Slajd 1

Podstawy Badania głowy

i szyi



Badanie głowy i szyi obejmuje cechy, które

mogą dotyczyć wielu narządów, np..

Układu nerwowego, kostno-stawowego,

oddechowego, krążenia, narządu wzroku,

słuchu.



Celem badania

jest rozpoznanie i

dokonanie oceny zaburzeń w ich obrębie



Badanie pielęgniarskie głowy

powinno

być poprzedzone

oceną świadomości

pacjenta, poprzez określenie orientacji

chorego do miejsca, czasu i osób.

Jest to badanie szczególnie ważne u

pacjentów, którzy:



Odzyskali przytomność po utracie

świadomości



Byli resuscytowani



Mieli okresy odurzenia lub

dezorientacji (picie alkoholu)



Przebyli uraz głowy



Przedawkowali leki



Byli leczeni psychiatrycznie



Badanie rozpoczynamy od wywiadu



Jednym ze sposobów zdobycia

informacji o dolegliwości jest

badanie według systemu OLD CART:

O- początek

L- lokalizacja

D- czas trwania

C- charakter

A-czynniki pogarszające

R- czynniki łagodzące

T- zastosowane leczenie

Badanie czaszki



Należy zebrać wywiad dotyczący

występowania bólu głowy (charakter,

nasilenie, umiejscowienie, czas trwania)

oraz zawrotów głowy.



Oglądaniem należy ocenić wielkość

czaszki i wzajemne proporcje jej

wymiarów.



Palpacyjnie można ocenić: obecność

nieprawidłowych konturów czaszki,

zbadać bolesność na opukiwanie i ucisk

Włosy

Wyróżniamy:

•

łysienie typu męskiego

•

łysienie typu rozlanego

•

łysienie plackowate

•

łojotokowe zapalenie skóry

•

Łuszczyca, grzybice „strzygące”

•

wszawica

•

przedwczesne siwienie

Twarz

W ocenie głowy zwraca się uwagę na wyraz twarzy:

•

facies hippocratica – blade policzki, silnie zaznaczone

fałdy twarzy, zaostrzony, spiczasty nos, zapadnięte oczy,

zimne uszy, twarz bladosina, pokryta silnym potem

•

twarz maskowata - bez mimiki, sztywna (parkinsonizm)

•

twarz nieruchoma – fałdy skóry, czoło wygładzone, mało

elastyczna

•

Twarz księżycowata – zespół i choroba Cushinga

•

twarz lwia – nacieki skóry w okolicy czoła, policzków i

brody

•

mongolizm – twarz okrągła, skośne oczy, czaszka

krótkowymiarowa

•

facies acromegalica – twarz masywna o grubych rysach,

wystających łukach brwiowych, dużym nosie, szczęka

dolna wystająca ku przodowi, o mięsistym języku.

Badanie narządu wzroku



W ocenie wstępnej chorego

zwracamy uwagę na zaburzenia

funkcji oka, które mogą powodować

upośledzoną sprawność poruszania

się, braku możliwości

porozumiewania się za pomocą

kontaktu wzrokowego, konieczność

korzystania z pomocy optycznych

( okulary, lupy, soczewki kontaktowe).



Przy zbieraniu wywiadu dotyczącego

narządu wzroku pytamy pacjenta o:



Dolegliwości ze strony oczu zgłaszane

przez pacjenta (moment pojawienia się

dolegliwości, czas trwania, środki

przynoszące ulgę)



Doznane urazy



Postawione dotychczas rozpoznania



Stosowane leczenie



Występowanie alergii



Obecność innych chorób układowych



Ból oczu, pogorszenie widzenia,

wrażliwość na światło

Badanie ostrości wzroku



Badanie ostrości wzroku jest podstawowym

testem czynnościowym oczu i powinno być

wykonywane przy każdym badaniu narządu

wzroku



Badanie to przeprowadza się dla każdego oka

osobno, rozpoczynając od oka prawego (lub

oka chorego), dbając o staranne zasłonięcie

oka niebadanego ( nie należy uciskać gałki

ocznej)



Bardzo ważne jest aby krawędź każdej

przesłony szczelnie przylegała do boku nosa!

cd.



