SERCE

anatomia

ogólna

oraz

współczesne

badania

diagnostyczne

Serce

(cor,

cardia)

to

jeden

z

naistotniejszych

narządów

organizmu

ludzkiego. Leży ono w jamie klatki

piersiowej,

w

śródpiersiu

dolnym

środkowym, w worku osierdziowym.

Jest

narządem

ośrodkowego

układu

naczyniowego, odgrywającym zarówno rolę

pompy ssącej, jak i tłoczącej – pobiera ono

krew krążącą w ustroju z obu żył głównych

(górnej i dolnej), oraz z żył płucnych i

wtłacza ją do tętnic, aorty i pnia płucnego, a

z nich dalej do sieci włosowatych całego

organizmu.

Serce dzieli się na dwie podobne do siebie połowy boczne –

prawą, w której krąży krew żylna oraz lewą w której krąży

krew tętnicza.

Prawa połowa serca tłoczy krew do krążenia płucnego, lewa

zaś do krążenia obwodowego, przy czym obie połowy kurczą

się równocześnie i wypychają tą samą ilość krwi.

Każda z połów dzieli się z kolei na 2 mniejsze części: górną o

cienkich ścianach, zwaną przedsionkiem (atrium) i dolną, o

ścianach grubszych i bardziej odpornych, zwaną komorą

(ventriculus), która wypycha krew z serca.

A – przedsionek

prawy

B – przedsionek lewy

C – komora prawa

D – komora lewa

Serce, widok od tyłu

Zasadniczo, w sercu można odróżnić jego podstawę (basis),

koniuszek (apex) i 3 powierzchnie: przednią (mostkowo

żebrową – facies sternocostalis), utworzoną przez prawy

przedsionek, prawe i lewe uszko, większą część komory

prawej i niewielką część komory lewej; dolną (przeponową –

facies diaphragmatica), utworzoną głównie przez lewą

komorę, część prawej komory, prawy przedsionek; oraz tylną,

utworzoną

przez

lewy

przedsionek,

część

prawego

przedsionka i lewą komorę.

A – podstawa serca

B – koniuszek serca

C – uszko prawe

D – uszko lewe

Serce, widok od przodu

Zewnętrzną granicę między przedsionkami i komorami

stanowi bruzda wieńcowa (sulcus coronarius), leżąca prawie

prostopadle do osi serca. Granica między prawą komorą i

lewą komorą zaznacza się jako bruzdy międzykomorowe:

przednia i tylna (sulcus interventricularis anterior et

posterior). Obie łączą się na prawym brzegu serca, nieopodal

koniuszka serca.

Serce, widok od tyłu

Mięśniówka serca, widok od

przodu

Każdy przedsionek, prawy i lewy, łączy się z odpowiednią

komorą

obszernym

otworem,

zwanym

ujściem

przedsionkowo-komorowym (ostium atrioventriculare), a

każda komora – z początkiem wielkich tętnic: komora prawa

ujściem pnia płucnego (ostium trunci pulmonalis) z pniem

płucnym, komora lewa ujściem aorty (ostium aortae) z tętnicą

główną (aortą). Natomiast obie połowy serca, prawa i lewa,

całkowicie przedzielone są podłużną przegrodą serca (septum

cordis), która na poziomie przedsionków ma nazwę przegrody

międzyprzedsionkowej (septum interatriale), na poziomie

komór

zaś

–

przegrody

międzykomorowej

(septum

interventriculare)

W przegrodzie

międzyprzedsionkowej,

od strony

prawego przedsionka znajduje się duże owalne

zagłębienie, zwane dołem owalnym (fossa ovalis) – dno

tego dołu tworzy cienka, przeświecająca błona, tzw.

zastawka otworu owalnego (valvula foramina ovalis),

będąca

pozostałością

po

pierwotnej

przegrodzie

międzyprzedsionkowej. Dół owalny jest objęty wyniosłym

brzegiem, rąbkiem dołu owalnego (limbus fossae ovalis).

Rąbek ten odpowiada wolnemu brzegowi embrionalnej

przegrody wtórnej albo drugiej (septum secundum).

