ich uwikłaniu z innymi zjawiskami.

background image

9

1.

Socjologia historyczna

(zmierzała do

wykrycia prawideł rządzących rozwojem
społeczeństw, odkrycia etapów tego
rozwoju – jak w organizmie)

2.

Socjologia analityczna

(nastawiona na

badanie aspektów, elementarnych
zjawisk społecznych, ustalanie prawideł
rządzących ich pojawianiem się,
trwaniem, zmianą)

Opozycje w socjologii

background image

10

Socjologia analityczna - terminy

Struktura społeczna

Mikrostruktura

(np. rodzina, grupa koleżeńska,

sąsiedzka, pracownicy oddziału szpitalnego,
przychodni rodzinnej)

Makrostruktura

(naród, klasa, warstwa,

kategorie społeczno-zawodowe – np. lekarze,
pielęgniarki

)

Mezostruktura

(obszar interakcji między

spotkaniem twarzą w twarz a szerszą strukturą
społeczną; zob. społeczeństwo lokalne)

Kultura

(wg Antoniny Kłoskowskiej)

bytu

,

tj. materialna

,

socjetalna

,

tj. społeczna sensu

stricto

,

symboliczna

,

tj. duchowa

background image

11

Opozycje w socjologii

1.

Ujęcie globalne

(dążenie do sformułowania

ogólnych twierdzeń o zachowaniu ludzi)

2.

Ujęcie partykularne

(sensownie można

opisać i objaśnić jedynie konkretne
społeczeństwo w konkretnym momencie
dziejowym)

1.

Socjologia spekulatywna

(syntezy

oparte na danych wtórnych)

2.

Socjologia empiryczna

(eksploatująca

autorskie badania zjawisk społecznych, ich
dynamiki, związków)

background image

12

Opozycje w socjologii

1.

Ujęcie statyczne

(jak coś jest)

2.

Ujęcie dynamiczne

(jak się zmienia)

Procesy społeczne

Proces społeczny to ciąg następujących
po sobie i przyczynowo
uwarunkowanych zmian systemu
społecznego

background image

13

Opozycje w socjologii

1.

Stanowisko indywidualistyczne

(społeczeństwo zbiorem jednostek; cechy

jednostek decydują o cechach zbiorowości)

2.

Stanowisko holistyczne

(gr. holos -

całość: społeczeństwo stanowi pewną całość

nieredukowalną do zbioru jednostek)

1.

Naturalizm

(A. Comte, H. Spencer; świat

człowieka częścią świata przyrody; socjologia

nauką przyrodniczą)

2.

Humanizm

(M. Weber, F. Znaniecki; świat

kultury jest odmienny od świata przyrody;

socjologia nie jest nauką przyrodniczą)

background image

14

Funkcje socjologii

1.

Diagnostyczna

(przez analogię do terminu

wykorzystywanego w medycynie – socjologia

diagnozuje, bada i stwierdza stan „organizmu”,
jakim jest społeczeństwo)

2.

Prognostyczna

(socjologia nie tylko

diagnozuje, ale też skupia uwagę na procesach

odpowiedzialnych za dynamikę społeczeństwa;

zob. staruszkowie, opieka, przyszłość)

3.

Socjotechniczna

(socjologia dostarcza

argumentów, jak niektóre zachowania, postawy

moderować: zmieniać, podtrzymywać)

4.

Demaskatorska

(socjologia sprawdza i

weryfikuje przekonania zdroworozsądkowe

background image

15

Orientacje we współczesnej
socjologii

1. Funkcjonalizm socjologiczny
(

Talcott Parsons, Robert K. Merton

):

społeczeństwo to system utrzymywany w

stanie równowagi przez wewnętrzne

mechanizmy samoregulujące; zjawiska

społeczne są postrzegane przez pryzmat

funkcji, jakie pełnią na rzecz systemu

(jego przetrwania; zob. szpital jako

system, zob. rocznik studentów…)

background image

16

Orientacje we współczesnej
socjologii

2.

Teoria konfliktu

(

źródłem m.in. XIX-wieczny marksizm;

w XX w. Ralph Dahrendorf, Lewis Coser

):

konflikt jest cechą każdego systemu, w którym
nieustannie narastają antagonizmy
prowadzące do wybuchu konfliktu,
wytrącającego system ze stanu równowagi i
powodującego jego rekonstrukcję (zob.
relacje dyrekcji szpitali z personelem,
zob. sytuacja w rodzinach studentów
)

background image

17

Orientacje we współczesnej
socjologii

3. Teoria wymiany społecznej

(

George C. Homans, Peter M. Blau

):

zachowania ludzi i funkcjonowanie
systemów społecznych to nieustanna
wymiana nagród i kar między
jednostkami (zob. relacje
lekarz – pacjent, pielęgniarka –
pacjent, dyrekcja – personel,
nauczyciel – uczeń/student
)

background image

18

Orientacje we współczesnej
socjologii

4. Interakcjonizm symboliczny

(

George H. Mead, Herbert Blumer

):

rzeczywistość społeczna jest tworzona i

odtwarzana (rekonstruowana) w procesie

interakcji międzyludzkich, czyli

„wzajemnego wysyłania sygnałów –

symboli (język mówiony i język ciała, gest,

ubiór, intonacja głosu), odczytywania ich i

w odpowiedzi wysyłania następnych”

