Agresja u ludzi

Rozwój agresji w

ontogenezie

Czy dziecko rodzi się

agresywne?

Rodzaje agresywnego

zachowania dzieci



Agresja emocjonalna



Agresja
instrumentalna



Agresja naśladowcza



Agresja werbalna



Agresja fizyczna



Agresja patologiczna

Agresja emocjonalna

Agresja gniewna, ściśle związana ze stanem
frustracji i nagromadzeniem się negatywnych
emocji. Ma na celu rozładowanie emocji,
co jest nagradzające, dostarcza ulgi, czasem
nawet i przyjemności.
Pojawia się, gdy dziecko już wie, że swoimi
reakcjami złości sprawia przykrość rodzicom.
Z jakiegoś powodu chce ich ukarać. Chce
zadawać ból i szkodzić: krzyczy, szczypie,
kopie, gryzie, szarpie.

Można jej zapobiegać !

Agresja instrumentalna

Uwarunkowana jest chęcią
zaspokojenia własnych potrzeb.
Nie towarzyszy jej ani frustracja,
ani reakcja gniewu, a jedynie
potrzeba realizacji celu.
Powstaje, gdy dziecko dostrzega
skuteczność swoich działań w
osiąganiu celu – rodzice
zaspokajają potrzebę
(wzmacniają reakcję agresywną ).
Pojawia się u dziecka bardzo
wcześnie.

Agresja naśladowcza

Ściśle związana z naśladowaniem
zachowań agresywnych
obserwowanych u innych,
najczęściej osób znaczących.
Dziecko uczy się od dorosłych,
że agresja jest dobrym sposobem
radzenia sobie z różnymi
sytuacjami. Rodzi się nawyk, a ten
mocno utrwalony trudno jest
zmienić.

Agresja werbalna

Jest to agresja, której
narzędziem wyrządzającym
szkodę lub przykrość jest język.

Może przybierać formę

pośrednią lub bezpośrednią
( krzyki, wyzywanie,
przezywanie, marudzenie,
plotkowanie ).

Pierwsze objawy agresji

werbalnej pojawiają się już pod
koniec wieku przedszkolnego.

Agresja fizyczna

Jest rodzajem agresji, której
towarzyszy użycie siły
fizycznej przeciwko innym
osobom lub przedmiotom.

Ma zawsze charakter

destrukcyjny.
U prawidłowo rozwijającego
się dziecka ta forma agresji
pojawia się później ( dopiero
pod koniec wieku
przedszkolnego lub jeszcze
później ).

Agresja patologiczna

Należy do form zachowania
niepożądanego, które są wyznaczone
procesami chorobowymi, głównie w
centralnym układzie nerwowym.

Wymagają specjalistycznego leczenia,

często farmakologicznego.

Rodzinne uwarunkowania

agresji dzieci

1. Nieprawidłowe relacje pomiędzy

rodzicami i dziećmi

2. Akceptacja zachowań agresywnych i

zachęcanie do nich

3. Dostarczanie dzieciom wzorców

zachowań agresywnych

1.Nieprawidłowe relacje

pomiędzy rodzicami i dziećmi



Agresja i przemoc w rodzinie



Rodzina zimna pobłażliwa



Rodzina zimna ograniczająca



Nadmierny autorytaryzm, wprowadzanie
surowych zasad i nadmiernych kar za ich
nieprzestrzeganie



Nadmierna opieka

Agresja i przemoc w

rodzinie

Agresja i przemoc w rodzinie rzadko stanowią

pojedyncze zdarzenia. Zwykle powtarzają się
regularnie, czasem przez długi czas.
Doznawanie i bycie świadkiem przemocy w
rodzinie zwiększa ryzyko agresywnych
zachowań świadków i ofiar tworząc
międzypokoleniowy cykl przemocy, którą
trudno jest przerwać

( Krauss, Krauss 1995, Krahe 2005 ).