Dół owalny jest pozostałością otworu owalnego, który

odgrywa istotną rolę w czynności serca płodu. Jeszcze u

co piątego dorosłego można znaleźć drobną szczelinkę

lub szczelinowaty otworek, prowadzący z prawego do

lewego przedsionka, nie będący patologią, o ile szczelina

nie przepuszcza krwi z przedsionka lewego do prawego.

Jeżeli zastawka otworu jest jednak niedomknięta, otwór

owalny (foramen ovale) zachowuje się jako wada

rozwojowa i może powodować ciężkie zaburzenia

krążenia.

Serce z widokiem na p. przedsionek i

komorę

We wszystkich czterech ujściach serca, umocowane są

odpowiednie zastawki, które regulują prąd krwi, nie dając mu

cofać się z wielkich tętnic do komór ani do przedsionków.

Można odróżnić 2 typy zastawek: jeden stanowią obie

zastawki przedsionkowo-komorowe, czyli żylne, prawa

(trójdzielna) i lewa (dwudzielna). Drugi typ to obie zastawki

tętnicze, położone w ujściach tętniczych – zastawka pnia

płucnego i zastawka aorty.

A – zastawka pnia

płucnego

B – zastawka aorty

C – zastawka prawa

(trójdzielna)

D – zastawka lewa

(dwudzielna)

Mięśniówka serca, widok od góry

Prawy przedsionek, o kształcie nieregularnego sześcianu,

rozwojowo powstał z dwóch dwóch różnych składników – z

końcowego odcinka embrionalnej zatoki żylnej i z prawego

przedsionka właściwego. Granica między obu tymi częściami

zaznacza się zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz – część

zatokowa nosi nazwę zatoki żył głównych (sinus venarum

cavarum), stanowi ona początkowy odcinek, do którego

uchodzą obie żył główne oraz zatoka wieńcowa. Ściany jej są

gładkie, natomiast ściana właściwej części przedsionka, a

zwłaszcza jego wypustki, uszka prawego (auricula dextra), na

powierzchni wewnętrznej ma wystające listewki mięśniowe,

biegnące przeważnie równolegle do siebie – mają one nazwę

mięśni grzebieniastych (musculi pectinati). W bocznej ścianie

przedsionka, w miejscu gdzie się one kończą, wpukla się

pionowy fałd – grzebień graniczny (crista terminalis).

Serce, widok od tyłu

Serce z widokiem na p. przedsionek i

komorę

Prawa komora otrzymuje krew z przedsionka prawego i

stosunkowo pod słabym ciśnieniem tłoczy ją do płuc. Dlatego

też ściana prawej komory w stosunku do komory lewej jest

cienka (mierzy około 5 mm).
Komora prawa ma kształt trójściennego ostrosłupa, w którym

możemy wyróżnić ścianę przednią, tylną i przyśrodkową,

zwaną czasem przegrodową ze względu na swój istotny udział

w tworzeniu przegrody międzykomorowej.
Wierzchołek prawej komory wypełniony jest licznymi,

drobnymi beleczkami mięśniowymi, biegnącymi z jednej

ściany do drugiej i splatającymi się we wszystkich kierunkach.

Podstawa komory tymczasem posiada 2 otwory – ujście

przedsionkowo-komorowe, ujście pnia płucnego i odpowiednie

zastawki.
Dla komór charakterystycznymi tworami są mięśnie

brodawkowate, które w przypadku komory prawej rozwijają

się bardzo różnie – na ogół odróżnia się 3 mięśnie

brodawkowate lub grupy mięśniowe, zawsze związane

anatomiczne (dzięki włóknom ścięgnistym) z zastawką

trójdzielną – największy, mięsień brodawkowaty przedni

(musculus papillaris anterior), nieco mniejszy, tylny (m.

papillaris posterior) oraz grupa najbardziej zmiennych mięśni

brodawkowatych - przegrodowych (musculi papillares

septales).

