CHARAKTERYSTYKA
UCZNIÓW O
SPECJALNYCH
POTRZEBACH
EDUKACYJNYCH
SPECJALNE POTRZEBY
EDUKACYJNE
Specjalne potrzeby edukacyjne według M.
Bogdanowicz odnoszą się do tej grupy uczniów, która
nie może podołać wymaganiom powszechnie
obowiązującego programu edukacyjnego. Mają oni,
bowiem znacznie większe trudności w uczeniu się niż
ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale
potrzebują pomocy pedagogicznej w formie
specjalnego programu nauczania i wychowania,
specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb,
możliwości i ograniczeń. Powinni być nauczani przez
specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich
warunkach bazowych przy uwzględnieniu
odmiennych rozwiązań organizacyjnych.
DO GRUPY UCZNIÓW O SPECJALNYCH
POTRZEBACH EDUKACYJNYCH ZALICZAMY
DZIECI I MŁODZIEŻ :
• z uszkodzeniami sensorycznymi,
• z niesprawnością motoryczną (uszkodzenie narządu ruchu,
przewlekłe choroby narządów),
• z niepełnosprawnością psychiczną (umysłowo upośledzone
z niepełnosprawnością intelektualną, psychicznie chore z
zaburzeniami osobowości i zachowania oraz cierpiące na
epilepsję),
• z niepełnosprawnością złożoną,
• z zaburzeniami emocjonalnymi,
• z zaburzeniami komunikacji językowej,
• z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi schorzeniami,
• ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się,
• z niepełnosprawnością społeczną,
• z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi
Rozpoznawanie i zaspokajanie specjalnych
potrzeb dotyczy, zatem osób z odchyleniami
od normy. Odchylenia mogą odnosić się do
właściwości biologicznych, psychologicznych
i społecznych. Mogą mieć charakter
ilościowy i jakościowy, przez co wywierają
mniejszy lub większy wpływ na przebieg
rozwoju i wychowania człowieka. Odchylenia
ujemne powodują ograniczenia rozwoju
fizycznego i psychicznego, utrudniają naukę
i adaptację zawodową, zakłócają społeczne
funkcjonowanie człowieka, czyniąc go osobą
niepełnosprawną. Odchylenia dodatnie to
szczególne uzdolnienia i talenty (J. Jastrząb,
1995).
Specjalne potrzeby edukacyjne są
przyporządkowane konkretnym typom
niepełnosprawności, która może
występować w postaci wad zmysłów,
dysfunkcji narządów słuchu, kalectwa,
upośledzenia umysłowego, chorób
przewlekłych i niedostosowania
społecznego czy w postaci
specyficznych trudności w uczeniu się.
Należy również uznać, że jedną z
podstawowych potrzeb wszystkich
dzieci jest uznanie indywidualności
oraz dostrzeganie w niej pozytywnych
wartości.
DSM-IV ORAZ ICD-10- KRYTERIA
DIAGNOSTYCZNE
Wyróżnia się 2 typy kryteriów:
1) KRYTERIUM ORGANICZNE
■ dysfunkcje ruchowe - dzieci z zaburzeniami motoryki małej ( tzn.
obejmującej artykulację i manipulację) i motoryki dużej
(przejawiającymi się m.in. nadmiernym bądź niskim napięciem
mięśniowym, synkinezjami, stereotypią ruchową, brakiem
koordynacji ruchowej)
■ dysfunkcje wzrokowe – dzieci niedowidzące (słabo
widzące),niewidome,
■ dysfunkcje słuchowe – dzieci niedosłyszące (słabo słyszące) i
głuche,
■ dysfunkcje OUN – dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,
epilepsją, afazją dziecięcą oraz innymi schorzeniami neurologicznymi
DSM-IV ORAZ ICD-10- KRYTERIA
DIAGNOSTYCZNE c.d.
2) KRYTERIUM PSYCHOLOGICZNE (psychiczne)
■ szczególne uzdolnienia,
■ upośledzenie umysłowe,
■ zaburzenia rozwoju psychicznego – dzieci z zaburzeniami
rozwoju mowy i języka, ze specyficznymi zaburzeniami
rozwoju umiejętności szkolnych i funkcji motorycznych,
■ całościowe zaburzenia rozwoju – dzieci autystyczne, z
zaburzeniami dezintegracyjnymi i hiperkinetycznymi
■ zaburzenia zachowania i emocji – dzieci z
nadpobudliwością ruchową, z zaburzonym zachowaniem, z
zaburzeniami emocjonalnymi, zaburzeniami funkcjonowania
społecznego
INNA KLASYFIKACJA
NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI OSCYLUJE
W OBRĘBIE STOPNIA I TRWAŁOŚCI
DANEJ DYSFUNKCJI
1)Makrozaburzenia rozwojowe
• Upośledzenie umysłowe
– w stopniu lekkim,
– w stopniu umiarkowanym,
– w stopniu znacznym
– w stopniu głębokim.
