Według Światowej Organizacji

Zdrowia (WHO) istnieje podział

ludzi w starszym wieku na kilka

grup:

•

od 45 do 60 roku życia –

starzejący się

człowiek

,

•

od 61 do 75 roku życia –

starszy człowiek

,

•

od 76 do 90 roku życia –

stary człowiek

,

•

powyżej 90 roku życia –

bardzo stary człowiek

.

Różnice biologiczne między

organizmem starym a dojrzałym

•

mniejsza wydolność układu krążenia, płuc, wątroby, nerek;

•

większa zawartość tkanki tłuszczowej i płynu międzykomórkowego;

•

mniejsza zawartość wody w całym organizmie i płynu

wewnątrzkomórkowego;

•

mniejsza masa mięśniowa;

•

mniejsza liczba komórek w różnych narządach, zwłaszcza w OUN

•

słabsze zdolności adaptacyjne i autoregulacyjne;

•

słabsze – ruchliwość, wydolność manualna, percepcyjna, wzrok.

Zmiany anatomiczne i

czynnościowe

w przewodzie pokarmowym u osób

starszych

•

alkalizacja soku żołądkowego;

•

osłabienie wydzielania kwasu solnego;

•

zwolniona perystaltyka i opóźnione opróżnianie przewodu

pokarmowego;

•

zmniejszony przepływ krwi przez przewód pokarmowy;

•

zmniejszona powierzchnia wchłaniania;

•

osłabiona absorpcja czynna.

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku -

wchłanianie

•

upośledzenie wchłaniania leków absorbowanych za pomocą

transportu czynnego, takich jak np.:

witaminy B

1

, B

6

,

preparaty wapnia, żelaza

;

•

zwiększenie wchłaniania

lewodopy

;

•

zwiększenie dostępności biologicznej leków podlegających

metabolizmowi pierwszego przejścia, takich jak np.:

propranolol, werapamil, nifedypina, molsydomina,

labetalol, nefazodon, azotany

.

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku -

wchłanianie

Wchłanianie leków, zwłaszcza

hydrofilnych

, przez skórę, z powodu

związanych ze starszym wiekiem zmian

morfologicznych i biochemicznych w

skórze oraz gorszego przepływu krwi przez

tkanki, może być upośledzone.

Przyczyny zmian

dystrybucji

leków

u ludzi starszych

•

zmniejszenie ogólnej masy tkanek;

•

zanik tkanki mięśniowej;

•

rozrost tkanki tłuszczowej;

•

zmniejszenie beztłuszczowej masy ciała;

•

zmniejszenie objętości wody całkowitej;

•

zmniejszenie pojemności wyrzutowej serca;

•

zmniejszenie przepływu krwi przez tkanki i narządy miąższowe (wątroba, nerki);

•

zmniejszenie stężenia albumin w organizmie;

•

zwiększenie stężenia kwaśnej 

1

-glikoproteiny

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku -

dystrybucja

•

zwiększenie objętości dystrybucji leków

lipofilnych

, takich

jak np.:

amiodaron, werapamil, diazepam, lidokaina,

haloperydol, chlorpromazyna, dezipramina, amitryptylina,

barbiturany, glutetimid, klometiazol, teikoplanina

;

•

zmniejszenie objętości dystrybucji leków

hydrofilnych

,

takich jak np.:

antybiotyki aminoglikozydowe, propranolol,

atenolol, sotalol, acebutolol, cymetydyna, teofilina,

digoksyna, hydrochlorotiazyd, sole litu

.

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku –

dystrybucja

c.d.

•

zmniejszenie stopnia wiązania z białkami surowicy krwi leków o

odczynie kwaśnym (

cymetydyna, furosemid

), a przede wszystkim

leków wiążących się z białkami w znacznym stopniu, np.:

warfaryna, fenylbutazon, salicylany, pochodne sulfonylomocznika,

fenytoina

;

•

zwiększenie stopnia wiązania z kwaśną 

1

-glikoproteiną leków o

odczynie zasadowym, takich jak np.:

propranolol, alprenolol,

imipramina, amitryptylina, chlorpromazyna, lidokaina, chinidyna,

mianseryna, dizopyramid.

