CHARAKTERYSTYKA UCZNIÓW O SPECJALNYCH POTRZEBACH EDUKACYJNYCH

SPECJALNE POTRZEBY

EDUKACYJNE

Specjalne potrzeby edukacyjne według M.

Bogdanowicz odnoszą się do tej grupy uczniów, która

nie może podołać wymaganiom powszechnie

obowiązującego programu edukacyjnego. Mają oni,

bowiem znacznie większe trudności w uczeniu się niż

ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale

potrzebują pomocy pedagogicznej w formie

specjalnego programu nauczania i wychowania,

specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb,

możliwości i ograniczeń. Powinni być nauczani przez

specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich

warunkach bazowych przy uwzględnieniu

odmiennych rozwiązań organizacyjnych.

DO GRUPY UCZNIÓW O SPECJALNYCH

POTRZEBACH EDUKACYJNYCH ZALICZAMY

DZIECI I MŁODZIEŻ :

• z uszkodzeniami sensorycznymi,
• z niesprawnością motoryczną (uszkodzenie narządu ruchu,

przewlekłe choroby narządów),

• z niepełnosprawnością psychiczną (umysłowo upośledzone

z niepełnosprawnością intelektualną, psychicznie chore z

zaburzeniami osobowości i zachowania oraz cierpiące na

epilepsję),

•         z niepełnosprawnością złożoną,
•         z zaburzeniami emocjonalnymi,
•         z zaburzeniami komunikacji językowej,
•         z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi schorzeniami,
•         ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się,
•         z niepełnosprawnością społeczną,
•         z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi

Rozpoznawanie i zaspokajanie specjalnych

potrzeb dotyczy, zatem osób z odchyleniami

od normy. Odchylenia mogą odnosić się do

właściwości biologicznych, psychologicznych

i społecznych. Mogą mieć charakter

ilościowy i jakościowy, przez co wywierają

mniejszy lub większy wpływ na przebieg

rozwoju i wychowania człowieka. Odchylenia

ujemne powodują ograniczenia rozwoju

fizycznego i psychicznego, utrudniają naukę

i adaptację zawodową, zakłócają społeczne

funkcjonowanie człowieka, czyniąc go osobą

niepełnosprawną. Odchylenia dodatnie to

szczególne uzdolnienia i talenty (J. Jastrząb,

1995).

Specjalne potrzeby edukacyjne są

przyporządkowane konkretnym typom

niepełnosprawności, która może

występować w postaci wad zmysłów,

dysfunkcji narządów słuchu, kalectwa,

upośledzenia umysłowego, chorób

przewlekłych i niedostosowania

społecznego czy w postaci

specyficznych trudności w uczeniu się.

Należy również uznać, że jedną z

podstawowych potrzeb wszystkich

dzieci jest uznanie indywidualności

oraz dostrzeganie w niej pozytywnych

wartości.

DSM-IV ORAZ ICD-10- KRYTERIA

DIAGNOSTYCZNE

Wyróżnia się 2 typy kryteriów:

1) KRYTERIUM ORGANICZNE

■ dysfunkcje ruchowe - dzieci z zaburzeniami motoryki małej ( tzn.

obejmującej artykulację i manipulację) i motoryki dużej

(przejawiającymi się m.in. nadmiernym bądź niskim napięciem

mięśniowym, synkinezjami, stereotypią ruchową, brakiem

koordynacji ruchowej)

■ dysfunkcje wzrokowe – dzieci niedowidzące (słabo

widzące),niewidome,

■ dysfunkcje słuchowe – dzieci niedosłyszące (słabo słyszące) i

głuche,

■ dysfunkcje OUN – dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,

epilepsją, afazją dziecięcą oraz innymi schorzeniami neurologicznymi

DSM-IV ORAZ ICD-10- KRYTERIA

DIAGNOSTYCZNE c.d.

2) KRYTERIUM PSYCHOLOGICZNE (psychiczne)

■ szczególne uzdolnienia,

■ upośledzenie umysłowe,

■ zaburzenia rozwoju psychicznego – dzieci z zaburzeniami

rozwoju mowy i języka, ze specyficznymi zaburzeniami

rozwoju umiejętności szkolnych i funkcji motorycznych,

■ całościowe zaburzenia rozwoju – dzieci autystyczne, z

zaburzeniami dezintegracyjnymi i hiperkinetycznymi

■ zaburzenia zachowania i emocji – dzieci z

nadpobudliwością ruchową, z zaburzonym zachowaniem, z

zaburzeniami emocjonalnymi, zaburzeniami funkcjonowania

społecznego

1)Makrozaburzenia rozwojowe

• Upośledzenie umysłowe

– w stopniu lekkim,

– w stopniu umiarkowanym,

– w stopniu znacznym

– w stopniu głębokim.

