BUDOWA ANATOMICZNA

BUDOWA ANATOMICZNA

ZĘBÓW STAŁYCH Z

ZĘBÓW STAŁYCH Z

NIEZAKOŃCZONYM

NIEZAKOŃCZONYM

ROZWOJEM

ROZWOJEM

Na pełne uzębienie stałe składa się

Na pełne uzębienie stałe składa się

32 zęby:

32 zęby:

16 w szczęce i 16 w żuchwie.

16 w szczęce i 16 w żuchwie.

Na podstawie ich czynności i

Na podstawie ich czynności i

odmiennego kształtu rozróżnia się

odmiennego kształtu rozróżnia się

spośród zębów stałych następujące

spośród zębów stałych następujące

grupy

grupy

Grupy zębów i liczba

Grupy zębów i liczba



Zęby sieczne (dentes incisivi) - 8



Kły (dentes canini) – 4



Zęby przedtrzonowe (dentes
premolares) - 8



Zęby trzonowe (dentes molares) - 12

Liczba i kształt zębów połowy szczęki lub

Liczba i kształt zębów połowy szczęki lub

żuchwy w uzębieniu stałym odpowiada

żuchwy w uzębieniu stałym odpowiada

liczbie i kształtowi drugiej połowy i są one

liczbie i kształtowi drugiej połowy i są one

umieszczone symetrycznie

umieszczone symetrycznie

W każdej połowie szczęki lub żuchwy

uzębienia stałego znajdują się po:

2 siekacze
1 kieł
2 zęby przedtrzonowe
3 zęby trzonowe

Budowa zęba stałego z nie

Budowa zęba stałego z nie

zakończonym rozwojem

zakończonym rozwojem

W zębie stałym rozróżnia się:
Koronę zęba (corona dentis)
Szyjkę zęba (collum dentis)
Korzeń zęba (radix dentis)

Koronę zęba pokrywa

Koronę zęba pokrywa

szkliwo, które w okolicy

szkliwo, które w okolicy

szyjki zęba łączy się z

szyjki zęba łączy się z

cementem (kostniwem)

cementem (kostniwem)

pokrywającym korzeń

pokrywającym korzeń

zęba

zęba

Główną masę zęba stanowi zębina
ograniczająca jamę zęba (cavum
dentis), wewnątrz której znajduje się
miazga.
Część jamy zęba zęba znajdująca się
w części koronowej to komora zęba
(camera dentis), która zwężając się
w okolicy szyjki zęba przechodzi do
korzenia tworząc kanał zęba (canalis
dentis), który po zakończonym
rozwoju kończy się otworem
szczytowym (foramen apicale
dentis). Przez otwór szczytowy
przebiegają naczynia krwionośne,
chłonne i nerwy.

Korzenie zębów znajdują się w
wyrostku zębodołowym. Każdy korzeń
ma swój zębodół, z którym połączony
jest tkanką łączną włóknistą – ozębną.
Obserwuje się szeroki kanał, nie
zamknięty otwór wierzchołkowy, często
lejkowate rozszerzenie korzenia w tym
rejonie. Całkowite uformowanie
korzenia odbywa się w ciągu 2-4 lat po
wyrznięciu się zęba. W rozwoju
korzenia wyróżnia się 4 fazy:
I – okres ścian rozbieżnych
II – okres ścian równoległych
III – okres ścian zbieżnych
IV – okres zamknięcia otworu
wierzchołkowego

MIANOWICTWO

MIANOWICTWO

POWIERZCHNI KORONY ZĘBA

POWIERZCHNI KORONY ZĘBA



1.Powierzchnia przedsionkowa:

-

dla zębów przednich wargowa

-

dla zębów tylnych policzkowa

2. Powierzchnia językowa:
dla zębów górnych podniebienna
3. Powierzchnia styczna:
mezjalna – bliższa
dystalna – dalsza
4.Brzeg sieczny dla siekaczy
powierzchnia żucia dla przedtrzonowców i

trzonowców

KSZTAŁT ZĘBÓW STAŁYCH

KSZTAŁT ZĘBÓW STAŁYCH



ZĘBY SIECZNE



CECHY OGÓLNE



Korona w kształcie dłuta, zwrócona ku zębom szczęki

przeciwległej



Korona najszersza przy krawędzi siecznej, zwężająca

się ku szyjce



Korzeń zawsze pojedynczy, nieco spłaszczony w

kierunku mezjalno-dystalnym.



