Biomechanika

Biomechanika

stawu

stawu

skroniowo-żuchwowego.

skroniowo-żuchwowego.

Anatomia i histologia

Anatomia i histologia

przyzębia

przyzębia

.

Staw skroniowo-żuchwowy

- biomechanika

W budowie i działaniu stawu skroniowo-

żuchwowego uczestniczą: głowa
żuchwy, przedni odcinek dołu
żuchwowego (dołek stawowy)
k.skroniowej, krążek stawowy, więzadła
(boczne, klinowo-żuchwowe,rylcowo-
żuchwowe), oraz mięśnie: m.żwacz,
m.skrzydłowy boczny i przyśrodkowy
oraz m.skroniowy.

Układ ruchowy narządu żucia jest

systemem czynnościowym
organizmu ludzkiego
odpowiedzialnym za ruchy: żucia,
artykulacji i połykania, a także bierze
udział w czynności oddychania,
ssania i odczuwania smaku.

Połączenie czynnościowe obydwóch stawów

skroniowo-żuchwowych za pośrednictwem

żuchwy stanowi wyjątkowe zjawisko w

organizmie ludzkim i jest bardzo

skomplikowane. Ruchy w prawym i lewym

stawie odbywają się zawsze równocześnie przy

czym cztery komory obu stawów tworzą jeden

zamknięty łańcuch stawowy.

Staw skroniowo żuchwowy zaliczamy do stawów

złożonych i wyróżniamy w nim dwie składowe:

1. kompleks kłykciowo-krążkowy tj.krążek z

elementami mocującymi go na głowie żuchwy,

w którym zachodzą ruchy rotacyjne (zawiasowe)

2. kompleks pomiędzy powierzchnią stawową dołu

żuchwowego z jednej strony, a kompleksem

kłykciowo-krążkowym z drugiej, w którym

zachodzą ruchy translacji

Ruchy w stawie skroniowo-

żuchwowym:

•

wysuwanie i cofanie żuchwy, są to ruchy
translacyjne; w czasie protruzji (wysunięcia w
przód) głowa żuchwy wraz z krążkiem stawowym
ześlizguje się z dołka stawowego wzdłuż tylnej
powierzchni guzka stawowego do przodu i ku
dołowi, ustawiając się na szczycie guzka

•

odwodzenie i przywodzenie żuchwy (otwieranie i zamykanie
ust, ruchy zawiasowe), przy otwieraniu ust ruch ślizgowy w
górnym piętrze ssż łączy się synchronicznie z ruchem
zawiasowym (rotacją) w dolnym piętrze stawu tzn. głowa
żuchwy wraz z krążkiem ześlizguje się z dołka na guzek i
równocześnie obraca się na dolnej powierzchni krążka
stawowego

•

ruchy żucia, żuchwa przesuwa się bocznie; żuchwa obraca
się względem osi pionowej przebiegającej przez jeden ze
ssż, bródka przesuwa się w stronę tej głowy, która
pozostaje w dołku stawowym i wykonuje obrót. W stawie
strony przeciwległej krążek stawowy wraz z głową wędruje
na guzek stawowy; dzięki temu oba szeregi zębów oddalają
się od siebie (o wysokość guzka) po tej stronie kęs zostaje
wsunięty między oba szeregi zębów. W następnym
momencie głowa żuchwy cofa się do dołka stawowego, a
wysuwa się po stronie przeciwległej.

U człowieka w stanie spoczynku żuchwy

szeregi zębów nie są całkowicie zamknięte
(żuchwa jest obniżona o 2-4mm od pozycji
maksymalnego zaguzkowania); zęby górne i
dolne nieściśle przylegają do siebie, głowa
żuchwy nie spoczywa w głębi dołka
stawowego , lecz przylega do tylnej
powierzchni guzka stawowego, oddzielona od
niego tylko przednią częścią krążka
stawowego, a sam dołek jest wypełniony
tylną grubszą częścią krążka. Jeżeli głowa
jest przechylona ku tyłowi wtedy głowa
żuchwy głębiej opuszcza się do dołka
stawowego.

Zakresy ruchów żuchwy są

determinowane przez więzadła oraz
powierzchnie stawowe, a także
wzajemne stosunki i cechy
morfologiczne łuków zębowych. Te
zależności są podstawą koncepcji
„trzech stawów” wprowadzonej przez
Helda. Zakłada ona że w układzie
narządu żucia można wyróżnić : staw
skroniowo-żuchwowy, staw zębowo-
zębowy i staw zębowo-zębodołowy.

Biomechanika krążka

stawowego

Duże znaczenie dla biomechaniki krążka ma strefa

dwublaszkowa (tkanki zakrążkowe).