• Wady wzroku /niewidomi, niedowidzący ( słabo
widzący)/.
• Wady słuchu / głusi, niedosłyszący (słabo
słyszący)/.
• Kalectwa i dysfunkcje w układzie ruchu.
• Afazja /osoby słyszące, nie mówiące/.
• Niedostosowanie społeczne.
• Choroby psychiczne.
2)Mikrozaburzenia rozwojowe
• Dysharmonie i dysfunkcje intelektualne.
• Zaburzenia percepcji :
– wzrokowej,
– słuchowej,
– niesprawność motoryczna, manualna,
grafomotoryczna,
– nieprawidłowa lateryzacja.
• Opóźniony i zaburzony rozwój mowy.
• Niedojrzałość społeczno – emocjonalna.
• Zakłócona dynamika procesów nerwowych
– nadpobudliwość,
– zahamowanie.
• Specyficzne trudności w uczeniu się
– w czytaniu: dysleksja,
– w pisaniu: dysortografia, dysgrafia
– w matematyce: dyskalkulia.
Jak wynika z powyższych
klasyfikacji, grupa dzieci ze
specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi jest bardzo
zróżnicowana. Znajdują się w niej
uczniowie wybitnie zdolni, jak
również upośledzeni umysłowo,
dzieci przewlekle chore i kalekie,
dzieci z poważnymi deficytami
rozwojowymi, ale także ze
specyficznymi trudnościami w
nauce.
Wczesne rozpoznanie niepokojących sygnałów i odpowiednia
reakcja ze strony rodziców i nauczycieli w wielu przypadkach
może w znacznej mierze ograniczyć dyskomfort psychiczny
dziecka. Przyjście mu z racjonalną specjalistyczną pomocą,
zapewnienie szczególnych warunków, odpowiadających jego
indywidualnym możliwościom i ograniczeniom, a w
szczególności :
-udziału w zajęciach prowadzonych przez nauczycieli
specjalistów,
realizowania specjalnego, zindywidualizowanego w zakresie
tempa i wymagań programu oraz adekwatnych metod
nauczania;
-specjalnych form odpytywania i sprawdzania poziomu ich
wiedzy oraz przeprowadzania egzaminów zewnętrznych;
-odpowiednich warunków lokalowo-bytowych , w jakich
odbywa się proces nauczania.
Pomocy w określeniu rodzaju i stopniu dysfunkcji udzielają
poradnie psychologiczno-
pedagogiczne, bądź inne specjalistyczne do tego
uprawnione .Do badań diagnostycznych trzeba podejść
kompleksowo .Ocenie muszą podlegać wszystkie procesy
rozwojowe w obszarze wychowania i nauki. Bowiem diagnoza
ograniczająca się tylko do określenia typu zaburzenia jest
niewystarczająca. Brak wyjaśnienia co do specyficznych
uwarunkowań, znaczenia i dynamiki rozwojowej (S. Ziemski
1973 )zaciemnia obraz funkcjonalny dziecka.
DZIECI UPOŚLEDZONE UMYSŁOWO W
STOPNIU LEKKIM
W przypadków uczniów upośledzonych w stopniu
lekkim przyswajanie wiadomości i nabywanie
nowych umiejętności jest procesem długotrwałym
. Orientacyjnie przyjmuje się, „że uczniowie ci są
w stanie opanować materiał programowy pięciu
klas szkoły podstawowej masowej” Dzieci te
otrzymują orzeczenie kwalifikujące do kształcenia
specjalnego. Kształcenie specjalne zgodnie z
obowiązującym prawem oświatowym realizowane
może być w placówce kształcenia specjalnego,
kasie (szkole) integracyjnej bądź w klasie
ogólnodostępnej szkoły masowej. Uczniowie ci
mogą
również
przebywać
w
specjalnych
ośrodkach szkolno-wychowawczych.
