Ocena

Ocena

funkcjonalna

funkcjonalna

chodu i innych

chodu i innych

form lokomocji

form lokomocji

W analizie funkcji motorycznych osób

W analizie funkcji motorycznych osób

niepełnosprawnych szczególną rolę

niepełnosprawnych szczególną rolę

ma ocena możliwości ruchowych

ma ocena możliwości ruchowych

związanych z różnymi sposobami

związanych z różnymi sposobami

lokomocji.

lokomocji.

Choroby układu nerwowego i aparatu

Choroby układu nerwowego i aparatu

ruchu oraz dłuższa hipokinezja

ruchu oraz dłuższa hipokinezja

spowodowana innymi schorzeniami w

spowodowana innymi schorzeniami w

znaczny sposób upośledzają

znaczny sposób upośledzają

lokomocję.

lokomocję.

Znaczenie rehabilitacji w

Znaczenie rehabilitacji w

zakresie możliwości

zakresie możliwości

lokomocyjnych pacjenta:

lokomocyjnych pacjenta:



Chód i inne formy lokomocji są konieczne

Chód i inne formy lokomocji są konieczne

do zaspokajania potrzeb życia

do zaspokajania potrzeb życia

codziennego.

codziennego.



Większość chorób wpływa niekorzystnie na

Większość chorób wpływa niekorzystnie na

osobniczą lokomocję.

osobniczą lokomocję.



Wzorzec biomechaniczny chodu stanowi

Wzorzec biomechaniczny chodu stanowi

najbardziej wykształconą odruchowo

najbardziej wykształconą odruchowo

funkcję motoryczną człowieka w jego

funkcję motoryczną człowieka w jego

rozwoju ontogenetycznym i

rozwoju ontogenetycznym i

filogenetycznym.

filogenetycznym.



Utrzymanie spionizowanej pozycji i

Utrzymanie spionizowanej pozycji i

wykonywanie ruchów lokomocyjnych

wykonywanie ruchów lokomocyjnych

stanowi dla wielu chorych po ciężkich

stanowi dla wielu chorych po ciężkich

urazach bardzo duży wysiłek fizyczny

urazach bardzo duży wysiłek fizyczny

i wpływa znacząco na całościowy

i wpływa znacząco na całościowy

bilans energetyczny ustroju.

bilans energetyczny ustroju.



Postęp w przywracaniu prawidłowej

Postęp w przywracaniu prawidłowej

lokomocji jest wyrazem skuteczności

lokomocji jest wyrazem skuteczności

procesu rehabilitacji.

procesu rehabilitacji.



Poruszanie się, głównie w pozycji

Poruszanie się, głównie w pozycji

spionizowanej, jest zwykle dla osoby

spionizowanej, jest zwykle dla osoby

niepełnosprawnej najważniejszym celem

niepełnosprawnej najważniejszym celem

usprawniania.

usprawniania.



Osiągnięcie pełnej sprawności chodu

Osiągnięcie pełnej sprawności chodu

stanowi dla osoby dotąd niepełnosprawnej

stanowi dla osoby dotąd niepełnosprawnej

dowód skuteczności rehabilitacji.

dowód skuteczności rehabilitacji.

Intensywne ćwiczenia konieczne do

Intensywne ćwiczenia konieczne do

poprawy jakości chodu wpływają też

poprawy jakości chodu wpływają też

wyraźnie na poprawę ogólnej sprawności i

wyraźnie na poprawę ogólnej sprawności i

wydolności fizycznej chorego.

wydolności fizycznej chorego.

Kontrolę chodu można

Kontrolę chodu można

prowadzić w następujący

prowadzić w następujący

sposób:

sposób:



rejestrować czas pokonanego dystansu przez pacjenta,

rejestrować czas pokonanego dystansu przez pacjenta,



rejestrować czas chodu podczas pokonywania przez

rejestrować czas chodu podczas pokonywania przez

pacjenta określonych przeszkód, np. stopni,

pacjenta określonych przeszkód, np. stopni,

wzniesienia itp.,

wzniesienia itp.,



rejestrować szybkość chodu lub określić odległość

rejestrować szybkość chodu lub określić odległość

przebytą w jednostce czasu,

przebytą w jednostce czasu,



rejestrować długość i częstotliwość kroków,

rejestrować długość i częstotliwość kroków,



rejestrować, przy użyciu platformy tensometrycznej,

rejestrować, przy użyciu platformy tensometrycznej,

siłę nacisku kończyn dolnych i długość poszczególnych

siłę nacisku kończyn dolnych i długość poszczególnych

cykli chodu,

cykli chodu,



określić koszt energetyczny wysiłku fizycznego

określić koszt energetyczny wysiłku fizycznego

związanego z chodem.

związanego z chodem.