Górny siekacz przyśrodkowy jest większy od bocznego.



Siekacze dolne są mniejsze od górnych, przy czym

odwrotnie niż w szczęce, boczny jest większy od

przyśrodkowego.

SIEKACZ GÓRNY

SIEKACZ GÓRNY

PRZYŚRODKOWY

PRZYŚRODKOWY



Największy wśród siekaczy



Długa oś korzenia i korony stoją do siebie pod kątem, który

widziany od przodu jest rozwarty na zewnątrz, widziany z boku w

stronę językową



Korzeń jest odchylony w stronę z której pochodzi („ cecha

korzenia”)



Na krawędzi siecznej znajdują się 3 małe ząbki oddzielone od siebie

dwoma wcięciami



Powierzchnia wargowa jest wypukła bardziej po stronie mezjalnej

niż dystalnej, większa przy szyjce w pobliżu brzegu siecznego

zanika



Kąt między krawędzią sieczną a brzegiem mezjalnym jest prosty

między dystalnym rozwarty, łukowato ścięty („cecha kąta”)



Powierzchnia podniebienna jest wklęsła i posiada w okolicy bliższej

korzenia wyniosłość tzw. guzek zębowy



Powierzchnie styczne są trójkątne szczytem zwrócone ku krawędzi

siecznej

SIEKACZ GÓRNY

SIEKACZ GÓRNY

PRZYŚRODKOWY c.d

PRZYŚRODKOWY c.d



Korzeń zawsze pojedynczy
spłaszczony w kierunku mezjalno
dystalnym



Nieco dłuższy od korony



Komora zęba jest spłaszczona w
wymiarze podniebienno-wargowym



Kanał korzenia jest walcowaty,
okrągły

SIEKACZ GÓRNY BOCZNY

SIEKACZ GÓRNY BOCZNY



Mniejszy od siekacza przyśrodkowego



Korona smukła, wysoka



Brzegi korony bliżej krawędzi siecznej są

równoległe do siebie



Na powierzchni podniebiennej znajduje się wąskie

zagłębienie zwane otworem ślepym (feramen

cecum)



Korzeń silnie spłaszczony w kierunku mezjalno-

dystalnym



Komora ma kształt podobny jak w siekaczu

przyśrodkowym przy czym ma często ma 2 uchyłki

w stronę krawędzi siecznej



Korzeń jest często zakrzywiony na końcu w stronę

dystalną lub podniebienną

SIEKACZ DOLNY

SIEKACZ DOLNY

PRZYŚRODKOWY

PRZYŚRODKOWY



Najmniejszy wśród siekaczy i u człowieka



Wąski, wysmukły



Brzeg sieczny przechodzi w powierzchnie styczne pod

kątem prostym



Brzeg sieczny posiada 3 ząbki



Powierzchnia wargowa lekko falista



Powierzchnia językowa płaska lub lekko wklęsła



Powierzchnia wargowa i językowa schodząc się tworzą

bardzo ostry brzeg



Powierzchnie styczne są trójkątne



Korzeń jest spłaszczony w kierunku mezjalno-dystalnym



Kanał korzenia jest spłaszczony podobnie jak korzeń



Komora jest spłaszczona w kierunku językowo-

wargowym

SIEKACZ DOLNY BOCZNY

SIEKACZ DOLNY BOCZNY

Nieco większy od przyśrodkowego

jednak podobny, różni się tym, że
kąt przyśrodkowy krawędzi
siecznej jest bardziej rozwarty
(jedyna istotna różnica)

