Fizjologia

widzenia

Dr Wacław Pawliszyn

MWSZ w Krakowie

anatomia oka



Człowiek posiada

oczy stereoskopowe

, umieszczone

blisko siebie, w przedniej części głowy



Oko prawe i lewe odbierają obrazy minimalnie różniące

się od siebie



Obrazy te scalane są w mózgu w jedna całość, co

pozwala na widzenie trójwymiarowe



Przestrzennie (trójwymiarowo) widzimy do odległości

około

50 m

, obrazy dalsze staja się płaskie



Soczewka oka (poprzez ciało rzęskowe) ma zdolność

zmiany swojej krzywizny, co umożliwia oglądanie ostrych

obrazów z różnych odległości. Zdolność taką nazywamy

akomodacją



Budowę oka można porównać do budowy aparatu

fotograficznego

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Twardówka



Utrzymuje kulisty kształt

gałki ocznej



Stanowi ochronę

wewnętrznych narządów

oka



Zbudowana jest z włókien

kolagenowych i

sprężystych



Wykazuje elastyczność



Jest miejscem przyczepu

mięśni (ścięgien)

poruszających gałką oczną

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Rogówka



Przeźroczysta przednia

część błony włóknistej oka



jest niesymetryczna –

bardziej wypukła pionowo,

niż poziomo (wyrównuje to

soczewka oka, jeżeli

wyrównanie kompensacyjne

jest niemożliwe lub niepełne,

mówimy o

astygmatyźmie

)



Aby zachować

przeźroczystość, musi być

stale zwilżana płynem

łzowym



Jest bogato unerwiona i

bardzo wrażliwa na dotyk



Nie zmienia kształtu

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Naczyniówka



Sieć kapilar

zaopatrujących oko



Świecenie oczu nocą to

odbicie promieni przez

naczyniówkę



Czerwone oczy przy

fotografii z lampą

błyskową to obraz

naczyniówki

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Tęczówka



Najbardziej do przodu

wysunięta naczyniówka



Zabarwienie tęczówki

decyduje o kolorze oczu:

komórki barwnikowe nadają

jej barwę brązową, gdy ich

mało – oczy są niebieskie



Niemowlęta rasy białej mają

zawsze oczy niebieskie



Tylna powierzchnia tęczówki

jest czarna



Środkowy otwór w tęczówce o

zmiennej wielkości to

źrenica



Tęczówka reguluje ilość

światła wpadającą do oka

poprzez układ nerwowy

autonomiczny



Im węższa źrenica, tym

ostrzejsze widzenie (głębia

ostrości)

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Soczewka



Załamuje promienie w ten sposób,

by na siatkówce powstał ostry

obraz



Jest to soczewka dwuwypukła, o

zmiennej grubości (średnio 4 mm)



Kształt soczewki

zmienia się z

wiekiem



Z wiekiem soczewka jest bardziej

krucha i twardsza i z trudem

przyjmuje bardziej wypukły kształt

– takie zaburzenie widzenia

określamy mianem

nadzwroczności

starczej



Soczewkę otacza elastyczna

torebka



Zmętnienie soczewki to zaćma



Nastawianie soczewki na odległość

dobrego widzenia określa się

mianem akomodacji. Pełny zakres

akomodacji obejmuje około 14

dioptrii i waha się od 7 cm do

nieskończoności

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Ciało szkliste



Wypełnia 2/3 wnętrza oka

między soczewką a siatkówką



Jest tworem galaretowatym,

składającym się w 98% z wody

z dodatkiem

mukopolisacharydu:

kwasu

hialuronowego

zapewniającego

dobrą przejrzystość oka



Utrzymuje ciśnienie

śródgałkowe na poziomie 1,9 –

2,3 kPa



Wzrost ciśnienia śródgałkowego

określa się jako

jaskra

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Siatkówka

oka jest receptorem

bodźców świetlnych



Jest to nabłonek

jednowarstwowy, przeźroczysty,

ufiksowany tylko na obwodzie



Brodawka nerwu wzrokowego

jest miejscem ślepym



Powierzchowną warstwę tworzą

wypustki zwojowe (tworzące

potem nerw wzrokowy), w liczbie

około 1 miliona



Receptorami są pręciki i czopki

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Pręciki

(około 120 mln)



Wydłużone, zawierają wewnątrz barwnik (rodopsynę)



