Teoria finansów

publicznych

Prawo finansów publicznych

1

Dr Piotr Pomorski

Finanse publiczne

- definicja normatywna

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych

( Dz. U nr 157 poz. 1240) – dalej jako: NFP

NFP 3. Finanse publiczne obejmują procesy związane z
gromadzeniem

środków

publicznych

oraz

ich

rozdysponowywaniem, w szczególności:
  1)   gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
  2)   wydatkowanie środków publicznych;
  3)   finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
  4)   zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
  5)   zarządzanie środkami publicznymi;
  6)   zarządzanie długiem publicznym;
  7)   rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

2

Dr Piotr Pomorski

Finanse publiczne

– definicja doktrynalna

Środki

pieniężne

Zasoby

majątkowe

……..gromadz

one,

zarządzane i

wydatkowane

....

……..na

zasadach

określonych

przepisami

prawa

finansowego

…przez

korporacje

publiczno –

prawne

(SP, JST, UE)

oraz jednostki

sektora

finansów

publicznych

(JSFP)

Operacje

finansowe

Operacje

gospodarcze

….dokonywan

e….

Dr Piotr Pomorski

3

System finansów publicznych

(prof. S. Owsiak)

• POZIOM

PRAWNY

Akty prawne (Konstytucja,

ustawy, uchwały)

Akty prawne (Konstytucja,

ustawy, uchwały)

• POZIOM

INSTRUMENTALN

Y

Dochody i wydatki

publiczne

Dochody i wydatki

publiczne

• POZIOM

INSTYTUCJONALNY

Budżety i

fundusze

publiczne

Budżety i

fundusze

publiczne

Dr Piotr Pomorski

4

Finanse publiczne a prywatne -

różnice

FINANSE PUBLICZNE

FINANSE PRYWATNE

Korporacje publiczne

( państwo, UE, JST)

Sektor Finansów Publicznych

Bank centralny

PODMIOTY

Podmioty prawa

prywatnego

(os. fiz., spółki,

przedsiębiorstwa)

Korporacje związkowe

(partie, fundacje,

stowarzyszenia)

Realizacja zadań publicznych

Ochrona interesów państwa w

sektorze gospodarczym

CEL

DZIAŁALNOŚCI

Realizacja interesów

gospodarczych

lub celów statutowych

Interwencjonizm państwa

Centralne zarządzanie

ŚRODKI

EKONOMICZNE

Wolna konkurencja rynkowa

Indywidualne zarządzanie

Przymus administracyjny

Rozwinięty system kontroli

finansowej

ŚRODKI

PRAWNE

Autonomia woli stron

Nakaz gromadzenia

dochodów

(funkcja fiskalna)

GŁÓWNA

METODA

DZIAŁANIA

„Przymus” osiągnięcia

zysku

Dr Piotr Pomorski

5

Skala finansów publicznych a

prywatnych

PODMIO

T

DOCHODY

(ZASOBY

MAJĄTKOWE)

w roku 2010

Skarb

Państwa

810 mld zł*

Budżet

Państwa

250 mld zł

Budżet

Unii

Europejski

ej

125 mld €

Budżety

JST

(razem)

163 mld zł

NBP

244 mld zł**

* Zabytki i zasoby naturalne –
bez wyceny: stan na 31 XII
2009 r.
** aktywa ogółem (= pasywa
ogółem) stan na 31 XII 2009 r.