• Wady wzroku /niewidomi, niedowidzący ( słabo

widzący)/.

• Wady słuchu / głusi, niedosłyszący (słabo

słyszący)/.

• Kalectwa i dysfunkcje w układzie ruchu.

• Afazja /osoby słyszące, nie mówiące/.

• Niedostosowanie społeczne.

• Choroby psychiczne.

2)Mikrozaburzenia rozwojowe

• Dysharmonie i dysfunkcje intelektualne.

• Zaburzenia percepcji :

– wzrokowej,

– słuchowej,

– niesprawność motoryczna, manualna,

grafomotoryczna,

– nieprawidłowa lateryzacja.

• Opóźniony i zaburzony rozwój mowy.

• Niedojrzałość społeczno – emocjonalna.

• Zakłócona dynamika procesów nerwowych

– nadpobudliwość,

– zahamowanie.

• Specyficzne trudności w uczeniu się

– w czytaniu: dysleksja,

– w pisaniu: dysortografia, dysgrafia

– w matematyce: dyskalkulia.

Jak wynika z powyższych

klasyfikacji, grupa dzieci ze

specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi jest bardzo

zróżnicowana. Znajdują się w niej

uczniowie wybitnie zdolni, jak

również upośledzeni umysłowo,

dzieci przewlekle chore i kalekie,

dzieci z poważnymi deficytami

rozwojowymi, ale także ze

specyficznymi trudnościami w

nauce.

Wczesne rozpoznanie niepokojących sygnałów i odpowiednia

reakcja ze strony rodziców i nauczycieli w wielu przypadkach

może w znacznej mierze ograniczyć dyskomfort psychiczny

dziecka. Przyjście mu z racjonalną specjalistyczną pomocą,

zapewnienie szczególnych warunków, odpowiadających jego

indywidualnym możliwościom i ograniczeniom, a w

szczególności :

-udziału w zajęciach prowadzonych przez nauczycieli

specjalistów,

realizowania specjalnego, zindywidualizowanego w zakresie

tempa i wymagań programu oraz adekwatnych metod

nauczania;

-specjalnych form odpytywania i sprawdzania poziomu ich

wiedzy oraz przeprowadzania egzaminów zewnętrznych;

-odpowiednich warunków lokalowo-bytowych , w jakich

odbywa się proces nauczania.

Pomocy w określeniu rodzaju i stopniu dysfunkcji udzielają

poradnie psychologiczno-

pedagogiczne, bądź inne specjalistyczne do tego

uprawnione .Do badań diagnostycznych trzeba podejść

kompleksowo .Ocenie muszą podlegać wszystkie procesy

rozwojowe w obszarze wychowania i nauki. Bowiem diagnoza

ograniczająca się tylko do określenia typu zaburzenia jest

niewystarczająca. Brak wyjaśnienia co do specyficznych

uwarunkowań, znaczenia i dynamiki rozwojowej (S. Ziemski

1973 )zaciemnia obraz funkcjonalny dziecka.

DZIECI UPOŚLEDZONE UMYSŁOWO W

STOPNIU LEKKIM

W przypadków uczniów upośledzonych w stopniu

lekkim przyswajanie wiadomości i nabywanie

nowych umiejętności jest procesem długotrwałym

. Orientacyjnie przyjmuje się, „że uczniowie ci są

w stanie opanować materiał programowy pięciu

klas szkoły podstawowej masowej” Dzieci te

otrzymują orzeczenie kwalifikujące do kształcenia

specjalnego. Kształcenie specjalne zgodnie z

obowiązującym prawem oświatowym realizowane

może być w placówce kształcenia specjalnego,

kasie (szkole) integracyjnej bądź w klasie

ogólnodostępnej szkoły masowej. Uczniowie ci

mogą

również

przebywać

specjalnych

ośrodkach szkolno-wychowawczych.

