WYBRANE ODPOWIEDZI FILOZOFÓW

NOWOŻYTNYCH

I SENS ŻYCIA OGÓLNIE

SENS ŻYCIA

NOWOŻYTNOŚĆ

Początki okresu nowożytnego w historii dziejów ludzkich
datuje się na koniec XV, początek XVI wieku. Epoka
otwierająca nowożytność to epoka Odrodzenia
przeciwstawiana epoce "Wieków średnich„, jako ciemnych,
zacofanych i nie wartościowych”

Kultura humanizmu

Ze względu na pozytywny zwrot uczonych epoki

Odrodzenia ku spuściźnie starożytnej, a

zwłaszcza ku starożytnemu programowi

kształcenia, często kulturę Odrodzenia nazywa

się kulturą Humanizmu.

Słowo Humanizm pochodzi od łacińskiego słowa

Humanus i oznacza:

zwrot ku problemom człowieka jako elementu

świata przyrody, a nie jako dzieła Boga

dążącego do zjednoczenia się z nim.

Pytanie o sens życia

Pytanie to, w sposób wyraźny postawiono
właśnie w epoce Odrodzenia. Sztuka życia
stała się głównym tematem rozważań
filozofów renesansowych.

GIOVANNI PICO DELLA MIRANDOLA

W traktacie „O godności człowieka” Picco della Mirandolla pisał: „Otóż wydaje mi się, ze

teraz wreszcie zrozumiałem, dlaczego najbardziej szczęśliwą i najbardziej godną

wszelkiej czci istotą jest człowiek i czemu zawdzięcza on swoją niezwykłą sytuację i

wybrany los we wszechświecie, którego zazdroszczą mu nie tylko zwierzęta, ale nawet

gwiazdy i duchy ponadświatowe, Było tak. Już najwyższy ojciec i architekt Bóg, zgodnie z

tajemniczymi prawami mądrości, zbudował ten, który widzimy, dom świata,

najwspanialszą świątynię boskości. Po dokonaniu tego dzieła Artysta zapragnął, aby

znalazł się ktoś, kto potrafiłby wniknąć w sens tak potężnego dzieła, kochać jego piękno i

podziwiać jego wielkość. Przeto po stworzeniu już wszystkiego rozmyślał nad

powołaniem do życia człowieka. Przyjął wiec człowieka jako dzieło o nieokreślonym

kształcie, a po wyznaczeniu mu miejsca w samym centrum świata, tak się do niego

odezwał: Nie wyznaczam Ci Adamie, ani określonej siedziby, ani własnego oblicza, ani też

nie daję ci żadnej swoistej funkcji, ażebyś wszystko to posiadł zgodnie ze swoim

życzeniem i swoją wolą. Natura wszystkich istot została określona i zawiera się w

granicach przeze mnie ustanowionych. Ciebie zaś, nie skrępowanego żadnymi

ograniczeniami, oddaje w twoje własne ręce, abyś swą naturę sam sobie określił, zgodnie

z twoją wolą. Nie uczyniłem Cię, ani istotą niebiańską, ani ziemską, ani śmiertelną, ani

nieśmiertelną, abyś jako swobodny i godny siebie twórca i rzeźbiarz sam sobie nadał

kształt, jaki zechcesz. Będziesz mógł się degenerować i staczać do rzędu zwierząt i

będziesz mógł odradzać się i mocą swego ducha wznosić się do rzędu istot boskich .O

jakże to wielka hojność Boga Ojca, jakże wielkie i godne podziwu jest szczęście

człowieka! Dano mu mieć to czego zapragnie, i być tym, czym zechce.”

Hasło Humanizmu

"Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie

jest mi obce"

(Terencjusz)

Jak żyć najlepiej? – odpowiedź

Montaigne’a

Montaigne postuluje trzy rzeczy, które są

konieczne by życie posiadało swój sens:

1.

poznać siebie

2.

nauczyć się dobrze żyć

3.

dobrze umrzeć.

Montaigne - próby

„Błaznem jest ten, kto odtrąca uciechy, jakich
natura mu dostarcza. Nie trzeba ani gonić za
nimi, ani od nich uciekać – trzeba je
przyjmować.”

Montaigne – próby

"Świat jest jeno szkołą szukania; nie o to
chodzi, kto dopadnie, ale kto będzie szedł
piękniejszą drogą„

Montaigne - próby

„Oto ludzie wędrują, aby podziwiać szczyty
gór (...), ocean otaczający ziemię, obroty
gwiazd. A obok siebie samych obojętnie
przechodzą, siebie samych nie podziwiają”.