PODMIOT

PRZYCHODY

ogółem

w roku 2010

Orlen

63 mld zł

GK PGNiG SA

21 mld zł

Polska Grupa
Energetyczna

21 mld zł

Jeronimo Martins

20 mld zł

GK Grupy Lotos SA

19 mld zł

Metro Group

17 mld zł

Fiat Auto Poland

16 mld zł

Telekomunikacja Polska

16 mld zł

KGHM Polska Miedź SA

16 mld zł

GK Telekomunikacja
Polska

15 mld zł

GK Tauron Polska
Energia SA

15 mld zł

# dane za listą 500 największych firm w Polsce; w

ww.lista500.polityka.pl

Dr Piotr Pomorski

6

Prawo finansowe – cechy

charakterystyczne

1. Interdyscyplinarny

charakter

2. Metoda regulacji

stosunków prawnych =

nierównorzędność podmiotów +
przymus administracyjny

3. Ogromny zakres

przedmiotowy

•

Przepisy materialne

•

Przepisy formalne

•

Przepisy ustrojowe

4. Obszerność i zmienność

regulacji prawnej

Prawo finansów publicznych:

> 200 aktów

prawnych, m.in.

• ustawa o finansach publicznych (2009)
• ustawa o dochodach JST (2003)
• ustawa o odpowiedzialności za naruszenie

dyscypliny FP (2004)

• ustawa o partnerstwie publiczno – prywatnym

(2008)

• Wieloletni Plan Finansowy (2011)

Prawo podatkowe

: > 400 aktów prawnych, m.in.

• Ordynacja podatkowa (1997)

Inne gałęzie prawa finansowego:

• ustawa o NBP (1997)
• ustawa Prawo dewizowe (2002)
• ustawa Prawo celne (2004)

Dr Piotr Pomorski

7

socjolog

ia

ekono

mia

politolog

ia

praw

o

Prawo finansowe –

tradycyjna systematyka

DZIAŁ PRAWA

FINANSOWEGO

ZAKRES PRZEDMIOTOWY

PRAWO BUDŻETOWE

Planowanie finansowe, gromadzenie dochodów i
dokonywanie wydatków publicznych, organizacja i działanie
sektora finansów publicznych

PRAWO PODATKOWE

Nakładanie i określanie konstrukcji podatków,
Ustalanie praw i obowiązków podatników oraz organów
podatkowych

PRAWO CELNE

Daniny obciążające międzynarodowy transfer towarowy

PRAWO DEWIZOWE

Posiadanie i posługiwanie się wartościami dewizowymi

PRAWO WALUTOWE

Emisja pieniędzy i zasady rozliczeń

PUBLICZNE PRAWO

BANKOWE

Organizacja, tworzenie, nadzór nad bankami

PRAWO KARNE

SKARBOWE

Ochrona porządku finansowego państwa przy użyciu sankcji
karnych

PRAWO BILANSOWE

Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa

PRAWO UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH

Udział środków publicznych w systemie ubezpieczeń

Dr Piotr Pomorski

8

Prawo finansów publicznych

- nowa systematyka (prof. C.

Kosikowski)

Prawo finansów publicznych

Prawo sektora finansów

publicznych

Prawo dochodów

publicznych

(daninowe)