„INTELIGENCJA NIŻSZA NIŻ

PRZECIĘTNA”

Są to w większości dzieci o :

• „ harmonijnym rozwoju , ale globalnie obniżonych

wszystkich funkcjach poznawczych,”

• „nieharmonijnym rozwoju” , „parcjalnych

deficytach rozwojowych”.

Pierwsze określenie oznacza, że dziecko funkcjonuje

na podobnym poziomie, w różnych zadaniach, które

angażuj rozmaite sfery działalności umysłowe (np.

pamięć wzrokową, słuchową, tempo uczenia się, wiedzę

o świecie, rozumowanie i wyciąganie wniosków itp.), ale

rozwój wszystkich tych funkcji jest globalnie opóźniony.

Dziecko o „nieharmonijnym rozwoju intelektualnym”

będzie uzyskiwać krańcowo różne wyniki w zależności od

typu postawionego przed nim zadania.

Dziecko z opóźnieniami (deficytami )

parcjalnymi (fragmentarycznymi) czyli
wybiórczymi zahamowaniami rozwoju

w jednej lub w kilku sferach może w

jednej dziedzinie przejawiać duże

zdolności, a w innej funkcjonować

podobnie ,jako dziecko upośledzone

umysłowo.

Cechą charakterystyczną dla tej grupy

uczniów jest stosunkowo dobrze rozwinięte

rozumowanie logiczne, myślenie

przyczynowo-skutkowe, wnioskowanie i

uogólnianie. Lepiej też w porównaniu z

dziećmi upośledzonymi umysłowo w stopniu

lekkim radzą sobie w skomplikowanych

sytuacjach i relacjach społecznych. Mając

jednak określone- wybiórcze trudności w

nauce np. w zapamiętywaniu, czytaniu ,

pisaniu , liczeniu długo mogą być postrzegane

przez nauczycieli jako leniwe, powolne,

niestaranne, bez motywacji do nauki,

skoncentrowane na pozaszkolnej aktywności.

Poza wyżej scharakteryzowanymi grupami

istnieje cała rzesza uczniów , którzy w

badaniach psychologicznych osiągają iloraz

inteligencji mieszczący się w granicach zw.

„normy” lub powyżej „normy rozwojowej” ,a

jednak maja znaczne trudności w nauce

szkolnej. Przyczyną tych trudności mogą

być zaburzenia czynności analizatorów. W

zależności od rodzaju odbierającego zmysłu

wyróżniamy analizator: wzrokowy, słuchowy,

kinestetyczno-ruchowy, czucia skórnego

(dotyku), smaku i węchu.

OBJAWY ZABURZEŃ FUNKCJI

WZROKOWYCH

Dzieci z zaburzeniami w zakresie analizatora wzrokowego mają trud

ności  w  zapamiętywaniu  kształtu  liter.  W  pisaniu  ze  słuchu  mylą
litery  i  cyfry  podobne  optycznie  (np.  1-  t,  n-  rn,  6-9).  Przy
przepisywaniu  tekstu opuszczają litery, cyfry  lub części wyrazów,
nieprawidłowo odtwarzają kształty poszczególnych liter  (specjalne
trudności    mają  przy  przekładaniu  druku  na  litery  pisane).  Pismo
często  nie  trzyma  się  w  liniaturze.  Występują  trudności  w
zapamiętaniu  prawidłowej  pisowni  ortograficznej.  Przy  czytaniu
mylą  litery  o  podobnym  wyglądzie.  Czytanie  nie  jest  płynne  ze
względu na kłopoty z wzrokowym wyróżnieniem wyrazu. Końcówki
wyrazów  są  mylone  lub  odgadywane.  Często  ,,gubią”  się  w
tekście,  co  powoduje  opuszczanie  lub  powtarzanie  wyrazów,  czy
partii tekstu. Przy czytaniu szybko występuje zmęczenie, a jakość i
tempo  czytania  zależą  od  wyrazistości  druku.  Przy  cichym
czytaniu,  dzieci  gorzej  rozumieją  tekst  i  –co  za  tym  idzie  -  gorzej
go zapamiętują.

