Teoria finansów

publicznych

Prawo finansów publicznych

1

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

Finanse publiczne

- definicja normatywna

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach

publicznych

( Dz. U nr 157 poz. 1240) – dalej jako: NFP

NFP 3. Finanse publiczne obejmują procesy związane z

gromadzeniem

środków

publicznych

oraz

ich

rozdysponowywaniem, w szczególności:
  1)   gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
  2)   wydatkowanie środków publicznych;
  3)   finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
  4)   zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
  5)   zarządzanie środkami publicznymi;
  6)   zarządzanie długiem publicznym;
  7)   rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

2

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

Finanse publiczne

– definicja doktrynalna

Środki

pieniężne

Zasoby

majątkowe

……..gromadz

one,

zarządzane i

wydatkowane

....

……..na

zasadach

określonych

przepisami

prawa

finansowego

…przez

korporacje

publiczno –

prawne

(SP, JST, UE)

oraz jednostki

sektora

finansów

publicznych

(JSFP)

Operacje

finansowe

Operacje

gospodarcze

….dokonywan

e….

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

3

System finansów

publicznych

(Źródło: S. Owsiak, Finanse publiczne – teoria i praktyka, Warszawa

2009)

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

4

Finanse publiczne a

prywatne

FINANSE PUBLICZNE

FINANSE PRYWATNE

Korporacje publiczne

( państwo, UE, JST)

Sektor Finansów Publicznych

Bank centralny

PODMIOTY

Podmioty prawa

prywatnego

(os. fiz., spółki,

przedsiębiorstwa)

Korporacje związkowe

(partie, fundacje,

stowarzyszenia)

Realizacja zadań publicznych

Ochrona interesów państwa w

sektorze gospodarczym

CEL

DZIAŁALNOŚCI

Realizacja interesów

gospodarczych

lub celów statutowych

Interwencjonizm państwa

Centralne zarządzanie

ŚRODKI

EKONOMICZNE

Wolna konkurencja rynkowa

Indywidualne zarządzanie

Przymus administracyjny

Rozwinięty system kontroli

finansowej

ŚRODKI

PRAWNE

Autonomia woli stron

Nakaz gromadzenia

dochodów

(funkcja fiskalna)

GŁÓWNA

METODA

DZIAŁANIA

„Przymus” osiągnięcia

zysku

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

5

Skala finansów publicznych a

prywatnych

PODMIO

T

DOCHODY

(ZASOBY

MAJĄTKOWE)

w roku 2011

Skarb

Państwa

1 bln zł*

Budżet

Państwa

277 mld zł

Budżet

Unii

Europejski

ej

125 mld €

Budżety

JST

(razem)

171 mld zł

NBP

244 mld zł**

* Zabytki i zasoby naturalne –
bez wyceny: stan na 31 XII 2011
r.
** aktywa ogółem (= pasywa
ogółem) stan na 31 XII 2009 r.

PODMIOT

PRZYCHODY

ogółem

w roku 2011

Orlen

82 mld zł

Polska Grupa
Energetyczna

31 mld zł

GK Grupy Lotos SA

29 mld zł

Jeronimo Martins

25 mld zł

KGHM Polska Miedź SA

25 mld zł

GK PGNiG SA

23 mld zł

GK Tauron Polska
Energia SA

21 mld zł

Metro Group

17 mld zł

Fiat Auto Poland

16 mld zł

Telekomunikacja Polska

16 mld zł

Arcelor Mittal Poland SA

15 mld zł

# dane za listą 500 największych firm w Polsce; w

ww.lista500.polityka.pl

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

6

Prawo finansowe –

cechy charakterystyczne

1. Interdyscyplinarny

charakter

2. Metoda regulacji

stosunków prawnych =

nierównorzędność podmiotów

+ przymus administracyjny

3. Ogromny zakres

przedmiotowy

•

Przepisy materialne

•

Przepisy formalne

•

Przepisy ustrojowe

4. Obszerność i zmienność

regulacji prawnej

Prawo finansów publicznych:

> 200

aktów prawnych, m.in.

•

ustawa o finansach publicznych (2009)

•

ustawa o dochodach JST (2003)

•

ustawa

o

odpowiedzialności

za

naruszenie dyscypliny FP (2004)

•

ustawa o partnerstwie publiczno –

prywatnym (2008)

•

Wieloletni Plan Finansowy (2011)

Prawo

podatkowe

:

>

400

aktów

prawnych, m.in.