Prawo długu

publicznego

Prawo wydatków

publicznych

Prawo publicznych

planów finansowych

Prawo

walutowe i

dewizowe

Prawo rynku

finansowego

w

zakresie

dotyczącym

sektora

publicznego

Dr Piotr Pomorski

9

Źródła prawa finansowego

Funkcje finansów

publicznych

Prawo finansów publicznych

Dr Piotr Pomorski

10

Systematyka źródeł prawa

finansowego

A

Akty powszechnie obowiązujące

A1 Konstytucja RP
A2 Ustawy
A3 Umowy międzynarodowe
A4 Rozporządzenia

B

Pozostałe akty prawne

B1 Akty wewnętrznie obowiązujące
B2 Akty prawa miejscowego

Dr Piotr Pomorski

11

Finanse publiczne w

Konstytucji RP

Zakres regulacji

Materia

budżetow

a

Deficyt i

dług

publiczny

Finanse

samorząd

owe

Daniny

publiczne

Bank

centralny

Zasady konstytucyjne

1

• Ochrona interesów finansowych

państwa

• 84, 146, 204, 216, 220, 226, 227

2

• Gwarancje praw obywatelskich w

zakresie prawa finansowego

• 20, 61, 217

3

• Gwarancje finansowe dla

jednostek samorządu

terytorialnego

• 167 - 168

4

• Szczególne wymogi co do

legislacji finansowej

• 89, 118, 123, 190, 216 - 226

Dr Piotr Pomorski

12

Pozakonstytucyjne źródła prawa

finansowego

Akty powszechnie

obowiązujące

• Umowy

międzynarodo

we

1

• Ustawy

2

• Rozporządzeni

a

3

Pozostałe akty

prawne

Akty

wewnętrzne

• Obwieszczenia

• Zarządzenia

• Uchwały

Akty

miejscowe

• Uchwały

budżetowe

• Uchwały w

sprawie stawek i

zwolnień

podatkowych

Dr Piotr Pomorski

13

Główne funkcje finansów

publicznych

Fiskalna

(alimentacy

jna

)

Redystrybuc

yjna

(alokacyjna)

Analityczn

a

(kontrolna)

(informacyj

na)

Stymulacy

jna

(polityczn

a)

Dr Piotr Pomorski

14

Funkcja fiskalna i

redystrybucyjna

Budżet

publiczny

Wtórny podział

dochodu

narodowego

na zadania

publiczne

(funkcja

redystrybucy

jna)

)

Podatnicy

(wypracowują

dochód

narodowy)

Pobór części

dochodu

podatników

tytułem

danin

(funkcja

fiskalna)

Dr Piotr Pomorski

15

Granice fiskalizmu (1)

Udział

dochodów

publiczny

ch w PKB

Udział

wydatków

publiczny

ch w PKB

Deficyt

względem

PKB

Dług

publiczny

względem

PKB

Średnia

UE 27

44%

50,3%

6,3%

80%

Szwecja

52,8%

53,0%

0,2%

39,8%

Polska

37,8%

45,7%

7,9%

55%

Irlandia

34,6%

67,0%

32,4%

96,2%

Dr Piotr Pomorski

16

Granice fiskalizmu (2)

Krzywa Laffera

0%

x %

100%

0

10

20

30

40

50

60

Wpływy podatkowe

Stawka podatkowa

D

o

c

h

o

d

y

b

u

d

ż

e

to

w

e

Reguła edynburska

David Ricardo, 1823

„

leave them as you

find them

”

„…podatki zmieniając

poziom dochodu i

majątku podatnika nie

powinny doprowadzać

do rezygnacji z

działalności, dzięki której

ten dochód i majątek

został osiągnięty…..”

Dr Piotr Pomorski

17

Granice fiskalizmu (3)

Sprawiedliwość

podatkowa

• Wszystkie podmioty muszą być w

jednakowych warunkach traktowane
według

jednej

miary

(sprawiedliwość pozioma)

• Wysokość obciążenia podatkowego

winna pozostawać w racjonalnym
stosunku do zdolności płatniczej
podatnika

(sprawiedliwość

pionowa)

• Cele publiczne, na jakie państwo

przeznacza wpływy podatkowe muszą
być

powszechnie

aprobowane

(sprawiedliwość społeczna)

Magiczny czworobok

Niska

inflacja

Niskie

bezrobocie

Wysoki

wzrost

gospodarc

zy

Wysoki

poziom

obrotów

handlowyc

h z

zagranicą

Dr Piotr Pomorski

18

Funkcja stymulacyjna – warunki

skuteczności bodźców finansowych

Wewnętrzne

(pożądane cechy bodźców)

• Silny

• Realny

• Bezlimitowy

• Progresywny

• Szybki

• Prosty

• Stabilny

Zewnętrzne

(otoczka

funkcjonowania

bodźców)

• Stabilizacja gospodarcza

• Zaufanie do państwa

• Wiarygodna informacja

• Sprawna administracja

skarbowa

Dr Piotr Pomorski

19