Do badania ostrości wzroku służą

tablice Snellena



Są to tablice ze specjalnie dobranymi czarnymi

znakami zwanymi

optotypami

- litery, cyfry,

pierścienie, haki, łapy, obrazki



U małych dzieci badanie polega na obserwacji czy

dziecko śledzi poruszające się przedmioty oraz czy

potrafi chwycić je w rączkę



Optotypy należy wskazywać kolejno od góry w dół, a

nie wybiórczo z każdego rzędu czy tez pojedynczo



Ostrość wzroku osoby badanej wyraża się

stosunkiem odległości, w jakiej badany znajduje się

od tablicy (d), widząc ten znak, do odległości, z

jakiej ten znak widzi oko zdrowe (D)

Cd.



Przy niższej ostrości wzroku badający pokazuje

pacjentowi własne rozstawione palce z odległości

1,5m lub 20-30 cm i poleca mu je liczyć.



Przy nierozróżnieniu palców nawet przed okiem

przeprowadza się badanie zdolności widzenia ruchu



Badający porusza w tym celu ręką przed okiem

badanego, z góry na dół lub z boku na bok, pytając o

kierunek ruchu ( trzeba uważać aby badany nie

rozpoznał kierunku ruchy na podstawie wywołanego

ruchu powietrza)



Najniższym stopniem zdolności widzenia jest poczucie

światła. Poczucie światła bada się w przyciemnionym

pokoju, rzucając wiązkę światła na wprost i 4 sektory

(górny, dolny, przyśrodkowy i boczny). Brak poczucia

światła jest równoznaczny z całkowita ślepotą.

Badanie pola widzenia



Pole widzenia jest to zbiór wszystkich

punktów w przestrzeni postrzeganych

równocześnie z punktem, na którym

skierowana jest oś widzenia. Uszkodzenie

siatkówki, nerwu wzrokowego i drogi

wzrokowej, a także centralnego układu

nerwowego prowadzi do zmian w polu

widzenia. Orientacyjną metoda badania pola

widzenia, służącą do zorientowania się, czy

nie występują w nim duże ubytki, jest tzw.

konfrontacyjna metoda badania pola

widzenia.

Konfrontacyjna metoda

badania pola widzenia



Polega ona na porównaniu pola widzenia

badającego i badanego. Osoby te ustawiają się

naprzeciw siebie w odległości 1 m, ich oczy

muszą znajdować się w jednym poziomie, a

każdy zasłania dłonią oko naprzeciwległe.

Pacjent okiem badanym patrzy na znajdujące się

przed nim odsłonięte oko badającego,

skierowane również na wprost. Badający,

trzymając w jednoimiennej do oka ręce

kontrastowy przedmiot( np.. Długopis, wacik)

przesuwa go od obwodu ku centrum, trzymając

rękę w połowie odległości pomiędzy badanym a

sobą,

Cd.



Badany informuje o momencie zauważenia

przedmiotu. Brak równoczesnego spostrzegania

przedmiotu przesuwanego w 8 zasadniczych

kierunkach ( pionowych, poziomych i skośnych)

pozwala na stwierdzenie dużych odchyleń od

normy.



Bardziej specjalistyczne i szczegółowe badanie za

pomocą aparatów zwanych

perymetrami

przeprowadza okulista lub specjalnie przeszkolona

pielęgniarka.

Perymetria

jest szczególnie

użyteczna w przypadku przewlekłych chorób oczu.

Badanie ciśnienia

wewnątrzgałkowego



Prawidłowe ciśnienie gałki ocznej zależy od równowagi

pomiędzy wytwarzaniem a odpływem cieczy wodnistej oka.



Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego nosi nazwę

tonometrii,

a przyrządy do pomiaru to

tonometry

Ciśnienie można mierzyć metodą impresyjną (wgłębiającą)

lub aplanacyjną (spłaszczającą).



Wszystkie pomiary ciśnienia śródgałkowego określa się w

mmHg.



Wskazane jest, zwłaszcza przy tonometrii impresyjnej aby

powieki, pozbawione były makijażu.



Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Przy

badaniu dzieci może zaistnieć konieczność znieczulenia

ogólnego

Cd.