„INTELIGENCJA NIŻSZA NIŻ
PRZECIĘTNA”
Są to w większości dzieci o :
• „ harmonijnym rozwoju , ale globalnie obniżonych
wszystkich funkcjach poznawczych,”
• „nieharmonijnym rozwoju” , „parcjalnych
deficytach rozwojowych”.
Pierwsze określenie oznacza, że dziecko funkcjonuje
na podobnym poziomie, w różnych zadaniach, które
angażuj rozmaite sfery działalności umysłowe (np.
pamięć wzrokową, słuchową, tempo uczenia się, wiedzę
o świecie, rozumowanie i wyciąganie wniosków itp.), ale
rozwój wszystkich tych funkcji jest globalnie opóźniony.
Dziecko o „nieharmonijnym rozwoju intelektualnym”
będzie uzyskiwać krańcowo różne wyniki w zależności od
typu postawionego przed nim zadania.
Dziecko z opóźnieniami (deficytami )
parcjalnymi (fragmentarycznymi) czyli
wybiórczymi zahamowaniami rozwoju
w jednej lub w kilku sferach może w
jednej dziedzinie przejawiać duże
zdolności, a w innej funkcjonować
podobnie ,jako dziecko upośledzone
umysłowo.
Cechą charakterystyczną dla tej grupy
uczniów jest stosunkowo dobrze rozwinięte
rozumowanie logiczne, myślenie
przyczynowo-skutkowe, wnioskowanie i
uogólnianie. Lepiej też w porównaniu z
dziećmi upośledzonymi umysłowo w stopniu
lekkim radzą sobie w skomplikowanych
sytuacjach i relacjach społecznych. Mając
jednak określone- wybiórcze trudności w
nauce np. w zapamiętywaniu, czytaniu ,
pisaniu , liczeniu długo mogą być postrzegane
przez nauczycieli jako leniwe, powolne,
niestaranne, bez motywacji do nauki,
skoncentrowane na pozaszkolnej aktywności.
Poza wyżej scharakteryzowanymi grupami
istnieje cała rzesza uczniów , którzy w
badaniach psychologicznych osiągają iloraz
inteligencji mieszczący się w granicach zw.
„normy” lub powyżej „normy rozwojowej” ,a
jednak maja znaczne trudności w nauce
szkolnej. Przyczyną tych trudności mogą
być zaburzenia czynności analizatorów. W
zależności od rodzaju odbierającego zmysłu
wyróżniamy analizator: wzrokowy, słuchowy,
kinestetyczno-ruchowy, czucia skórnego
(dotyku), smaku i węchu.
OBJAWY ZABURZEŃ FUNKCJI
WZROKOWYCH
Dzieci z zaburzeniami w zakresie analizatora wzrokowego mają trud
ności w zapamiętywaniu kształtu liter. W pisaniu ze słuchu mylą
litery i cyfry podobne optycznie (np. 1- t, n- rn, 6-9). Przy
przepisywaniu tekstu opuszczają litery, cyfry lub części wyrazów,
nieprawidłowo odtwarzają kształty poszczególnych liter (specjalne
trudności mają przy przekładaniu druku na litery pisane). Pismo
często nie trzyma się w liniaturze. Występują trudności w
zapamiętaniu prawidłowej pisowni ortograficznej. Przy czytaniu
mylą litery o podobnym wyglądzie. Czytanie nie jest płynne ze
względu na kłopoty z wzrokowym wyróżnieniem wyrazu. Końcówki
wyrazów są mylone lub odgadywane. Często ,,gubią” się w
tekście, co powoduje opuszczanie lub powtarzanie wyrazów, czy
partii tekstu. Przy czytaniu szybko występuje zmęczenie, a jakość i
tempo czytania zależą od wyrazistości druku. Przy cichym
czytaniu, dzieci gorzej rozumieją tekst i –co za tym idzie - gorzej
go zapamiętują.