Przyczyny zmian

metabolizmu

leków u ludzi starszych

•

zmniejszenie przepływu wątrobowego (o 20-

40%);

•

zmniejszenie masy wątroby (o 17-36%);

•

zmniejszenie aktywności enzymów wątrobowych,

biorących udział w procesach I fazy (zwłaszcza

utleniania), ponadto redukcji i hydrolizy.

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku -

metabolizm

•

zmniejszenie klirensu wątrobowego i przedłużenie

biologicznego biologicznego okresu półtrwania

leków metabolizowanych całkowicie lub głównie w

wątrobie podczas procesów I fazy, takich jak:

barbiturany, fenylbutazon, paracetamol, teofilina,

chinidyna, pochodne benzodiazepiny (diazepam,

chlordiazepoksyd, flurazepam).

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku –

metabolizm

c.d.

•

natomiast procesy metaboliczne II fazy
(wiązanie leków lub ich metabolitów z
kwasem glukuronowym, siarkowym,
acetylacja) nie ulegają u osób w
podeszłym wieku istotnym zmianom.

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku –

metabolizm

c.d.

Zmiany czynności wątroby u osób starszych

mogą spowodować zwiększenie dostępności
biologicznej leków ulegających metabolizmowi
pierwszego przejścia w wątrobie, takich jak:

propranolol, werapamil, lidokaina, nifedypina,
molsydomina, labetalol, nefazodon, azotany

.

Przyczyny zmian

wydalania

nerkowego

u ludzi starszych

•

zmniejszenie masy nerek (o20%);

•

zmniejszenie perfuzji nerek jako następstwo

miażdżycowego zwężenia światła naczyń, zmniejszenia

rzutu minutowego serca;

•

upośledzenie filtracji kłębuszkowej (o 30%), wydalania

kanalikowego, wchłaniania zwrotnego, w następstwie

zmian zwyrodnieniowych w miąższu nerkowym.

Farmakokinetyka u osób w

podeszłym wieku -

wydalanie

•

zmniejszenie klirensu nerkowego leków wydalanych

głownie przez nerki, takich jak np.:

antybiotyki

aminoglikozydowe, digoksyna, enalapryl, kaptopryl,

lizynopryl, niektóre cefalosporyny, penicyliny,

kotrymoksazol, leki moczopędne (furosemid, amiloryd,

hydrochlorotiazyd, triamteren), cymetydyna,

ranitydyna, pochodne sulfonylomocznika

.

Ze względu na przedstawione

zmiany farmakokinetyczne szczególnej

ostrożności wymaga u ludzi starych

dawkowanie leków podlegających

prawom farmakokinetyki nieliniowej,

jak np.:

fenytoina, teofilina

,

salicylany

.

Zmiany właściwości

farmakodynamicznych

leków:

Zmiany właściwości farmakodynamicznych leków

stosowanych u ludzi w starszym wieku wiążą się

najczęściej:

•

ze zmienionymi właściwościami receptorów w

tkankach,

•

ze zmniejszoną liczbą receptorów w tkankach,

co prowadzi do osłabienia działania farmakologicznego.

Niebezpieczeństwa terapii u osób w

podeszłym wieku związane ze

zmianami właściwości

farmakodynamicznych leków:

•

podciśnienie ortostatyczne podczas stosowania leków hipotensyjnych;

•

zaburzenia rytmu serca, zaburzenia czynności przewodu

pokarmowego i OUN, podczas stosowania glikozydów nasercowych;

•

zaburzenia elektrolitowe, zwłaszcza hipokaliemia, podczas stosowania

leków moczopędnych;

•

nasilenie działania i toksyczności leków hamujacych czynność OUN,

zwłaszcza neuroleptyków, leków nasennych, przeciwdepresyjnych,

przeciwlękowych (pochodne benzodiazepiny);

Niebezpieczeństwa terapii u osób w

podeszłym wieku związane ze

zmianami właściwości

farmakodynamicznych leków c.d.:

•

ryzyko krwawień z powodu nasilenia działania leków hamujących krzepnięcie;

•

znacznego stopnia hipoglikemia podczas stosowania zwykłych dawek leków

przeciwcukrzycowych;

•

zmniejszenie wrażliwości receptorów beta układu adrenergicznego, zmniejszenie

wrażliwości na działanie leków beta-adrenomimetycznych (salbutamol,

izoprenalina, orcyprenalina), jak i beta-adrenolitycznych (propranolol, sotalol,

atenolol);