OBJAWY ZABURZONYCH FUNKCJI

SŁUCHOWYCH

Dla prawidłowego rozwoju mowy oraz przebiegu nauki czytania i

pisania istotne jest prawidłowe funkcjonowanie słuchu w zakresie

różnicowania dźwięków mowy. Zdolność analizowania ich i

syntetyzowania nazywana jest słuchem fonematycznym. Dzieci o

obniżonym poziomie percepcji słuchowej w zakresie słuchu

fonematycznego przy pisaniu ze słuchu mylą głoski podobne

brzmieniowo, mają trudności w różnicowaniu zmiękczeń przez ,,i”

i ,,przez kreskę”. Przy przepisywaniu odwzorowują napisy małymi

fragmentami bez dyktowania sobie większych całości. Błędnie

różnicują one głoski w wyrazie, nie zawsze potrafią z podanych

głosek czy sylab utworzyć wyraz. W związku z niepoprawną analizą

wyrazów mają kłopoty w stosowaniu reguł ortograficznych. Dzieci

te mają trudności w dokładnym pamięciowym opanowaniu tekstu,

(zwłaszcza, jeżeli nie widzą go napisanego) oraz w zapamiętaniu i

zrozumieniu

bardziej

skomplikowanych

poleceń

słownych.

Wypowiedzi tych dzieci są często niepoprawne pod względem

gramatycznym i ubogie pod względem słownikowym.

Zaburzenia

obrębie

funkcji

wzrokowej

słuchowej często skutkują
dysleksją

rozwojową.

Dysleksja rozwojowa jest
pojęciem

szerszym

znaczeniu,  w  węższych
zakresach  rozpatrujemy  ją
jako  trudność  w  nauce
czytania

pisaniu,

trudność

pisowni

zgodnej

zasadami

ortografii
(dysortografia), trudność
w

zachowaniu

poprawności

graficznej

pisma

(dysgrafia)

trudność w opanowaniu
operacji

liczbowych,

rozwiązywaniu

zadań

rachunkowych( dyskalkul
ia)

DYSKALKULIA

Pojęcie dyskalkulii pochodzi od dwóch słów;

greckiego dys- trudny i łacińskiego

calculus- obliczenie.

Jest to rozwojowe zaburzenie w rozwoju pojęć

liczbowych, w opanowaniu umiejętności

rozwiązywania zadań rachunkowych , co w

konsekwencji prowadzi do trudności w

opanowaniu podstawowych wiadomości i

umiejętności matematycznych. Jak wskazują

badania u podstaw szeregu dotychczas

zdiagnozowanych przypadków dyskalkulii leży

zaburzenie w dojrzewaniu myślenia przyczynowo-

skutkowego i abstrakcyjnego.

DYSLEKSJA

specyficzne trudności w czytaniu (w węższym ujęciu).

Przypadki izolowanych trudności w czytaniu są u dzieci

rzadkie.

DYSORTOGRAFIA

niemożność opanowania w określonym czasie umiejętności

ortograficznego pisania, podobnie jak dysleksja, jest

zjawiskiem patologicznym. O trudnościach w uczeniu się

ortografii można mówić wtedy, kiedy uczeń nie może

opanować poprawnej pisowni w czasie i zakresie

przewidzianym przez program nauczania, mimo że korzysta z

form i metod nauki ortografii uznanych za optymalne dla

uczniów o prawidłowym, harmonijnym rozwoju.

DYSGRAFIA

Obniżony poziom graficzny pisma. Jest zjawiskiem patologicznym.

Utrzymuje się zazwyczaj długo i nie ustępuje poprzez
stereotypowe działania.

B. Zakrzewska wskazuje charakterystyczne cechy pisma

dysgraficznego:

• nieadekwatna struktura litery: brak niektórych elementów,

deformacja litery;

• zmienny kierunek pisma: różne położenie liter w wyrazie,

wyrazów w zdaniu;

• niewłaściwe zagęszczenie liter w wyrazie: różne odstępy

między literami i wyrazami;

• zachwianie proporcji liter: różne wielkości liter w wyrazie,

wyrazów w zdaniu;

• dowolny sposób łączenia liter: łączenie w różnym poziomie,

brak połączeń międzyliterowych;

• skreślanie, poprawianie liter.

OPÓŹNIONY ROZWÓJ SPRAWNOŚCI

RUCHOWEJ

Obniżona

sprawność

manualna

może

być

związana z ogólnym opóźnieniem w zakresie

rozwoju ruchowego lub może być jedynym jego

objawem. Dzieci niesprawne manualnie piszą

niestarannie, pismo nie trzyma się liniatury

zeszytu, ich rysunki są niedopracowane.

