„Nauczyciel jest obowiÄ…zany, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej, dostosować wymagania edukacyjne, o których mowa w § 4 ust. 1, do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudnoÅ›ci w uczeniu siÄ™, w tym specyficzne trudnoÅ›ci, uniemożliwiajÄ…ce sprostanie tym wymaganiom”.
Właśnie konieczność dostosowania wymagań egzaminacyjnych do potrzeb i możliwości uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi pozwala mówić o rzeczywistym wyrównywaniu szans i stworzeniu im warunków równego dostępu do odpowiedniego poziomu wykształcenia. Co zatem rozumie się przez specjalne potrzeby edukacyjne?

Specjalne potrzeby edukacyjne to potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się.

W publikacjach Centrum Metodycznej Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, w dziale dotyczącym wspierania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, znajdujemy następujący podział tych potrzeb - potrzeby uczniów:
· z różnymi rodzajami niepełnosprawności,
· specyficznymi trudnościami w uczeniu,
· nadpobudliwością,
· wybitnymi zdolnościami.

Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to taki uczeń, u którego niepowodzenia szkolne wynikają przede wszystkim z szeroko pojętych zaburzeń rozwojowych czyli różnego rodzaju dysfunkcji, w tym także uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dyslektycy). Będą to również uczniowie, u których stwierdzono problemy w uczeniu się spowodowane innymi przyczynami, a którzy, aby prawidłowo funkcjonować w środowisku szkolnym, wymagają dostosowywania wymagań edukacyjnych do ich potrzeb, zgodnie z zaleceniami zawartymi w opiniach poradni psychologiczno - pedagogicznych.
Na uwagę zasługuje również wyjaśnienie zapisu rozporządzenia MENiS dotyczącego dostosowywania wymagań edukacyjnych, gdyż przede wszystkim do tego punktu odnoszą się zalecenia poradni w zakresie indywidualizacji nauczania i szczególnego traktowania uczniów z trudnościami w uczeniu się.
„Dostosować” czÄ™sto utożsamiane jest z pojÄ™ciem „obniżyć” lub „zwolnić” (np.dysortografika z koniecznoÅ›ci poprawnego pisania).
Co zaś w praktyce powinien oznaczać ten zapis?
W zależności od rodzaju dysfunkcji dostosowanie wymagań edukacyjnych będzie dotyczyło albo formy sprawdzania wiedzy, albo treści, albo formy i treści jednocześnie.

I tak na przykład jeśli u dziecka zdiagnozowano :
· dysgrafię - dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy tj. sprawdzenie pracy może być niekonwencjonalne (uczeń może sam odczytać pracę lub napisać ją na komputerze),
· dysortografię - można również zmienić formę sprawdzania wiedzy, zaś w żadnym wypadku nie należy zwalniać ucznia z konieczności nauki ortografii,
· dysleksję - zaburzenie to dotyczy dzieci w normie intelektualnej, dlatego nie daje podstaw do obniżania wymagań jakościowych i może dotyczyć tylko formy sprawdzania wiedzy,
· sprawność intelektualną niższą od przeciętnej - w przypadku tych uczniów konieczne jest dostosowanie zarówno w zakresie formy, jak i treści. Właściwie tylko w tej grupie możemy mówić o obniżeniu wymagań. Trzeba również pamiętać o tym, że w grupie tej często występują uczniowie z zaburzeniami sprzężonymi i program szkoły ogólnodostępnej jest dla nich zbyt trudny i zbyt szybko przerabiany (tamże, s.31, 32).
Osobną grupę będą stanowili uczniowie z dysfunkcjami narządów percepcyjnych oraz narządów ruchu, gdyż w tych przypadkach dostosowywanie potrzeb i wymagań będzie ściśle związane z typem i stopniem ich niepełnosprawności.
Jak więc oceniać i czego wymagać od uczniów z różnego rodzaju zaburzeniami?
Pamiętać należy o dwóch elementarnych zasadach:
1. Nie można zejść poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy i umiejętności powinien dać szansę na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego.
2. Należy oceniać ucznia według kryteriów ogólnodostępnych przy jednoczesnym uwzględnianiu wkładu pracy i wysiłku adekwatnego do jego możliwości.
Ważne jest aby ocena pełniła przede wszystkim funkcję motywującą, a ocenianie:
· służyło dziecku i pozwalało korygować jego dotychczasowe postępowanie,
· uruchamiało samoocenę dziecka,
· miało jasno sformułowane kryteria.
Tak rozumiana ocena, uwzględniająca powyższe obszary, stwarza dziecku perspektywę, daje mu nadzieję na zmianę i tę zmianę umożliwia (Hetman., Szkoła Specjalna 3/2001).
Dostosowywanie wymagań edukacyjnych i ocenianie to jeden z najważniejszych aspektów funkcjonowanie ucznia ze specjalnymi potrzebami w środowisku szkolnym.
Co to znaczy dostosować wymagania do indywidualnych potrzeb ucznia?