•

zwiększenie wrażliwości receptorów muskarynowych na leki cholinomimetyczne,

zmniejszenie wrażliwości na atropinę i inne leki cholinolityczne, jednakże ryzyko

toksyczności leków cholinolitycznych, zwłaszcza na układ krążenia, jest większe.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Glikozydy nasercowe (digoksyna)

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania, leki

alternatywne

Zaburzenia rytmu, brak łaknienia, nudności, zaburzenia widzenia,

zaburzenia psychiczne (depresja). Wzrost ryzyka toksyczności

digoksyny jest związany głównie ze zmniejszonym wydalaniem

nerkowym digoksyny. Zmniejszenie dawkowania jest niecelowe,

prowadzi do nieskuteczności terapii (subterapeutyczne stężenia w

surowicy). Lepiej tolerowane i bardziej skuteczne w niewydolności

serca u osób starszych są

inhibitory konwertazy angiotensyny

(kaptopryl, enalapryl, peryndopryl, cilazapryl, lizynopryl,

trandolapryl), którymi leczenie powinno być rozpoczynane

ostrożnie od małych dawek, z kontrolą ciśnienia tętniczego krwi.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki hipotensyjne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób

zapobiegania,

leki alternatywne

Podciśnienie ortostatyczne (u 5-33% chorych).

Szczególnie niebezpieczne gwałtowne spadki
ciśnienia tętniczego (niedokrwienie mózgu,
serca, nerek).

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki -adrenolityczne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Leki -adrenolityczne są względnie przeciwwskazane u osób

starszych. Mogą one, zwłaszcza propranolol, poprzez ujemne

działanie inotropowe nasilać lub ujawniać niewydolność serca, a

ponadto nasilać niewydolność oddechową, powodować zaburzenia

czynności OUN. Jednakże wyjątek stanowią

bisoprolol, metoprolol

i

karwedylol

, które są dobrze tolerowane przez osoby starsze,

skuteczne w leczeniu nadciśnienia i zapobieganiu powikłaniom

niewydolności serca. Terapię lekami -adrenolitycznymi należy

rozpoczynać od najmniejszych dawek i stopniowo zwiększać

dawkowanie w zależności od reakcji chorego na lek.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Preparaty zawierające rezerpinę

Niepożądane powikłania polekowe, sposób

zapobiegania,

leki alternatywne

Preparaty zawierające

rezerpinę

powinny być

bezwzględnie przeciwwskazane w podeszłym
wieku, ponieważ mogą wywołać objawy głębokiej
depresji (podobnie jak

klonidyna

i

metyldopa

).

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Prazosyna, pochodne hydralazyny

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Leki te nie powinny być podawane osobom starszym, ponieważ mogą

powodować gwałtowne spadki ciśnienia tętniczego krwi i odruchową

tachykardię, zwiększając zapotrzebowanie mięśnia serca na tlen.

Spośród leków hipotensyjnych dobrze są tolerowane

leki blokujące

kanał wapniowy

, zwłaszcza o długim działaniu, jak

amlodypina,

felodypina

; ponadto wyżej wymienione

inhibitory konwertazy

angiotensyny

, którymi leczenie u osób starszych powinno być

prowadzone bardzo ostrożnie w dawkach wynoszących

1

/

2

-

1

/

3

dawek

standardowych; alternatywnie można stosować leki będące

antagonistami receptora angiotensyny II

, takie jak np.

losartan,

kandesartan

.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki moczopędne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób

zapobiegania,

leki alternatywne

Hipokaliemia, nadmierne odwodnienie,

zaburzenia elektrolitowe. Konieczne jest
podawanie tych leków w mniejszych dawkach
łącznie z preparatami potasu.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Warfaryna

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Stosowanie warfaryny u osób w starszych w celu

zapobiegania i leczenia powikłań zakrzepowych różnych

chorób m.in. migotania przedsionków, wiąże się ze

zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań krwotocznych,

które są następstwem nasilenia jej działania w podeszłym

wieku, m.in. z powodu hipoalbuminemii i równoczesnego

stosowania leków wypierających warfarynę z połączeń z

białkami. W związku z tym należy u starszych chorych

stosować dawki zabezpieczające prawidłowy wskaźnik

protrombinowy mniejsze niż u chorych w młodszym wieku.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Teofilina