Wysiłek fizyczny związany z

Wysiłek fizyczny związany z

lokomocją, szczególnie u osób

lokomocją, szczególnie u osób

niepełnosprawnych, angażuje

niepełnosprawnych, angażuje

wiele grup mięśniowych i

wiele grup mięśniowych i

wymaga określonego nakładu

wymaga określonego nakładu

energii.

energii.

Chód osób zdrowych jest bardzo

Chód osób zdrowych jest bardzo

ekonomiczny, tzn. odznacza się

ekonomiczny, tzn. odznacza się

niewielkim wydatkiem

niewielkim wydatkiem

energetycznym i wysokim

energetycznym i wysokim

współczynnikiem pracy

współczynnikiem pracy

użytecznej, co wskazuje na

użytecznej, co wskazuje na

korzystne relacje pomiędzy

korzystne relacje pomiędzy

wykonaną pracą fizyczną a

wykonaną pracą fizyczną a

energią, która musi być

energią, która musi być

wydatkowana na jej wykonanie.

wydatkowana na jej wykonanie.

Wskutek zaburzonej koordynacji

Wskutek zaburzonej koordynacji

nerwowo-mięśniowej osoba

nerwowo-mięśniowej osoba

niepełnosprawna angażuje podczas

niepełnosprawna angażuje podczas

chodu wiele dodatkowych mięśni, co

chodu wiele dodatkowych mięśni, co

podwyższa koszt energetyczny tego

podwyższa koszt energetyczny tego

wysiłku.

wysiłku.

Chód osób po urazach rdzenia

Chód osób po urazach rdzenia

kręgowego, chodzących w pozycji

kręgowego, chodzących w pozycji

pionowej wymaga

pionowej wymaga

sześciokrotnie

sześciokrotnie

większego nakładu energii niż u osób

większego nakładu energii niż u osób

zdrowych.

zdrowych.

U osób zdrowych odnotowano

U osób zdrowych odnotowano

pozytywną zależność pomiędzy

pozytywną zależność pomiędzy

szybkością chodu a zużyciem tlenu

szybkością chodu a zużyciem tlenu

,

,

lecz tylko w zakresie szybkości

lecz tylko w zakresie szybkości

chodu

chodu

50-100 m/min

50-100 m/min

. Istnieje

. Istnieje

zatem określona szybkość chodu,

zatem określona szybkość chodu,

która jest energetycznie

która jest energetycznie

najoszczędniejsza (niskie zużycie

najoszczędniejsza (niskie zużycie

tlenu) i to kryterium metaboliczne

tlenu) i to kryterium metaboliczne

może wskazywać na stopień

może wskazywać na stopień

fizjologicznej prawidłowości chodu.

fizjologicznej prawidłowości chodu.

Charakterystyka lokomocji

Charakterystyka lokomocji

w urazach rdzenia

w urazach rdzenia

kręgowego

kręgowego



Możliwości lokomocyjne pacjentów po urazie

Możliwości lokomocyjne pacjentów po urazie

rdzenia kręgowego uwarunkowane są:

rdzenia kręgowego uwarunkowane są:



wysokością urazu rdzenia

wysokością urazu rdzenia



stopniem upośledzenia funkcji zespołów

stopniem upośledzenia funkcji zespołów

dynamicznych mięśni

dynamicznych mięśni



Podział pacjentów pod względem

Podział pacjentów pod względem

czynnościowym:

czynnościowym:



z uszkodzeniem rdzenia powyżej Th7

z uszkodzeniem rdzenia powyżej Th7



C1-C5 – ciężki stan kliniczny

C1-C5 – ciężki stan kliniczny



poniżej C5

poniżej C5



z uszkodzeniem rdzenia poniżej Th7

z uszkodzeniem rdzenia poniżej Th7

Jaki jest koszt fizjologiczny

Jaki jest koszt fizjologiczny

różnych form lokomocji?

różnych form lokomocji?

Koszt energetyczny

Koszt energetyczny

fizjologicznego chodu z

fizjologicznego chodu z

szybkością 5,5 km/godz.

szybkością 5,5 km/godz.

wynosi

wynosi

5,5-7,5 kcal/min

5,5-7,5 kcal/min

. w

. w

zależności od podłoża. Jest

zależności od podłoża. Jest

to wysiłek, którego

to wysiłek, którego

zapotrzebowanie

zapotrzebowanie

energetyczne

energetyczne

trzykrotnie

trzykrotnie

przekracza spoczynkową

przekracza spoczynkową

przemianę materii (lekka

przemianę materii (lekka

praca fizyczna).

praca fizyczna).