Korzeń silnie spłaszczony koniec

odchyla się najczęściej w kierunku
dystalnym

KŁY

KŁY



CECHY OGÓLNE



Najsilniej rozwinięte zęby
jednokorzeniowe



Korona stożkowata zakończona
ściętym wierzchołkiem



Powierzchnie językowa i wargowa są
wypukłe



Korzeń pojedynczy, silny i długi

KIEŁ GÓRNY

KIEŁ GÓRNY



Powierzchnia wargowa korony jest pięciokątna



Brzeg sieczny składa się z dwóch części

mezjalnej – krótszej i dystalnej – dłuższej



Powierzchnia podniebienna jest wypukła i przy

szyjce posiada guzek zębowy



Komora jest najszersza na granicy korony i

korzenia



Obszerna ku szczytowi korony kończąca się ostro

zakończonym uchyłkiem



Powierzchnie styczne są trójkątne mezjana

wyższa niż dystalna



Korzeń silnie rozwinięty i dłuższy niż u innych

zębów: u szyjki owalny, ku końcowi kolisty,

odchylony ku przedtrzonowcom

KIEŁ DOLNY

KIEŁ DOLNY



Podobny do kła górnego



Krótszy korzeń, a większą koronę



Powierzchnia językowa jest płaska

lub wklęsła



Korzeń słabszy niż u górnego,

bardziej płaski



Nierzadko rozdzielony na końcu,

wykazuje liczne formy przejściowe

aż do postaci dwukorzeniowej

ZĘBY PRZEDTRZONOWE

ZĘBY PRZEDTRZONOWE



CECHY OGÓLNE



Są to zęby dwuguzkowe



Mniejsze od swoich poprzedników 4 i 5
mlecznej



Na powierzchni żucia występują dwa
guzki:



policzkowy i językowy/podniebienny



Guzek policzkowy jest zawsze wyraźnie
większy niż językowy

ZĄB PRZEDTRZONOWY GÓRNY PIERWSZY

ZĄB PRZEDTRZONOWY GÓRNY PIERWSZY



Guzki na powierzchni żującej oddzielone są od

siebie ostrą bruzdą, biegnącą w kierunku

mezjalno-dystalnym



Guzki połączone są dwiema listewkami brzeżnymi



Bruzda podłużna na powierzchni żucia może

sięgać w głąb 1,25 mm, której dno pokryte jest

zwykle cienką powłoką szkliwa i bardzo często

jest to punkt wyjścia próchnicy



Korzeń jest pojedynczy w przeszło 50% jest przy

końcu silniej lub słabiej rozdwojony



Jeśli korzeń jest dwudzielny to posiada korzeń

policzkowy i podniebienny



Komora jest wąska w wymiarze policzkowo –

podniebiennym



Prawie zawsze występują dwa kanały policzkowy i

podniebienny, rzadko jeden

ZĄB PRZEDTRZONOWY GÓRNY DRUGI

ZĄB PRZEDTRZONOWY GÓRNY DRUGI



Nieco mniejszy od pierwszego



Różnica to słabszy rozwój guzka
policzkowego



Korzeń najczęściej pojedynczy



Jeden kanał spłaszczony w
kierunku mezjalno-dystalnym



Czasami kanał jest rozdwojony na
całej swej długości

ZĄB PRZEDTRZONOWY DOLNY PIERWSZY

ZĄB PRZEDTRZONOWY DOLNY PIERWSZY



Okrągły zarys powierzchni żucia



Powierzchnia językowa węższa i niższa niż

policzkowa



Powierzchnie styczne są wypukłe



Oba guzki policzkowy i językowy podobnie

rozdzielone bruzdą jak w przedtrzonowcach

górnych



Często oba guzki połączone są grzebieniem

szkliwnym co prowadzi do podziału bruzdy na część

mezjalną i dystalną



Korzeń owalny zbliżony do kolistego kanał prawie

zawsze pojedynczy



Komora jest prostolinijnym przedłużeniem kanału

korzenia, pszerzonym w kierunku wargowo-

językowym

ZĄB PRZEDTRZONOWY DOLNY

ZĄB PRZEDTRZONOWY DOLNY

DRUGI

DRUGI



Korona większa niż pierwszego



Cechuje ją silniejsze wykształcenie guzka
językowego, który osiąga prawie wysokość
guzka policzkowego



Powierzchnia językowa osiąga prawie
wysokość policzkowej i jest często
asymetryczna, ponieważ wierzchołek guzka
językowego jest przesunięty w stronę mezjalną



Korzeń słabszy niż u pierwszego dolnego
przedtrzonowca i bardziej zaokrąglony na
przekroju