Jej blaszka górna zawiera tkankę łączną elastyczną, która

przy zamkniętych ustach jest pofałdowana i nie utrudnia

ruchu głowy żuchwy w kierunku guzka stawowego. Przy

otwieraniu gdy głowa żuchwy przesuwa się na tylny stok

guzka stawowego, blaszka ulega rozciągnięciu- przy

doprzednim położeniu żuchwy blaszka górna generuje

siłę pociągającą krążek w tył. Jest ona jedyną strukturą

warunkującą cofanie się krążka względem głowy żuchwy,

choć siła cofająca jest generowana tylko podczas ruchów

prowadzących do szerokiego otwarcia ust.

W przedniej strefie krążka zasadniczą rolę odgrywa część

górna mięśnia skrzydłowego bocznego, który pociąga

krążek ku przodowi – podczas przywodzenia żuchwy lub

żucia.

Gdy na krążek nie działa mięsień

skrzydłowy boczny, wówczas krążek
utrzymują zbudowane z włókien
kolagenowych i nierozciągliwe :
blaszka dolna strefy zakrążkowej i
więzadło przednie torebki stawowej.

Rolą tych więzadeł jest stabilizacja

stawu i ograniczenie przed
nadmiernymi ruchami.

Podstawowy mechanizm zapewniający

utrzymanie zawartości stawu,
podczas przesuwania wyrostka
kłykciowego uzależniony jest od
morfologii krążka i ciśnienia
wewnątrzstawowego. Przy
prawidłowej budowie krążka, przy
przesunięciu wyrostka kłykciowego
dochodzi do wymuszonej translacji
krążka stawowego do przodu. Ruch
ten nazywa się zdolnością
samopozycjonującą krążka.

Przyzębie

Przyzębie to zespół tkanek otaczających i

unieruchamiających ząb oraz mających za zadanie jego
ochronę przed wnikaniem zakażenia z zainfekowanego
kanału korzeniowego lub kieszonki dziąsłowej.

Na przyzębie składają się:
- dziąsła,
- ozębna,
- cement,
- kość wyrostka zębodołowego.

Otaczają one ząb oraz mają za zadanie
utrzymanie go w zębodole.

Dziąsła

Stanowią część błony śluzowej jamy ustnej,

która osłania szyjkę anatomiczną zęba
oraz pokrywa wyrostek zębodołowy
szczęki stanowiąc najbardziej obwodową
część przyzębia. Przytwierdza błonę
śluzową jamy ustnej do kości i do szkliwa
wytwarzając wokół każdego zęba rodzaj
nabłonkowego kołnierza, chroni leżące
niżej tkanki przyzębia przed wnikaniem
drobnoustrojów.

Dziąsło dzieli się na:

- wolne (brzeżne) – otacza przyszyjkową część

szkliwa, tworzy brodawki zębowe (które

oddzielają sąsiadujące ze sobą zęby-wypełniając

przestrzeń pomiędzy nimi, aż do punktów

stycznych;mają część przedsionkową i językową,

pomiędzy nimi: przełęcz szyjkowa); jest

oddzielone od powierzchni zęba rowkiem

dziąsłowym lub szczeliną dziąsłową (w

prawidłowych warunkach jej głębokość to 0.5-

1.5mm), na granicy dziąsła wolnego i

przyrośniętego wsytępuje czasem zagłębienie-

rąbek dziąsła

- przyrośnięte (właściwe) – od brzegu dziąsła

wolnego do granicy śluzówkowo-dziąsłowej,

która oddziela dziąsło właściwe od błony

śluzowej przedsionka lub dna (od strony

językowej) jamy ustnej.

Nabłonek pokrywający dziąsło można podzielić na 4 morfologicznie różne

strefy:

1.Nabłonek zewnętrzny – pokrywa dziąsło właściwe i brzeg dziąsła wolnego

(utworzony przez nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący).

2.Szczelinę dziąsłową – wyściela nabłonek wielowarstwowy płaski

nierogowaciejący

3.Nabłonek łączący lub przyczep nabłonkowy – stanowi dno szczeliny

dziąsłowej – niezrogowaciały nabłonek o szczególnych cechach.

4.Przełęcz szyjkowa brodawki dziąsłowej- nabłonek wielowarstwowy płaski

nierogowaciejący

Pod nabłonkiem znajduje się blaszka właściwa błony śluzowej zawierająca

grube wiązki włókien kolagenowych i nieliczne włókna sprężyste. Włókna
kolagenowe biegną w sposób uporządkowany łącząc się ściśle z jednej
strony z szyjką i korzeniem zęba, a z drugiej strony z kością zębodołu.
Między pęczkami włókien kolagenowych znajduje się bogatokomórkowa
tkanka łączna włóknista luźna, która zawiera m.in. fibroblasty, komórki
tuczne, makrofagi, limfocyty i komórki dendrytyczne.