OBJAWY ZABURZONYCH FUNKCJI
SŁUCHOWYCH
Dla prawidłowego rozwoju mowy oraz przebiegu nauki czytania i
pisania istotne jest prawidłowe funkcjonowanie słuchu w zakresie
różnicowania dźwięków mowy. Zdolność analizowania ich i
syntetyzowania nazywana jest słuchem fonematycznym. Dzieci o
obniżonym poziomie percepcji słuchowej w zakresie słuchu
fonematycznego przy pisaniu ze słuchu mylą głoski podobne
brzmieniowo, mają trudności w różnicowaniu zmiękczeń przez ,,i”
i ,,przez kreskę”. Przy przepisywaniu odwzorowują napisy małymi
fragmentami bez dyktowania sobie większych całości. Błędnie
różnicują one głoski w wyrazie, nie zawsze potrafią z podanych
głosek czy sylab utworzyć wyraz. W związku z niepoprawną analizą
wyrazów mają kłopoty w stosowaniu reguł ortograficznych. Dzieci
te mają trudności w dokładnym pamięciowym opanowaniu tekstu,
(zwłaszcza, jeżeli nie widzą go napisanego) oraz w zapamiętaniu i
zrozumieniu
bardziej
skomplikowanych
poleceń
słownych.
Wypowiedzi tych dzieci są często niepoprawne pod względem
gramatycznym i ubogie pod względem słownikowym.
Zaburzenia
w
obrębie
funkcji
wzrokowej
i
słuchowej często skutkują
dysleksją
rozwojową.
Dysleksja rozwojowa jest
pojęciem
w
szerszym
znaczeniu, w węższych
zakresach rozpatrujemy ją
jako trudność w nauce
czytania
i
pisaniu,
trudność
w
pisowni
zgodnej
z
zasadami
ortografii
(dysortografia), trudność
w
zachowaniu
poprawności
graficznej
pisma
(dysgrafia)
,
trudność w opanowaniu
operacji
liczbowych,
rozwiązywaniu
zadań
rachunkowych( dyskalkul
ia)
DYSKALKULIA
Pojęcie dyskalkulii pochodzi od dwóch słów;
greckiego dys- trudny i łacińskiego
calculus- obliczenie.
Jest to rozwojowe zaburzenie w rozwoju pojęć
liczbowych, w opanowaniu umiejętności
rozwiązywania zadań rachunkowych , co w
konsekwencji prowadzi do trudności w
opanowaniu podstawowych wiadomości i
umiejętności matematycznych. Jak wskazują
badania u podstaw szeregu dotychczas
zdiagnozowanych przypadków dyskalkulii leży
zaburzenie w dojrzewaniu myślenia przyczynowo-
skutkowego i abstrakcyjnego.
DYSLEKSJA
specyficzne trudności w czytaniu (w węższym ujęciu).
Przypadki izolowanych trudności w czytaniu są u dzieci
rzadkie.
DYSORTOGRAFIA
niemożność opanowania w określonym czasie umiejętności
ortograficznego pisania, podobnie jak dysleksja, jest
zjawiskiem patologicznym. O trudnościach w uczeniu się
ortografii można mówić wtedy, kiedy uczeń nie może
opanować poprawnej pisowni w czasie i zakresie
przewidzianym przez program nauczania, mimo że korzysta z
form i metod nauki ortografii uznanych za optymalne dla
uczniów o prawidłowym, harmonijnym rozwoju.
DYSGRAFIA
Obniżony poziom graficzny pisma. Jest zjawiskiem patologicznym.
Utrzymuje się zazwyczaj długo i nie ustępuje poprzez
stereotypowe działania.
B. Zakrzewska wskazuje charakterystyczne cechy pisma
dysgraficznego:
• nieadekwatna struktura litery: brak niektórych elementów,
deformacja litery;
• zmienny kierunek pisma: różne położenie liter w wyrazie,
wyrazów w zdaniu;
• niewłaściwe zagęszczenie liter w wyrazie: różne odstępy
między literami i wyrazami;
• zachwianie proporcji liter: różne wielkości liter w wyrazie,
wyrazów w zdaniu;
• dowolny sposób łączenia liter: łączenie w różnym poziomie,
brak połączeń międzyliterowych;
• skreślanie, poprawianie liter.
OPÓŹNIONY ROZWÓJ SPRAWNOŚCI
RUCHOWEJ
Obniżona
sprawność
manualna
może
być
związana z ogólnym opóźnieniem w zakresie
rozwoju ruchowego lub może być jedynym jego
objawem. Dzieci niesprawne manualnie piszą
niestarannie, pismo nie trzyma się liniatury
zeszytu, ich rysunki są niedopracowane.
Stwierdzając u tych dzieci obniżony poziom
grafomotoryki stwierdza się również wolne
tempo pisania, pogarszanie się jakości pisania
w miarę wydłużania czasu pracy. Dzieci te
niechętnie uczestniczą w wykonywaniu zajęć
wymagających precyzyjnych czynności palców i
dłoni. Mają ogromne trudności w precyzyjnym
wykonywaniu szkiców i rysunków, skutkuje to
niedokładnością
pomiarów
w
geometrii,
nieprawidłowym odwzorowaniu figur i brył.