(zob. chory a lekarz)

background image

19

Socjologia i jej subdyscypliny

Socjologia ogólna

dostarcza

aparatury pojęciowej, metod
badawczych i zasad ich stosowania;

Jako dyscyplina nadrzędna zajmuje
się:

strukturami społecznymi

teorią zmiany

zachowaniami zbiorowości

wpływem zbiorowości na zachowania
jednostek

background image

20

Socjologia i jej subdyscypliny

Subdyscypliny

zajmują się

wycinkami rzeczywistości społecznej,
mamy więc:

socjologię gospodarki, kultury, miasta,
pracy, prawa, rodziny, wsi,

mamy też…

socjologię medycyny, zdrowia i
medycyny, zdrowia i choroby

background image

21

Socjologia medycyny

Nazwa dyscypliny

wskazuje na

związek nauki społecznej (socjologii) i
medycyny

Co to takiego socjologia medycyny?

Co jest jej przedmiotem?

A zwłaszcza - czym jest medycyna???

background image

22

Medycyna

Medycyna to

dziedzina nauk

przyrodniczych

zajmuje się:

-

badaniem budowy i czynności ustroju
ludzkiego w stanie zdrowia i choroby

-

rozpoznawaniem chorób i rokowaniem

jej ostatecznym celem jest

leczenie

chorych i zapobieganie chorobom

background image

23

Medycyna

Składa się na nią:

1.

zespół dyscyplin podstawowych

(teoretycznych, np. anatomia,
histologia itp.)

2.

zespół dyscyplin klinicznych

(praktycznych, np. pediatria,
chirurgia, interna itd.)

background image

24

Medycyna

Występują gałęzie medycyny
uwzględniające specyfikę środowisk
społecznych (

np. medycyna szkolna,

medycyna pracy itd.

)

Powiązanie z innymi dziedzinami
wiedzy daje efekt w postaci
działów/dziedzin medycyny, jak:

medycyna sądowa, lotnicza, nuklearna
itp.

background image

25

Medycyna

Zapobieganiem chorobom zajmuje się

medycyna zapobiegawcza

Swoje cele stara się osiągać przez:

-

propagowanie zasad higieny osobistej i
otoczenia

-

przez powszechne stosowanie szczepień

/Encyklopedia medycyny/

Czy z medycyną należy kojarzyć wyłącznie takie

treści?

background image

26

Socjologia medycyny

Medycyna to także instytucja społeczna, czyli:

-

wyodrębniony i zorganizowany typ
działalności
(tu: diagnozowanie chorób i ich
leczenie; jej przedmiotem - ludzie, zwierzęta)

-

ujęty w odpowiednie formy organizacyjne
(przychodnie, szpitale itd.)

-

realizowany przez zespół ludzi (lekarze,
pielęgniarki, czyli biały personel, ale nie tylko)

-

wykorzystujących zestaw urządzeń
materialnych i środków
(budynki, aparatura,
leki, odczynniki itp. itd.)

/Socjologia. Przewodnik encyklopedyczny/

background image

27

Socjologia medycyny

Co w tak rozumianej medycynie
może być interesujące dla

socjologii

?

background image

28

Socjologia medycyny

Wróćmy do zapobiegania chorobom i
ich społecznego kontekstu:

Anatom, patolog

Rudolf Virchow

(zm. w 1902

r.)

uważał medycynę za naukę społeczną, tj.

praktyczną, rozwiązującą problemy;

Alfred Grotjahn

rozwijał teorię higieny i

patologii społecznej mając nadzieję, że odegra
rolę w wykazywaniu znaczenia warunków życia
na zdrowie członków zbiorowości; pocz. XX w.)

background image

29

Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni,
W-wa 1900, r. Mrzonki

„Medycyna dzisiejsza – ciągnął Judym – jako
fakt bierze powód choroby i leczy ją samą,
bynajmniej nie usiłując zwalczać przyczyn.”

„Można zobaczyć całe rodziny sypiające pod
pułapami sklepików, gdzie już nie ma ani
światła, ani powietrza. W tym samym
gnieździe kilku rodzin leżą stosy wiktuałów,
załatwiają się rzeczy handlowe, przemysłowe,
familijne, miłosne i łotrowskie, praży się jadło
na śmierdzących tłuszczach, kaszlą i plują
suchotnicy, rodzą się dzieci i jęczą przeróżni
nieuleczalni wlokący kajdany żywota”.

background image

30

Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni,
W-wa 1900, r. Mrzonki

„Mówię o tym, że gdy człowiek pracujący w
fabryce, gdzie po całych dniach płukał sztaby
żelaza w kwasie siarczanym, w wodzie i wapnie
gaszonym, dostaje zgorzeli płuc i uda się do
szpitala, zostanie wykurowany jako tako, to ów
człowiek wraca do tegoż miejsca. Jeżeli pracownik
zajęty w cukrowni przy wyrobie superfosfatu
przez oblewanie węgla kostnego kwasem
siarczanym, gdzie całe wnętrze szopy napełnia
się parą kwasu siarkowego i gdzie gazy po
spaleniu pikrynianu potasu wdychane wywołują
zgorzel płuc – ulegnie tej chorobie, to po
wypisaniu go ze szpitala wraca do swojej szopy.”