Orientacyjnym badaniem ciśnienia wewnątrz

gałkowego i pozwalającego na porównanie

napięcia obu oczy jest badanie palpacyjne,

podczas którego pacjent patrzy w dół, nie

zamykając powiek. Badający układa palce

wskazujące obu rak na powiece górnej ponad

tarczką a palce środkowe obu rąk opiera na czole

badanego. Następnie wywiera oboma palcami

wskazującymi delikatny, naprzemienny ucisk na

oko, badając jego napięcie. Ocenę ułatwia

porównanie ciśnienia badanego z ciśnieniem w

drugim oku pacjenta

Badanie osadzenia gałek

ocznych



Osadzenie gałki zmienia się wskutek

jej przemieszczania ku przodowi, co

powoduje wytrzeszcz lub ku tyłowi –

zapadnięcie gałki.

Wytrzeszc
z

Cd.



Ustawienia gałek ocznych przy patrzeniu w dal

powinno być równoległe. Nieprawidłowe

odchylenie jednego z oczu w czasie patrzenia

na wprost może sugerować zeza.



Test Hischberga- Badanie symetrycznego

ustawienia obu osi gałek ocznych przeprowadza

się, kierując na nie z odległości 1 m światło

latarki i obserwując położenie odblasków

rogówkowych. Odblask ten powinien znajdować

się w obu oczach dokładnie w tej samej pozycji

– w środku źrenicy.



Innym badaniem umożliwiającym wykrycie

zeza jest naprzemienne zakrywanie oczu-

cover test.



Aby przeprowadzić to badanie, należy polecić

badanemu patrzeć przed siebie w jeden punkt,

dłonią lub nieprzejrzystą zasłonką zasłania się

na przemian prawe i lewe oko. Jeśli gałki nie

zmieniają swojego ustawienia i nie wykonują

ruchów nastawczych przy naprzemiennym

zasłanianiu oczu to można stwierdzić

równoległe ustawienie gałek ocznych.



Rodzaje zeza:

•

zez rozbieżny,

•

zez ku dołowi

•

zez zbieżny

•

połączenia, np : zez zbieżny i ku dołowi

Badanie ruchomości gałek

ocznych



Badanie ruchomości oczu sprawdza się

we wszystkich kierunkach spojrzenia:

pionowych, poziomych i skośnych. W

trakcie tego badania obserwujemy, czy

nie występuje brak ruchomości gałki w

kierunku działania mięśni porażonych.

Należy zwrócić również uwagę, czy nie

pojawiają się niezamierzone, rytmiczne

ruchy oczu charakterystyczne dla

oczopląsu.

Badanie powiek i rzęs



Oglądając powieki, należy ocenić symetryczność

szpar powiekowych, jak również zwrócić uwagę

na ustawienie brzegu wolnego powieki górnej

oraz powieki dolnej. Szczelność zamknięcia

szpary powiekowej sprawdza się, polecając

badanemu zamknąć oczy „jak do snu”;

ewentualna niedomykalność może spowodować

groźne w skutkach wysychanie rogówki i

spojówki. Ocenie podlega także skóra powiek i

kierunek wzrostu rzęs oraz ich położenie w

stosunku do gałki ocznej. Rzęsy powinny być

wolne od wydzieliny.

Cd.

Symetria szpary powiekowej:

•

opadnięcie powiek symetryczne

•

opadnięcie powiek asymetryczne (porażenie n. III,

zespół Hornera)

•

poszerzenie szpary powiekowej (porażenie n. VII)

Powieki:

•

wywinięcie powiek – na zewnątrz

•

wywinięcie powiek – do wewnątrz

entropio

•

jęczmień (ropne zapalenie mieszka przywłosowego)

•

gradówka (zapalenie gruczołu Meiboma)

•

kępki żółte

xanthelasma (hiperlipidemia)

Badanie spojówki i

twardówki

Aby zbadać spojówkę powieki dolnej,

należy:

-odciągnąć dolną powiekę w dół i

polecić pacjentowi patrzeć w górę.

Zwraca się uwagę na przekrwienie,

obecność wybroczyn, wydzieliny

(ropnej, śluzowej), ciała obcego.

