Agresja u ludzi

8.Różnice indywidualne w

agresji

Stabilność zachowania

agresywnego



Badania podłużne pokazały, że zachowanie agresywne

jest trwałe w czasie ( Laub, Lauritsen 1995 )



Ujawniono wysokie współczynniki stabilności dla

zachowania agresywnego od dzieciństwa do dorosłości:

- r = 0,76 przez okres jednego roku
- r = 0,69 przez okres 5 lat
- r = 0,60 przez okres 10 lat
( Olweus 1979, Zumkley 1994 )
Agresja jest prawie tak samo stabilna, jak

inteligencja.

Dzieci prawie nie wyrosną z agresji, jeśli nie

poddamy

je specyficznym programom interwencji.

Stabilność zachowania

agresywnego



Osoba , która nie była agresywna w pierwszym

pomiarze, może wykazać wzrost agresji, osoba

agresywna w pierwszym pomiarze może obniżyć jej

poziom.

Kingston i Prior ( 1995 ) dokonali trzykrotnego pomiaru

agresji w grupie australijskich dzieci pomiędzy 2-3 a 7-

8 rokiem życia:

- 55% chłopców i 41% dziewcząt agresywnych jako

dwulatki nadal przejawiało agresję;

- 31% chłopców oraz 24% dziewcząt agresywnych w 2

roku życia, w wieku lat 8 nie wykazało agresji;

- ujawniono u około ¼ dzieci agresywnych skłonności

do takich zachowań dopiero koło 5 roku życia.

Różnice indywidualne w

agresji

Wyjaśniają je konstrukty osobowościowe:



pobudliwość



podatność emocjonalna



rozproszenie – ruminacja



wrogi styl atrybucji



poczucie własnej wartości



samokontrola

(Baron, Richarson 1994; Berkowitz

1993,1998 )

Pobudliwość

Dotyczy głównie agresji wrogiej!

„Nawykowa skłonność do reagowania w

sposób

impulsywny, zaczepny lub nieuprzejmy na
najmniejszą prowokację”(Caprara 1994 s.

125 ).

Podatność emocjonalna

Dotyczy głównie agresji wrogiej!

„Skłonność jednostki do doświadczania uczuć
dyskomfortu, bezradności, nieodpowiedniości i
narażenia na krzywdę” ( Caprara 1994, s. 125 )

-

wyższa gotowość do przejawiania

zachowania agresywnego ( po uprzedniej

frustracji )

Rozproszenie –

ruminacja

To bieguny kontinuum opisującego to, w jakim
stopniu ludzi zajmują agresywne treści

poznawcze

po wystąpieniu bodźca wywołującego agresję:

-

osoby wysoce rozproszone ( niższy poziom

ruminacji ) nie poświęcają zbyt wiele czasu

myśleniu o prowokacji;

-

ludzie ruminujący czyli „przeżuwający” są

długo zaabsorbowani poznawczo

doświadczeniem wrogości, planują

rozbudowaną reakcję odwetową.

Wrogi styl atrybucji

Styl atrybucyjny to dyspozycja poznawcza

i nie zależy od doznań pobudzenia
afektywnego!

Jest to nawykowa skłonność do

interpretowania

bodźców wieloznacznych w kategoriach

wrogości i

agresji.

Poczucie własnej

wartości

Negatywna ocena wywołuje gniew!

Tradycyjnie zakładano, że niski poziom będzie
sprzyjał agresywnemu zachowaniu.

Nowe spojrzenie na związek pomiędzy poczuciem
własnej wartości a agresją:

-

bardziej skłonne do agresji są osoby o wysokiej

ale nieadekwatnej samoocenie;

-

łatwo zagrozić osobie mającej nadmiernie

pozytywny lub niestabilny obraz siebie

( Baumeister i Boden 1998 )

Samokontrola

Konstrukt ten odnosi się do wewnętrznych
hamulców, które hamują skłonności

agresywne.

Agresja a płeć

(

Loeber i Stouthamer-Loeber 1998 )

Okres
rozwojowy

Przejawy

Różnice

niemowlęctwo

frustracja i złość -

2 – 3 lata

agresja
instrumentalna

niewielkie

wiek
przedszkolny

agresja osobista
bójki

są

wiek szkolny

agresja fizyczna
agresja
pośrednia

są

wiek dorastania walki grup i

gangów,
przemoc

są

Agresja a płeć



W wieku około 2 lat płacz, krzyk, bicie występują
w podobnych proporcjach w zachowaniu
dziewcząt i chłopców



U trzylatków można zauważyć różnicowanie się
form wyrażania agresji:

- dziewczynki częściej hałasują, krzyczą
- chłopcy częściej biją
( ma to związek ze słabszym karaniem otwartych

przejawów agresji u chłopców:

- chwalimy go za odwagę, gdy podejmuje walkę,
- gdy płacze, ucieka, boi się – traktujemy jak

tchórza

i mazgaja )

Agresja a płeć



Chłopcy przejawiają agresję częściej niż dziewczęta

( większa u nich aktywność ruchowa i pobudliwość

emocjonalna )



U chłopców obserwuje się częściej agresję fizyczną,
u dziewcząt werbalną ( bezpośrednią i pośrednią )

- bezpośrednia: przezywanie, pyskowanie, krzyki
- pośrednia: obgadywanie, krytykowanie,

plotkowanie, ośmieszanie

( Skorny 1979; Pufal-Struzik 1997 )
Różnice te to efekt ponadczasowych i

ponadkulturowych odmienności wymagań
społecznych wobec ról kobiety i mężczyzny.