Serce z widokiem na p. przedsionek i

komorę

Po opuszczeniu prawej połowy serca przez pień płucny i po

przejściu przez płuca żyłami płucnymi krew powraca do

lewego przedsionka. Jego ściana jest gładka, za wyjątkiem

uszka – uszko lewe (auricula sinistra), ostrym, okrągławym

otworem odgraniczone od przedsionka, wewnątrz pokryte

licznymi mięśniami grzebieniastymi wychodzi z jego przedniej

ściany.
W przegrodzie międzyprzedsionkowej, stanowiącej ścianę

przyśrodkową przedsionka, widoczny jest czasami sierpowaty

fałdzik, pozostałość części embrionalnej zastawki dołu

owalnego. Na tej ścianie lewego przedsionka znajdują się też

otworki drobniutkich żyłek (foramina venarum minimarum).

Dolną

ścianę

lewego

przedsionka

stanowi

ujście

przedsionkowo-komorowe lewe, które prowadzi do lewej

komory.

Serce z widokiem na p. przedsionek i

komorę

Komora lewa otrzymuje krew z lewego przedsionka przez

ujście przedsionkowo-komorowe lewe i pod silnym

ciśnieniem przez ujście aorty wtłacza ją do całego

ustroju. Dlatego też ściana komory lewej jest gruba (ok.

15 mm), nieomal 3 razy grubsza od sąsiedniej.

Komora lewa ma kształt stożka. W przekroju

poprzecznym światło komory jest okrągłe, obszerne w

rozkurczu komory, prawie zupełnie zanikające zaś w

czasie skurczu. Wierzchołek komory lewej odpowiada

koniuszkowi serca, wypełniony jest małymi lub średniej

wielkości beleczkami mięśniowymi.

Na podstawie komory znajdują się dwa otwory – ujście

przedsionkowo-komorowe lewe z zastawką dwudzielną

oraz ujście aorty z zastawką oarty.

W odróżnieniu do komory prawej, gdzie występowały 3

główne mięśnie brodawkowe, w komorze lewej

odróżniamy jedynie 2 mięśnie – mięsień brodawkowy

przedni (anterior), odchodzący z przedniej ściany komory

w sąsiedztwie jej bocznej granicy i tylny (posterior), ze

ściany tylnej w pobliżu ściany przegrodowej. Oba

związane bardzo silnymi strunami ścięgnistymi z

zastawkami.

Serce z widokiem na lewy przedsionek i

komorę

Naczynia krwionośne wychodzące i wchodzące do serca

tworzą tzw. koronę serca (corona cordis), leżącą na podstawie

serca. Naczynia wychodzące z komór (aorta i pień płucny)

wychodzą obok przedsionków na powierzchni przedniej serca

z tzw. stożków tętniczych. Poza wymienionymi, w ramach

korony serca, w kierunku podstawy biegną: żyła główna górna

i dolna (do prawego przedsionka) i 4 żyły płucne (do lewego

przedsionka, od strony tylnej).

A – żyła główna górna

B – żyła główna dolna

C – cześć wstępująca aorty

D – pień płucny

E – łuk aorty

F – pień ramienno-głowowy

G – tętnica szyjna wspólna prawa

H – tętnica podobojczykowa
prawa

I – tętnica szyjna wspólna lewa

Serce, wraz z naczyniami, widok od przodu

Obraz, jaki daje układ żylny serca w badaniu Roentgena, ma

kształt krzyża, co nazywa się klinicznie krzyżem żylnym serca.

Ramię podłużne krzyża tworzą obie żyły główne, ramię

poziome – żyły płucne.

Serce jest zbudowane z tkanki mięśniowej, jednak oprócz

mięśniówki właściwej, wykonującej pracę, w sercu występuje

swoisty układ mięśniowy zwany układem przewodzącym

serca (systema conducens cordis), którego budowa

charakterystyczna jest dla embrionalnej (zatrzymanej na

pewnym etapie rozwoju) tkanki mięśnia sercowego. Układ ten

stanowi

jedyne

połączenie

pomiędzy

mięśniówką

przedsionków i komór – jego zadaniem jest wzbudzanie i

przewodzenie impulsów do skurczu mięśniówki przedsionków

i komór, a także koordynacja czynności serca. Komórki układu

przewodzącego

serca

mają

zdolność

tzw.