Rodopsyna pod wpływem pochłanianych fotonów przemienia

się w

retinol i opsynę



Gdy ilość wpadającego do oka światła zmniejsza się, barwnik

jest odtwarzany



Zmiana struktury barwnika powoduje powstanie krótkiego

impulsu elektrycznego. Dają ostry obraz czarno - biały



Czopki

(około 6 mln)



Czopki są wrażliwe na barwy, ale mogą je odbierać tylko przy

dobrym oświetleniu



Czopki w ciemności dają gorszy obraz, bardziej nieostry,

rozróżnianie barw w nocy jest trudne

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Mięśnie oka:



Mięsień skośny górny oka



Mięsień skośny dolny oka



Mięsień prosty górny oka



Mięsień prosty dolny oka



Mięsień prosty boczny oka



Mięsień prosty przyśrodkowy

oka



Mięsień dźwigacz powieki górnej



Ruchy oka możliwe są w 3

osiach



Oko nie może ufiksować się w

jednym punkcie i przez cały

czas wykonuje drobne ruchy

skokowe (sakkady)

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Aparat mięśniowy oka tworzą

mięśnie poprzecznie

prążkowane

, zależne od naszej woli



W sumie jest to sześć mięśni – cztery proste i dwa skośne



mięśnie proste przyczepione są do gałki ocznej do przodu

od równika i zbiegają się ku tyłowi tworząc dookoła kanału

wzrokowego (tylna ściana oczodołu)

pierścień ścięgnisty

wspólny



Mięśnie proste obracają gałkę oczną

każdy na swoją stronę



Mięsień skośny górny obraca biegun górny gałki w stronę

nosa obniża biegun przedni



Mięsień skośny dolny obraca biegun górny gałki ku bokowi i

unosi biegun przedni



Mięsień dźwigacz powieki górnej unosi powiekę i rozszerza

szparę oczną

Narządy zmysłów

narząd wzroku



Pola widzenia:



Nerw wzrokowy tworzy się z

włókien nerwowych warstwy

zwojowej siatkówki oka



Po przejściu przez kanał

wzrokowy nerwy tworzą na

podstawie mózgu

skrzyżowanie wzrokowe



Każdy z nerwów oddaje

na drugą stronę tylko

połowę włókien



Pasmo wzrokowe

utworzone

przez połówki nerwów

wzrokowych doprowadza

impulsy do okolicy

wzrokowej kory mózgowej

Narządy zmysłów

narząd wzroku



W

krótkowzroczności

obraz powstaje przed

siatkówką. Koryguje się

tą wadę za pomocą

soczewki

dwuwklęsłej

(pomniejszającej, „-”)



W

nadwzroczności

obraz

powstaje za siatkówką.

Wadę koryguje się za

pomocą soczewki

dwuwypukłej

(powiększającej „+”)



Astygmatyzm wynika z

nieprawidłowej

krzywizny rogówki lub

soczewki

astygmatyzm



Jeżeli z pewnej odległości (zwykle 6 m) nie widzisz

wszystkich linii ostro, w takim samym kolorze lub

obraz jest szary całkowicie lub częściowo, to jest

to astygmatyzm

Badanie ostrości wzroku



Ostrość wzroku to zdolność rozróżniania dwóch

punktów leżących blisko siebie



Polega na odczytywaniu różnej wielkości liter z

określonej odległości



Do badania ostrości wzroku służą

tablice Snellena

(do

dali i do bliży)



Przy poszczególnych znakach tablicy zaznaczona jest

odległość, z jakiej badany powinien odczytać dany znak



Siłę wzroku (zazwyczaj w postaci ułamka dziesiętnego)

oznacza się stosunkiem odległości badanego od tablicy

z odległością, z jakiej ten znak widzi oko zdrowe

Badanie ostrości wzroku

Badanie ostrości wzroku

Badanie ostrości wzroku



U dzieci ostrość wzroku ostrość wzroku zależy od

wieku i inteligencji dziecka



Do 6 roku życia u dzieci stwierdza się trudności

w rozdzielaniu znaków



Przeciętnie inteligentne 2-3 latki mają ostrość

wzroku około 0,5, dzieci w wieku 4-6 lat około 0,8



Pełną ostrość wzroku dziecko uzyskuje

około 6 roku życia



Badanie wzroku należy zawsze

przeprowadzać dla każdego oka osobno!