Stwierdzając u tych dzieci obniżony poziom

grafomotoryki stwierdza się również wolne

tempo pisania, pogarszanie się jakości pisania

w miarę wydłużania czasu pracy. Dzieci te

niechętnie uczestniczą w wykonywaniu zajęć

wymagających precyzyjnych czynności palców i

dłoni. Mają ogromne trudności w precyzyjnym

wykonywaniu szkiców i rysunków, skutkuje to

niedokładnością

pomiarów

geometrii,

nieprawidłowym odwzorowaniu figur i brył.

ZABURZENIA FUNKCJONOWANIA

SPOŁECZNEGO

Zupełnie odrębna grupę stanowią uczniowie z zaburzeniami

funkcjonowania społecznego, potocznie mówimy o nich

„uczniowie zaniedbani wychowawczo”. W tej grupie na

plan pierwszy wysuwają się trudności w nauce mające

zupełnie inne tło niż poprzednio omawiane. Głównym źródłem

braków w wiadomościach i umiejętnościach ucznia jest

absencja w szkole, wagary, unikanie sytuacji wymuszających

wysiłek intelektualny. Przy czym winę za tę sytuację ponosi

nie tylko niewydolna wychowawczo rodzina, ale brak

systemowej opieki na tą specjalną grupą uczniów. Z uwagi na

sprawny intelekt i prawidłowe funkcjonowanie procesów

percepcyjno-motorycznych ta grupa uczniów wszelkie braki i

luki w podstawowych wiadomościach i umiejętnościach

nadrabia bardzo szybko. Czynnikami sprzyjającymi w tym

procesie jest wiedza i doświadczenie nauczyciela w

stopniowaniu trudności w określonym czasie. Nie można

jednak nadrabiać zbyt dużej partii naraz -do tego potrzeby

jest czas i możliwość przeżycia sukcesu przez ucznia. Sukces

na miarę możliwości motywuje go , zbyt łatwy sukces nie

aktywizuje do działania, z kolei zbyt długie czekanie na sukces

męczy i zniechęca.

ZABURZENIA ROZWOJU PROCESÓW

EMOCJONALNO- MOTYWACYJNYCH

Zaburzenia rozwoju procesów emocjonalnych mogą być przyczyną

niepowodzeń szkolnych dziecka, częściej jednak stanowią ich

konsekwencje. Prawidłowy rozwój emocjonalny charakteryzuje

się adekwatnością siły i rodzaju reakcji emocjonalnych w

stosunku do bodźca oraz umiejętnością tłumienia i ukrywania

reakcji uczuciowych negatywnych, jeśli sytuacja społeczna tego

wymaga. Biologiczne podłoże zmian w sposobie przeżywania

oraz formie wyrażania uczuć stanowi zmieniająca się z wiekiem

dynamika procesów nerwowych, ale bardzo dużo zależy od

wychowania. Dziecko uczy się w określony sposób reagować

emocjonalnie. Pewne reakcje utrwalają się, inne zanikają.

Prawidłowo

realizowany

proces

wychowawczy

poprzez

kształtowanie uczuć wyższych wpływa na przystosowanie

społeczne dziecka. Wszelkie zakłócenia tego procesu, m. in.

niewłaściwe postawy rodzicielskie wobec nauki szkolnej, błędy

wychowawcze rodziców i nauczycieli, zaburzona postawa

dziecka wobec szkoły odbijają się niekorzystnie na jego rozwoju

emocjonalnym, przejawiając się zaburzeniami lub opóźnieniem

procesu socjalizacji.

ZABURZENIA UCZUCIOWE

Zjawisko bardzo często występujące u dzieci doznających

niepowodzeń w nauce. Częstą przyczyną zaburzeń

emocjonalnych są przykre przeżycia związane z nauką

szkolną. Naturalną konsekwencją nie dających się

pokonać trudności jest spadek zainteresowania nauką i

zanik motywacji do pracy szkolnej. Wadliwe

interpretowanie tych przejawów jako przyczyn

niepowodzeń szkolnych powoduje dezaprobatę

otoczenia i kary. Skutkiem tego wytwarza się u dzieci

poczucie zagrożenia, związane z niezaspokojeniem

takich potrzeb psychicznych, jak: potrzeba

bezpieczeństwa, uznania, akceptacji i poczucia własnej

wartości. Zdaniem S. Gertsmanna właśnie te potrzeby

psychiczne wysuwają się na plan pierwszy w wieku

szkolnym i istnieje nieuchronny przymus ich

zaspokojenia. Gdy proces ten napotyka przeszkody i

trudności, stają się one źródłem silnych reakcji

emocjonalnych o charakterze afektów, jak lęk i gniew.