Uwarunkowania zmieniające wydatek

Uwarunkowania zmieniające wydatek

energetyczny lokomocji chorych z

energetyczny lokomocji chorych z

urazem rdzenia kręgowego:

urazem rdzenia kręgowego:



Poziom uszkodzenia rdzenia i wynikające

Poziom uszkodzenia rdzenia i wynikające

z niego porażenia różnych grup

z niego porażenia różnych grup

mięśniowych

mięśniowych



Rodzaj sprzętu ortopedycznego (wózek,

Rodzaj sprzętu ortopedycznego (wózek,

kula łokciowa, AFO, KAFO, poręcze itp.)

kula łokciowa, AFO, KAFO, poręcze itp.)



Stan funkcjonalny pacjenta (np. okres

Stan funkcjonalny pacjenta (np. okres

hipokinezji czy obniżonej wydolności

hipokinezji czy obniżonej wydolności

fizycznej)

fizycznej)

Paraplegicy uczą się na nowo sposobu

Paraplegicy uczą się na nowo sposobu

poruszania.

poruszania.

OEI (ang.

OEI (ang.

orthopedic

orthopedic

efficiency index

efficiency index

)

)

– wskaźnik,

– wskaźnik,

wyrażony w

wyrażony w

ml O

ml O

2

2

/kg/m

/kg/m

,

,

określający ilość tlenu potrzebną

określający ilość tlenu potrzebną

paraplegikowi do pokonania

paraplegikowi do pokonania

określonego dystansu i

określonego dystansu i

pozwalający porównać koszt

pozwalający porównać koszt

metaboliczny lokomocji

metaboliczny lokomocji

wykonanej odmiennymi

wykonanej odmiennymi

sposobami przez pacjentów o

sposobami przez pacjentów o

równym stopniu upośledzenia

równym stopniu upośledzenia

funkcji motorycznych.

funkcji motorycznych.

Wydatek energetyczny różnych rodzajów

Wydatek energetyczny różnych rodzajów

lokomocji paraplegików w zależności od

lokomocji paraplegików w zależności od

wysokości urazu rdzenia kręgowego

wysokości urazu rdzenia kręgowego

Wózek

Wózek

Chód

Chód

Norma u

Norma u

ludzi

ludzi

zdrowych

zdrowych

Poziom

Poziom

uszkodzeni

uszkodzeni

a rdzenia

a rdzenia

Th

Th

1-9

1-9

Th

Th

10

10

x

x

Th

Th

1-9

1-9

Th

Th

10

10

x

x

x

x

HR

HR

(ud/min)

(ud/min)

133

133

115

115

123

123

120

120

142

142

138

138

100

100

VO

VO

2

2

(ml/kg/min)

(ml/kg/min)

11,1

11,1

11,9

11,9

11,5

11,5

12,1

12,1

15,0

15,0

14,5

14,5

11,4

11,4

OEI

OEI

(ml/kg/m)

(ml/kg/m)

0,16

0,16

0,16

0,16

0,16

0,16

0,73

0,73

0,74

0,74

0,74

0,74

0,15

0,15

Szybkość

Szybkość

(m/min)

(m/min)

68

68

76

76

72

72

18

18

28

28

27

27

80

80

Poruszanie się paraplegika na

Poruszanie się paraplegika na

wózku bez względu na poziom

wózku bez względu na poziom

uszkodzenia rdzenia, zbliżone

uszkodzenia rdzenia, zbliżone

jest pod względem wydatku

jest pod względem wydatku

energetycznego do chodu

energetycznego do chodu

osoby zdrowej, zaś chód w

osoby zdrowej, zaś chód w

pozycji pionowej pięciokrotnie

pozycji pionowej pięciokrotnie

przewyższa wydatek osoby

przewyższa wydatek osoby

zdrowej.

zdrowej.

Różnica w zużyciu tlenu dla

Różnica w zużyciu tlenu dla

pokrycia potrzeb wysiłku

pokrycia potrzeb wysiłku

lokomocji nie leży w

lokomocji nie leży w

przemianach tlenowych

przemianach tlenowych

(MET), lecz w wydatku

(MET), lecz w wydatku

energetycznym potrzebnym

energetycznym potrzebnym

do pokonania 1 m dystansu.

do pokonania 1 m dystansu.