•

Ordynacja podatkowa (1997)

Inne gałęzie prawa finansowego:

•

ustawa o NBP (1997)

•

ustawa Prawo dewizowe (2002)

•

ustawa Prawo celne (2004)

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

7

socjolog

ia

ekono

mia

politolog

ia

praw

o

Prawo finansowe –

tradycyjna systematyka

DZIAŁ PRAWA

FINANSOWEGO

ZAKRES PRZEDMIOTOWY

PRAWO BUDŻETOWE

Planowanie finansowe, gromadzenie dochodów i
dokonywanie wydatków publicznych, organizacja i działanie
sektora finansów publicznych

PRAWO PODATKOWE

Nakładanie i określanie konstrukcji podatków,
Ustalanie praw i obowiązków podatników oraz organów
podatkowych

PRAWO CELNE

Daniny obciążające międzynarodowy transfer towarowy

PRAWO DEWIZOWE

Posiadanie i posługiwanie się wartościami dewizowymi

PRAWO WALUTOWE

Emisja pieniędzy i zasady rozliczeń

PUBLICZNE PRAWO

BANKOWE

Organizacja, tworzenie, nadzór nad bankami

PRAWO KARNE

SKARBOWE

Ochrona porządku finansowego państwa przy użyciu sankcji
karnych

PRAWO BILANSOWE

Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa

PRAWO UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

Udział środków publicznych w systemie ubezpieczeń

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

8

Prawo finansów publicznych - nowa systematyka

(Źródło: C. Kosikowski [w:] C. Kosikowski (red.) System prawa finansowego,

Warszawa 2010)

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

9

Źródła prawa finansowego

Funkcje finansów

publicznych

Prawo finansów publicznych

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

10

Systematyka źródeł prawa

finansowego

A

Akty powszechnie obowiązujące

A1 Konstytucja RP
A2 Ustawy
A3 Umowy międzynarodowe
A4 Rozporządzenia

B

Pozostałe akty prawne

B1 Akty wewnętrznie obowiązujące
B2 Akty prawa miejscowego

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

11

Finanse publiczne w

Konstytucji RP

Zakres regulacji

Zasady konstytucyjne

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

12

Pozakonstytucyjne źródła prawa

finansowego

Akty powszechnie

obowiązujące

Pozostałe akty prawne

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

13

Funkcje finansów

publicznych

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

14

Granice fiskalizmu (1)

Źródło :

http://ec.europa.eu/eurostat/euroinicators

stan na 31.12.2011 r.

Udział

dochodów

publiczny

ch w PKB

Udział

wydatków

publiczny

ch w PKB

Deficyt

względem

PKB

Dług

publiczny

względem

PKB

Średnia

UE 27

44.6%

49.1%

(-) 4.5%

82.5%

Średnia

Eurostrefy

45.2%

49.3%

(-) 4.1%

87.2%

Szwecja

51.4%

51.3%

(+) 0.1%

38.4%

Węgry

52.9%

48.7%

(+) 4.2%

80,6%

Polska

38.5%

43.6%

(-) 5.1%

56.3%

Irlandia

35,7%

48,7%

(-) 13.0%

108 %

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

15

Granice fiskalizmu (2)

Krzywa Laffera

Reguła edynburska

David Ricardo, 1823

„

leave them as you find

them

”

„…podatki zmieniając

poziom dochodu i majątku

podatnika nie powinny

doprowadzać do rezygnacji

z działalności, dzięki której

ten dochód i majątek został

osiągnięty…..”

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

16

Granice fiskalizmu (3)

Sprawiedliwość podatkowa

• Wszystkie podmioty muszą być

w

jednakowych

warunkach

traktowane według jednej miary

(sprawiedliwość pozioma)

• Wysokość

obciążenia

podatkowego winna pozostawać

w racjonalnym stosunku do

zdolności płatniczej podatnika

(sprawiedliwość pionowa)

• Cele publiczne, na jakie państwo

przeznacza wpływy podatkowe

muszą

być

powszechnie

aprobowane

(sprawiedliwość

społeczna)

Magiczny czworobok

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

17

Granice fiskalizmu (4)

( źródło:

www.pit.pl/aktualnosci-podatkowe

)

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

18

Funkcja stymulacyjna finansów

publicznych

POLITYKA

FINANSOWA

POLITYKA
FISKALNA

POLITYKA

PIENIĘŻNA

Realizowana

przez organy

władzy

wykonawczej

Realizowana

przez bank

centralny :

•NBP

•ESBC

a) Polityka

dochodowa

(podatkowa)

b) Polityka

wydatkowa

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

19

Funkcja stymulacyjna

– warunki skuteczności bodźców finansowych

Dr Piotr Pomorski: Teoria finansów

publicznych (1)

20