DZIECI Z ZAURZENIAMI DYNAMIKI

PROCESÓW NERWOWYCH

Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego

ucznia, stanowi podstawę podjęcia wytężonego

wysiłku umysłowego i fizycznego dziecka

siedmioletniego rozpoczynającego naukę w szkole.

Kontakty dziecka z nauczycielami oraz innymi

dziećmi są uzależnione od odpowiedniego stopnia

dojrzałości uczuciowej i społecznej, a także od

właściwego ustosunkowania się do własnych

sukcesów i trudności. Pierwszoklasista powinien

umieć przez dłuższy czas skoncentrować się na

jednym przedmiocie, opanować swoje emocje.

Wśród zaburzeń dynamiki procesów nerwowych

wyróżnia się najczęściej nadpobudliwość

psychoruchową i zahamowanie psychoruchowe.

NADPOBUDLIWOŚĆ- definicja

M. Bogdanowicz definiuje

nadpobudliwość

psychoruchową jako

„zespół cech zachowania,

który dotyczy czynności

psychicznych i

motorycznych. Występuje

w postaci wzmożonego

pobudzenia ruchowego,

nadmiernej reaktywności

emocjonalnej oraz

specyficznych zaburzeń

funkcji poznawczych”.

ZABURZENIA ROZWOJU OSOBOWOŚCI

Problem zaburzeń osobowości jest bardzo złożony. Najpoważniejszym

problemem psychopatologii dziecięcej są zaburzenia samego

procesu rozwoju osobowości, które w późniejszym okresie mogą

przybrać postać nerwicy czy socjopatii.

Psychiatria wyodrębnia następujące zaburzenia zachowania:

• socjopatia (przyczyny tkwią w środowisku społecznym);

• charakteropatia (podłożem jest uszkodzenie centralnego układu

nerwowego).

Typowe objawy nieprawidłowego rozwoju tego podsystemu

osobowości, bez względu na etiologię, to: wybuchy złości, gniewu,

impulsywność reakcji, nadpobudliwość psychoruchowa, słabe

postępy w rozwoju uczuć wyższych, agresja, samoagresja,

działania destruktywne. Zaburzenia te w widoczny sposób

utrudniają dziecku prawidłowe funkcjonowanie w zespole

klasowym. U dzieci tych można stwierdzić nieprawidłowy stosunek

do ludzi, do rzeczy (brak poszanowania cudzej własności,

wandalizm, zachłanność), do siebie samego (zbyt wysoka lub zbyt

niska samoocena), do norm, a także do zadań (brak wytrwałości,

samodzielności, niedbałość). Powyższe przejawy zaburzeń rozwoju

osobowości powodują także powstawanie u uczniów trudności w

uczeniu się.

DZIECIĘCE PORAŻENIE MÓZGOWE

Nazywane również chorobą Little'a – jednostka chorobowa określająca

różnorodne zaburzenia ruchu i postawy, wynikające z trwałego,

niepostępującego uszkodzenia mózgu we wczesnym stadium

rozwoju. Powiązane też ze spektrum autyzmu.

Edukacja

Nauczanie indywidualne uważa się za korzystną formę pomocy dla

dzieci, które nie mogą chodzić do szkoły. Ma jednak ograniczenia -

pozbawia dziecko naturalnego kontaktu z grupą rówieśniczą.

Szkoły specjalne funkcjonują przy szpitalach, sanatoriach i centrach

rehabilitacyjnych albo razem z internatami. Są przystosowane, a

także nastawione na indywidualizację nauczania, uwzględniającą

możliwości intelektualne, percepcyjne i ruchowe. Szkolnictwo

specjalne wypracowało metodykę nauczania wobec dzieci z mpd, u

których dodatkowo występują: zaburzenia wzroku, słuchu, mowy,

kłopoty manualne, padaczka oraz dysfunkcje intelektualne różnego

stopnia. Minusem jest skupienie w jednym miejscu dzieci

niepełnosprawnych, powodujące ich izolację społeczną.

Szkoły integracyjne zaczęły powstawać jako wyraz wielkiej

społecznej potrzeby tworzenia środowisk, w których dzieci zdrowe

będą miały okazję uczyć się tolerancji, a dzieci niepełnosprawne

będą doświadczać radości i trudów normalnego życia społecznego.

