System
bankowy
w Polsce (2)

Bankowość spółdzielcza

Plan wykładu



Istota bankowości spółdzielczej i jej cechy



Banki spółdzielcze



Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-

kredytowe

Istota spółdzielni (1)



Konstytutywnym elementem każdej spółdzielni jest

idea współdziałania, przeciwstawiania się egoizmowi

charakterystycznemu dla prywatnego interesu.



W języku polskim do 1930 roku używano obok

wyrazów spółdzielnia czy współdzielnia, słów

kooperatywa, kooperacja, co wywodzi się od

łacińskiego cooperatio – współdziałanie.

•

Spółdzielczość określa się również przez różne maksymy:

„wzajemna pomoc”, „nie dla zysku ale dla świadczenia

usług”, „współdziałanie osób mających te same problemy”,

„solidarne łączenie się sił słabych dla uzyskania większej

mocy”, „samopomoc”.

Istota spółdzielni (2)

Międzynarodowy Związek Spółdzielczy określa

spółdzielnią: autonomiczne zrzeszenie osób,

które stowarzyszyły się dobrowolnie, aby

wspólnie osiągać cele ekonomiczne, społeczne i

kulturalne poprzez współwłasność

demokratycznie zarządzanego przedsiębiorstwa.

1.

Spółdzielnia ma dualny charakter. Jest:



podmiotem gospodarującym na konkurencyjnym

rynku (ekonomiczny wymiar)



zrzeszeniem osób dążącym do zaspokojenia

potrzeb przez prowadzenie wspólnego

przedsiębiorstwa (społeczny wymiar)

Społeczny wymiar
spółdzielni



Zaspokajanie potrzeb
członków spółdzielni



Dbałość o środowisko lokalne

(przede wszystkim gdy
środowisko to jest
ekonomicznie trudne)



Społecznie użyteczne cele
działalności spółdzielni



Rozwój bazy członkowskiej
(edukacja ekonomiczna
członków spółdzielni)



Sposób podziału nadwyżki
finansowej

Cechy spółdzielni



Możliwość swobodnego i dobrowolnego przystępowania i

występowania ze spółdzielni (otwarte członkostwo); członkowie

spółdzielni są jej właścicielami; wyróżnia się spółdzielnie:



Otwarte – z usług korzystają członkowie i nieczłonkowie



Zamknięte – z jej usług korzystają wyłącznie członkowie



Demokratyczna struktura – każdy członek ma jeden głos, decyzje są

podejmowane przez większość a wybierane kierownictwo jest

odpowiedzialne przed członkami (związek ludzi nie kapitału)



Lokalny charakter - niewielka skala prowadzonej działalności (niekiedy

wprowadza się zasadę terytorialności – dla spółdzielczości kredytowej:

„miejscowy pieniądz na potrzeby miejscowej społeczności”



Zrzeszanie się - zasada subsydiarności (pomocniczości) ze strony

spółdzielni wyższego rzędu – oznacza wspomaganie jednostek

spółdzielczych w zaspokajaniu potrzeb, których spółdzielnie nie mogą

zaspokoić samodzielnie



Współpraca między spółdzielniami

•Inne podmioty rynku

spółdzielnia 1

przedsiębiorst
wo 1

spółdzielnia 2

przedsiębiorst
wo 2

przedsiębiorst
wo 3

centrala

spółdzielni

przedsiębiorst
wo usługowe 1

przedsiębiorst
wo usługowe 2

spółdzielnia 3

•Inne podmioty rynku

Spółdzielnie kredytowe
w Polsce



Banki spółdzielcze



SKOK



Odmienne zasady funkcjonowania



Różne podstawy regulacyjne

Działalność BS po zmianach
systemowych w Polsce



Pierwsze instytucje poł. XIX w. (Spółdzielczy Bank Ludowy w Śremie –
1859 r., Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców Miasta Poznania
- 1961 r. BS w Brodnicy – 1862 r.)



Do 1990 r. Bank Gospodarki Żywnościowej centralnym związkiem
spółdzielczym



Tworzenie niezależnych banków zrzeszających banki spółdzielcze (np.
GBW)



Przyczyny problemów finansowych BS po 1990 r.:



pułapka inflacyjna kredytobiorców



brak fachowego nadzoru właścicielskiego



przejście od bankowości wyspecjalizowanej do uniwersalnej



słabe przygotowanie kadry zarządzającej



niskie fundusze własne

Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji
banków spółdzielczych i BGŻ S.A. oraz o zmianie
niektórych ustaw (tzw. świętojańska)



Wprowadzenie trójszczeblowej struktury dla

banków spółdzielczych w Polsce – bankiem

krajowym stał się Bank Gospodarki Żywnościowej



Banki spółdzielcze zostały zobowiązane do

zrzeszenia się w bankach regionalnych

właściwych dla danego regionu kraju



Zasada regionalności w prowadzeniu działalności

bankowej



Udostępnienie środków publicznych na

restrukturyzację bs oraz możliwość zwolnienia bs

z obowiązku odprowadzania rezerwy

obowiązkowej

Ustawa z dnia 9 listopada 2000 o funkcjonowaniu
banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach
zrzeszających – tzw. ustawa milenijna
(obowiązująca)



Odejście od koncepcji stworzenia struktury krajowej,

struktura dwuszczeblowa (bank spółdzielczy – bank

zrzeszający)



Banki spółdzielcze zrzeszają się z bankiem

zrzeszającym



Zasady rynkowe przy wyborze banku zrzeszającego

- możliwość zmiany banku zrzeszającego



Wymogi kapitałowe dla banków spółdzielczych 1 mln

EUR (od 2008 r.)