Montaigne - próby

Żaden wiatr nie sprzyja temu, kto nie ma
wyznaczonego portu.

Montaigne - Próby

Życie samo w sobie nie jest ani dobre ani złe;
jest miejscem na dobro i na zło, wedle tego,
czym je zapełnicie. A jeśli żyliście 1 dzień,
wszystko poznaliście: jeden dzień podobny
jest do wszystkich.

Pamiętać o Śmierci

Człowiek, który zdaje sobie sprawę, z tego, ze
kiedyś jego wędrówka po Ziemi zakończy się,
bardziej ceni każdy przeżywany dzień. Każda
chwila wówczas nabiera wartości, zwłaszcza,
gdy się wie, że dana chwila może być
ostatnia.

M

o

n

ta

ig

n

e

Pascal – życie ludzkie nie ma

sensu

Pascal (1623-62)
filozofem nie chciał
być i pewnie
naprawdę nie był -
przynajmniej w tym
sensie, w jakim za
jego czasów o
filozofach się mówiło.
Do filozofów i filozofii
z lekceważeniem się
odnosił, niczego się
nie spodziewał po ich
dysputach. Mawiał
nawet „Prawdziwa
filozofia to cisza
Pyrrońska”.

Autonomiczność nauki i wiary

Pascal był przekonany jednak o tym, że fizyka
nie ma żadnego wpływu na prawdy wiary, i
nie dowodzi w wierze niczego, a prawdy
wiary nie mają a przynajmniej nie powinny
mieć wpływu na rozwój nauki.
Dlatego kiedy Galileusz został skazany i
potępiony przez Kościół, Pascal stwierdził:
wasze zabiegi, nie przeszkodzą ziemi kręcić
się wokół słońca razem z wami samymi.

Wiara jako lekarstwo na pustkę

egzystencji

Wiara leczy nas prawdziwie. Dopiero uznanie
Istnienia Boga może nadać sens ludzkiej
egzystencji.

Zakład Pascala

Zakład dotyczy istnienia Boga. Rozum nie może sprawy

rozstrzygnąć, trzeba sprawę poddać decyzji takiej, jak w grach

hazardowych. Założenie tego zabiegu jest takie, że nie możemy

zakładu uniknąć; nie mogę oświadczyć, że ja się nie zakładam.

Chodzi zapewne o to, że jeśli nie stawiam na istnienie Boga, to

na pewno, choćbym tego wprost nie powiedział, stawiam na Jego

nieistnienie, bo tak jest wygodniej w życiu doczesnym. Trzeba

obliczyć wysokość stawki i możliwą wygraną. Stawką, jeśli na

Boga stawiam, jest moje życie doczesne, które muszę przemienić

w duchu chrześcijańskim, a więc rzecz niewielka, mało warta. Do

wygrania, jeśli na Boga stawiam i wygram, jest życie w

nieskończonej szczęśliwości. Jest, przeto zgodne z rozumem na

Boga stawiać, skoro do wygrania jest nieskończoność, a stawka

znikoma; nawet jedno życie warto postawić, jeśli można trzy

wygrać, a cóż dopiero życie nieskończone; w tych warunkach

szaleństwem byłoby inaczej postąpić.

Epoka rozumu

Zupełnie inną postawę wobec życia i jego
sensu zajęli filozofowie epoki Oświecenia. W
epoce odrodzenia zalecano godzenie się z
zastaną rzeczywistością, w Oświeceniu
natomiast podjęto z nią walkę w imię
szukania sensu ludzkiego życia.

Co to jest oświecenie?

„Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z

niepełnoletności, w którą popadł z własnej

winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka

do posługiwania się swym własnym rozumem,

bez obcego kierownictwa. Zawinioną jest ta

niepełnoletność wtedy, kiedy przyczyną jej jest

nie brak rozumu, lecz decyzji i odwagi

posługiwania się nim bez obcego

kierownictwa. Sapere aude! Miej odwagę

posługiwać się swym własnym rozumem ? tak

oto brzmi hasło oświecenia”.

Immanuel Kant

Krytyka starego porządku

Filozofowie Oświecenia odrzucili wszystkie
twierdzenia, które uznali za niezgodne z
Rozumem.
Wiele z tych twierdzeń dotyczyło Boga i relacji
człowieka do Boga. Krytyce poddali nie samą
wiarę w Boga, ale te elementy składające się na
wiarę religijną, które według nich, sprzeczne
były z rozumem i z naturą. Krytyce poddali
wszystko to, co uznali w religii za przesądne,
zabobonne, sprzeczne z rozumem.