background image

31

Socjologia medycyny

Model zdrowia i choroby widzianych
z tej perspektywy (medycznej) to tzw.
model „bio-medyczny”

W latach 50. europejscy lekarze

zwrócili uwagę na to, że medycyna nie
jest w stanie sprostać oczekiwaniom
społecznym związanym ze zwalczaniem
chorób, profilaktyką zdrowia

background image

32

Socjologia medycyny

Amerykanin

Robert Straus

(Bernard

Stern)

, rok 1957,

i podział na:

„socjologię medycyny”

(miała się

zajmować medycyną jako instytucją
społeczną wraz z jej aktorami)

oraz…

„socjologię w medycynie”

,

tj. „na

usługach” medycyny, jako pomoc w
rozstrzyganiu problemów zdrowia i
choroby

(miała się zajmować społecznymi

warunkami powstawania chorób);

background image

33

Socjologia medycyny?

Od tamtego czasu, czyli lat 50. XX w.,
postrzeganie medycyny

, zdrowia i choroby

oraz roli socjologii w rozstrzyganiu
problemów z nimi związanych uległo dalszym
modyfikacjom

Nie chodzi już tylko o biologiczne i
społeczne źródła chorób

; chodzi o zdrowie i

jego uwarunkowania przede wszystkim

Można więc mówić

o socjologii zdrowia i

choroby, zdrowia i medycyny

background image

34

Socjologia/zdrowie/medycyna

Potrzeby społeczne

– postrzeganie

różnych zjawisk w kategoriach zdrowia i choroby

Przemiany w medycynie jako nauce

teoria wieloprzyczynowości chorób i choroby
funkcjonalnej (pozamedyczne aspekty etiologii
chorób)

Przemiany demograficzne i w obrazie
chorób

(ludzie żyją coraz dłużej – także dzięki

medycynie, ale coraz więcej chorób ma
charakter przewlekły; zmienia się kontekst
społeczny medycyny)

background image

35

Socjologia medycyny

Powstanie uspołecznionego
systemu opieki medycznej

(demokratyzacja dostępu, ale i
uprzedmiotowienie relacji pacjent –
personel, zbiurokratyzowanie usług
medycznych)

Rozwój profilaktyki zdrowia

(zwrot

ku środowiskowym uwarunkowaniom
zdrowia i chorób)

background image

36

Paradygmaty socjologii [zdrowia
i] medycyny

Poprzedni

(stary) paradygmat (zespół

założeń) socjologii medycyny:

medycyna i jej zaplecze instytucjonalne
odpowiedzialne za zdrowie społeczeństwa i
poszczególnych obywateli.

Od lat 70. XX w.

obowiązuje „społeczno-

ekologiczny model zdrowia”.

Ujmuje on „człowieka jako dynamiczny system
wzajemnie ze sobą powiązanych elementów
biopsychospołecznych, wpisany w rzeczywistość
fizyczną, społeczną i kulturową”. Rzeczywistość ta
oddziałuje na człowieka, człowiek na rzeczywistość


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
6 Soc zdrowia i medycyny lekarz, pielęgniarka pacjent dzienni 2g
6 Soc zdrowia i medycyny lekarz, pielęgniarka pacjent dzienni
Skóra-Celluit-Czarny bez. Cellulit dogłębnie, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Kosmetyki naturalne
Twarz-Zmarszczki-Szyja i dekolt bez zmarszczek, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Kosmetyki naturalne
miesnie szkieletowe glowy, szyji, brzucha i grzbietu bez ilustr
MIKOLOGIA biol geol 2008 wyklad4 bez ilustracji
Koncepcja zdrowia w medycynie
B L W OKOLICY O DKA, ZDROWIE-Medycyna naturalna, 3-Medycyna chińska, MEDYCYNA CHIŃSKA-choroby
1-Cholesterol nie jest trucizną-Poczta Zdrowia, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Poczta Zdrowie
1-Kefir chroni przed mutacjami w DNA, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Poczta Zdrowie
Organizacja służby zdrowia, Medycyna, Zdrowie Publiczne & Organizacja i ekonomika w ochronie zdrowia
Najlepsza przyprawa o właściwościach przeciwnowotworowych, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Poczta Zdrowi
NERWOB L W OKOLICY MI DZY E, ZDROWIE-Medycyna naturalna, 3-Medycyna chińska, MEDYCYNA CHIŃSKA-chorob
ZAPALENIE GRUCZO U SUTKOWEG, ZDROWIE-Medycyna naturalna, 3-Medycyna chińska, MEDYCYNA CHIŃSKA-chorob
Włosy-Żel do włosów z siemienia lnianego, ZDROWIE-Medycyna naturalna, Kosmetyki naturalne

więcej podobnych podstron