Wpływ rodzaju sprzętu

Wpływ rodzaju sprzętu

ortopedycznego na wydatek

ortopedycznego na wydatek

energetyczny chodu paraplegika:

energetyczny chodu paraplegika:



Pacjenci posługujący się AFO poruszają

Pacjenci posługujący się AFO poruszają

się o 30% szybciej i zużywają 40% mniej

się o 30% szybciej i zużywają 40% mniej

tlenu niż pacjenci używający KAFO.

tlenu niż pacjenci używający KAFO.



Poruszanie się przy poręczy jest

Poruszanie się przy poręczy jest

wolniejsze o 64% niż chód normalny (29

wolniejsze o 64% niż chód normalny (29

m/s i 80 m/s), zużycie tlenu większe o

m/s i 80 m/s), zużycie tlenu większe o

38% (16,5 ml O

38% (16,5 ml O

2

2

/kg/min i 12 ml

/kg/min i 12 ml

O

O

2

2

/kg/min), a HR wzrasta do 145

/kg/min), a HR wzrasta do 145

ud./min.

ud./min.

Intensywność wysiłku fizycznego

Intensywność wysiłku fizycznego

chodu paraplegików w porównaniu

chodu paraplegików w porównaniu

do osób zdrowych.

do osób zdrowych.



Przy szybkości poruszania ok. 2,5

Przy szybkości poruszania ok. 2,5

km/godz., wydatek energetyczny jazdy na

km/godz., wydatek energetyczny jazdy na

wózku jest niższy niż chodu osoby

wózku jest niższy niż chodu osoby

zdrowej.

zdrowej.



Przy szybkości powyżej 3,5 km/godz.

Przy szybkości powyżej 3,5 km/godz.

Chód osoby zdrowej jest bardziej

Chód osoby zdrowej jest bardziej

ekonomiczny – 25% wyższe wartości HR

ekonomiczny – 25% wyższe wartości HR

u paraplegików poruszających się na

u paraplegików poruszających się na

wózku w porównaniu z chodem osoby

wózku w porównaniu z chodem osoby

zdrowej (stres i nadmierne wykorzystanie

zdrowej (stres i nadmierne wykorzystanie

do pracy kończyn górnych).

do pracy kończyn górnych).

Pacjenci z urazem

Pacjenci z urazem

rdzenia kręgowego

rdzenia kręgowego

pragnący poruszać się w

pragnący poruszać się w

pozycji pionowej

pozycji pionowej

powinni reprezentować

powinni reprezentować

bardzo wysoki poziom

bardzo wysoki poziom

wydolności fizycznej.

wydolności fizycznej.

Możliwości poprawy

Możliwości poprawy

wydolności fizycznej

wydolności fizycznej

paraplegików:

paraplegików:



Chorzy z urazem rdzenia kręgowego w

Chorzy z urazem rdzenia kręgowego w

trakcie treningu rehabilitacyjnego mogą

trakcie treningu rehabilitacyjnego mogą

uzyskać wartość VO

uzyskać wartość VO

2max

2max

najwyżej 1,4 l

najwyżej 1,4 l

O

O

2

2

/min, w związku ze stopniem

/min, w związku ze stopniem

upośledzenia funkcji motorycznej.

upośledzenia funkcji motorycznej.



Osobnicze możliwości poprawy wydolności

Osobnicze możliwości poprawy wydolności

(do VO

(do VO

2max

2max

= 1,5 l O

= 1,5 l O

2

2

/min) zależą od:

/min) zależą od:



poziomu uszkodzenia rdzenia

poziomu uszkodzenia rdzenia



stanu ogólnego pacjenta

stanu ogólnego pacjenta



Chód paraplegika w pozycji pionowej jest

Chód paraplegika w pozycji pionowej jest

wysiłkiem przekraczającym 30%

wysiłkiem przekraczającym 30%

maksymalnego zużycia tlenu (narastanie

maksymalnego zużycia tlenu (narastanie

beztlenowych procesów metabolicznych i

beztlenowych procesów metabolicznych i

nasilenie objawów zmęczenia, które

nasilenie objawów zmęczenia, które

wymuszają zaprzestanie wysiłku), stąd

wymuszają zaprzestanie wysiłku), stąd

czas nauki chodu jest znacznie

czas nauki chodu jest znacznie

ograniczony.

ograniczony.



Należy pamiętać o zaburzeniach układu

Należy pamiętać o zaburzeniach układu

krążenia i oddychania na skutek urazu,

krążenia i oddychania na skutek urazu,

które ograniczają wydolność osobniczą

które ograniczają wydolność osobniczą

(spadek pojemności życiowej płuc,

(spadek pojemności życiowej płuc,

ciśnienia, bradykardia i związana z tym

ciśnienia, bradykardia i związana z tym

hipoksja)

hipoksja)