Przy oglądaniu powieki górnej należy

powiekę odwrócić. Technika

odwracania powieki górnej: -polecamy

pacjentowi patrzeć w dół, nie

zamykając oczu

-następnie przytrzymując powiekę

prawą ręką za rzęsy, lekko ściągamy ja

w dół

-na górną granicę powieki górnej

kładziemy szklana pałeczkę, patyczek z

nawiniętym wacikiem lub kciuk lewej

ręki

-równolegle do szpary powiekowej,

prawa ręką odciąga się brzeg wolny

powieki i pociąga go ku górze, przy

równoczesnym spychaniu górnego

brzegu powieki ku dołowi

Po wykonaniu w ten sposób manewru

odwrócenia powieki, usuwa się spod

niej pałeczkę lub kciuk, przyciskając

lewa ręka rzęsy w celu

unieruchomienia powieki. Następnie

należy spojówkę przepłukać, a jeśli

zachodzi taka konieczność, usunąć

ciało obce sterylnym gazikiem, zwilżona

woda destylowaną. Podobnie

postępujemy z ciałami obcymi

znajdującymi się w dolnym załamku

spojówki, które uwidaczniają się po jej

odwróceniu z wynicowaniem załamka.

Badanie tęczówki

Badanie tęczówki polega m.in. na

obejrzeniu jej barwy, która może być

zmieniona w przebiegu stanu zapalnego

np. tęczówka niebieska staje się

zielonkawa. Może wystąpić wrodzona

różnobarwność

tęczówki( heterochromia), która polega

na różnicy w barwie oczu.

Badanie odruchów

źrenicznych

Źrenice powinny być równoległe i

okrągłe Oświetlenie źrenicy jednego

oka latarką, powinno spowodować jej

zwężenie (reakcja bezpośrednia na

światło), źrenica w drugim oku powinna

zwężać się w takim samym stopniu

(reakcja pośrednia na światło). Drugie

oko badamy w ten sam sposób.

Badający powinien zanotować obecność

reakcji źrenic oraz ocenić, czy ich siła

jest jednakowa w obu oczach. Należy

również zwrócić uwagę na kolor

źrenic ,które w pewnych stanach

patologicznych mogą być mniej czarne

lub białawe.

Badanie dna oka

Jest to podstawowe badanie układu

wzrokowego. Określa ono bowiem nie

tylko zmiany miejscowe, ale również w

dużym stopniu pozwala na ocenę stanu

ogólnego chorego. Informacje uzyskane

z badania dna oka mogą wskazywać na

chorobę oczu np. jaskrę.

Najczęściej badanie dna oka wykonuje

się przy pomocy wziernikowania

bezpośredniego. Polega ono na użyciu

różnych typów wzierników

elektrycznych-oftalmoskopów.

Oftalmoskop daje w oku bez wady

refrakcji 12-16 krotne powiększenie

obrazu dna oka, przy polu obserwacji

obejmującym ok. 10o i pozwala na

dokładną ocenę części centralnej.

Należy poprosić badanego o zdjęcie

okularów, soczewki kontaktowe mogą

pozostać na oczach. Badający powinien

również zdjąć swoje okulary-pozwala to

na lepsze ,,zbliżenie” do pacjenta. W

celu korekcji ewentualnej wady

refrakcji badanego i/lub badającego w

otwór, przez który obserwowane jest

dno oka, odpowiednim pokrętłem

można wprowadzić soczewki

korekcyjne - skupiające(+) obrazu.

Następnie należy poprosić pacjenta o

patrzenie w dal. Pokój powinien być

przyciemniony, ułatwia to badanie,

dzięki szerszej źrenicy, w celu

dokładnego badania, źrenicę należy

rozszerzyć farmakologicznie.

Badanie przeprowadza się, trzymając

wziernik przed własnym okiem i

zbliżając się do oka chorego w ten

sposób, że prawie oko badającego

obserwuje dno oka prawego, a lewe-

lewego oka pacjenta. Aby, zbadać

plamkę. Można poprosić pacjenta o

patrzenie w światło oftalmoskopu.

Wadą wziernika jest niewielkie pole

obserwacji, trudna dostępność

skrajnego obwodu dna oka oraz

dwuwymiarowość obrazu.

Badanie nosa

Przy oglądaniu nosa zewnętrznego

należy zwrócić uwagę na jego kształt i

symetrię oraz ruchy skrzydełek nosa

podczas wdechu i wydechu powietrza.