powolnej

spoczynkowej depolaryzacji i wykazują podstawowy rytm

elektryczny.
Z anatomicznego punktu widzenia, uklad przewodzący serca

składa się z dwóch różnych części:



części

zatokowo

przedsionkowej,

złożonej

z węzła zatokowo-przedsionkowego (nodus sinuatrialis)



części

przedsionkowo-komorowej,

zbudowanej

z węzła przedsionkowo-komorowego (nodus

atrioventricularis)

oraz pęczka przedsionkowo-komorowego (fasciculus

atrioventricularis)

Układ przewodzący serca ma budowę hierarchiczną, co

znaczy, że wyróżniamy w nich ośrodek nadrzędny i ośrodki

podległe, przez które impuls po kolei przebiega.
Ośrodkiem nadrzędnym jest węzeł zatokowo-przedsionkowy

(nodus sinuatrialis – inaczej zwany węzłem Keitha-Flacka).

Leży on w ścianie prawego przedsionka pomiędzy ujściem

żyły głównej górnej a grzebieniem granicznym, pod

nasierdziem. Składa się on z części głowowej, obejmującej

brzeg przedni ujścia żyły głównej górnej; odnogi prawej,

biegnącej wzdłuż grzebienia granicznego serca; oraz odnogi

lewej,

zdążającej

do

przeczepu

przegrody

międzyprzedsionkowej.

Serce, widok na prawy przedsionek i

komorę

Węzeł przedsionkowo-komorowy (nodus atrioventricuralis,

inaczej węzeł Aschoffa-Tavara) stanowi pierwsze ogniwo

pomostu mięśniowego między przedsionkami i komorami.

Znajduje

się

on

w

tylno-dolnej

części

przegrody

międzyprzedsionkowej, od strony prawego przedsionka.
W

kierunku

dolnej,

błoniastej

części

przegrody

międzykomorowej węzeł przedłuża się w pień (truncus)

pęczka

przedsionkowo-komorowego

(fasciculus

atrioventricularis, inaczej pęczek Palladino-Hissa). Pień dzieli

się z kolei na 2 odnogi, które zstępując do komór po dwóch

stronach przegrody międzykomorowej, rozpadają się na

odgałęzienia końcowe.

Serce, widok na prawy przedsionek i komorę

A – węzeł przedsionkowo-

komorowy

B – pęczek przedsionkowo-

komorowy

C – odnoga prawa

Przejście

włókien

pęczka

przedsionkowo-

komorowego we właściwą mięśniówkę serca

odbywa się u podstawy mięśni brodawkowych

serca, w postaci tzw. włókien Purkiniego.
Pod względem częstości generowanych impulsów

ośrodki układu bodźcoprzewodzącego (bo tak

inaczej nazywamy układ przewodzący serca) nie

są równorzędne. Generują impulsy mniej więcej z

częstością

70/min

(węzeł

zatokowo-

przedsionkowy), 50/min (węzeł przedsionkowo-

komorowy), 30/min (pęczek przedsionkowo-

komorowy).
Układ przewodzący serca samodzielnie generuje

impulsy do skurczu przedsionków, ale podlega

wpływowi

układu

nerwowego.

Dzięki

automatyzmowi, odnerwione serce może w

dalszym ciągu się kurczyć – to właśnie dlatego

jest możliwa transplantacja serca.

W jaki sposób odczytywane jest przewodzenie

bodźców

układu

przewodzącego

serca

na

elektrokardiogramie (EKG)?

Pierwszy odczyt (załamek P):
Przewodzenie bodźców przez

węzeł

zatokowo-

przedsionkowy
do

węzła

przedsionkowo-

komorowego

Drugi odczyt (załamek QRS):
Bodziec wędruje do pęczka

przedsionkowo-komorowego i

dwóch jego odnóg

Trzeci odczyt (załamek T):
Rozejście się impulsu przez

włókna Purkiniego

Cykl pracy serca odbywa się nieprzerwanie według

następującego schematu czasowego:



skurcz przedsionków – 0,15 s.



skurcz komór – 0,30 s.



pauza (cisza elektryczna) – 0,40 s.