Komora jest obszerna i nieco spłaszczona w
kierunku mezjalno-dystalnym



Kanał pojedynczy

ZĘBY TRZONOWE

ZĘBY TRZONOWE



Ma dwa uchyłki wyższy w guzku policzkowym, niższy

w językowym



CECHY OGÓLNE



Zęby wieloguzkowe



Najsilniej rozwinięte zęby w uzębieniu ludzkim



Korona ma kształt nieregularnego sześcianu



Na powierzchni żucia znajduje się 4-5 guzków, oddzielonych od

siebie głęboką bruzdą



Trzonowce górne mają po trzy korzenie:



2 policzkowe, 1 podniebienny



Trzonowce dolne mają dwa korzenie: mezjalny i dystalny



Komora mieści się głównie w okolicy szyjki, ma tyle uchyłków

ile ząb liczy guzków



Kanały w ilości zazwyczaj odpowiadającej liczbie korzeni



Ząb trzeci jest bardzo zmienny pod względem kształtu i

wielkości, często nie ma go wcale

ZĘBY TRZONOWE GÓRNE

ZĘBY TRZONOWE GÓRNE



ZĄB TRZONOWY GÓRNY PIERWSZY



Największy z trzonowców



Korona ma na przekroju kształt rombu, którego ostre kąty

zwrócone są ku przpdowi i ku stronie podniebiennej



Na powierzchni żucia znajdują się 4 guzki: 2 po stronie

policzkowej 2 po podniebiennej



Guzek podniebienny mezjalny jest największy, podniebienny

dystalny najmniejszy



Obydwa przednie i obydwa tylne guzki są ze sobą połączone

listewką brzeżną



Oba guzki dystalne są niższe niż mezjalne



Bruzda międzyguzkowa ma kształt litery H



Często występuje na podniebiennej pow. piąty guzek, zwany

guzkiem Carabella, nie sięgający pow. żucia



Powierzchnie styczne oraz policzkowa i podniebienna są

czworoboczne i wypukłe



Korzenie trzy: 2 policzkowe, 1 podniebienny w każdym

przebiega kanał.



Komora jest obszerna ku górze sięga jednak tylko do 1/3

wysokości korony

ZĄB TRZONOWY GÓRNY DRUGI

ZĄB TRZONOWY GÓRNY DRUGI



Rozróżniamy trzy postacie tego zęba:

1)ząb 4-guzkowy, podobny do pierwszego trzonowca

2) ząb 3-guzkowy wskutek redukcji tylnego guzka

podniebiennego

3) ząb o koronie wydłużonej w kierunku mezjalno-

dystalnym postać kompresyjna (g.pol.mezj. leży z przodu
za nim g.pol.dyst i mezj.podn., a za nimi g.podn.dyst)



Korzenie podobne do korzeni pierwszego trzonowca, są
tylko cieńsze i często zlane



Najczęściej występuje forma 3-guzkowa, gdzie komora
ma kształt trójkąta



W formie 4-guzkowej komora ma kształt rombu

ZĄB TRZONOWY GÓRNY TRZECI

ZĄB TRZONOWY GÓRNY TRZECI



Ząb o najbardziej zmiennym kształcie



Czasem większy od 2 trzonowca, a
niekiedy występuje w formie szczątkowej



Liczba korzeni zmienna może występować
1 korzeń powstały przez połączenie się
wszystkich



Najczęstsza postać 3-guzkowa



Kształt korony i kanałów zmienia się w
zależności od liczby guzków i korzeni

ZĘBY TRZONOWE DOLNE

ZĘBY TRZONOWE DOLNE



Korony prostokątne o 4 lub 5 guzkach



Bruzda międzyguzkowa ma kształt krzyża



Guzki dystalne są niższe niż mezjalne



Forma 5-guzkowa ma 3 guzki policzkowe i

2 językowe



Charakterystyczny jest brak listewki

szkliwnej między guzkami policzkowymi i

językowymi



Powierzchnia policzkowa jest pochylona w

stronę językową



Korzenie dwa mezjalny i dystalny



Korzeń dystalny ma 1 kanał, korzeń

mezjalny 2 kanały

ZĄB TRZONOWY DOLNY PIERWSZY

ZĄB TRZONOWY DOLNY PIERWSZY



Korona najczęściej 5-guzkowa, więc pow.