Ocenie podlega skóra nosa, jej

zabarwienie, obrzęk, wykwity i

bolesność dotykowa. Uniesienie

kciukiem czubka nosa ku górze w linii

pośrodkowej pozwala uwidocznić część

przednią przegrody nosa, tj. słupek

nosa, a po jego bokach przednie odcinki

jam nosa, które należy ocenić pod

kątem obecności wydzieliny.

Ocenę drożności przewodów nosa

można przeprowadzić, badając

intensywność strumienia wydychanego

powietrza przez nozdrze przednie,

przed którym umieszcza się cienki

gazik( drugie nozdrze należy zacisnąć

placem). W celu stwierdzenia

utrudnienia oddychania przez nos

należy polecić choremu, aby zamknął

palcami jeden z otworów nosa i

oddychał przez drugi przy zamkniętych

ustach. Możemy również oceniać

zdolność odczuwania zapachów,

pacjentowi po zasłonięciu obu oczu i

jednego z otworów nosowych,

podajemy do wąchania cytrynę lub

kawę i prosimy o rozpoznanie tego

zapachu. Każdy przewód spr.

oddzielnie.

Badanie ucha

Należy zebrać wywiad dotyczący

problemów ze słuchem i zwrócić uwagę

na głuchotę lub niedosłuch jedno- lub

obustronny oraz noszony aparat

słuchowy. Jeśli chory słyszy gorzej,

powinno się ustalić czas trwania tego

stanu oraz to, w jakich okolicznościach

doszło do utraty słuchu. Należy zapytać

o występowanie bólu ucha, wydzieliny z

ucha, szumów usznych. Podczas

oglądania i palpacji małżowin usznych

ocenia się ich kształt, wielkość,

symetrię, obecność wykwitów skórnych

a także bolesność palpacyjną

małżowiny usznej i bolesność ucha przy

ucisku skrawek.

Za małżowiną uszną należy ocenić

wrażliwość na ucisk wyrostka

sutkowatego. Dla uwidocznienia

zewnętrznego przewodu słuchowego u

dzieci poniżej 3 r.ż pociąga się za płatek

małżowiny ku dołowi i ku tyłowi, u osób

dorosłych ku górze i ku tyłowi. W

zewnętrznym przewodzie słuchowym

często można dostrzec woskowinę, u

chorego z dolegliwościami bólowymi

należy zwrócić uwagę na obecność

wydzieliny i ciał obcych.

Zaawansowane techniki takiego

badania wymagają użycia

instrumentów, np. otoskopu.

Badanie ucha

otoskopowe

Otoskop umożliwia badanie przewodu

słuchowego zewnętrznego oraz błony

bębenkowej, która stanowi element

ucha środkowego. Przyrząd ten składa

się z zestawu wymiennych wzierników

usznych, wbudowanego źródła światła

oraz ukł. powiększającego. Podczas

badania prawego ucha otoskop

powinien być trzymany w prawej ręce,

a lewego w lewej. Należy wybrać

możliwie największą średnicę

wziernika, która będzie pasowała do

przewodu słuchowego zewnętrznego.

Umożliwia to najlepsze oświetlenie.

Przewód słuchowy zewnętrzny jest

zbudowany z części zewnętrznej

chrzęstnej i wewnętrznej kostnej.

Część chrzęstna jest wygięta. Aby

uzyskać wspólną oś chrzęstnej i

kostnej, należy odciągnąć małżowinę

uszna ku górze i ku tyłowi. Manewr ten

umożliwia prawidłowe wprowadzenie

wziernika wzdłuż osi długiej przewodu

słuchowego. Wziernik wprowadza się

bardzo ostrożnie. Nie wolno

wykonywać gwałtownych ruchów,

ponieważ ściana przewodu jest bardzo

wrażliwa i łatwo ją uszkodzić.

Wprowadzenie wziernika powoduje

czasem odruchowy kaszel.

Przewód słuchowy zewnętrzny ocenia

się pod kątem obecności woskowiny,

ciał obcych, obrzęku skóry,

patologicznej wydzieliny. Jeśli w

badaniu przeszkadza obecność

woskowiny, przewód słuchowy

zewnętrzny należy przepłukać ciepłą

wodą. Płukanie wodą jest

przeciwwskazane w następujących

sytuacjach: perforacja błony

bębenkowej, stan po operacji ucha,

przebyty uraz błony bębenkowej lub

przewodu słuchowego zewnętrznego.