Automatyzm pracy serca jest możliwy dzięki specyficznemu

unerwieniu

–

największemu

uzwojonemu

splotowi

autonomicznemu klatki piersiowej - splotowi sercowemu

(plexus cardiacus)
Splot sercowy powstaje poprzez wymieszanie:



współczulnych nerwów sercowyc, będących włóknami,

pochodzącymi ze wszystkich 3 zwojów szyjnych oraz z 4

górnych

zwojów piersiowych pni sympatycznych



przywspółczulnych gałęzi sercowych, wywodzących się

głównie

od nerwów błędnych, z czego gałęzie sercowe podzielić

można na gałęzie sercowe szyjne górne, dolne,

sercowe piersiowe.

Rozkład nerwowego układu autonomicznego u człowieka

Anatomicznie w splocie sercowym

możemy wyróżnić 2 części: głęboką i

powierzchniową.

Część

powierzchowna leży w jamie klatki

piersiowej, pokrywając powierzchnię

łuku aorty i miejsce podziału pnia

płucnego. Część głęboka leży zaś w w

worku osierdziowym między aortą

wstępującą a żyłami płucnymi.

Z obu części splotu sercowego
wychodzą

sploty

towarzyszące

naczyniom

wieńcowym,

zwane

splotami wieńcowymi serca przednim i
tylnym.
Gałęzie

wychodzące

ze

splotów

wytwarzają kolejne sploty, wtórne –
splot

nasierdziowy

(plexus

epicardiacus), śródsierdziowy (plexus
myocardiacus)

i

podwsierdziowy

(plexus subendocardiacus).

Serce unaczynione jest tętniczo przez tętnice wieńcowe

(arteriae coronariae), nazwane tak ze względu na to, iż ich

początkowe odcinki, niby wieńcem obejmują cały narząd.

Serce, widok na naczynia

Tętnica wieńcowa prawa (arteria coronaria dextra)

zaopatruje prawy przedsionek, prawą komorę (z wyjątkiem

przedniej ściany), część powierzchni przeponowej lewej

komory, mięsień brodawkowaty tylny komory lewej, mięśnie

brodawkowate tylny i przegrodowy komory prawej, 1/3 tylną

przegrody międzykomorowej oraz układ przewodzący serca

za wyjątkiem gałęzi przedniej i przegrodowej lewej odnogi

pęczka przedsionkowo-komorowego.
Tętnica wieńcowa lewa (arteria coronaria sinistra) zaopatruje
z kolei przedsionek lewy, lewą komorę (z wyjątkiem tylnej
ściany), część przedniej ściany prawej komory, 2/3 przednie
przegrody międzykomorowej, mięsień brodawkowaty przedni
prawej komory, mięsień brodawkowaty przedni lewej komory
oraz przednią i przegrodową gałąź lewej odnogi pęczka
przedsionkowo-komorowego.

Badanie

koronarograficzne

serca

pozwala

na

zaobserwowanie gałęzi oddawanym przez tętnice

wieńcowe.

A – arteria coronaria sinistra

B – ramus marginalis sinister

C – ramus circumflexus

D – ramus interventricularis

posterior

E – ramii interventriculari septales

F – ramus interventricularis

anterior

G – arteria coronaria dextra

H – ramii atroventriculares

I – ramus marginalis dexter

J – ramus posterolateralis dexter

K – ramus interventricularis

posterior

Krew z większych żył uchodzi do prawego przedsionka

za pośrednictwem zatoki wieńcowej (sinus coronarius),

przyjmującej około 60% krwi żylnej z serca. Mniejsze

żyły – żyły serca przednie, żyły sercowe najmniejsze,

niosące ok. 40% krwi z serca, uchodzą na ogół

bezpośrednio do prawego przedsionka, choć także do

pozostałych jam serca.
Zatoka wieńcowa posiada następujące dopływy:



żyłę sercową wielką (vena cardiaca magna)



żyłę sercową średnią (vena cardiaca media)



żyłę sercową małą (vena cardiaca parva)



żyłę tylną komory lewej (vena posterior ventriculi

sinistri)



żyłę skośną przedsionka lewego (vena obliqua atrii

sinistri)

Statystycznie z roku na rok coraz więcej osób zapada na

choroby serca – właśnie dlatego tak istotna jest wiedza na

temat badań diagnostycznych, obrazujących kondycję i

zdrowie naszego serca.