Badanie wzroku

tonometria



Tonometria

to badanie ciśnienia wewnątrz gałki

ocznej (ciśnienia śródgałkowego)



Zaburzenia i wzrost ciśnienia powodują duże

zaburzenia widzenia i dolegliwości ogólne



Stan taki nazywamy

jaskrą

Badanie wzroku

pole widzenia



Badanie pola widzenia odzwierciedla czynność siatkówki,

nerwu wzrokowego, dróg wzrokowych i ośrodka

wzrokowego w korze mózgowej



Oprócz bardzo prymitywnej metody porównawczej

(porównanie z polem widzenia osoby zdrowej) stosuje się

badania przyrządowe (perymetry i kampimetry0

Badanie wzroku

oftalmoskopia



Badanie pozwala wykryć wiele innych zmian

chorobowych, jak nadciśnienie, cukrzyca czy miażdżyca



Ocenia się zmiany w intensywności, kolorze i kształcie

siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego, plamki żółtej czy

innych elementów wnętrza oka

Widzenie barwne

rozpoznawanie barw



Trudności w rozpoznawaniu barw to zazwyczaj

wada wrodzona, dziedziczona recesywnie i

sprzężona z chromosomem X



Z tego powodu jest częstsza u mężczyzn (1,5%),

niż u kobiet (0,5%)



Istotą jest nieprawidłowe działanie czopków

siatkówki oka



W klasycznym daltoniźmie chory nie odróżnia

barwy zielonej od czerwonej



Najczęstsza forma ślepoty barw to

słaba reakcja

czopków na barwy o średniej lub długiej fali

(zwykle czerwona, pomarańczowa, żółta)

Widzenie barwne

rozpoznawanie barw



Ślepota barw może przybierać bardzo różne postacie:



protanopia

- nierozpoznawanie barwy czerwonej (lub

myleniu jej z barwą zieloną);



deuteranopia

(tzw. daltonizm) - nierozpoznawanie barwy

zielonej (lub myleniu jej z barwą czerwoną);



tritanopia

- nierozpoznawanie barw żółtej i niebieskiej.



protanomalia

(

ang.

protanomaly) - obniżona percepcja

nasycenia i jaskrawości czerwieni;



deuteranomalia

(ang. deuteronamaly) - obniżona

percepcja nasycenia (ale nie jaskrawości) zieleni;



tritanomalia

(ang. tritanomaly) - obniżona percepcja

barwy niebieskiej

Widzenie barwne

tablice Ishicara



A. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



B i C. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



D i E. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



F i G. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



H i I. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



J i K. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



L i M. Jaką liczbę widzisz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



N. Jaki widzisz obraz ?

Widzenie barwne

tablice Ishicara



O. Jaki widzisz obraz ?

Widzenie barwne

tablice pseudoizochromatyczne



P i R. Jaką widzisz liczbę ?

Widzenie barwne

tablice pseudoizochromatyczne



S i T. Jaką widzisz liczbę ?

Widzenie barwne

tablice pseudoizochromatyczne



U. Jak widzisz tło (liczbę kwadratów) ?

Złudzenia optyczne



Złudzenia optyczne powodują, że widzimy nie

to co jest obrazem rzeczywistym



Część złudzeń wynika w samej budowy oka,

część natomiast z pracy mózgu, lub pewnych

schematów myślowych (nie dopuszczamy

myśli, że coś może wyglądać inaczej)



Niektóre złudzenia nie są wynikiem

nieprawidłowej pracy oka, a nałożenia się

zjawisk czysto fizycznych (np. fatamorgana)



Mogą być źródłem bardzo poważnych pomyłek

Złudzenia optyczne



Trzon rysunku stanowią linie równoległe

i prostopadłe do siebie

Złudzenia optyczne



Linia jest idealnie prosta i równoległa do

leżącej powyżej linii czerwonej

Złudzenia optyczne



Odcinki górny i dolny są jednakowej długości

Złudzenia optyczne



Wszystkie 5 poziomych linii jest

równoległych do siebie

Złudzenia

optyczne



Po

ufiksowaniu

oka na

jednym z

kolorowych

pól przez 30

sek

przenieść

wzrok na

kropkę

leżącą

pośrodku

Złudzenia

optyczne

Złudzenia

optyczne

Złudzenia

optyczne

Złudzenia

optyczne

Złudzenia

optyczne

Złudzenia

optyczne



To niestety nie jest złudzeniem…