żucia jest pięcioboczna



Niekiedy pow. jest 6-guzkowa i wtedy szósty

guzek wsunięty jest między dwa językowe



Korzenie dwa mezjalny i dystalny czasem

występuje trzeci korzeń



Bruzda międzyguzkowa poprzeczna

przechodząc na policzkową powierzchnię

korony, niemal do środka jej wysokości,

kończy się małym zagłębieniem zwanym

otworem ślepym. Częste miejsce wyjścia

próchnicy

ZĄB TRZONOWY DOLNY DRUGI

ZĄB TRZONOWY DOLNY DRUGI



Korona prawie zawsze 4-guzkowa

znacznie rzadziej 5-guzkowa, także

ma przeważnie kształt sześcianu



Również występuje otwór ślepy



Cechy budowy korzeni i komory

podobne jak w pierwszym

trzonowcu, jednak częściej niż u

tamtego spotyka się zrośnięcie

korzeni

ZĄB TRZONOWY DOLNY TRZECI

ZĄB TRZONOWY DOLNY TRZECI



Mniej zmienny niż górny ząb mądrości



Liczba guzków może wynosić 4,5,6,7 rzadko

tylko 3



Ząb ten ma najmniej 2 korzenie, których

końce są często silnie zagięte ku tyłowi i

przybierają czasem kierunek niemal poziomy



Stosownie do zmienności korzeni również

występuje zmienność kanałów



Jest nieco większy od górnego zęba

mądrości,szczególnie w kierunku mezjalno-

dystalnym

BUDOWA HISTOLOGICZNA

BUDOWA HISTOLOGICZNA

ZĘBÓW STAŁYCH Z NIE

ZĘBÓW STAŁYCH Z NIE

ZAKOŃCZONYM

ZAKOŃCZONYM

ROZWOJEM

ROZWOJEM

SZKLIWO

SZKLIWO



Młode szkliwo zbudowane jest z

nielicznych kryształów hydroksyapatytu

połączonych substancją

międzypryzmatyczną



Z wiekiem odkłada się większa ilość

hydroksyapatytów, a substancja

międzypryzmatyczna ulega zwapnieniu



Dochodzi do zmniejszenia zawartości

wody, węglanów w szkliwie, a zwiększa się

zawartość azotu, fluoru, żelaza i ołowiu



Dochodzi do ograniczenia

przepuszczalności dla niektórych

cząsteczek, zwiększenia odporności na

działanie kwasów, co zmniejsza skłonność

do próchnicy

ZĘBINA

ZĘBINA



W zębach młodych w porównaniu z

zębami dojrzałymi występuje cieńsza

warstwa zębiny



Większa ilość przestrzeni

międzykulistych



Kanaliki zębinowe są szerokie i z

wiekiem ulegają zwężeniu w wyniku

odkładania się soli mineralnych w

matrycy dookoła kanalików

MIAZGA

MIAZGA



Zawiera więcej elementów komórkowych, a mniej włóknistych



Z wiekiem komórki miazgi zmniejszają swoją objętość



Mniej jest komórek kulistych natomiast więcej komórek

gwiaździstych



Ogólna liczba komórek zmniejsza się w kierunku do

wierzchołka



Odontoblasty wraz z wiekiem ulegają stłoczeniu i zmieniają

swój walcowaty kształt na mniej regularny



Nie stwierdza się się występowania włókien elastycznych



Znajdują się tylko włókna kolagenowe i srebrochłonne



Młoda miazga jest dobrze unaczyniona



W okolicy okołowierzchołkowej znajduje się tkanka

zawiązkowa, która jest odpowiedzialna za dalsze tworzenie

korzenia



Zbudowana jest ona z pochewki Hertwiga i woreczka

zębowego



Próg pobudliwości jest zwykle wyższy niż w zębach dojrzałych

SZCZELINA DZIĄSŁOWA

SZCZELINA DZIĄSŁOWA



Zależnie od stopnia
zaawansowania procesu
wyrzynania szczelina dziąsłowa ma
różną głębokość fizjologiczną od 2
do 8 mm



Głębokość kieszonki dziąsłowej
zmniejsza się w miarę wyrzynania
się zęba