Agresja

Wycofanie

Zachowania
prospołeczne

Średnia
liczba

-4,00

-1,00

1,00

2,00

-2,00

-3,00

3,00

6,00

0,00

5,00

4,00

Krzywdzenie

Zaniedbanie

Kontrola

Wykres 3. Wpływ przemocy rodzicielskiej, zaniedbania i kontroli na
zachowania prospołeczne, wycofanie i poziom agresji dzieci ( Prino i
Reyrot za: Krahe 2005 )

Źródła agresji dziecka

Rodzina zimna

pobłażliwa



bezwarunkowa
akceptacja dziecka



brak sprecyzowanych
nakazów i oczekiwań



małe zainteresowanie
dzieckiem



częste i surowe kary

Rodzina zimna

ograniczająca



wrogość wobec dziecka



brak akceptacji dziecka



wysokie wymagania



karanie jako główny sposób korygowania
zachowania dziecka, jest wyrazem postawy
odtrącającej

( Bandura, Walters 1959, Frączek 1993, Sears 1961,

Sears, Maccoby i Levin 1957, Poraj 2005 )

2. Akceptacja agresji u

dziecka



Dziecko przychodzi na świat

z gotowością do

przejawiania reakcji

agresywnych



Jeśli agresja jest dla niego

skutecznym sposobem dla

gratyfikacji potrzeb,

zdobywa motyw do

agresji



Prowokowanie do agresji

przez orientację życiową

z naciskiem na siłę,

rywalizację i potrzebę

osiągnięć



Korygowanie zachowania

zmierzającego do dominacji

nad rodzicami

3. Dostarczanie dziecku

wzorów

zachowań agresywnych

Agresja naśladowcza łatwo się
utrwala, powstaje gdy:



dziecko obserwuje konflikty

pomiędzy rodzicami, przemoc

małżeńską



widzi agresję rodziców wobec

innych dorosłych



rodzice stosują dotkliwe kary i

przemoc wobec dzieci



jest aprobata rodziców dla

niebezpiecznych zainteresowań
dziecka( gry, filmy,

czasopisma )

Agresywna edukacja

jednostki

Współwystępowanie czynników

warunkujących agresję:

- niekorzystne warunki środowiska

rodzinnego ( bieda, patologia )

- doświadczanie wrogości i przemocy
- zaniedbanie, deprywacja potrzeb

biologicznych i emocjonalnych

- nieadekwatny trening wychowawczy

Fazy rozwoju agresji



Faza wstępna ( okres noworodka i
niemowlęcy )



Faza zachowań preagresywnych ( okres
poniemowlęcy )



Faza prostych zachowań agresywnych

( okres przedszkolny … )



Faza zróżnicowanych zachowań
agresywnych

Faza wstępna

( okres noworodka i

niemowlęcy )



Elementarną formą agresji jest
gniew



Agresja do połowy 1 roku życia
pojawia się w sposób naturalny

( nie ma określonego celu ), służy

rozładowaniu napięcia



Istnieje niebezpieczeństwo
utrwalenia wczesnych reakcji
agresywnych przez niewłaściwe
reakcje dorosłych

Faza zachowań

preagresywnych

( okres poniemowlęcy )



W życie dziecka wkraczają

obowiązki, zasady i normy, którym

powinno się podporządkować



Zasady i normy ograniczają

swobodę – wywołują gniew, złość,

agresję



Rodzice zaczynają korygować

zachowanie, którego nie aprobują



Dziecko odkrywa dominację nad

rodzicami i może karać ich

niedotrzymywaniem norm

higienicznych lub odmową jedzenia

( jest to negatywizm dziecięcy,

manifestacja niezależności, zemsta

na rodzicach nie zawsze świadoma )



Rozpoczyna się proces socjalizacji i

naśladowania zachowań ( wzorce )

Faza prostych zachowań

agresywnych

(okres

przedszkolny )



Pojawiają się pierwsze

zachowania, które spełniają

kryteria reakcji agresywnych



Dziecko potrafi już intencjonalnie

wyrządzić szkodę, krzywdę



Rozwija się agresja werbalna ( nie

tylko marudzenie i dąsanie, ale i

brzydkie wyrazy )



Utrwalają się wzorce zachowań

niepożądanych

Tu spotykają się już wszystkie

rodzaje agresji!

Faza zróżnicowanych

zachowań

agresywnych( okres

szkolny )



Agresja ma tu wiele form

i różnorodne motywy



Można ją rozpatrywać w

kontekście społecznym

domu i szkoły



Może być następstwem

frustracji potrzeb, braku

miłości ze strony

najbliższych , obroną,

walką o władzę lub też

następstwem

modelowania przez

osoby znaczące

Zapobieganie i

kontrolowanie agresji



Akceptacja pierwszych
naturalnych reakcji gniewu w
początkowych miesiącach
życia i traktowanie ich jako
zachowań służących jedynie
rozładowaniu napięcia