Najczęstsze badania kardiologiczne to:



badania morfologiczne krwi w kierunku cholesterolu i

glukozy



RTG klatki piersiowej



badanie elektrokardiografem (EKG)



próba wysiłkowa z podłączonym elektrokardiografem



EKG metodą Holtera



ECHO serca



cewnikowanie serca



koronarografia



scyntygrafia serca

Badanie morfologiczne krwi w kierunku cholesterolu i

glukozy

Badanie wykonuje się na czczo, pobierając krew z żyły i

oznaczając – w zależności od potrzeby – albo ilość

cholesterolu w surowicy krwi, albo ilość glukozy w samej

krwi.
Przesłanką do obu badań jest np. zagrożenie miażdzycą.

Normy labolatoryjne:



Cholesterol ogólny: 3,6 – 5,2 mmol / litr



Frakcja LDL: <3,88 mmol / litr



Frakcja HDL: >1,42 mmol / litr



Trójglicerydy: 0,82 – 2,3 mmol / litr



Glukoza: 4 – 6 mmol / litr

RTG klatki piersiowej

Badanie polega na prześwietleniu promieniami X klatki

piersiowej w dwu kierunkach: z przodu i z boku. Takie

"podwójne" prześwietlenie pozwala wykryć ewentualne

zwapnienia aorty lub zastawek serca oraz sprawdzić czy

komory i przedsionki serca są prawidłowej wielkości.

Dzięki temu badaniu można też sprawdzić, czy w worku

osierdziowym nie gromadzi się nadmiar płynu, co

mogłoby

świadczyć

o

stanach

zapalnych

lub

niewydolności mięśnia sercowego. Aby badanie było

bardziej dokładne przed prześwietleniem podaje się do

wypicia płyn - papkę barytową, służącą za kontrast.

Przykłady zdjęć RTG klatki piersiowej

Elektrokardiografia (EKG)

Badanie polega na zarejestrowaniu

czynności elektrycznej serca. Przez serce

każdego człowieka, aby mogło ono

kurczyć się w określonym rytmie, przy

każdym uderzeniu przepływa pewien

minimalny prąd. Prąd ten jest mierzony

przez umieszczone w czasie badania na

kończynach i na klatce piersiowej

leżącego na wznak pacjenta elektrody i

rejestrowany przez aparat do EKG na

specjalnym papierze. Za pomocą EKG

można wykryć zaburzenia rytmu serca,

określić przerosty mięśnia sercowego,

jego obszary niedokrwienia, a nawet

niektóre zaburzenia metaboliczne.

Próba wysiłkowa z podłączonym elektrokardiografem

Jest to badanie medyczne opierające się

na zależności zmieniającego się zapisu

EKG pod wpływem zwiększającego się

wysiłku fizycznego, który powoduje

zwiększanie zapotrzebowania na tlen, co

organizm kompensuje przez zwiększenie

przepływu przez naczynia wieńcowe. U

osób

z

niewydolnością

przepływu

wieńcowego, powyżej pewnego wysiłku,

nie może już dalej zostać pokryte to

zapotrzebowanie drogą zwiększonego

przepływu

i

rozwijają

się

cechy

niedokrwienia mięśnia sercowego.

Do

tego

badania

są

kierowane

najczęściej osoby u których diagnozuje

się

bóle

w

klatce

piersiowej

i

niespecyficzne

zmiany

w

EKG

spoczynkowym, a także osoby, u których

ocenia się stopień zaawansowania

choroby niedokrwiennej serca czy które

chce

się

kwalifikować

do

badań

inwazyjnych, takich jak koronarografia.