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Teofilina jest lekiem o wąskim współczynniku

terapeutycznym. Czynniki ryzyka podeszłego wieku, takie

jak: zmniejszony klirens teofiliny, współistniejące choroby i

polifarmakoterapia mogą spowodować zwiększenie

stężenia teofiliny w organizmie, nasilenie jej działania i

zwiększenie toksyczności. Konieczne jest prowadzenie

terapii monitorowanej stężeniami teofiliny w surowicy

krwi.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy

Niepożądane powikłania polekowe, sposób

zapobiegania,

leki alternatywne

U osób starszych nasila się działanie leków

wpływających hamująco na czynność OUN, ulega
osłabieniu działanie pobudzające czynność OUN.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Barbiturowe leki nasenne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób

zapobiegania,

leki alternatywne

Barbiturowe leki nasenne są bezwzględnie

przeciwwskazane u osób starszych z powodu ich
toksycznego działania na ośrodek oddechowy i
naczynioruchowy.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Pochodne benzodiazepiny

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Pochodne benzodiazepiny są najczęściej używanymi lekami

uspokajającymi i przeciwlękowymi przez ludzi starszych. Mogą

one powodować zaburzenia świadomości, splątanie umysłowe,

paradoksalne pobudzenie, zaburzenia koordynacji ruchowej,

prowadzące do urazów (częste złamania kończyn). Wiele osób w

podeszłym wieku jest uzależnionych od tej grupy leków, czego

następstwem są objawy występujące po ich odstawieniu (drżenie,

pobudzenie, bezsenność). Nie należy stosować leków z tej grupy o

długim okresie działania, np.

chlordiazepoksydu

lub

diazepamu

.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Pochodne benzodiazepiny c.d.

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

W razie konieczności leczenia należy stosować względnie

bezpieczne pochodne benzodiazepiny o krótkim okresie

działania, takie jak:

oksazepam, temazepam

. Natomiast

zażywane jako leki nasenne

nitrazepam, flurazepam, estazolam

powinno się stosować u osób starszych w dawce o

1

/

2

mniejszej

od dawki standardowej. Do nowych bezpieczniejszych leków

nasennych powodujących szybkie zasypianie i krótkotrwałe

działanie należą

leki agonistyczno-antagonistyczne wobec

receptorów GABA-ergicznych: zolpidem, zopiklon, zaleplon

.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki przeciwdepresyjne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą powodować zaburzenia

świadomości, podciśnienie ortostatyczne, objawy atropinowe, będące

wynikiem ich działania cholinolitycznego, które mogą być bardzo

niebezpieczne w podeszłym wieku, majaczenie, ponadto wydłużenie

odstępu Q-T w EKG, powodujące wystąpienie groźnego dla życia

wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes.

Dlatego lekami przeciwdepresyjnymi pierwszego wyboru u osób

starszych powinny być

nieselektywne inhibitory wychwytu serotoniny –

SSRI (fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina, paroksetyna)

wykazujące

słabsze działanie na serce oraz pozbawione działania cholinolitycznego.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki neuroleptyczne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Leki neuroleptyczne, zwłaszcza pochodne fenotiazyny

(

chlorpromazyna, promazyna, tiorydazyna

i inne), mogą

powodować zaburzenia ruchowe – objawy hiperkinetyczne i

dyskinetyczne (późne dyskinezy), objawy pozapiramidowe,

podciśnienie ortostatyczne, depresję, objawy działania

cholinolitycznego (retencja moczu, zaparcia), hipotermię

(szczególnie w porze zimowej).

Tiorydazyna

i

pochodne

butyrofenonu

–

droperydol

i

haloperydol

mogą wydłużać odstęp

Q-T w EKG, powodując wystąpienie groźnego dla życia

wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de

pointes. W razie konieczności należy stosować nowe tzw.

„atypowe” leki neuroleptyczne, takie jak:

rysperydon, kwietapina,

olanzapina, klozapina

, które są pozbawione tego działania na

serce oraz niektórych innych działań niepożądanych

neuroleptyków

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki przeciwpadaczkowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania, leki

alternatywne

Niektóre działania niepożądane leków przeciwpadaczkowych, takie

jak zaburzenia percepcji, powikłania hematologiczne ujawniają się

w znacznie większym stopniu u osób starszych niż u młodszych.