Dostosowywanie wymagań to zastosowanie do sformułowanych wymagań edukacyjnych, takich kryteriów, które uwzględniają możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka (M. Bogdanowicz, A. Adryjanek: Uczeń

z dysleksjÄ… w szkole Wyd. Operon, Gdynia 2004).

Najprościej mówiąc - uwzględnienie przy formułowaniu wymagań edukacyjnych możliwości i ograniczeń w funkcjonowaniu dziecka.

Co powinien zrobić nauczyciel ?

Przede wszystkim zapoznać się z opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej i przeanalizować dane zawarte w opinii.

Można to zrobić z użyciem arkusza analizy danych proponowanego w literaturze ( M. Bogdanowicz, A. Adryjanek: Uczeń z dysleksją w szkole) lub opracowanego samodzielnie przez nauczyciela.

Kolejnym krokiem jest zdobycie informacji na temat specyficznych trudności czy zaburzeń, jakie występują u danego ucznia.

Najbardziej rozpowszechnioną jest dysleksja rozwojowa czyli zespól specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksja, dysgrafia, dysortografia).W cytowanym wyżej poradniku omówiono szczegółowo symptomy dysleksji rozwojowej w nabywaniu umiejętności szkolnych na poszczególnych poziomach edukacji.

Nauczyciel powinien więc zdać sobie sprawę z tego, w jaki sposób te zaburzenia będą utrudniały uczniowi naukę i nabywanie umiejętności na jego przedmiocie (co uczeń może zrobić a czego w ogóle nie jest

w stanie wykonać).

Dostosowywanie wymagań do indywidualnych potrzeb ucznia powinno odbywać się na poziomie planowania dydaktycznego (np. planu wynikowego).

Nauczyciel formułuje wymagania edukacyjne np. na dwóch poziomach dla ogółu uczniów klasy a ponadto formułuje wymagania specyficzne dla pojedynczego ucznia lub grupy uczniów. Według tych wymagań uczy i ocenia osiągnięcia ucznia na bieżąco.

Formułując ocenę śródroczną i roczną dla takiego ucznia odnosi się do wymagań, które sformułował dla klasy na poszczególne oceny klasyfikacyjne, uwzględniając jednak wymagania specyficzne stawiane temu uczniowi.

Rozważając kwestie formułowania wymagań nie można pominąć ich znaczenia w planowaniu pracy nauczyciela. Nowoczesne tendencje w planowaniu dydaktycznym to planowanie wynikowe, które polega na określeniu i ustopniowaniu (hierarchii) wymagań. Według nich nauczyciel planuje zajęcia, ocenia osiągnięcia uczniów i skuteczność własnej pracy (B.Niemierko).

Nasuwa siÄ™ jeszcze jedno pytanie:

Jakie są zadania dyrektorów szkół, wychowawców i nauczycieli w pracy z uczniem napotykającym trudności w nauce ?

1.Zadania dyrektora szkoły to:

• tworzenie warunków organizacyjnych sÅ‚użących wspomaganiu dzieci,

u których stwierdzono trudności w uczeniu się;

• nadzór nad pracÄ… nauczycieli zwÅ‚aszcza klas mÅ‚odszych w zakresie rozwijania umiejÄ™tnoÅ›ci czytania i pisania;

• czuwanie nad wyborem programów nauczania i podrÄ™czników dostosowanych do możliwoÅ›ci zespołów klasowych;

• rozsÄ…dne wykorzystywanie godziny do dyspozycji dyrektora szkoÅ‚y (na zajÄ™cia wyrównawcze, zajÄ™cia korekcyjno-kompensacyjne);

• organizowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

• pozyskiwanie dla szkoÅ‚y specjalistów w zakresie terapii pedagogicznej lub motywowanie nauczycieli do zdobywania dodatkowych uprawnieÅ„

• czuwanie nad realnym planowaniem procesu edukacyjnego;

• czuwanie nad ksztaÅ‚tem szkolnego programu profilaktyki (uwzglÄ™dnienie zadaÅ„ szkoÅ‚y w zakresie zapobiegania niepowodzeniom szkolnym uczniów).

---