EKG metodą Holtera

Opiera się na takiej samej zasadzie jak

zwykłe badanie EKG, ale trwa – w

zależności od potrzeby - przez 24

godziny, 72 godziny, tydzień lub

miesiąc. W czasie badania pacjent

wykonuje swoje normalne codzienne

zajęcia. Elektrody zakłada się tylko na

klatce piersiowej i łączy się je z małym,

przypiętym

do

pasa

urządzeniem

zapisującym

całodobowy

przebieg

badania.

Urządzenie o dłuższym trybie działania

często posiada specjalny przycisk, który

pacjent powinien nacisnąć w razie

pojawienia

się

jakichkolwiek

niepokojących go dolegliwości. Dzięki

temu lekarz oceniający wynik badania

otrzymuje dodatkowe wskazówki, co do

przyczyny podawanych przez chorego

dolegliwości.

Takie

urządzenia

nazywamy wtedy „event-holterami”

Echokardiografia serca

Echokardiografia to obrazowa metoda badania serca i

naczyń krwionośnych za pomocą ultradźwięków. Na

ekranie monitora uzyskuje się obraz ("echo"), powstający

w wyniku odbicia od badanych struktur wewnątrz ciała

fali ultradźwiękowej wysyłanej z głowicy aparatu. Zwykle

stosuje się ultradźwięki o częstotliwości od 1 do 10 MHz.

Istnieje możliwość zarejestrowania obrazu w dowolnym

momencie na papierze lub taśmie video.

Badanie to umożliwia w sposób nieinwazyjny ocenę

struktur anatomicznych serca. Pozwala ocenić ruch

mięśnia sercowego i zastawek wewnątrzsercowych, a

także przepływ krwi w obrębie przedsionków i komór

serca, dużych naczyń krwionośnych (aorta, żyły główne,

tętnica i żyły płucne) oraz naczyń wieńcowych.

Informacje te uzyskuje się dzięki zastosowaniu różnych

systemów

echokardiograficznych

(echokardiografia

jedno-, dwuwymiarowa, dopplerowska).

Echokardiografia

jednowymiarowa

pozwala na uzyskanie przekroju serca

tylko w jednej wybranej płaszczyźnie

serca. Obecnie praktycznie nie używa

się aparatów spełniających tylko tę

funkcję .

Echokardiografia dwuwymiarowa (bi-

plane) umożliwia uzyskanie obrazu

narządów w dwóch płaszczyznach.

Stosowane

powszechnie

aparaty

echokardiograficzne

umożliwiają

jednoczesną prezentację jedno- i

dwuwymiarową.

Oceny

obrazu

dokonuje się zarówno w ruchu, jak i

też po jego zatrzymaniu na monitorze

w dowolnie wybranej fazie cyklu

pracy serca. Po zatrzymaniu obrazu

można dokonać pomiaru na przykład

grubości

ścian

serca,

wielkości

poszczególnych

jam

serca,

kurczliwości mięśnia sercowego czy

objętości krwi wyrzucanej z lewej

komory podczas skurczu.

Echokardiografia dopplerowska oparta jest na rejestracji

przepływu krwi w jamach serca i naczyniach

krwionośnych.

Zmiany

prędkości

przepływu

krwi

zarejestrowane

są

w

postaci

tzw.

spektrum

dopplerowskiego. Powstały zapis poddaje się dalszej

analizie matematycznej przy użyciu komputera, który

stanowi integralną część echokardiografu. Uzyskane

parametry umożliwiają między innymi ocenę przecieków

wewnątrzsercowych we wrodzonych wadach serca, a

także stopień zwężenia czy niedomykalności zastawek

wewnątrzsercowych. Znacznym ułatwieniem wykonania

badania jest obrazowanie w kolorach zmian prędkości

przepływu krwi (tzw. echo kolor-Doppler), co umożliwiają

aparaty

najnowszej

generacji.

Echokardiografia

dopplerowska w połączeniu z jedno- i dwuwymiarową

pozwala na pełniejszą ocenę czynności serca. Większość

używanych obecnie aparatów posiada możliwość

jednoczesnego zastosowania powyższych systemów

echokardiograficznych.