ZABURZENIA FUNKCJONOWANIA
SPOŁECZNEGO
Zupełnie odrębna grupę stanowią uczniowie z zaburzeniami
funkcjonowania społecznego, potocznie mówimy o nich
„uczniowie zaniedbani wychowawczo”. W tej grupie na
plan pierwszy wysuwają się trudności w nauce mające
zupełnie inne tło niż poprzednio omawiane. Głównym źródłem
braków w wiadomościach i umiejętnościach ucznia jest
absencja w szkole, wagary, unikanie sytuacji wymuszających
wysiłek intelektualny. Przy czym winę za tę sytuację ponosi
nie tylko niewydolna wychowawczo rodzina, ale brak
systemowej opieki na tą specjalną grupą uczniów. Z uwagi na
sprawny intelekt i prawidłowe funkcjonowanie procesów
percepcyjno-motorycznych ta grupa uczniów wszelkie braki i
luki w podstawowych wiadomościach i umiejętnościach
nadrabia bardzo szybko. Czynnikami sprzyjającymi w tym
procesie jest wiedza i doświadczenie nauczyciela w
stopniowaniu trudności w określonym czasie. Nie można
jednak nadrabiać zbyt dużej partii naraz -do tego potrzeby
jest czas i możliwość przeżycia sukcesu przez ucznia. Sukces
na miarę możliwości motywuje go , zbyt łatwy sukces nie
aktywizuje do działania, z kolei zbyt długie czekanie na sukces
męczy i zniechęca.
ZABURZENIA ROZWOJU PROCESÓW
EMOCJONALNO- MOTYWACYJNYCH
Zaburzenia rozwoju procesów emocjonalnych mogą być przyczyną
niepowodzeń szkolnych dziecka, częściej jednak stanowią ich
konsekwencje. Prawidłowy rozwój emocjonalny charakteryzuje
się adekwatnością siły i rodzaju reakcji emocjonalnych w
stosunku do bodźca oraz umiejętnością tłumienia i ukrywania
reakcji uczuciowych negatywnych, jeśli sytuacja społeczna tego
wymaga. Biologiczne podłoże zmian w sposobie przeżywania
oraz formie wyrażania uczuć stanowi zmieniająca się z wiekiem
dynamika procesów nerwowych, ale bardzo dużo zależy od
wychowania. Dziecko uczy się w określony sposób reagować
emocjonalnie. Pewne reakcje utrwalają się, inne zanikają.
Prawidłowo
realizowany
proces
wychowawczy
poprzez
kształtowanie uczuć wyższych wpływa na przystosowanie
społeczne dziecka. Wszelkie zakłócenia tego procesu, m. in.
niewłaściwe postawy rodzicielskie wobec nauki szkolnej, błędy
wychowawcze rodziców i nauczycieli, zaburzona postawa
dziecka wobec szkoły odbijają się niekorzystnie na jego rozwoju
emocjonalnym, przejawiając się zaburzeniami lub opóźnieniem
procesu socjalizacji.
ZABURZENIA UCZUCIOWE
Zjawisko bardzo często występujące u dzieci doznających
niepowodzeń w nauce. Częstą przyczyną zaburzeń
emocjonalnych są przykre przeżycia związane z nauką
szkolną. Naturalną konsekwencją nie dających się
pokonać trudności jest spadek zainteresowania nauką i
zanik motywacji do pracy szkolnej. Wadliwe
interpretowanie tych przejawów jako przyczyn
niepowodzeń szkolnych powoduje dezaprobatę
otoczenia i kary. Skutkiem tego wytwarza się u dzieci
poczucie zagrożenia, związane z niezaspokojeniem
takich potrzeb psychicznych, jak: potrzeba
bezpieczeństwa, uznania, akceptacji i poczucia własnej
wartości. Zdaniem S. Gertsmanna właśnie te potrzeby
psychiczne wysuwają się na plan pierwszy w wieku
szkolnym i istnieje nieuchronny przymus ich
zaspokojenia. Gdy proces ten napotyka przeszkody i
trudności, stają się one źródłem silnych reakcji
emocjonalnych o charakterze afektów, jak lęk i gniew.