Szkoły powszechne bronią się na ogół przed przyjmowaniem

dzieci niepełnosprawnych, chyba że rodzaj

niepełnosprawności umożliwia realizację normalnych

szkolnych wymagań. Kierują się programem, któremu dzieci

powinny sprostać przy zastosowaniu ujednoliconych metod

dydaktycznych. Dzieci ze stosunkowo niewielkimi

dysfunkcjami mają szansę osiągnąć w tych warunkach

powodzenie. Włączanie dzieci niepełnosprawnych do szkół

powszechnych wymaga ułatwień technicznych, a także

uwzględnienia ograniczeń i stworzenia warunków do

najpełniejszego zaktywizowania atutów dziecka. Część dzieci,

zwykle głębiej upośledzonych umysłowo, zwłaszcza z dala od

centrów miejskich, w ogóle się nie uczy.

Kształcenie zawodowe młodzieży z mpd uzależnione jest od

rodzaju i stopnia dysfunkcji. Jeżeli niepełnosprawność pozwala,

powinno się stosować metody normalnego szkolenia,

ewentualnie z pewnymi modyfikacjami. Organizowane są

ponadgimnazjalne szkoły specjalne, ośrodki rehabilitacyjno-

zawodowe oraz kursy. Młodzież niezdolna do podjęcia

zatrudnienia może być kierowana do warsztatów terapii

zajęciowej.

PADACZKA

Padaczka (inaczej epilepsja, historycznie kaduk), w klasycznym

języku greckim: (epilēpsía) – choroba o złożonej, różnej
etiologii, cechująca się pojawianiem napadów
padaczkowych. Napad padaczkowy zaś jest wyrazem
przejściowych zaburzeń czynności mózgu, polegających na
nadmiernych i gwałtownych, samorzutnych wyładowaniach
bioelektrycznych w komórkach nerwowych. Biochemicznymi
przyczynami pojawiania się tych wyładowań mogą być:

zaburzenia równowagi pomiędzy neuroprzekaźnikami

pobudzającymi i hamującymi;

obniżony próg pobudliwości neuronów spowodowany np.

zaburzeniami elektrolitowymi;

zaburzenia pracy pompy sodowo-potasowej, wynikające z

niedoboru energii.

PADACZKA- edukacja

Dzieciom chorym na padaczkę trudniej jest wykorzystać w pełni

swoje możliwości edukacyjne z przyczyn medycznych i
społecznych.

a/ Przyczyny medyczne związane są z niepożądanym
• działaniem leków przeciwpadaczkowych, nawracającymi

napadami, oraz zmianami organicznymi w mózgu,
zaburzającymi funkcje pamięci lub mowy,

b/ Przyczyny społeczne to zaniżone oczekiwania,

nadopiekuńczość, zwolnienia z zajęć szkolnych.

• Pomimo tych utrudnień, należy przyjąć jako zasadę, że dzieci z

padaczką powinny kontynuować normalny tok kształcenia
przedszkolnego i szkolnego. Uwzględniając możliwości
intelektualne dziecka zaleca się kontynuowanie nauki w szkole
z małymi przerwami na naukę indywidualną w domu, kiedy
występuje szczególne nasilenie napadów padaczkowych lub
występują szczególnie nasilone objawy psychiczne.

PADACZKA- edukacja c.d.

Dzieci chore na padaczkę narażone są na wyższy poziom
stresu wynikający z obawy przed napadem i komentarzami rówieśników i
opiekunów na jego temat. Stąd też częściej występują u nich cechy

zespołu

nadpobudliwości psychoruchowej, trudności w czytaniu i pisaniu oraz

inne

trudności szkolne.
W razie narastających trudności szkolnych, trzeba zapewnić dziecku
możliwość douczania, zorganizować odpowiednio czas na naukę, z

częstymi

przerwami na odpoczynek, modyfikować i zmieniać sposoby

przyswajania

wiadomości szkolnych. Należy zapewnić dziecku prawidłową, spokojną i
przyjazną atmosferę, bez wyciskania piętna nieuleczalnej choroby,

skazującej na fizyczne i społeczne inwalidztwo.