Podobnie działanie kardiotoksyczne nie mające znaczenia

klinicznego u osób młodszych, po dożylnym podaniu

fenytoiny

lub

karbamazepiny

może być groźne dla życia w starszym wieku.

Wskazane jest zmniejszenie początkowej dawki leku

przeciwpadaczkowego u starszych chorych o 50%. Stężenie leku

przeciwpadaczkowego potrzebne do wywarcia działania u osób

młodszych może być groźne dla życia w starszym wieku, dlatego

podczas leczenia należy modyfikować dawki w oparciu o objawy

kliniczne, a nie w oparciu o stężenia leków ustalone jako

terapeutyczne u młodszych osób.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Lewodopa

może wywołać pobudzenie, dezorientację,

podciśnienie ortostatyczne, psychozy; pobudzenie i
dezorientacja związane z leczeniem

selegiliną

mogą być

w znacznym stopniu nasilone u osób starszych, podobnie
jak niepożądane działania leków cholinolitycznych, takie
jak: zaparcie, retencja moczu i suchość w ustach.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki

przeciwzapalne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Z powodu większego stężenia

opioidów

w surowicy krwi u

osób starszych w porównaniu z młodszymi, po zastosowaniu

tych samych dawek mogą się ujawniać w znacznie większym

stopniu ich działania niepożądane, szczególnie nudności,

podciśnienie ortostatyczne, nadmierne uspokojenie,

depresja oddechowa, osłabienie odruchów obronnych.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne

c.d.

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Spośród niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie należy

stosować

fenylbutazonu, indometacyny, diklofenaku

z powodu

niebezpieczeństwa krwawień z przewodu pokarmowego, działania

hepato-, mielo-, nefrotoksycznego oraz z powodu retencji płynów,

co może utrudniać leczenie niewydolności serca i nadciśnienia.

Wskazane jest stosowanie mniej toksycznych pochodnych kwasu

fenylopropionowego, jak:

naproksen, ibuprofen, ketoprofen

oraz

selektywnych inhibitorów COX-2,

jak:

celekoksyb, rofekoksyb.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki przeciwhistaminowe H

1

pierwszej generacji

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Należy unikać u osób starszych leków

przeciwhistaminowych pierwszej generacji takich jak

m.in.:

prometazyna, difenhydramina, klemastyna

ze

względu na nasilenie w tym wieku objawów

pozapiramidowych, senności, działania atropinowego,

zaburzeń orientacji. Lekami z wyboru powinny być

pozbawione tych działań leki przeciwhistaminowe drugiej

generacji, jak np.:

cetyryzyna, loratadyna, feksofenadyna

.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Doustne leki przeciwcukrzycowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Niebezpieczna hipoglikemia. Należy bezwzględnie unikać podawania

chlorpropamidu

, który z powodu dłuższego biologicznego okresu

półtrwania może ulegać kumulacji, zwłaszcza przy współistnieniu

niewydolności nerek. Dużo bezpieczniejsze są doustne leki

przeciwcukrzycowe drugiej generacji –

glipizyd i gliburyd

. Mają one

duży współczynnik leczniczy, nie wiążą się z białkami krwi, nie

istnieje więc niebezpieczeństwo ich stosowania z lekami (salicylany,

sulfonamidy) wypierającymi inne leki z połączeń z białkami krwi.

Należy jednak modyfikować ich dawki u chorych z niewydolnością

nerek.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Antybiotyki aminoglikozydowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób

zapobiegania,

leki alternatywne

U osób starszych antybiotyki aminoglikozydowe

nie powinny być stosowane z powodu przedłużonego

biologicznego okresu półtrwania, połączonego ze

zwiększonym ryzykiem oto- i nefrotoksyczności,

zwłaszcza z towarzyszącą niewydolnością nerek.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Fluorochinolony

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Antybiotyki te (cyprofloksacyna, ofloksacyna, lewofloksacyna,

moksyfloksacyna) powinny być stosowane u osób starszych tylko w

wyjątkowych przypadkach pod ścisłym nadzorem. Mogą one

potęgować zaburzenia czynności OUN, charakterystyczne dla

podeszłego wieku, związane m.in z zaawansowaną miażdżycą, jak:

dezorientacja, osłabienie, drżenie, depresja; nasilać uszkodzenie

ścięgien oraz w znaczniejszym stopniu przedłużać odstęp Q-T,

zwłaszcza u starszych chorych z współistniejącą hipokaliemią i

hipomagnezemią, czego następstwem może być groźny dla życia

wielokształtny częstoskurcz komorowy typu torsade de pointes.