Określanie ostrości

słuchu

Ostrość słuchu to zdolność słyszenia i

rozpoznawania dźwięków. Badanie słuchu

może być badaniem subiektywnym lub

obiektywnym. Badanie subiektywne polega na

potwierdzeniu przez pacjenta słyszenia poszcz.

dźwięków podawanych przez badającego.

Badanie obiektywne polega na rejestracji

potencjałów elektrycznych w ukł. nerwowym.

W najprostszym badaniu subiektywnym ocenia

się słuch mową potoczną, szeptem i stroikami,

wykorzystując dwie próby: na przewodnictwo

kostne obuuszne-próba Webera, na

przewodnictwo powietrzne-próba Rinne a. W

pracowni audiologicznej badanie subiektywne

to audiometria, a badanie obiektywne to

tympanometria

Badanie jamy

ustnej

Przeprowadzając wywiad należy

zapytać pacjenta o suchość w jamie

ustnej, ból gardła, trudności w

połykaniu. Podczas oceny jamy ustnej

należy obejrzeć kolejno: przedsionek

jamy ustnej, dno jamy ustnej, ujście

ślinianek, stan dziąseł, język,

podniebienie i uzębienie. Należy ocenić

stan gardła i migdałków

podniebiennych. Ocenę migdałków

umożliwia delikatne uciśnięcie nasady

języka szpatułką. Oglądaniem bada się

wielkość migdałków, ich symetrię, stan

błony śluzowej, zwracając uwagę na

obecność nalotów i obrzęku.

Podczas badanie fizykalnego należy

sprawdzić: ruchomość języka i

podniebienia miękkiego, obecność śliny,

barwę błon śluzowych na powierzchni

języka i na obu powierzchniach

policzkowych, błona śluzowa powinna

być różowa i gładka. Należy odnotować

obecność plam, nalotów. Każda zmiana

na powierzchni błony śluzowej

wewnątrz jamy ustnej, jak:

owrzodzenie, narośl, guzek, brodawka

lub inna obecna dłużej niż 3 tygodnie

powinna być zgłoszona lekarzowi.

Ocenie podlega również stan uzębienia.

Za gryzienie i żucie pokarmów są

odpowiedzialne zęby, których u osoby

dorosłej powinno być 32(zęby stałe), a

u dzieci 20(zęby mleczne). W wyniku

próchnicy i urazów może dojść do

utraty uzębienia, które bywa

uzupełniane protetycznie. Podczas

rozmowy z pacjentem konieczne jest

zwrócenie uwagi na zapach z ust, gdyż

wiele problemów zdrowotnych cechuje

specyficzny odor, tzw. fetox ex ore,

wyst. np. w przebiegu ropnych

schorzeń stomatologicznych, czy

zapach acetonu-mogący być objawem

cukrzycy lub odwodnienia.

Badanie szyi

Oglądaniem i obmacywaniem

przeprowadza się ocenę ślinianek,

węzłów chłonnych oraz gruczołu

tarczowego. Stojąc za pacjentem i

pochylając jego głowę do przodu,

palpacyjnie ocenia się powierzchowne

węzły chłonne: potyliczne, karkowe,

zauszne, przeduszne, podżuchwowe,

podbródkowe i szyjne wzdłuż mięśnia

mostkowo-obojczykowo- sutkowego.

Określa się ich bolesność, wielkość,

spoistość, przesuwalność względem

podłoża i symetrię). Prawidłowo węzły

chłonne są niewyczuwalne, stają się

dostępne palpacyjnie po powiększeniu.

Pacjent powinien pochylać głowę do

przodu, odchylać do tyłu i na boki, a

także rotować ją w obie strony w

obszarze około180stopni kątowych.

Tarczycę bada się poprzez

obmacywanie oraz oglądanie. Po

obejrzeniu tarczycy badający, stojąc z

tyłu siedzącego chorego, układa palce

rąk na obydwu płatach tarczycy. Należy

określić wielkość tarczycy, jej kształt,

symetrię, powierzchnię (gładka,

guzowata), ruchomość, konsystencję

(miękka, twarda), bolesność.

Document Outline