Gdzie szukać sensu?

Bóg, przemawia do człowieka nie przez
niepewne, co do pochodzenia Pismo Święte,
nie przez kapłanów, nie przez znaki nazywane
cudami, których, jak twierdzili, nie sposób
zweryfikować, ale jedynie przez swoje dzieło,
przez naturę. Istnieje tylko jedno Objawienie,
któremu nie można zaprzeczyć, które jest
dostępne każdemu człowiekowi, w każdym
czasie, a jest nim NATURA!

Sensem życia – szczęście doczesne

Życie, głosili filozofowie francuscy nurtu
Oświecenia, nie jest próbą przed życiem
wiecznym, życie jest szansą daną przez Boga
każdemu, w tym samym stopniu, bycia
szczęśliwym w życiu doczesnym – celem życia
jest wykorzystać tę szansę.

Sensem życia – posłuszeństwo Prawu

Bożemu

„Wolałbym móc powiedzieć: Czyniłem, nie
myśląc o Tobie, dobro, które jest Ci miłe, a
moje serce podążało za Twoją Wolą, nie
znając jej, aniżeli powiedzieć Mu, jak będę to
musiał sam powiedzieć któregoś dnia:
Miłowałem Cię i nie zaprzestawałem obrażać,
znałem Cię i nie czyniłem nic, żeby Ci się
podobać.”

Jan Jakub Rousseau

Co znaczy: Być posłusznym Prawu

Bożemu?

Bycie posłusznym prawu Bożemu, to bycie
posłusznym Naturze, którą Bóg stworzył.
Zarówno naturze pojmowanej szeroko, jako
świat przyrody jak i wąsko, jako rozumna
naturę ludzką.

Co znaczy słuchać natury?



Dążyć do samorealizacji i zachowania swojego

życia



Dążyć do szczęścia

Holbach w systemie przyrody pytając o cel życia człowieka, odpowiada: „Jest to
zachowanie swojego istnienia i osiągnięcie szczęścia

La Mettrie natomiast pytając o rację bytu ludzkiego odpowiada: „Któż wie, czy samo
istnienie człowieka nie stanowi racji jego bytu? Został on może nie wiadomo jak i
dlaczego, rzucony na chybił trafił, w którymś punkcie kuli ziemskiej; wiemy tylko, że musi
żyć i umrzeć ...”

Jan Jakub Rousseau w „Emilu” zaś pisał: „Musimy przeto kochać samych siebie, celem
samozachowania, musimy kochać siebie przede wszystkim, a w bezpośrednim wyniku
tego uczucia kochamy to, co nas zachowuje.

Słowo „sens”

Mówimy o sensie i bezsensie przede wszystkim gdy

chodzi o słowa, znaki, mowę. Dane wyrażenie ma

sens dla mnie, jeśli ja jego znaczenie rozumiem, a

jest bezsensowne, gdy tak nie jest. Na przykład

wyrażenie “krowa" ma sens dla mnie, natomiast

“wokra" go nie ma dla Chińczyka zapewne i “krowa"

i “wokra" są równie bezsensowne. Takie jest

pierwsze, najpospolitsze znaczenie słowa “sens".

W wyrażeniu „sens życia” słowo sens ma jednak

inne znaczenie.

Sens życia = Cel życia

Jeśli w danej chwili istnieje cel do którego dany
człowiek dąży, jego życie ma w tej chwili sens.

Życie danego człowieka ma dla niego w danej
chwili sens, kiedy on w tej chwili sądzi, czuje itd.,
że warto mu żyć. Ale kiedy tak jest? W jakich
okolicznościach i pod jakimi warunkami? Istnieje
jeden wypadek, w którym o sensie życia nie
można wątpić, a mianowicie wtedy, kiedy istnieje
jakiś cel, który człowiek świadomie, dobrowolnie
chce osiągnąć!

Sens życia bez dążenia do celu?

Posiadanie celu nie wydaje się być
koniecznym warunkiem odczuwania sensu
życia, tego, ze życie jest wartościowe.
Niekiedy samo przeżywanie chwili jest
źródłem poczucia sensu życia. Dlatego można
powiedzieć, że:

Życie danego człowieka ma sens wtedy i tylko
wtedy kiedy albo istnieje cel, do którego on w
tej chwili dąży, albo on używa chwili.

Czy nasze życie ma sens?

Życie większości ludzi ma sens w większości

chwil!