Przykłady leków o zwiększonym ryzyku

wystąpienia powikłań u osób w

podeszłym wieku

Leki przeciwnowotworowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Stosowanie standardowych dawek większości leków

przeciwnowotworowych nie jest przeciwwskazane w podeszłym

wieku. Jednakże takie postępowanie należy indywidualizować w

zależności od stanu klinicznego chorego, od rodzaju nowotworu,

od potencjalnego niebezpieczeństwa powikłań polekowych.

Stwierdzono bowiem, że u starszych chorych w czasie

chemioterapii przeciwnowotworowej istnieje większe ryzyko

uszkodzenia układu krwiotwórczego, zaburzeń czynności serca,

przewodu pokarmowego oraz układu nerwowego.

Ogólne orientacyjne wskazówki

terapeutyczne, według których u

pacjentów w wieku:

• od 65 do 75 lat

– należy zmniejszać dawki

leków o

10%,

• od 76 do 85 lat

– należy zmniejszać dawki

leków o

20%,

• powyżej 85 lat

– należy zmniejszać dawki leków

o

30%

Metoda obliczania dawki leku dla osób

starszych, powyżej 65 roku życia, w

oparciu o klirens całkowity danego

leku, według wzoru:

D* =

Cl*

Cl

D

gdzie:
D* - dawka leku dla osoby > 65 r.ż.
D - dawka standardowa dla osób dorosłych < 65 r.ż.
Cl* - klirens leku u osób > 65 r.ż.
Cl - klirens leku u osób dorosłych < 65 r.ż.

Dodatkowe utrudnienie farmakoterapii

w podeszłym wieku stanowi brak umiejętności

przestrzegania zasad prawidłowego

dawkowania leków i właściwego stosowania

się do zaleceń lekarza oraz brak współpracy

chorego z lekarzem, czyli zakłócenie tzw.

procesu „

patient compliance

”.

Podstawowe zasady i środki

ostrożności, jakich należy

przestrzegać podczas

farmakoterapii osób w

podeszłym wieku

• Należy stosować możliwie jak najmniejszą liczbę leków, unikać

polifarmakoterapii zwiększającej ryzyko powikłań i niepożądanych

interakcji leków.

• Należy rozpoczynać leczenie wcześnie od najmniejszych skutecznych

dawek i stopniowo je zwiększać w miarę potrzeby w myśl zasady „start

low, go slow”, dawki leków muszą być indywidualizowane.

• Unikać leków o wąskim współczynniku leczniczym, których stosowanie

wiąże się ze zwiększonym ryzykiem toksyczności.

Podstawowe zasady i środki

ostrożności, jakich należy

przestrzegać podczas

farmakoterapii osób w podeszłym

wieku c.d.

• Unikać leków o wątpliwym działaniu.

• Nie przedłużać leczenia bez wyraźnej potrzeby.

• Wybrać postać leku łatwą do dawkowania, (np. płyn dawkowany

łyżkami lub łyżeczkami, zawiesinę lub czopek przy trudnościach

z połykaniem), a ponadto zalecić najprostszy, łatwy do

zapamiętania sposób zażywania leków, najlepiej jak najrzadziej

w ciągu doby (1 do 2 razy dziennie) i objaśnić to choremu

dokładnie na piśmie.

Podstawowe zasady i środki

ostrożności, jakich należy

przestrzegać podczas

farmakoterapii osób w podeszłym

wieku c.d.

• Stale kontrolować leczenie, sprawdzać czy chory

przestrzega zaleceń lekarza, sprawdzać instrukcje

dotychczasowego sposobu zażywania leków,

modyfikować sposób stosowania leków.

• Kontrolować stan kliniczny pacjenta, stan

czynnościowy wątroby, serca, nerek oraz innych

narządów.