W dziąśle nie występuje błona podśluzowa, ani gruczoły.
Dziąsło połączone jest z zębem za pomocą przyczepu nabłonkowego i

łącznotkankowego, który jest utworzony przez włókna kolagenowe tzw.
więzadła dziąsła (okrężne, przegrodowe, zębodołowo-dziąsłowe, zębowo-
dziąsłowe, zębowo-zębodołowe)

Ozębna

Jest wyspecjalizowaną tkanką łączną, która wypełnia przestrzeń między

powierzchnią korzenia i kością wyrostka zębodołowego, umocowując
ząb w zębodole. Umożliwia ona zarówno utrzymanie zęba w zębodole,
jak i amortyzowanie sił działających na ząb w trakcie żucia, gryzienia,
miażdżenia i innych czynności. Ozębna zapewnia zębom pewien
stopień ruchomości. Podczas fizjologicznych przesunięć zęba lub jego
ruchów wywołanych zabiegami ortodontycznymi składniki ozębnej są
poddawane siłom ucisku i rozciągania.

Ozębną budują dwa rodzaje tkanki łącznej włóknistej:
1.Zbita tkanka o układzie regularnym buduje więzadła łączące cement z

kością. Grube pęczki włókien kolagenowych, tworzące tzw. więzadła
ozębnej, wykazują falisty przebieg. Ich zmineralizowane końce
(włókna Sharpey’a) wbudowane są z jednej strony w cement, a z
drugiej w kość wyrostka zębodołowego. W obrębie szpary ozębnej
włókna te są niezmineralizowane.

2.Bogatokomórkowa tkanka łączna wiotka wypełnia przestrzenie między

gęstymi pęczkami włókien kolagenowych. Jest dobrze unaczynniona i
unerwiona.

W obrębie ozębnej występuje wiele rodzajów komórek, które są

odpowiedzialne za jej funkcje. Do komórek stale obecnych w
ozębnej należą:

- fibroblasty (najliczniejsze; ułożone regularnie między

włóknami ozębnej; tworzą sieć, w której przebiegają włókna
kolagenowe naczynia i nerwy)

- komórki progenitorowe (prekursorowe ) cementu i kości,
- komórki tuczne,
- makrofagi,
- krwinki białe
Okresowo występują w ozębnej komórki uczestniczące w

przebudowie kości i cementu (powstające z komórek
progenitorowych):

- osteoklasty, (komórki kościogubne; pojawiają się w zatokach

Howshipa)

- osteoblasty, (umożliwiają wytwarzanie kości)
- cementoklasty ( resorbują cement)
- cementoblasty (umożliwiają wytwarzanie cementu)

Aparat wieszadłowy zęba

Ząb jest zawieszony na więzadłach ozębnej, a szyjka zęba połączona jest z

otoczeniem przez więzadła dziąsła i ozębnej.

Na podstawie przebiegu i funkcji wyróżnia się grupy włókien tzw. więzadła

ozębnej:

1.Włókna poziome – najbardziej dokoronowo położona grupa włókien, biegną

od brzegu wyrostka zębodołowego ku koronie zęba wnikając w cement,
ograniczają nadmierne przednio-tylne lub boczne ruchy zęba w zębodole.

2.Więzadło skośne – od kości zębodołu do cementu w kierunku

dowierzchołkowym, amortyzują główne obciążenia zęba przebiegające
wzdłuż jego osi pionowej w czasie gryzienia, miażdżenia i żucia . Dzięku
ukośnemu przebiegowi ząb jest na nich zawieszony, co zapobiega jego
wgnieceniu w głąb zębodołu. Zapobiega także uciskowi na naczynia i nery
wchodzące do zęba przez otwór wierzchołkowy.

3.Więzadło wierzchołkowe – pęczki włókien odchodzą wachlarzowato od dna

zębodołu i biegną mniej więcej prostopadle do szczytu korzenia – włókna
mają układ zarówno poziomy, pionowy jak i ukośny co zapobiega
wysuwaniu się zęba z zębodołu.