DZIECI Z ZAURZENIAMI DYNAMIKI
PROCESÓW NERWOWYCH
Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego
ucznia, stanowi podstawę podjęcia wytężonego
wysiłku umysłowego i fizycznego dziecka
siedmioletniego rozpoczynającego naukę w szkole.
Kontakty dziecka z nauczycielami oraz innymi
dziećmi są uzależnione od odpowiedniego stopnia
dojrzałości uczuciowej i społecznej, a także od
właściwego ustosunkowania się do własnych
sukcesów i trudności. Pierwszoklasista powinien
umieć przez dłuższy czas skoncentrować się na
jednym przedmiocie, opanować swoje emocje.
Wśród zaburzeń dynamiki procesów nerwowych
wyróżnia się najczęściej nadpobudliwość
psychoruchową i zahamowanie psychoruchowe.
NADPOBUDLIWOŚĆ- definicja
M. Bogdanowicz definiuje
nadpobudliwość
psychoruchową jako
„zespół cech zachowania,
który dotyczy czynności
psychicznych i
motorycznych. Występuje
w postaci wzmożonego
pobudzenia ruchowego,
nadmiernej reaktywności
emocjonalnej oraz
specyficznych zaburzeń
funkcji poznawczych”.
ZABURZENIA ROZWOJU OSOBOWOŚCI
Problem zaburzeń osobowości jest bardzo złożony. Najpoważniejszym
problemem psychopatologii dziecięcej są zaburzenia samego
procesu rozwoju osobowości, które w późniejszym okresie mogą
przybrać postać nerwicy czy socjopatii.
Psychiatria wyodrębnia następujące zaburzenia zachowania:
• socjopatia (przyczyny tkwią w środowisku społecznym);
• charakteropatia (podłożem jest uszkodzenie centralnego układu
nerwowego).
Typowe objawy nieprawidłowego rozwoju tego podsystemu
osobowości, bez względu na etiologię, to: wybuchy złości, gniewu,
impulsywność reakcji, nadpobudliwość psychoruchowa, słabe
postępy w rozwoju uczuć wyższych, agresja, samoagresja,
działania destruktywne. Zaburzenia te w widoczny sposób
utrudniają dziecku prawidłowe funkcjonowanie w zespole
klasowym. U dzieci tych można stwierdzić nieprawidłowy stosunek
do ludzi, do rzeczy (brak poszanowania cudzej własności,
wandalizm, zachłanność), do siebie samego (zbyt wysoka lub zbyt
niska samoocena), do norm, a także do zadań (brak wytrwałości,
samodzielności, niedbałość). Powyższe przejawy zaburzeń rozwoju
osobowości powodują także powstawanie u uczniów trudności w
uczeniu się.
PRZYKŁADY CHORÓB
JAK PRACOWAĆ Z DZIEĆMI O
SPECJALNYCH POTRZEBACH
EDUKACYJNYCH
DZIECIĘCE PORAŻENIE MÓZGOWE
Nazywane również chorobą Little'a – jednostka chorobowa określająca
różnorodne zaburzenia ruchu i postawy, wynikające z trwałego,
niepostępującego uszkodzenia mózgu we wczesnym stadium
rozwoju. Powiązane też ze spektrum autyzmu.
Edukacja
Nauczanie indywidualne uważa się za korzystną formę pomocy dla
dzieci, które nie mogą chodzić do szkoły. Ma jednak ograniczenia -
pozbawia dziecko naturalnego kontaktu z grupą rówieśniczą.
Szkoły specjalne funkcjonują przy szpitalach, sanatoriach i centrach
rehabilitacyjnych albo razem z internatami. Są przystosowane, a
także nastawione na indywidualizację nauczania, uwzględniającą
możliwości intelektualne, percepcyjne i ruchowe. Szkolnictwo
specjalne wypracowało metodykę nauczania wobec dzieci z mpd, u
których dodatkowo występują: zaburzenia wzroku, słuchu, mowy,
kłopoty manualne, padaczka oraz dysfunkcje intelektualne różnego
stopnia. Minusem jest skupienie w jednym miejscu dzieci
niepełnosprawnych, powodujące ich izolację społeczną.
Szkoły integracyjne zaczęły powstawać jako wyraz wielkiej
społecznej potrzeby tworzenia środowisk, w których dzieci zdrowe
będą miały okazję uczyć się tolerancji, a dzieci niepełnosprawne
będą doświadczać radości i trudów normalnego życia społecznego.