Wskazania

do

echokardiografii:



choroba wieńcowa



zawał mięśnia sercowego



wady serca wrodzone i

nabyte



zapalenie

mięśnia

sercowego.



bakteryjne

zapalenie

wsierdzia.



kardiomiopatie



nadciśnienie tętnicze.



zaburzenia rytmu serca.



choroby osierdzia



choroby naczyń



choroby sercowo-płucne

Cewnikowanie serca

Inaczej wentrikulografia bądź wentrykulografia.

Nazywane jest już badaniem inwazyjnym, gdyż

przeprowadza się go wprowadzając miękki i długi cewnik

przez igłę wkłutą (po uprzednim znieczuleniu miejsca

wkłucia) do tętnicy udowej lub podobojczykowej tak, aby

dotarł on do lewej komory serca. Następnie przez cewnik

wstrzykiwany jest kontrast. Pacjent przez cały czas jest

monitorowany. Po podaniu kontrastu lekarz patrząc na

monitor może z dużą dokładnością ocenić stopień

zaawansowania wady serca oraz wydolność mięśnia

sercowego. Zabieg związany jest z niewielkim ryzykiem,

dlatego wykonuje się go przede wszystkim u pacjentów

kwalifikowanych

do

kardiologicznego

zabiegu

operacyjnego. Rozchodzący się z krwią kontrast może

wywoływać uczucie gorąca i drętwienia kończyn. Po

zabiegu pacjent jest zatrzymywany w szpitalu na 24

godziny, na obserwacji.

Koronarografia

Jest to badanie, które ma na celu znalezienie miejsc

zwężonych tętnic wieńcowych. Polega ono na podawaniu

przez specjalny cewnik (zbudowany z cienkiej plastikowej

rurki) bezpośrednio do tętnicy środków kontrastujących

oraz zapisania uzyskanych za pomocą promieni

rentgenowskich

ich

obrazów.

Dla

wykonania

koronarografii wykorzystuje się najczęściej drogę udową,

rzadziej promieniową oraz ramienną. Nazwy te wiążą się

z nazwami tętnic, do których po nakłuciu i założeniu

specjalnej koszulki z zastawką (umożliwiającą wkładanie i

wyjmowanie cewników bez ryzyka utraty

krwi)

wprowadzany jest cewnik koronarograficzny. Pacjent po

badaniu wymaga zwykle co najmniej jednego dnia

pobytu w szpitalu.

Koronarografia ukazuje stan naczyń wieńcowych pacjenta

oraz pozwala zaplanować skuteczne jego leczenie. Dzięki

temu badaniu można zadecydować, czy pacjent może

być leczony zachowawczo (tzw. farmakoterapia) albo czy

należy skierować go na bardziej radykalną formę

leczenia.

Najczęstsze wskazania dla wykonania koronarografii:



u tych chorych, u których farmakoterapia jest

nieskuteczna



po przebytym zawale serca, jeżeli pacjentowi nadal

dokuczają bóle, istotnie zmniejszyła się jego wydolność

fizyczna lub kiedy zawał został zakwalifikowany jako

tzw. bez załamka Q



w niestabilnej postaci choroby wieńcowej

Styntygrafia serca

Badania wykonuje się po wprowadzeniu do krwiobiegu

niewielkich

dawek

izotopów

promieniotwórczych

(radioznaczników).

Następnie

bada

się

przepływ

znacznika przez serce i naczynia, gromadzenie się

radioznacznika w mięśniu sercowym oraz zachowanie się

w jamie lewej komory serca krwi znakowanej

radioznacznikiem. Badanie wykonuje się przy pomocy

urządzeń zwanych gammakamerami, sprzężonych z

systemem komputerowym.
Badania scyntygraficzne służą ocenie czynności układu
krwionośnego. Stanowią cenny łącznik między oceną
kliniczną, elektrokardiograficzną i ultrasonograficzną a
badaniami inwazyjnymi, zwłaszcza w przygotowaniu do
zabiegu operacyjnego na sercu lub naczyniach.

Przykład wyniku badania scyntograficznego serca