Badania R.A. Fabesa i N. Eisenberg

( 1993

Dotyczyły reakcji dzieci na naturalne sytuacje
wywołujące gniew; zbadano 36 dziewczynek i 33 chłopców.

Sposoby radzenia sobie dziecka z gniewem:



próba odwetu, zemsty ( uderzenia, pogróżki )



aktywne próby stawiania oporu bez agresji ( „oddaj

to” – próba odebrania zabawki )



rozładowanie emocji ( płacz, dąsanie się )



unikanie kontaktu z prowokatorem ( ucieczka,

wymykanie się )



poszukiwanie pomocy u dorosłych



wyrażanie niechęci wobec prowokatora ( „nie lubię

cię” )

Wnioski



Brak różnic pomiędzy dziewczynkami a

chłopcami w częstotliwości pojawiania się gniewu

i w typie reakcji, które ten gniew wywołują.



Zaobserwowano wyraźne różnice pomiędzy

dziećmi w zakresie sposobów reagowania na

gniew:

- dziewczynki preferowały nieagresywne

sposoby oraz aktywną obronę: częściej stosowały

łagodne sposoby rozładowywania negatywnych

emocji i konstruktywne sposoby radzenia sobie z

sytuacją trudną;

- chłopcy wybierali odwet, nie mieli trudności z

otwartym wyrażaniem gniewu.

Badania Huesmanna, Millera, Zelli
(1993 )



Badania dotyczyły związku pomiędzy
płcią a akceptacją zachowań
agresywnych. Przebadano grupę dzieci
w wieku szkolnym.



Uzyskano wyższą akceptacje dla agresji
u chłopców

Badania J. M. Wolińskiej
( 2000 )



Badaniom poddano uczniów starszych klas

szkoły podstawowej.



Wnioski:

- brak różnic pomiędzy dziewczętami a chłopcami w

poziomie nasilenia agresji

- wyraźna różnica w zależności od płci wystąpiła w jej

przejawianiu:

chłopcy – okazywali agresję bezpośrednio, jawnie,

fizycznie, przejawiali też negatywizm;

dziewczęta – wykazały agresję pośrednią w postaci

słownej, drażliwości, podejrzliwości.

U dziewcząt ujawniono wyższe poczucie winy!

Badania A. Matysiak
( 2001 )

W badaniach młodzieży ujawniono:



u chłopców wyższe wyniki w zakresie agresji
zewnętrznej, ukrytej i skłonności do odwetu;



u dziewcząt wyższe wyniki w zakresie
samoagresji oraz kontroli zachowań
agresywnych

A. Frączek ( 1996 )



w badaniach 15-letnich Europejczyków
nie stwierdzono różnic w zależności od
płci w zakresie agresji werbalnej;



u dziewcząt dominowała agresja
pośrednia, u chłopców fizyczna.

Wyjaśnienie różnic w agresji

według płci

Trzy główne linie wyjaśniania zjawiska:



wyjaśnienie hormonalne



model socjobiologiczny



model roli społecznej

Wyjaśnienie hormonalne



Większe skłonności agresywne
mężczyzn to skutek działania
testosteronu, męskiego hormonu
płciowego ( badania podłużne chłopców
w USA z 1993 roku nie potwierdziły tego
związku )

Model socjobiologiczny



Statystyki przestępczości wśród

mężczyzn i kobiet:

- przejawianie agresji u mężczyzn ma na

celu zademonstrowanie ich władzy i

statusu i zwiększenie ich szans na

sukces w reprodukcyjnej rywalizacji z

innymi mężczyznami;

- mężczyźni o statusie stale niskim i

zagrożonym są bardziej skłonni do

agresji niż ci o wysokim ( studenci a

bezrobotni )

Model roli społecznej



Agresywne zachowanie nabywane jest w procesie
socjalizacji jako część męskiej roli płciowej.



U kobiet częściej poczucie winy i lęku jako uczucia
towarzyszące agresji;



Badanie wzorca osobowego macho:

- grubiańskie postawy seksualne wobec kobiet
- spostrzeganie przemocy jako atrybutu męskości
- traktowanie niebezpieczeństwa jako

podniecające

Podsumowanie



Błędem jest traktowanie płci jako jedynego i

wyizolowanego wyznacznika agresji.



Zakres i charakter agresji jest bardziej związany

ze środowiskiem socjalizacyjnym niż płcią



To raczej rezultat odmiennych oddziaływań

wychowawczych i odmiennego systemu

oczekiwań wobec dziewcząt i chłopców



Kobiety lepiej radzą sobie z negatywnymi

emocjami



Mężczyźni mają podwyższoną reaktywność na

sytuacje trudne i przejawiają bardziej

gwałtowne reakcje na nie.