Szkoły powszechne bronią się na ogół przed przyjmowaniem
dzieci niepełnosprawnych, chyba że rodzaj
niepełnosprawności umożliwia realizację normalnych
szkolnych wymagań. Kierują się programem, któremu dzieci
powinny sprostać przy zastosowaniu ujednoliconych metod
dydaktycznych. Dzieci ze stosunkowo niewielkimi
dysfunkcjami mają szansę osiągnąć w tych warunkach
powodzenie. Włączanie dzieci niepełnosprawnych do szkół
powszechnych wymaga ułatwień technicznych, a także
uwzględnienia ograniczeń i stworzenia warunków do
najpełniejszego zaktywizowania atutów dziecka. Część dzieci,
zwykle głębiej upośledzonych umysłowo, zwłaszcza z dala od
centrów miejskich, w ogóle się nie uczy.
Kształcenie zawodowe młodzieży z mpd uzależnione jest od
rodzaju i stopnia dysfunkcji. Jeżeli niepełnosprawność pozwala,
powinno się stosować metody normalnego szkolenia,
ewentualnie z pewnymi modyfikacjami. Organizowane są
ponadgimnazjalne szkoły specjalne, ośrodki rehabilitacyjno-
zawodowe oraz kursy. Młodzież niezdolna do podjęcia
zatrudnienia może być kierowana do warsztatów terapii
zajęciowej.
PADACZKA
Padaczka (inaczej epilepsja, historycznie kaduk), w klasycznym
języku greckim: (epilēpsía) – choroba o złożonej, różnej
etiologii, cechująca się pojawianiem napadów
padaczkowych. Napad padaczkowy zaś jest wyrazem
przejściowych zaburzeń czynności mózgu, polegających na
nadmiernych i gwałtownych, samorzutnych wyładowaniach
bioelektrycznych w komórkach nerwowych. Biochemicznymi
przyczynami pojawiania się tych wyładowań mogą być:
zaburzenia równowagi pomiędzy neuroprzekaźnikami
pobudzającymi i hamującymi;
obniżony próg pobudliwości neuronów spowodowany np.
zaburzeniami elektrolitowymi;
zaburzenia pracy pompy sodowo-potasowej, wynikające z
niedoboru energii.
PADACZKA- edukacja
Dzieciom chorym na padaczkę trudniej jest wykorzystać w pełni
swoje możliwości edukacyjne z przyczyn medycznych i
społecznych.
a/ Przyczyny medyczne związane są z niepożądanym
• działaniem leków przeciwpadaczkowych, nawracającymi
napadami, oraz zmianami organicznymi w mózgu,
zaburzającymi funkcje pamięci lub mowy,
b/ Przyczyny społeczne to zaniżone oczekiwania,
nadopiekuńczość, zwolnienia z zajęć szkolnych.
• Pomimo tych utrudnień, należy przyjąć jako zasadę, że dzieci z
padaczką powinny kontynuować normalny tok kształcenia
przedszkolnego i szkolnego. Uwzględniając możliwości
intelektualne dziecka zaleca się kontynuowanie nauki w szkole
z małymi przerwami na naukę indywidualną w domu, kiedy
występuje szczególne nasilenie napadów padaczkowych lub
występują szczególnie nasilone objawy psychiczne.
PADACZKA- edukacja c.d.
Dzieci chore na padaczkę narażone są na wyższy poziom
stresu wynikający z obawy przed napadem i komentarzami rówieśników i
opiekunów na jego temat. Stąd też częściej występują u nich cechy
zespołu
nadpobudliwości psychoruchowej, trudności w czytaniu i pisaniu oraz
inne
trudności szkolne.
W razie narastających trudności szkolnych, trzeba zapewnić dziecku
możliwość douczania, zorganizować odpowiednio czas na naukę, z
częstymi
przerwami na odpoczynek, modyfikować i zmieniać sposoby
przyswajania
wiadomości szkolnych. Należy zapewnić dziecku prawidłową, spokojną i
przyjazną atmosferę, bez wyciskania piętna nieuleczalnej choroby,
skazującej na fizyczne i społeczne inwalidztwo.
AUTYZM
Autyzm wczesnodziecięcy, autyzm głęboki,
zespół Kannera – całościowe zaburzenie
rozwoju, w którym istotną rolę odgrywa
funkcjonowanie mózgu. Do typowych cech
należą problemy z komunikacją uczuć i
związkami społecznymi. Występują
również kłopoty z integracją wrażeń
zmysłowych. W typowych przypadkach
pojawia się w pierwszych trzech latach
życia.