4.Więzadło promieniste – tworzą włókna międzykorzeniowe łączące okolicę

rozgałęzienia korzeni zębów wielokorzeniowych z grzebieniem kostnej
przegrody międzykorzeniowej

Funkcje ozębnej

• mechaniczna-amortyzacyjna
• ochronna (przed wnikaniem mikroorganizmów

od strony jamy ustnej)

• obronna (aktywność makrofagów i krwinek

białych, chroni przed szerzeniem się infekcji)

• tkankotwórcza
• resorpcyjna
• odżywcza (w stosunku do cementu)
• czuciowa (odczuwanie bardzo słabych

bodźców dotykowych i uciskowych oraz
silnych bodźców bólowych

)

Cement

Pokrywa cały korzeń zęba. Pod względem składu

chemicznego, metabolizmu i struktury jest podobny do
kości, ale nie jest unaczynniony i unerwiony, nie
podlega remodelowaniu i nie zawiera szpiku kostnego.
Ma lekko żółtą barwę, jest najbardziej miękką ze
zmineralizowanych tkanek zęba. Pod względem
anatomicznym stanowi część korzenia zęba.

W skład cementu wchodzą nieliczne komórki,

cementocyty, organiczna istota podstawowa
(zawierająca m.in. kolagen, fosfatazę zasadową itd.),
która stanowi 45-50% całkowitej masy cementu,
nieorganiczne sole mineralne (gł. hydroksyapatyt,
węglan wapnia, fosforan magnezu) 45-50%, oraz woda
10%.

Podział cementu:

Rodzaj cementu

Występowanie

Inne

C.bezkomórkowy

bezwłóknisty

wyspy na granicy

cementowo-szkliwnej

lub na szkliwie

-

C. bezkomórkowy

obcowłóknisty

1/3 dowierzchołkowej

długości korzenia, w

siekaczach i kłach na

całej długości korzenia

zbudowany ze

zwapniałej substancji

podstawowej i bardzo

gęsto i równolegle

ułożonych włókien

kolagenowych, które

wnikają do cementu od

strony ozębnej

C.komórkowy

własnowłóknisty

od ok.2/3

dowierzchołkowej

powierzchni korzenia do

szczytu i w okolicy

furkacji korzeni,

wypełnia uszkodzenia i

ubytki korzenia

zawiera nieregularnie

rozmieszczone komórki-

cementocyty oraz

włókna kolagenowe

C.komórkowy

mieszanowłóknisty

przywierzchołkowa

okolica korzenia oraz w

obrębie furkacji zębów

wielokorzeniowych

zbudowany z

naprzemiennie

odkładanych warstw

cementu komórkowego

(własnowłóknistego) i

bezkomórkowego.

Funkcje cementu:

• stabilizacyjna – utrzymanie zęba w zębodole

dzięki występowaniu włókien Sharpey’a
stanowiących część aparatu więzadłowego zęba

• ochronna - pokrywa zębinę stanowiąc obronę

przed czynnikami szkodliwymi

• naprawcza – cement wypełnia ubytki w obrębie

korzenia zęba, a także uczestniczy w procesach
naprawczych okolicy okołowierzchołkowej zęba

• cement utrzymuje, wraz z kością zębodołu,

prrawidłową szerokość szpary ozębnej

Kość wyrostka

zębodołowego

Wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy

otaczają i podtrzymują korzenie
wyrzniętych zębów do poziomu leżącego
1-2 mm od granicy szkliwno-cementowej.

Do ich funkcji zaliczamy także

przejmowanie i rozdzielanie sił ucisku
działających na zęby podczas żucia,
połykania i mowy, a także podczas
gryzienia czy miażdżenia.

Kość wyrostka zębodołowego jest zbudowana z położonej na obwodzie

kości zbitej, oraz z kości gąbczastej , która buduje główną masę
wyrostka zębodołowego, a także kości dna zębodołu i szczęki.

W kości zbitej wyróżnia się blaszkę zewnętrzną oraz graniczącą z

ozębną blaszkę wewnętrzną, która jest poprzerywana otworami i
określana jako blaszka sitowa, lub sito zębowe. Otwory te
występują licznie w koronowym i wierzchołkowym rejonie
wyrostków zębodołowych, przechodzą przez nie naczynia
krwionośne i limfatyczne oraz włókna nerwowe. Do blaszki
wewnętrznej wbudowują się włókna kolagenowe ozębnej,
umocowując ząb w zębodole.

Na granicy blaszek kostnych leżą jamki kostne zawierające ciała

osteocytów. Ich wypustki w kanalikach kostnych połączone są
licznymi połączeniami szczelinowatymi co umożliwia transport
cząsteczek między komórkami.

Kość gąbczasta leży wewnątrz „mankietu” utworzonego przez k.zbitą.

Jej beleczki są ułożone nierównomiernie przy czym układ sieci
beleczek jest tym bardziej gęsty i zróżnicowany im większe są
obciążenia czynnościowe. Między beleczkami u dzieci występuje
szpik kostny czerwony, a u dorosłych żółty.

Dziękuję za uwagę 