AUTYZM w szkole

Jeszcze kilkanaście lat temu nauczyciele polskich szkół niezbyt

często mieli do czynienia z dziećmi autystycznymi. Nie
uczęszczały one do szkół powszechnych, a były kształcone
w specjalnie do tego przeznaczonych placówkach lub
organizowano dla nich indywidualne nauczanie w miejscu
zamieszkania. Obecnie system kształcenia specjalnego jest
szeroko rozbudowany i obejmuje różnorodne rodzaje
oddziaływań. Podstawowym celem tego typu nauczania jest
stworzenie takich programów nauczania, które mają pomóc
dzieciom z zaburzeniami fizycznymi i psychicznymi w
osiąganiu najwyższego możliwego poziomu
samowystarczalności i wykształcenia.

Pedagogika wobec autyzmu

Zarówno pedagogika, jak i psychologia zamiast na tym, co w dziecku

chore i odbiegające od normy, zaczęła się koncentrować na tym,
co w nim zdrowe, prawidłowo rozwinięte i upodabniające do ogółu
rówieśników. Koncentracja na defektach sprzyjała izolacji dzieci i
tworzeniu dla nich specjalnych miejsc pobytu, edukacji i
rehabilitacji. Koncentracja na możliwościach rozwojowych stanowi
natomiast przesłankę integracji społecznej. Do strategii służących
urzeczywistnianiu wymienionych idei zalicza się: odrzucenie
etykietowania w zależności od rodzaju niepełnosprawności,
niekategorialne podejście w procesie dydaktycznym,
deinstytucjonalizację oraz włączenie dzieci o nietypowym rozwoju
w nurt edukacji ogólnej. Normalizacja oznacza przekonanie, że
wszystkie osoby niepełnosprawne powinny mieć taki sam dostęp
do wszelkich wartości i dóbr społecznych, jak osoby pełnosprawne
(przez aktywne uczestnictwo w życiu bliższego i dalszego
otoczenia). Integracja odnosi się z kolei do kształcenia dzieci z
zaburzeniami rozwojowymi wspólnie z dziećmi o prawidłowym
przebiegu rozwoju, przy uwzględnieniu ich szczególnych potrzeb i
możliwości.

Kompetencje osobiste ucznia składające się na jego
funkcjonowanie (J. Wyczesany 2002) :

1. Samoświadomość
     świadomość emocjonalna
     poprawna samoocena
     wiara w siebie

2. Samoregulacja
    samokontrola
    odpowiedzialność za swoje działanie,

trzymanie się zasad

    przystosowalność i innowacyjność

3. Motywacja
     dążenie do osiągnięć
     zaangażowanie
     inicjatywa
     optymizm

Rozporządzenie MEN z dnia 18 stycznia 2005

Zadania nauczycieli- pedagogów specjalnych

1) rozpoznanie potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych

dzieci i młodzieży;

2) współorganizacja zajęć edukacyjnych i wychowawczych w

szczególności:

a) wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne wybór lub

opracowanie programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania,

b) dostosowanie realizacji programów wychowania przedszkolnego,

programów nauczania, programu wychowawczego do indywidualnych potrzeb

edukacyjnych i możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży,

c) w zależności od indywidualnych potrzeb edukacyjnych wspólnie z

nauczycielami prowadzącymi zajęcia edukacyjne, opracowanie dla każdego

ucznia i realizacja indywidualnych programów edukacyjnych

4) udzielanie pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne w

doborze metod pracy z uczniami;

5) prowadzenie lub organizacja różnego rodzaju formy pomocy

pedagogicznej i psychologicznej dla dziecka i jego rodziny.

Bibliografia

Bogdanowicz M. : Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u

dzieci – nowa definicja i miejsce w klasyfikacjach
międzynarodowych; (w:) Psychologia Wychowawcza nr1/ 1996.

Jastrząb J.: Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych; (w:)Wychowanie

na co dzień; nr 12/ 1995.

Wyczesany, Mikrut : Kształcenie zintegrowane dzieci o

specjalnych potrzebach edukacyjnych. Kraków 2002

Rozporządzenie MEN z dnia 18 stycznia 2005
Jóźwiak S.: One są wśród nas. Dziecko z padaczką w szkole i

przedszkolu Informacje dla pedagogów i opiekunów, Centrum
Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa
2009

O’ Regan Fintan J. : Jak pracować z dziećmi o specjalnych

potrzebach edukacyjnych, Wyd. K. E. LIBER 2005

Document Outline