AUTYZM w szkole
Jeszcze kilkanaście lat temu nauczyciele polskich szkół niezbyt
często mieli do czynienia z dziećmi autystycznymi. Nie
uczęszczały one do szkół powszechnych, a były kształcone
w specjalnie do tego przeznaczonych placówkach lub
organizowano dla nich indywidualne nauczanie w miejscu
zamieszkania. Obecnie system kształcenia specjalnego jest
szeroko rozbudowany i obejmuje różnorodne rodzaje
oddziaływań. Podstawowym celem tego typu nauczania jest
stworzenie takich programów nauczania, które mają pomóc
dzieciom z zaburzeniami fizycznymi i psychicznymi w
osiąganiu najwyższego możliwego poziomu
samowystarczalności i wykształcenia.
Pedagogika wobec autyzmu
Zarówno pedagogika, jak i psychologia zamiast na tym, co w dziecku
chore i odbiegające od normy, zaczęła się koncentrować na tym,
co w nim zdrowe, prawidłowo rozwinięte i upodabniające do ogółu
rówieśników. Koncentracja na defektach sprzyjała izolacji dzieci i
tworzeniu dla nich specjalnych miejsc pobytu, edukacji i
rehabilitacji. Koncentracja na możliwościach rozwojowych stanowi
natomiast przesłankę integracji społecznej. Do strategii służących
urzeczywistnianiu wymienionych idei zalicza się: odrzucenie
etykietowania w zależności od rodzaju niepełnosprawności,
niekategorialne podejście w procesie dydaktycznym,
deinstytucjonalizację oraz włączenie dzieci o nietypowym rozwoju
w nurt edukacji ogólnej. Normalizacja oznacza przekonanie, że
wszystkie osoby niepełnosprawne powinny mieć taki sam dostęp
do wszelkich wartości i dóbr społecznych, jak osoby pełnosprawne
(przez aktywne uczestnictwo w życiu bliższego i dalszego
otoczenia). Integracja odnosi się z kolei do kształcenia dzieci z
zaburzeniami rozwojowymi wspólnie z dziećmi o prawidłowym
przebiegu rozwoju, przy uwzględnieniu ich szczególnych potrzeb i
możliwości.
Kompetencje osobiste ucznia składające się na jego
funkcjonowanie (J. Wyczesany 2002) :
1. Samoświadomość
świadomość emocjonalna
poprawna samoocena
wiara w siebie
2. Samoregulacja
samokontrola
odpowiedzialność za swoje działanie,
trzymanie się zasad
przystosowalność i innowacyjność
3. Motywacja
dążenie do osiągnięć
zaangażowanie
inicjatywa
optymizm
Rozporządzenie MEN z dnia 18 stycznia 2005
Zadania nauczycieli- pedagogów specjalnych
1) rozpoznanie potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych
dzieci i młodzieży;
2) współorganizacja zajęć edukacyjnych i wychowawczych w
szczególności:
a) wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne wybór lub
opracowanie programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania,
b) dostosowanie realizacji programów wychowania przedszkolnego,
programów nauczania, programu wychowawczego do indywidualnych potrzeb
edukacyjnych i możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży,
c) w zależności od indywidualnych potrzeb edukacyjnych wspólnie z
nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne, opracowanie dla każdego
ucznia i realizacja indywidualnych programów edukacyjnych
4) udzielanie pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne w
doborze metod pracy z uczniami;
5) prowadzenie lub organizacja różnego rodzaju formy pomocy
pedagogicznej i psychologicznej dla dziecka i jego rodziny.
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ !!!
Bibliografia
Bogdanowicz M. : Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u
dzieci – nowa definicja i miejsce w klasyfikacjach
międzynarodowych; (w:) Psychologia Wychowawcza nr1/ 1996.
Jastrząb J.: Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych; (w:)Wychowanie
na co dzień; nr 12/ 1995.
Wyczesany, Mikrut : Kształcenie zintegrowane dzieci o
specjalnych potrzebach edukacyjnych. Kraków 2002
Rozporządzenie MEN z dnia 18 stycznia 2005
Jóźwiak S.: One są wśród nas. Dziecko z padaczką w szkole i
przedszkolu Informacje dla pedagogów i opiekunów, Centrum
Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa
2009
O’ Regan Fintan J. : Jak pracować z dziećmi o specjalnych
potrzebach edukacyjnych, Wyd. K. E. LIBER 2005