Określony ograniczony katalog usług bankowych

określony w Ustawie

Usługi banków
zrzeszających



Reprezentowanie członków banków spółdzielczych w

organach struktur spółdzielczości kredytowej



Monitoringu i kontrola, ustawowo:



obowiązki sprawozdawcze wobec NBP i BFG



bank zrzeszający odprowadza rezerwę obowiązkową



prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych w nim banków

spółdzielczych



Stosunki operacyjno-biznesowe np.:



inwestycyjne



usługi prawne



marketingowe



Informatyczne



szkoleniowe

Zasada terytorialności
działania banków
spółdzielczych

Bank spółdzielczy prowadzi

działalność na

terenie powiatu

, w

którym znajduje się jego siedziba,

oraz na terenie powiatów, w których

znajdują się jego placówki

wykonujące czynności bankowe,

Zrzeszenia banków spółdzielczych w Polsce

Bank Polskiej
Spółdzielczości
SA

Spółdzielcza
Grupa Bankowa

Mazowiecki Bank
Regionalny SA

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

350 banków
spółdzielczych

151 banków
spółdzielczych

77 banków
spółdzielczych

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe



pierwsze SKOK 1992 r. – zmiany w Ustawie o

związkach zawodowych – SKOK jako instytucje

podobne do pracowniczych kas zapomogowo-

pożyczkowych



regulacja ustawowa - Ustawa z dnia 14 grudnia

1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-

kredytowych (Dz.U.96 Nr 1 poz.2 z późn. zm.)



Od 2005 r. SKOK są instytucjami monetarnymi

SKOK cechy



SKOK są związkami (uniami ) kredytowymi (ang. credit

unions)



SKOK są spółdzielniami zamkniętymi



SKOK świadczą usługi wyłącznie dla osób fizycznych



Ograniczone pole członkostwa unii kredytowych:



Członkami kas mogą być osoby połączone więzią o

charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w

szczególności:



pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku

zakładach pracy,



osoby należące do tej samej organizacji społecznej

lub zawodowej



w porównaniu do banków świadczą usługi na znacznie

mniejszą skalę



SKOK prowadzą działalność niezarobkową

związek

kredytowy

spółdzielnia

kredytowa

spółdzielnia

usługi wyłącznie dla
członków

ograniczenie pola
członkostwa

niezarobkowy cel
działalności

obligatoryjność
zrzeszania się

świadczenie usług
finansowych:
przyjmowanie
depozytów, udzielanie
kredytów, usługi
rozliczeniowe

 idee współdziałania,
samopomocy,

 realizowanie zasad
spółdzielczych

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe -
usługi

Zgodnie z ustawą o SKOK kasy mogą prowadzić

następujące czynności:



gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie
swoich członków,



udzielanie im pożyczek i kredytów,



przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń
finansowych,



pośredniczenie przy zawieraniu umów
ubezpieczenia

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe –
zrzeszanie się



SKOK są zobowiązane zrzeszyć się z Krajową
Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-
Kredytową (Kasą Krajową)



Kasa Krajowa wobec zrzeszonych SKOK pełni
funkcje:



nadzorcze (brak licencjonowania, brak min.
poziomu funduszy własnych)



instytucji centralnej („banku” SKOK, refinansowe),



reprezentacyjne i inne

Różnice między SKOK a BS

Cecha

SKOK

Bank

spółdzielczy

Rodzaj spółdzielni

Zamknięta: usługi tylko

dla członków; zrzesza

tylko członków

połączonych wspólną

więzią

Otwarta: świadczy

usługi dla członków i

nieczłonków

Klienci

Osoby fizyczne, również

prowadzące działalność

gospodarczą

Osoby fizyczne, osoby

prawne, jednostki nie

posiadające osobowości

prawnej

Ograniczenia terenu

działania

Brak

Występują; zależne od

wysokości funduszy

własnych

Czynności obrotu

dewizowego

Nie wykonują

Mogą wykonywać na

podstawie

upoważnienia Prezesa

NBP

Instytucja zrzeszająca

Krajowa Spółdzielcza

Kasa Oszczędnościowo-

Kredytowa

Bank zrzeszający;

możliwość

funkcjonowania

samodzielnie

Cecha

SKOK

Bank spółdzielczy

Cel działalności

Działalność

niezarobkowa;

zaspokojenie potrzeb

finansowych członków

Działalność

zarobkowa(?);

zaspokojenie potrzeb

finansowych członków

Podział zysku

Nadwyżka finansowa

przeznaczana na

zwiększenie funduszu

zasobowego

Brak tego rodzaju

ograniczeń

Instytucja sprawująca

nadzór

Krajowa Spółdzielcza

Kasa Oszczędnościowo-

Kredytowa

Komisja Nadzoru

Finansowego

Licencjonowanie

działalności

Brak; rejestracja sądowa Występuje; oprócz

rejestracji sądowej

postępowanie

licencyjne przed

Komisją Nadzoru

Finansowego

Wymogi minimalnych

funduszy własnych

Brak

od 2008r.- 1 mln euro

Uprawnienia

wystawiania tytułów

egzekucyjnych

Brak

Występuje w formie

bankowego tytułu

egzekucyjnego

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